E(EMA) (nacimiento 7/3/2004; edad 3;3) M(MA) (nacimiento 28/07/2005; edad 1;11) C(MAR) (nacimiento 4/2/2004; edad 3;4) K(MAN) (nacimiento 13/9/2001; edad 6;3) A(mama) G(pedro) P(papa) B(abuela) B1(abuela) CH(hermana) + CE090607 + Transcribio Asuncion Lopez Perez, a 24 de abril del 2009. M li tyety. = ili jatyety. %mor ili jatyety. %eng %spa Este eres tu. E letyo. = k’eletyo. %mor k’eletyo. %eng %spa Miralo. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G chukiyes. %mor chukiyes. %eng %spa Que es. M wakj. = ili bakj. %mor ili bakj. %eng %spa Este hueso. G chukiyes. %mor chukiyes. %eng %spa Que es. G chukiyes chuchu’. %mor chukiyes chuchu’. %eng %spa Que es abuela. G chukiyes chuchu’. %mor chukiyes chuchu’. %eng %spa Que es abuela. P tsajñi tyi yajaloñta’ che’jiñ. %mor tsajñi tyi yajaloñta’ che’jiñ. %eng %spa Estuvo en yajalon pue. G chuchu’ äjäy. %mor chuchu’ äjä. %eng %spa Abuela (sonido). M mama’. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M mama’. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M mätya wotyo. = mu’tyo ama tyi awotyoty. %mor mu’tyo ama tyi awotyoty. %eng %spa Vas a ir en tu casa. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M waya. = wäyäta’. %mor wäyäta’. %eng %spa Esta dormido. E muxma. = muxke ama. %mor muxke ama. %eng %spa Ya te vas. M ñoñ. = joñoñ. %mor joñoñ. %eng %spa Yo. E añuñ aliblu. = añuñ alibru. %mor añuñ alibru. %eng %spa Dame tu libro. G mutyo klok’la. %mor mutyo klok’la. %eng %spa Hay lo sacamos. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. G mutyo klok’la. %mor mutyo klok’la. %eng %spa Hay lo sacamos. G pijtyañtyo. %mor pijtyañtyo. %eng %spa Esperalo. E ay ma. = ay ma. %mor mama. %eng %spa Mama. E choñ wäsiñ mochila li. = chonko iyäsiñ a mochila. %mor chonko iyäsiñ a mochila. %eng %spa Esta jugando tu mochila. G chon yäsiñ kmochila. %mor choñ yäsiñ kmochila. %eng %spa Esta jugando mi mochila. E choñ wäsiñ moch. = chonko iyäsiñ a mochila. %mor chonko iyäsiñ a mochila. %eng %spa Esta jugando tu mochila. G chon yäsoñ kmochila. %mor choñ yäsiñ kmochila. %eng %spa Esta jugando mi mochila. E choñ wä. = chonko wä’ä. %mor chonko wä’ä. %eng %spa Esta haciendo aqui. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. E choñ wäsiñ aweno. = chonko iyäsiñ iyochi’ iñumi’ aty’añ. %mor chonko iyäsiñ iyochi’ iñume aty’añ. %eng %spa Esta jugando tu celular. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. G choñ yäsiñ kmochila jiñ ix k’äläli. %mor choñ yäsiñ kmochila jiñ ix k’äläli. %eng %spa Esta jugando mi mochila la muchacha. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. G choñ yäsiñ kmochila jiñ ix k’aläli. %mor choñ yäsiñ kmochila jiñ ix k’aläli. %eng %spa Esta jugando mi mochila la muhacha. M wäyawa. = ili wayaba. %mor ili wäyä. %eng %spa Este esta dormido. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. M wätyawa . = wä’ tyi majli. %mor wä’ tyi majli. %eng %spa Aquí se fue. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. E ay yambä wowo. = ya’añ yambä iwoj. %mor ya’añ yambä iwoj. %eng %spa Ahí esta su otra ladrada. X chuki awom. %mor chuki awom. %eng %spa Que quieres. E uxela. = laj k’uxe’la. %mor laj k’uxe’la. %eng %spa Lo comemos. E wowo. = wowo. %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. M uyene. = %mor %eng %spa ( ). M nej tya’. = iñej tyi atyaja. %mor iñej tyi atyaja. %eng %spa Su cola lo encontraste. X ya’tyi k’otyi ktyaj awuskuñ ix tyi arajpe. %mor ya’tyi k’otyi ktyaj awuskuñ ix tyi arajpe. %eng %spa Ahi lo encontre tu hermano donde esta el Rafael. M liñite. = ili limitye. %mor ili limitye. %eng %spa Esta botella. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . X ( ). %mor ( ). %eng %spa . B jalix. %mor jalix. %eng %spa Cuando. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . X puru bety tyi kcha’a ya’i. %mor puru bety tyi kcha’a ya’i. %eng %spa Fiado hice ahi. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . M ä tyi’. = tyi ujtyi. %mor tyi ujtyi. %eng %spa Sucedio. E tyikä . = tyi k’äjki. %mor tyi k’äjki. %eng %spa Se subio. E tyikä tyi kalu. = tyi k’äjki tyi karu. %mor tyi k’äjki tyi karu. %eng %spa Se subio en el carro. M yañ woyo. = ya’añ kawayu’. %mor ya’añ kawayu’. %eng %spa Ahí esta el caballo. E tyikä . = tyi k’äjki. %mor tyi k’äjki. %eng %spa Se subio. E tyikä tyi kalu. = tyi k’äjki tyi karu. %mor tyi k’äjki tyi karu. %eng %spa Se subio en el carro. M mama yañ woyo. = mama ya’añ kabayu’. %mor mama ya’añ kabayu’. %eng %spa Mama ahí esta el acaballo. E tyi’i’i’ity. = tyi’i’i’ity. %mor tyi jijtyi. %eng %spa Se solto. M tyi. = atyi’. %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. M ix. = ixi. %mor ixi. %eng %spa Alla. M ma’. = %mor mama. %eng %spa Mama. M mawo. = ma awäk’oñ. %mor ma awäk’oñ. %eng %spa Me vas adar. M tyej. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. M mami tyeleya. = mama ya’ tyäle. %mor mama ya’ tyäle. %eng %spa Mama ahí viene. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. M pe’ej. = be’el. %mor be’el. %eng %spa Enfilado. M ñaba’. = tyi añajaba. %mor tyi añajaba. %eng %spa En tu sueño. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M ej. = %mor ej. %eng %spa Diente. M tyatya. = tyi atyaja. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. M mimi mim. = %mor %eng %spa ( ). X ( ). %mor ( ). %eng %spa . A k’ajtyibeñ yaya’. %mor k’ajtyibeñ yaya’. %eng %spa Preguntale ahi. E ma yamba axebetyta amäñä. = tyi amäñä yambä abiskleta. %mor tyi amäñä yambä abiskleta. %eng %spa Compraste tu otra bisicleta . G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E ma yambä tyi axebelety chapej. = yambä chap’e abisikleta. %mor yambä chap’e abisikleta. %eng %spa Otros dos tu bisicleta. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. G che’ku chap’e. %mor che’ku chap’e. %eng %spa A si dos. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . E ayañ. = ya’añ yañ. %mor ya’añ yañ. %eng %spa ahí esta otro. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . A ako’i. %mor ako’i. %eng %spa Tu abuela. A ya’tyi wa’ jäjmiyety tyi tyots’tyä awomikj je’e. %mor ya’tyi wa’ jäjmiyety tyi tyots’tyä awomikj je’e. %eng %spa Si quisieras te debiste dormir ahi. M yayo. = %mor %eng %spa Yoyo. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . M yayo’. = tyi jajliyoñ. %mor tyi jajliyoñ. %eng %spa Me cai. M lele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E yabä lebutyu abocha. = ya’tyi abuty’u tyi abolsa. %mor ya’tyi abuty’u tyi abolsa. %eng %spa Ahí metiste en tu bolsa. E ya tya abutyu aweño ya’i. = ya’tyi abuty’u iyochi’ iñumi’ aty’añ ya’i. %mor ya’tyi abuty’u iyochi’ iñumi’ aty’añ ya’i. %eng %spa ahí metiste tu celular. G ya’tyo tyi kbuty’u kbolsa ila. %mor ya’tyo tyi kbuty’u kbolsa ila. %eng %spa Meti mi bolsa aqui. K mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. K ma’añ tya awäk’. = %mor ma’añ tyi awäk’ä. %eng %spa No lo entregaste. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. X mach yomox majle ( ). %mor mach yomox majle ( ). %eng %spa Ya no quiere ir. A ( ). %mor ( ). %eng %spa . E xiñ. = kixiñ. %mor kixiñ. %eng %spa Esta borracho. G maxki ya’ ñakali. %mor maxki ya’ ñakali. %eng %spa Quien esta sentado. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G maxki ya’ ñaka. %mor maxki ya’ ñaka. %eng %spa Quien esta sentado. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M jawañoko. = ñoko ili kawayu’. %mor ñoko ili kawayu’. %eng %spa Esta de rodilla este caballo. E ma awäsiñ lakabayu. = ma’añ awäsiñ ili kawayu’. %mor ma’añ awäsiñ ili kawayu’. %eng %spa No juegues este caballo. E pe cha’añ. = jiñku acha’añ. %mor jiñku acha’añ. %eng %spa El tuyo. E ch’añ kabayu. = acha’añ ili kawayu’. %mor acha’añ ili kawayu’. %eng %spa Es tuyo este caballo. G ba’añ akabayu. %mor ba’añ akabayu. %eng %spa Donde esta tu caballo. G ma awäsiñ alibru. %mor ma awäsiñ alibru. %eng %spa Lo juegas tu lubro. E cha’añ. = acha’añ. %mor acha’añ. %eng %spa Es tuyo. G ma awäsiñ alibru. %mor ma awäsiñ alibru. %eng %spa Lo juegas tu libro. E cha’añ. = acha’añ. %mor acha’añ. %eng %spa Es tuyo. G jä . %mor jä . %eng %spa Sonido. G lañi. %mor la’añi. %eng %spa A qui esta. M tyi’. = %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. G ku ch’äñtela ksiya ya’ manuel. %mor ku ch’äñtela ksiya ya’ manuel. %eng %spa Vete a traer mi silla Manuel. K jayamaja. = %mor ya’ maja. %eng %spa Ahí va. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E mi. = mi. %mor mi. %eng %spa Mi. K baki. %mor baki. %eng %spa Donde. K kma chu ch’äñte la achuty siya. %mor kma kch’äñte la achuty siya. %eng %spa Voy atraer nuestra pequeña silla. E mäxi’. = tyi maji ixi. %mor tyi maji ixi. %eng %spa Se fue haya. E jumpe chiñ. = añuñ jump’e chiñ. %mor añuñ jump’e chiñ. %eng %spa Dame uno pue. G chutyi acha’le. %mor chutyi acha’le. %eng %spa Que te paso. G ya’ye. %mor ke aka aye’. %eng %spa Vas a agarra. G äjä. %mor äjä. %eng %spa Sonido. G ocheñla . %mor ocheñla . %eng %spa Entren. G asiñla ya’i. %mor asiñla ya’i. %eng %spa Juegue ahi. E liblu. = ili libru. %mor ili libru. %eng %spa Esta libro. K kela kalu. = %mor laj k’ela karu. %eng %spa Lo miramos el carro. A la’año’ imesa. %mor la’año’ imesa. %eng %spa A qui estan su mesa. G yomäch. %mor yomäch. %eng %spa Esta bien. A kpäs eño’ sale. %mor kpäs eño’ sale. %eng %spa Le enseño sale. E mexa. = ili mesa. %mor ili mesa. %eng %spa Esta mesa. E mexa. = ili mesa. %mor ili mesa. %eng %spa Esta mesa. E bañ mexa. = bakañ a mesa. %mor bakañ a mesa. %eng %spa Donde esta tu mesa. K baki käk’. = %mor baki käk’. %eng %spa Donde lo dejo. E bakañ axiya je’. = bakañ asiya. %mor bakañ asiya. %eng %spa Donde esta tu silla. K siya. = %mor buchli’bä. %eng %spa Silla. E ku chäte la ksiya je’. = ku ch’äte lakj siya. %mor ku ch’äte lakj siya. %eng %spa Vete atraer nuestra silla. K ja. = %mor %eng %spa Sonido. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E wäsiñla siya. = mach awäsiñla jiñ siya. %mor mach awäsiñla jiñ siya. %eng %spa No la jueguen esa silla. K cha’año’. = k ucha’año’. %mor icha’año’. %eng %spa Es de ellos. K kucha’año’. = k ucha’año’. %mor icha’año’. %eng %spa Son de ellos. K chäkiñe’ ajnene’. = chäkiñe’ ajnene’. %mor chäkiñe’ ajnene’. %eng %spa Lo la da Nena. K awomtyo ak’e. = awomtyo ak’e. %mor awomtyo ak’e. %eng %spa Quieres mirar. E bityila. = pityil. %mor pityil. %eng %spa Redondo. E axapatu aba. = baki añ asapatu. %mor baki añ asapatu. %eng %spa Dondes esta tu zapato. E baka awom. = bakibä awom. %mor bakibä awom. %eng %spa Cual quieres. E li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E awom xepeta. = awom bisikleta. %mor awom bisikleta. %eng %spa Quieres bisicleta. E añ. = añ. %mor añ. %eng %spa Hay. E li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E ma xikliñla kalu. = kma säklañe’ jkawayu’. %mor kma säklañe’ jkawayu’. %eng %spa Voy a buscar mi caballo. K ja. = %mor %eng %spa Sonido. C lañi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aqui esta. K ix alu’ mach. = %mor %eng %spa ( ). X ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E chäñte. = ch’äñte. %mor ch’äñte. %eng %spa Pasalo. CH la’ ñiña’. %mor la’ ñiña’. %eng %spa Ven niña. E li lakabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. E lachi. = lachi. %mor la’ chiñ. %eng %spa Ven pue. C lita’añ. = la’ ta’añi. %mor la’ ta’añi. %eng %spa Aquí esta. E libo. = ili libru. %mor ili libru. %eng %spa Este libro. C nena. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. M yej . = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. M yej. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. M nen. = %mor nene. %eng %spa Nene. E la käsiñ. = la käsiñ. %mor la käsiñ. %eng %spa Lo juego. E kela. = lajk’ela. %mor lajk’ela. %eng %spa Lo miramos. M jä jä. = %mor %eng %spa Sonido. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E xila kabayu. = tyi jili laj kawayu’. %mor tyi jili lakj kawayu’. %eng %spa Se a cabo nuestro caballos. E xukuyuy. = xukuyuy. %mor xuk’u mi iyäk’. %eng %spa Despacio lo deja. E chuki li. = chuki ili. %mor chuki ili. %eng %spa Que es este. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E chuku li nen. = chuki ili nena. %mor chuki ili nena. %eng %spa Que es este nena. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E chuku li nena. = chuki ili nena. %mor chuki ili nena. %eng %spa Que es este nena. G ke paso. %mor ke paso. %eng %spa Que paso. E nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. E ele tyuñ. = k’ele tyumuty. %mor k’ele tyumuty. %eng %spa Mira el huevo. E mach tyuñ. = mach tyumuty. %mor mach tyumuty. %eng %spa No es huevo. E lañ tyuñ chiñ ele. = k’ele la’añ tyumuty. %mor k’ele la’añ tyumuty. %eng %spa Mira aquí esta el huevo. C chup nena. = ili chup nena. %mor ili chup nena. %eng %spa Este gusano nena. C xup. = ili chp. %mor ili chup. %eng %spa Este gusano. C li chup. = ili chup. %mor ili chup. %eng %spa Este gusano. C li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. M ja. = %mor %eng %spa Sonido. E la kyumä. = lakyum. %mor lakyum. %eng %spa Nuestro abuelo. E la chiñ. = la’ chiñ. %mor la’ chiñ. %eng %spa Ven pue. E mach yum iba jiñi. = mach jiñi kyum. %mor mach jiñi kyum. %eng %spa No es mi abuelo. C ches chi. = ches chiñ . %mor ches chiñ . %eng %spa Que es pue. E li tyumuty. = ili tyumuty. %mor ili tyumuty. %eng %spa Este huevo. E li chabo. = ili jchabo. %mor ili jchabo. %eng %spa Este chavo. C ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. C eleku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. C eku yokj. = k’ele iyokj. %mor k’ele iyokj. %eng %spa Mira su pie. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E kele ma. = k’elema. %mor k’elema. %eng %spa Mira paraya. C ma max. = %mor mama maxki. %eng %spa Mama quienes. G wäle ayajle ya’ nena. %mor wäle ayajle ya’ nena. %eng %spa Te vas a caer ahi Nena. G ju’beñ. %mor ju’beñ. %eng %spa Bajate. C lachäwa. = la’ ch’ämäma. %mor la’ ch’ämäma. %eng %spa Ven allevarlo. E la chämä yoñ. = la’ ch’ämä yambä. %mor la’ ch’ämä yambä. %eng %spa Ven a agarrar otro. E la yambä. = la’añ yambä. %mor la’añ yambä. %eng %spa Aquí esta otro. E ele. = k’ele . %mor k’ele . %eng %spa Mira. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E tyiku li. = tyikä ili. %mor tyikä ili. %eng %spa Esta caliente este. C ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. C jäjä’. = %mor %eng %spa Sonido. C ele lañ. = k’ele la’añ. %mor k’ele la’añ. %eng %spa Mira aquí esta. C ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. C ele lañ we. = k’ele la’añ nene. %mor k’ele la’añ nene. %eng %spa Mira aquí esta Nene. C ele la nene’. = k’elela ili nene. %mor k’elela ili nene. %eng %spa Mirenlo este nena. M nene’. = %mor %eng %spa Nene. C wo. = %mor %eng %spa Sonido. M nene. = %mor %eng %spa Nene. C ämäñä wäyä. = wa’ mäñä che’ wäyä. %mor wa’ mäñä che’ wäyä. %eng %spa Compralo asi que esta durmiendo. E eku kabayo. = k’eleku ili kabayu. %mor k’eleku ili kabayu. %eng %spa Miralo este caballo. E e kuchebakj. = baki mi jkuche’. %mor baki mi jkuche’. %eng %spa Donde voy a cargar. C kuche’. = ke kuche’. %mor ke kuche’. %eng %spa Voy acargar. C kuch. = ili akuch. %mor ili akuch. %eng %spa Este tu carga. M kuwow. = %mor %eng %spa ( ). C kuwo’. = %mor %eng %spa ( ). E kuxety. = ili ke ik’uxetuy. %mor ili ke ik’uxetuy. %eng %spa Este te va comer. C añix chäbäta’. = %mor %eng %spa Hay cosas. C li yomta’. = ili iyomta’. %mor ili iyomta’. %eng %spa Este quiere. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E tax iyu. = tax ityuk’u. %mor tax ityuk’u. %eng %spa Ya lo corto. C eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E tax iyu. = tax ity’uku. %mor tax ity’uku. %eng %spa Ya lo corto. C kächä we’. = kächä jiñ we’el. %mor kächä jiñ we’el. %eng %spa Amarra esa carne. E jiku wa’ä. = jiñku ili wa’a. %mor jiñku ili wa’a. %eng %spa Este esta parado. E ba’a li. = iba’li. %mor iba’li. %eng %spa Este. C la chäm. = la’ ch’ämä. %mor la’ ch’ämä. %eng %spa Ven a garrar. M we’e. = ili we’el. %mor ili we’el. %eng %spa Esta carne. E li xik’. = ili ixikj. %mor ili ixikj. %eng %spa Esta mujer. E li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E xikj. = ili ixikj. %mor ili ixikj. %eng %spa Esta mujer. E li ts’i’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. E li ts’i’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. E lax. = lax. %mor alax. %eng %spa Naranja. E lax tyo añ yila. = lax añ yila. %mor lax añ yila. %eng %spa Mira aqui esta. C jä. = %mor %eng %spa Sonido. E li kabayo. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. C li kabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. C li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. C ay . = %mor %eng %spa Sonido. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. C yambä li. = ili yambä. %mor ili yambä. %eng %spa Este otro. C lix. = %mor jalix. %eng %spa Cuando. E eku sapatu. = k’eleku ili sapatu. %mor k’eleku ili sapatu. %eng %spa Miralo este zapato. E jä ay ay. = jä ay ay. %mor ay ay. %eng %spa Sonido. E ay. = ay. %mor ay. %eng %spa Sonido. C ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M nene. = %mor %eng %spa Nene. E eku la’añ yambä. = k’eleku la’añ yambä. %mor k’eleku la’añ yambä. %eng %spa Miralo aquí esta otro. C lañe. = la’añ. %mor la’añ. %eng %spa Aquí esta. C chonko ichäme. = chonko ichäme. %mor chonko ichäme. %eng %spa Esta muriendo. C lutyixa. = lutyix jiñ. %mor lutyix jiñ. %eng %spa Ese gemelo . E eku mexa. = k’eleku ili mesa. %mor k’eleku ili mesa. %eng %spa Mirala esta mesa. C eku mexa. = k’eleku ili mesa. %mor k’eleku ili mesa. %eng %spa Mirala esta mesa. E eku chiya. = k’eleku ili siya. %mor k’eleku ili siya. %eng %spa Mirala esta silla. E eku siya. = k’eleku ili siya. %mor k’eleku ili siya. %eng %spa Mirala esta silla. C eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. C eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. C eku chala. = k’ele ili kuchara. %mor k’ele ili kuchara. %eng %spa Mira esta cuchara. E la kux la kuchala. = lajk’uxla ili kuchara. %mor lajk’uxla ili kuchara. %eng %spa Lo comemos esta cuchara. C li chiñ. = ili chiñ. %mor ili chiñ. %eng %spa Este pue. M ñeñe’. = %mor %eng %spa Nene. E li chejew. = ili ch’ejew. %mor ili ch’ejew. %eng %spa Este plato. M li nene. = ili nene. %mor ili nene. %eng %spa Este Nene. M nene . = %mor %eng %spa Nene. E we’el. = ili we’el. %mor ili we’el. %eng %spa Esta carne. E wäyi’. = ili wäyi’. %mor ili wäyi’. %eng %spa Esta cama. E chonko wa’. = chonko ik’ux waj. %mor chonko ik’ux waj. %eng %spa Esta comiendo tortilla. E li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E wa’. = ili wa’al. %mor ili wa’al. %eng %spa Esta parado . C li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E ay. = ay. %mor ay. %eng %spa Sonido. C la’. = %mor %eng %spa Ven. C atyeñla. = ak’eñla. %mor ak’eñla. %eng %spa Denselo. E bayo. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. E kalu. = ili jkaru. %mor ili jkaru. %eng %spa Este mi carro. C lañ kalu. = la’añ jkaru. %mor la’añ jkaru. %eng %spa Aquí esta mi carro. E kalu. = ili jkaru. %mor ili jkaru. %eng %spa este carro. E bak’añ li kalu. = bakañ ili karu. %mor bakañ ili karu. %eng %spa Donde este carro. E tax lej. = tax ak’ele. %mor tax ak’ele. %eng %spa Ya miraste. E bakañ awom. = bakibä awom. %mor bakibä awom. %eng %spa Cual quieres. K maxki yom ili. = maxki yom ili. %mor maxki yom ili. %eng %spa Quien quiere este. K kcha’añi. = kcha’añi. %mor kcha’añi. %eng %spa Es mio. C licha’añ. = ili kcha’añ. %mor ili kcha’añ. %eng %spa Este es mio. E li kcha’añ. = ili kcha’añ. %mor ili kcha’añ. %eng %spa Este es mio. K kcha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. C kabion. = ili kabion. %mor ili kabion. %eng %spa Este es mi avion. C kabioñ. = ili kabion. %mor ili kabion. %eng %spa Este es mi avion. C li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E li ta’ abioñ. = la’añ ili abion. %mor la’añ ili abion. %eng %spa Aquí esta el avion. E wä’añ. = wä’añ. %mor wä’añ. %eng %spa Aquí esta. E li cha’añ. = ili icha’añ. %mor ili icha’añ. %eng %spa Este es de el. E li cha’añ. = ili icha’añ. %mor ili icha’añ. %eng %spa Este es de el. K cha’ k’ele . = cha’ k’ele. %mor cha’ k’ele. %eng %spa Miralo otra ves. M jayo. = %mor jalatyo. %eng %spa Cuando. K li cha’añ nena. = li cha’añ nena. %mor ili cha’añ nena. %eng %spa Este es de la Nena. C li abion. = ili abion. %mor ili abion. %eng %spa Este avion. E li kabayo. = ili kawatyu’. %mor ili kawatyu’. %eng %spa Este caballo. C kuchama kabayu. = ke kuchmaja ili kawayu’. %mor ke kuchmaja ili kawayu’. %eng %spa Lo voy llevar cargando este caballo. K k’ele karu. = k’ele karu. %mor k’ele karu. %eng %spa Mira el carro. K k’ele karuta’. = k’ele karu. %mor k’ele karu. %eng %spa Mira el carro. M ji ji wäty. = ili wäyä. %mor ili wäyä. %eng %spa Esta durmiendo. E ocheñka xäma. = ocheñku tyi xämbal. %mor ocheñku tyi xämbal. %eng %spa Empiece a caminar. E li kabayu. = ili kabayu. %mor ili kabayu. %eng %spa Este caballo. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. G ches ya’aññi. %mor ches ya’añi. %eng %spa Que esta ahi. E echa’añ li. = icha’añ ili. %mor icha’añ ili. %eng %spa Es de el este. C wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. K jiñächta’. = %mor jiñächta’. %eng %spa Si es. K eta’. = %mor k’eleta’. %eng %spa Miralo. E yäxtañ wow. = yäch’añ tyi woj. %mor yäch’añ tyi woj. %eng %spa Ahí esta ladrando . M wächoto’. = %mor %eng %spa ( ). . M cho’. = cho’o. %mor cho’o. %eng %spa Pelalo. E k’ele chiñ. = k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. M maya. = %mor %eng %spa Maya. K jä. = %mor %eng %spa Sonido. K cha’ k’ele’ chiñ. = k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. K we’ chiñ. = %mor we’el chiñ. %eng %spa Carne pue. K k’ele’ chiñ. = k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. K k’ele’. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. C kele’ otyo. = ke’ele otyoty. %mor ke’ele otyoty. %eng %spa Mira la casa. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E cheñ . = tyejcheñ. %mor tyejcheñ. %eng %spa Levantate. E chiñ. = chiñ. %mor chiñ. %eng %spa Pue. M äyañ. = k’ele yañ. %mor k’ele yañ. %eng %spa Mira otro. M ixi. = %mor ixi. %eng %spa Alla. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M chiwäpañ. = tyi ichili pañ. %mor tyi ichili pañ. %eng %spa Lo quito el pañ. E tes. = ches. %mor ches. %eng %spa Que. B meleku. %mor meleku. %eng %spa Hagalo. K ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. C ñox. = ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M läjiñ. = lu’ jiñi. %mor lu’ jiñi. %eng %spa Si es todo. E ji tyeñ. = jiñ tyi ityeñe. %mor jiñ tyi ityeñe. %eng %spa Ese lo aplasto. K la’ku chiñ. = %mor la’ku chiñi. %eng %spa Ven pue. M eyej. = %mor iyej. %eng %spa Su diente. M yej. = %mor iyej . %eng %spa Su diente. M jey. = %mor iyej. %eng %spa Su diente. M yej. = %mor iyej. %eng %spa Su diente. M eyej. = %mor iyej. %eng %spa Su diente. M jeñuwo. = %mor jiñ mu’ tyi woj. %eng %spa Ese ladra. M je wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. M ñeñe ño’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M wom. = awom. %mor awom. %eng %spa Quieres. M tyojo. = tyi atyojo. %mor tyi atyojo. %eng %spa Lo pagaste. G chuyes jiñi. %mor chuyes jiñi. %eng %spa Que es ese. G chuyes ya’bä añi. %mor chuyes ya’bä añi. %eng %spa Que es que esta ahi. M yañ. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M tyo. = %mor tyojo. %eng %spa Pagalo. G chuki yes añ . %mor chuki yes añ . %eng %spa Que hay. G chonko ak’ele. %mor chonko ak’ele. %eng %spa Estas mirando. M jowo. = tyi jowo. %mor tyi jowo. %eng %spa Lo perforo. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M jowo. = tyi jowo. %mor tyi jowo. %eng %spa Lo perforo. E te ch’äm kom. = yom tyi tyäli ich’äm. %mor yom tyi tyäli ich’äm. %eng %spa Seria bueno que venga atraer. E chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este peerro. E tech’ä koty mesa. = tyi ich’ämä yik’oty mesa. %mor tyi ich’ämä yik’oty mesa. %eng %spa Lo agarro junto con la mesa. E mach kweñta. = mach kweñta. %mor mach kweñta. %eng %spa No tengo que ver. K mach. = %mor machiñ. %eng %spa No es. E mach kweñta. = mach kweñta. %mor mach kweñta. %eng %spa No tengo que ver. G oye. %mor oye. %eng %spa Oye. K kweñta jäch. = %mor kwentajäch. %eng %spa Si tengo que ver. K kweñta jäch. = %mor kwentajäch. %eng %spa Si tengo que ver. E kwenta. = mach kweñta. %mor mach kweñta. %eng %spa No tengo que ver. E la xäma ixi li. = lakj kch’äma ixi. %mor lakj kch’äma ixi. %eng %spa Lo llevo alla. E kweñta. = mach kweñta. %mor mach kweñta. %eng %spa No tengo que ver. E ele . = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. K eku ixulu’. = k'eleku ixulu'. %mor k'eleku ixulu'. %eng %spa Mira su cuerno. B maxki icha’añ ili. %mor maxki icha’añ ili. %eng %spa Quien su suyo este. K eku xulu’. = k'eleku ixulu'. %mor k'eleku ixulu'. %eng %spa Miralo su cuerno. B ak’ä ixi. %mor ak’ä ixi. %eng %spa Dejelo alla. E eku ixulu’. = k’eleku ixulu’. %mor k’eleku ixulu’. %eng %spa Miralo su cuerno. E eku xulu’. = k’ele ixulu’. %mor k’ele ixulu’. %eng %spa Mira su cuerno. E xulu’ eku. = k’eleku ili xulu’. %mor k’eleku ili xulu’. %eng %spa Miralo su cuerno. K eku xulu’. = k'eleku ixulu'. %mor k'eleku ixulu'. %eng %spa Miralo su cuerno. K eku xulu’. = k'eleku ixulu'. %mor k'eleku ixulu'. %eng %spa Miralo su cuerno. K eku mis. = k’eleku mis. %mor k’eleku mis. %eng %spa Miralo el gato. E eku mis. = k’eleku mis. %mor k’eleku mis. %eng %spa Mira el gato. M nene. = %mor %eng %spa Nene. G ( ) . %mor ( ) . %eng %spa . K ya’añ mis k’ele. = %mor ya’añ mis k’ele. %eng %spa Mira ahi esta el gato. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. E ma’añ katy. = ma’añ mi kaja. %mor ma’añ mi kaja. %eng %spa No voy hacer. K yaj. = %mor tyi yajli. %eng %spa Se cayo. M lityiyi. = ili tyi jijtyi. %mor ili tyi jijtyi. %eng %spa Este se solto. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. K bañ. = %mor ba’añ. %eng %spa Donde. K bañ. = %mor ba’añ. %eng %spa Donde. M li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. M nene. = %mor nene. %eng %spa Nene. M lej. = k'ele. %mor k'ele. %eng %spa Mira. K iñe’. = %mor iñej. %eng %spa Su cola. K ele oso. = %mor k’ele oso. %eng %spa Mira el oso. X baki ama. %mor baki ama. %eng %spa Donde vas. K maxkix. = %mor maxki. %eng %spa Quienes. K la’ k’ele chiñ ñox. = la’ k’ele chiñ ñox. %mor la’ k’ele chiñ ñox. %eng %spa Ven a mirar pue viejo. G k’ele alibru chiñ. %mor k’ele alibru chiñ. %eng %spa Mira tu libro pue. G mama’ acha’leñ ajñebä. %mor mama’ acha’leñ ajñebä. %eng %spa No corras. G wäle la ayajle. %mor wäle la ayajle. %eng %spa Se van a caer. M ñeñeñ. = %mor nene. %eng %spa Nene. M ñeñeñ. = %mor nen. %eng %spa Nene. M wowowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. E akeñoñ chiñ. = ak’eñoñ chiñ. %mor ak’eñoñ chiñ. %eng %spa Dame pue. G ma’añ acha’leñ ajñebä. %mor ma’añ acha’leñ ajñebä. %eng %spa No corras. M chij. = ili chij. %mor ili chij. %eng %spa Este hilo. M mama achañ ñeñe’. = %mor ma’añ acha’añ nene’. %eng %spa No tienes el tuyo Nene. G ba’añ nene’. %mor ba’añ nene’. %eng %spa Donde esta Nene. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. M tyä’. = tyälä. %mor tyälä. %eng %spa Tocalo. M tyä’. = tyälä. %mor tyälä. %eng %spa Tocalo. M tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. M tyutyo’. = tyi tyäli jko’. %mor tyi tyäli jko’. %eng %spa Vino mi abuelita. M tyo’. = ili ko’. %mor ili ko’. %eng %spa Esta abuelita. M tyo’. = ili ko’. %mor ili ko’. %eng %spa Esta abuelita. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa Sonido del perro. M chuchuñ. = ili ch’ijch’um. %mor ili ch’ijch’um. %eng %spa Este chayote. M tyety. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. E lañi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aqui esta. C milano. = %mor %eng %spa Mi hermano. C ches chonko jiñi. = ches chonko jiñi. %mor ches chonko jiñi. %eng %spa Que esta haciendo ese. G ches chonko jiñi. %mor ches chonko jiñi. %eng %spa Que esta haciendo ese. C mila. = %mor %eng %spa Mira. C bakañ yambä. = bakañ yambä. %mor bakañ yambä. %eng %spa Donde esta el otro. E eku xepeta. = k’eleku ili bisikleta. %mor k’eleku ili bisikleta. %eng %spa Mirala esta bisicleta. K la’añi ñox. = la’añi ñox. %mor la’añi ñox. %eng %spa Aquí esta. E lañi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. E eku li. = k’eleku ili . %mor k’eleku ili . %eng %spa Miralo este. C eku li. = k’eleku ili. %mor k’eleku ili. %eng %spa Miralo este. E eka nana. = k’eleku ajnena. %mor k’eleku ajnena. %eng %spa Mirala la nena. K la’añi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. E eku nana. = k’eleku ajnena. %mor k’eleku ajnena. %eng %spa Mirala la nena. E machku jiñ. = machku jiñ. %mor machku jiñi. %eng %spa No es ese. E jiñku ajkiko. = jiñi ajkiko. %mor jiñi ajkiko. %eng %spa Ese kiko. E cheku pech’ ku kuchi’. = kuku che’ku pech. %mor kuku che’ku pech. %eng %spa Vete dice el pato. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E cha’añ pech’ jiñi. = jiñi pech kcha’añ. %mor jiñi pech kcha’añ. %eng %spa Ese pato es mio. K eku lukumi. = %mor k’eleku ili lukumi. %eng %spa Mirala esta culebra. K eku lukumi. = %mor k’eleku ili lukumi. %eng %spa Mirala esta culebra. E ay mach lukum. = mach lukum. %mor mach lukum. %eng %spa No es culebra. K ches. = %mor ches. %eng %spa Que. E lukum makikj. = tyi maji lukum. %mor tyi maji lukum. %eng %spa Se fue la culebra. K cha’añ yambä ya’. = %mor kcha’añ yambä ya’. %eng %spa Es mio otro ahi. K makikj. = %mor maxki. %eng %spa Quienes. K eta’. = %mor k’eleta’. %eng %spa Miralo. K eta’. = %mor k’eleta’. %eng %spa Miralo. E xujla. = tyi sujli. %mor tyi xujli. %eng %spa Se fracturo. E cha’ mekjla bäta’. = ke icha’ mek’o ibä. %mor ke icha’ mek’o ibä. %eng %spa Se van abrazarse otra ves. E eku xepeta. = k’ele ili bisikleta. %mor k’ele ili bisikleta. %eng %spa Mira esta bisicleta. E bakañ acha’añbä. = bakañ acha’añbä. %mor bakañ acha’añbä. %eng %spa Donde esta el tuyo. K bañ. = %mor ba’añ. %eng %spa Donde. E chañ yela. = acha’añ. %mor acha’añ. %eng %spa Es tuyo. M nene. = %mor nene. %eng %spa Nene. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. K jiñ. = %mor jiñi. %eng %spa Ese. K la’añ nene’. = %mor la’añ nene. %eng %spa Aqui esta nene. K eta’ neneta’. = %mor k’eleta’ nene. %eng %spa Miralo el Nene. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M äwä. = %mor tyäwä. %eng %spa Que espere. K eta’ yambä nene’. = %mor k’eleta’ yambä nene’. %eng %spa Miralo otro Nene. K la’añ yambä nene’. = %mor la’añ yambä nene. %eng %spa Aqui esta otro Nene. K eta’ wa’lita’. = %mor k’eleta’ wa’li. %eng %spa Miralo ahora. E eka chontyi ucheta’. = k’ele choñ tyi ich’e. %mor k’ele choñ tyi uch’e. %eng %spa Mira esta comiendo. K ele nene’. = k'ele nene. %mor k'ele nene. %eng %spa Mira nene. K nene’ta’. = %mor nene’ta’. %eng %spa Es Nene. E ele oxityota’. = k’ele oxito. %mor k’ele oxito. %eng %spa Mira el osito. E etyäx tyota’. = k’ele tyokuta’. %mor k’ele tyokuta’. %eng %spa Mira todavia . K eka kucharata’. = %mor k’eleka kuchara. %eng %spa Mira la cuchara. E echa’añta’. = icha’añ. %mor icha’añta’. %eng %spa Es de el. K ke wowch’ k’ux iba’lita’. = %mor ke iwoch’ kux iba’lita’. %eng %spa Lo va comer este. K käp chokjma tyi keptyä. = %mor ke käp chokma tyi keptyä. %eng %spa Lo voy a tirar en el barranco. M kap kiko. = %mor ke kap kiko. %eng %spa Lo voy a tomar kiko. E eta’. = eta’. %mor k’eleta’. %eng %spa Miralo. K ña’äm. = %mor tyi ñaj äyoñ. %eng %spa Me llene. K barku ya’le ity. = %mor ili barku ya’le ity. %eng %spa Este barco ( agua de culo). M uñ. = ili juñ. %mor ili juñ. %eng %spa Este papel. K eku. = k'eleku. %mor k'eleku. %eng %spa Miralo. M atykuñ. = añ kuñ. %mor añ kuñ. %eng %spa Tengo mi hoja. E ay kcha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. E mañi. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. E eku xebeta. = k’eleku ili bisikleta. %mor k’eleku ili bisikleta. %eng %spa Miralo esta bisicleta. E wa kuxe’ kxepeta. = ke k’uxe’ kpaleta. %mor ke k’uxe’ kpaleta. %eng %spa Voy a comer mi paleta. K ma ak’uxla ksiñchu nene’. = %mor ma ak’uxla ksinchu nene’. %eng %spa Van a comer mi cincho Nene. K ñam ñam. = %mor ma’añ. %eng %spa No. K chipiri. = %mor tyi chip jäjli. %eng %spa Se resbalo. K chäpärä. = %mor tyi ichäpä. %eng %spa Lo cocio. K chäpätyotyt. = %mor tyi ichäpä tyi yotyoty. %eng %spa Lo cocio en su casa. K kchäkiñ che’ety. = %mor kchäkiñ che’ety. %eng %spa No lo doy le dices. K añix ili beka. = %mor añuñix ili beca. %eng %spa Dame esta beca. E bañ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. K eka ta’ix. = %mor k’eleka taix. %eng %spa Mirala ya. K abeka. = %mor ke ibekaja. %eng %spa Va seguir. E beka. = ke ibekaja. %mor ke ibekaja. %eng %spa Va seguir. K añäxta’. = %mor añächta’. %eng %spa Si hay. K ekali . = %mor k’eleka ili. %eng %spa Mirala este. K pes. = %mor ajpes. %eng %spa El pez. K peskalota’. = %mor peskalota’. %eng %spa Es pescado. E jañañ. = joñoñ. %mor joñoñ. %eng %spa Yo soy. E jañañ. = joñoñ. %mor joñoñ. %eng %spa Yo soy. K ekuta’. = %mor k’elekuta’. %eng %spa Miralo. K peskaruta’. = %mor pekaluta’. %eng %spa El pescado. K eku jiñe’ta’. = %mor k’eleku jiñi. %eng %spa Miralo ese. K karu. = %mor karu. %eng %spa Carro. K bela beka. = %mor ke abekaja. %eng %spa Vas a seguir. E chakala alas. = kcha’kala tyi alas. %mor kcha’kala tyi alas. %eng %spa Juguemos otra ves. E baka ama. = baki amaja. %mor baki amaja. %eng %spa Donde vas. E ba’ama. = baki amaja. %mor baki amaja. %eng %spa Donde vas. C ixli nena. = ili ajnena. %mor ili ajnena. %eng %spa Esta nena. E ila. = ila. %mor ila. %eng %spa Aqui. M poyo. = %mor poyo. %eng %spa Pollo. C ches jiñi. = ches jiñi. %mor ches jiñi. %eng %spa Que es ese. C poyo. = %mor poyo. %eng %spa Pollo. E jaña. = ijalaña’. %mor ijalaña’. %eng %spa Su madrina. E ñuxala. = ñuñsañla. %mor ñuñsañla. %eng %spa Que lo pasen. C yaxañ li . = yäch’añ ili. %mor ke iyäch’añ ili. %eng %spa Se va mojar este. E yaxalum. = yaxalum. %mor yaxalum. %eng %spa Tierra verde. C jiñi. = jiñi. %mor jiñi. %eng %spa Ese. C jiñi nena. = jiñi nena. %mor jiñi nena. %eng %spa Esa nena. E ñajuy. = tyi juli. %mor tyi juli. %eng %spa Se vino . C likochx. = ke koche’ kbujk. %mor ke koche’ kbujk. %eng %spa lo voy sacar mi camisa. E ñajuy. = tyi juli. %mor tyi juli. %eng %spa Se vino. M liña woyo. = %mor ili iña’ ajcrekorio. %eng %spa Su mama el Gregorio. C ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E kikoch. = chukoch. %mor chukoch. %eng %spa Porque. K lakijpama. = %mor lakijpama. %eng %spa Lo llevo jalando. E lakijpama lej. = la kijpamajlel. %mor la kijpamajlel. %eng %spa Lo llevo jalando. K mäch jiñ karu. = %mor mach jiñ karu. %eng %spa No es carro. K wa’li. = %mor %eng %spa Ahora. K ja. = %mor %eng %spa Sonido. E kopama. = kom pamal. %mor kom pamal. %eng %spa Quiero lleno. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. E chäñte. = ch’äñte. %mor ch’äñte. %eng %spa Pasalo. E chäte jiñi. = ch’äte chiñ. %mor ch’äte chiñ. %eng %spa Pasalo pue. E kälach. = kälas. %mor kälas. %eng %spa Mi juguete. E kälach chi’. = la käsiñla iloi ts’i’. %mor la käsiñla ili ts’i’. %eng %spa Juguemos este perro. E chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. K ja. = %mor ja. %eng %spa Sonido. E lotyo. = lotyo. %mor lotyo. %eng %spa Recogelo. E lotyo. = lotyo. %mor lotyo. %eng %spa Recogelo. E latya cha’ama. = latyo cha’ma. %mor latyo cha’ma. %eng %spa A quí va otra ves. K lata. = %mor %eng %spa La lata. K lata. = %mor %eng %spa La lata. K lata. = %mor %eng %spa La lata. K la’añi ñox. = %mor la’año ñox. %eng %spa A qui esta viejo. K k’ele. = %mor k’ele. %eng %spa Mira. K kñety’la wä’. = %mor kñetyla wä’. %eng %spa Lo prensamos aqui. K e che’i. = %mor k’ele che’i. %eng %spa Mira asi. K ch’ämä. = %mor ch’ämä. %eng %spa Agarralo. E xe’e. = xep’e. %mor xep’e. %eng %spa Pedaso. K eku karu. = k’eleku karu. %mor k’eleku karu. %eng %spa Miralo el carro. E etyoku chiñ. = k’eletyoku chiñi. %mor k’eletyoku chiñi. %eng %spa Miralo todavia. E kaluku tiyo. = iakaru ktiyu. %mor ikaru ktiyu. %eng %spa Su carro de mi tio. E eleloñi. = k’ele yoñ. %mor k’ele yoñ. %eng %spa Mirame. E chikamax. = mach achukj maja. %mor mach achukj maja. %eng %spa No lo lleves agarrando. K max. = %mor maix. %eng %spa Ya no hay. C pile ñox. = %mor api’leñ ñox. %eng %spa Lo acompañas viejo. C mäch. = mä’äch. %mor mä’äch. %eng %spa Si. E mäch. = mä’äch. %mor mä’äch. %eng %spa Si. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E bañ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. K ma xoto. = %mor ma axojte. %eng %spa Vas a ir aponer. K xoto. = %mor ma axojte. %eng %spa Vas a ir aponer. K xoto. = %mor ma axojte. %eng %spa Vas a ir aponer. K xoto ba’añ. = %mor ma axojte baki. %eng %spa Vas a ir a poner, donde. C iba’añ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. M äwo. = %mor awokj. %eng %spa Tu pie. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M la ñiñi’. = la’añ añik’. %mor la’añ añik’. %eng %spa A quí esta tu nariz. C mano. = %mor %eng %spa Mano. M nene’. = %mor %eng %spa Nene. C mama. = %mor %eng %spa Mama. M mama. = %mor %eng %spa Mama. C nene’. = %mor %eng %spa Nene. C tyaño’. = ya’año’. %mor ya’año’. %eng %spa Ahí estan. E lätyañ. = läch añi. %mor läch añi. %eng %spa Aquí esta. E lätyañ. = läch añi. %mor läch añi. %eng %spa Aquí esta. K ele ñox. = k'ele ñox. %mor k'ele ñox. %eng %spa Mira viejo. K ch’äma. = %mor ch’ämä. %eng %spa Agarralo. K ach’äma. = %mor ma ach’äma. %eng %spa Vas a llevar. E la yañ. = la yañ. %mor la’añ yañ. %eng %spa A qui esta otro. X ak’ä ila. %mor ak’ä ila. %eng %spa Dejelo aqui. K añtyuñ. = %mor añ tyuñ. %eng %spa Hay piedra. M juya. = %mor %eng %spa Julia. E lata. = lata. %mor lata. %eng %spa Lata. E lata. = lata. %mor lata. %eng %spa Lata. E lata. = lata. %mor lata. %eng %spa Lata. E lata. = lata. %mor lata. %eng %spa Lata. E lata. = lata. %mor lata. %eng %spa Lata. E lata. = lata. %mor lata. %eng %spa Lata. K ta’. = %mor %eng %spa Sonido. G baki tsajñetyla. %mor baki tsajñetyla. %eng %spa Donde fuiste. G chuyes jiñi. %mor chuyes jiñi. %eng %spa Que es ese. M li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. G ocheñku tyi ty’añ chiñ. %mor ocheñku tyi ty’añ chiñ. %eng %spa Empiece hablar pue. E kape kalu. = kajpe ili karu. %mor kajpe ili karu. %eng %spa Es café este carro. G machku. %mor machku. %eng %spa No. G chuyes jiñ. %mor chuyes jiñ. %eng %spa Que es ese. E lima. = ili majlel. %mor ili ke imajlel. %eng %spa Este se va ir. E lima. = ili imajle. %mor ili imajle. %eng %spa Este se va. E la’. = la’. %mor la’. %eng %spa Ven. E jiñita’. = jiñi. %mor jiñi. %eng %spa Ese. E jiñi ta. = jiñi. %mor jiñi. %eng %spa Ese. E ele ta. = k’ele karu. %mor k’ele karu. %eng %spa Mira el carro. E ele kal. = k’ele karu. %mor k’ele karu. %eng %spa Mira el carro. E li tyi kal. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. E tye. = tyemel. %mor tyemel. %eng %spa Junto. E tyal. = ili tyal. %mor ili tyal. %eng %spa Este viene. E xityiti. = ili xityil. %mor ili xityil. %eng %spa Esta de cabeza. E chatyi. = cha’tyikil. %mor cha’tyikil. %eng %spa Dos. G ta’ba k’otyi. %mor ta’ba k’otyi. %eng %spa Si llego. E chi’i. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. C atyi. = atyi’. %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. E achij. = achij. %mor achij. %eng %spa Tu hilo. E chij. = achij. %mor achij. %eng %spa Tu hilo. C ety. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. E ku chäte asiya. = ku chäte asiya. %mor ch’äte asiya. %eng %spa Traelo tu silla. C ja. = %mor ja. %eng %spa Sonido. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. K baki kmala . = baki kmala. %mor baki kmala. %eng %spa Donde nos vamos. G ches ya’añ tyaki. %mor ches ya’añ tyaki. %eng %spa Que hay ahi. E ya’i. = ya’i. %mor ya’i. %eng %spa Ahi. C uty. = %mor awuty. %eng %spa Tu ojos. K la’ibä. = %mor la’k’el ibä. %eng %spa Que se vea sola. E lityi ñumi. = ya’ tyi ñumi. %mor ya’ tyi ñumi. %eng %spa Ahí paso. E lityuñich. = mu’tyo tyi ñich. %mor mu’tyo tyi ñich. %eng %spa Da flor. K xuty käñi. = %mor chuty käñä. %eng %spa Lo conozco. 21.36.66. X chaj. %mor jaychaj. %eng %spa Cuantas partes. X majle läch. %mor majle läch. %eng %spa Te vas. C nena. = %mor nena. %eng %spa Nena. CH nena. %mor nena. %eng %spa Nena. E liñi käch tiya. = jiñ ke ikäch ktiya. %mor jiñ ke ikäch ktiya. %eng %spa Mi tia lo va atar. X mäñe kuch. %mor ke imäñe’ ikuch. %eng %spa Lo va comprar su carga. X axaty yajlela. %mor axaty yajlela. %eng %spa Te vas a caer. E käke tyi kalu. = ke k’äjke tyi karu. %mor ke k’äjke tyi karu. %eng %spa Me voy asubir en el carro. E käke tyi kalo. = ke k’äjk’e tyi karu. %mor ke k’äjk’e tyi karu. %eng %spa me voy subir en el carro. B la’añuñ. %mor la’ñuñ. %eng %spa Apurate. B la’ñuñ chiñ ( ). %mor la’ñuñ chiñ ( ). %eng %spa Apurate pue. CH la’x kalu. %mor la’añ kalu. %eng %spa Aqui esta el carro. E käke tyi kalu. = ke k’äjk’e tyi karu. %mor ke k’äjk’e tyi karu. %eng %spa Me subo en el carro. B 2 yomo’ba yila. %mor 2 yomo’ba yila. %eng %spa Ves si quieren. G yomo’ächku. %mor yomo’ächku. %eng %spa Si quieren. E wa’ kuchma kabayu. = ke ikuchma jkawayu’. %mor ke ikuchma jkawayu’. %eng %spa Lo va lleva cargando mi caballo. G muix ilok’e ity’añ wabä. %mor muix ilok’e ity’añ wabä. %eng %spa Ahora ya sale su palabra. B1 mu’ix. %mor mu'ix. %eng %spa Ya. B1 ke añusañ ja’a. %mor ke añusañ ja’al. %eng %spa Vas pasar la lluvia. G mike icha’ keje icha’añ. %mor mike icha’ keje icha’añ. %eng %spa Va volver otra vez. B1 mä’äch. %mor mä’äch. %eng %spa Si. G meru mäkäkjña. %mor meru mäkäkjña. %eng %spa Esta nublado. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. B1 a’bi chä’bijix ichok’e. %mor a’bi chä’bijix ichok’e. %eng %spa Ayer y antier le dio. G tyä’äch ichok’e a’bi chä’biji. %mor tyä’äch ichok’e a’bi chä’biji. %eng %spa Se le dio ayer y antier. G ma’añ ñoj käläch tyi ichok’e. %mor ma’añ ñoj käläch tyi ichok’e. %eng %spa No le dio mucho. G jäjä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. G che’ meru käläx tyi meru chok’e. %mor che’ meru käläx tyi meru chok’e. %eng %spa Le dio un poco mas. E li kabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. G tyi käläx mi chok’eñ. %mor tyi käläx mi chok’eñ. %eng %spa Le da mucho. G ( ). %mor ( ). %eng %spa . E awañ. = ajwañ. %mor ajwañ. %eng %spa El Juan. E awañ ma li. = tyi majli ajwañ. %mor tyi majli ajwañ. %eng %spa Se fue el Juan. G chukiyes chonko jiñi. %mor chukiyes chonko jiñi. %eng %spa Que esta haciendo ese. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G chukiyes chonko jiñi. %mor chukiyes chonko jiñi. %eng %spa Que esta haciendo ese. G k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. G k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. G k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. G k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. G k’ele ili. %mor k’ele ili. %eng %spa Mira este. G k’ele chuki chon. %mor k’ele chuki chonko. %eng %spa Mira que esta haciendo. G chuki chonko jiñ. %mor chuki chonko jiñ. %eng %spa Que esta haciendo ese. E choñtyo tyi uke. = chonko tyi uk’e. %mor chonko tyi uk’e. %eng %spa Esta llorando. G chuki chonko ma awä. %mor chuki chonko ma awä. %eng %spa Que esta haciendo crees. E tyi lali. = tyi yajli. %mor tyi yajli. %eng %spa Se cayo. G tyi yajli. %mor tyi yajli. %eng %spa Se cayo. G baki tyi yajli. %mor baki tyi yajli. %eng %spa Donde se cayo. E layi. = layi. %mor layi. %eng %spa Aqui. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E layi. = layi. %mor layi. %eng %spa Aqui. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. G chukiyes ya’añi. %mor chukiyes ya’añi. %eng %spa Que esta ahi. G k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. G jiñku ya’bä añtyaki. %mor jiñku ya’bä añtyaki. %eng %spa Ese que esta ahi. E pañ. = ili pañ. %mor ili pañ. %eng %spa Este pan. G jiñku ili. %mor jiñku ili. %eng %spa Es este. G k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E pañ. = ili pañ. %mor ili pañ. %eng %spa Este pan. G pañ. %mor pañ. %eng %spa Pan. G yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. G chukiyes. %mor chukiyes. %eng %spa Que es. G chukiyes ya’añi. %mor chukiyes ya’añi. %eng %spa Que cosa hay ahi. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G chukiyes jiñi. %mor chukiyes jiñi. %eng %spa Que es ese. E ta xäkläma kalu. = tyi asäkläma karu. %mor tyi asäkläma karu. %eng %spa Lo buscaste el carro. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E jiñe wä’. = jiñ wä’. %mor jiñ wä’. %eng %spa Este aqui. E ay. = ay. %mor ay. %eng %spa Sonido. K kaluañ kilä kba. = %mor kaluañ tyi kilä kba. %eng %spa Mire que hay todo. E tama. = tama. %mor tama. %eng %spa Tamal. E baka kilä. = baka kilä. %mor baki tyi kilä. %eng %spa Donde mire. E juloku chichip. = julu jiñ ch’ich’ip. %mor julu jiñ ch’ich’ip. %eng %spa Tiralo ese pajarito. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E juloku chichip. = julu jiñ ch’ich’ip. %mor julu jiñ ch’ich’ip. %eng %spa Tiralo ese pajarito. G baki. %mor baki. %eng %spa Donde. E säka pala. = säklañ ibala. %mor säklañ ibala. %eng %spa Busca su bala. G baki yom säklañla. %mor baki yom säklañla. %eng %spa Donde esta bien buscar. E jäjä’. = jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G ku ch’ätela lakbala. %mor ku ch’ätela lakbala. %eng %spa Vete a traela mi bala. G cha’añ kula ch’ich’ip. %mor cha’añ kula ch’ich’ip. %eng %spa Es para que tiremos el pajarito. G cha’añ juñkojty kolembä. %mor cha’añ juñkojty kolembä. %eng %spa Es para un grande. G ch’ätela kbala. %mor ch’ätela kbala. %eng %spa Traela la bala. E añ bal. = añ ibala. %mor añ ibala. %eng %spa Tiene bala. G ku säklañte. %mor ku säklañte. %eng %spa Vete a buscar. E ku xäñtye. = ku xäñtye. %mor kuji xäñtye. %eng %spa Me gusta montiar. G cha’añ kula ili chombä tyi ch’uyu’. %mor cha’añ kula ili chombä tyi ch’uyu’. %eng %spa Es para que tiremos este que chifla. G la’ chokotela ila. %mor la’ chokotela ila. %eng %spa Pasenlo aqui. G ches ibi. %mor ches ibi. %eng %spa Que es que oyes. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. G chukiyes jiñi. %mor chukiyes jiñi. %eng %spa Que es ese. E chip. = ili ch’ich’ip. %mor ili ch’ich’ip. %eng %spa Este pajarito. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E chichip. = ili ch’ich’ip. %mor ili ch’ich’ip. %eng %spa Este pajarito. G ch’ich’ip. %mor ch’ich’ip. %eng %spa Pajarito. E ele kalu. = k’ele ili karu. %mor k’ele ili karu. %eng %spa Mira este carro. G bajche’ yu’bi. %mor bajche’ yu’bi. %eng %spa Como estas. G buenos dias. %mor buenos dias. %eng %spa Buenos dias. G k’ele ajuñ chiñ. %mor k’ele ajuñ chiñ. %eng %spa Mira tu cuaderno pue. G ya’añ wakax. %mor ya’añ wakax. %eng %spa Ahi esta la vaca. G k’eku ya’añ wakax. %mor k’eku ya’añ wakax. %eng %spa Miralo ahi esta la vaca. G ya’añ ts’i’. %mor ya’añ ts’i’. %eng %spa Ahi esta el perro. G ya’añ pech. %mor ya’añ pech. %eng %spa Ahi esta la pata. G chuyes la’bä añtyaki. %mor chuyes la’bä añtyaki. %eng %spa Que cosa es que esta aqui. E chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. G k’eleku chiñ. %mor k’eleku chiñ. %eng %spa Miralo pue. X ya’añ ch’ich’ip. %mor ya’añ ch’ich’ip. %eng %spa Ahí esta el pajarito. E chika pala. = ma chäkiñ apala. %mor ma chäkiñ apala. %eng %spa No la das tu pala. E pala kiko je’e. = añ ipala kiko je’e. %mor añ ipala kiko je’e. %eng %spa Tiene pala el kiko tambien. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. K ix aj. = %mor ix añ. %eng %spa Ahi esta. K putamay. = %mor %eng %spa ( ). K ix añi. = %mor ix añi. %eng %spa Ahi esta. K ka’ma. = %mor ka’ma. %eng %spa Me voy. K amay. = %mor %eng %spa ( ). K tyityaj. = %mor tyi ityaja. %eng %spa Lo encontro. G ta’ba atyaj. %mor ta’ba atyaj. %eng %spa Lo encontraste. K wälawety. = %mor mike awäla wey. %eng %spa Van a decir buey. K we’wi. = %mor wa’ali. %eng %spa Ahora. K ix añi. = %mor ix ñi. %eng %spa Alla esta. K wela. = %mor wa’li. %eng %spa Ahora. K ix añi. = %mor ix añi. %eng %spa Alla esta. K yäkj. = %mor baki mi iyäk’. %eng %spa Donde lo va dejar. K ña’ ochi. = %mor ña’ ochi. %eng %spa Entro. K tyojajme. = %mor tyoj jajme. %eng %spa Se abrio. K chok’eñla. = %mor chok’eñla. %eng %spa Denselo. K lata. = %mor %eng %spa Lata. K lata. = %mor %eng %spa Lata. K käx. = %mor kukux. %eng %spa Vete. K ixty. = %mor %eng %spa ( ). K tyiña’ k’uxu. = %mor tyi ña’ k’uxu. %eng %spa Lo comio. K k’uxchäch. = %mor kuxchäkj. %eng %spa Es egoista. K ña’ ixtyi. = %mor ña’ ixtyi. %eng %spa Alla. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. K xuk’uloñbä. = %mor xuk’ulomba muk’oñ tyi xämba. %eng %spa Camino despacio. K ku ixi. = %mor ku ixi. %eng %spa Vete alla. K xuk’u mabä. = %mor xuk’umabä. %eng %spa Va despacio. K äñta’. = %mor %eng %spa Sonido. K lata. = %mor lata. %eng %spa Lata. K lata. = %mor %eng %spa Lata. K lata. = %mor %eng %spa Lata. 26.40.36. G tsiki. %mor tsikil. %eng %spa Se ve. G asiñ. %mor asiñ. %eng %spa Juegue. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G ma’añ tsiki. %mor ma’añ tsiki. %eng %spa No parece. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E maña säkä ilayi. = ma’añ tyi asäklä ilayi. %mor ma’añ tyi asäklä ilayi. %eng %spa N lo buscaste aqui. E käty. = ke ikätyä. %mor ke ikätyä. %eng %spa Se va quedar. E ma’ kla. = mi kmäkla. %mor mi kmäkla. %eng %spa Lo tapamos. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. G ches chonko amel. %mor ches chonko amel. %eng %spa Que estas haciendo. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. G ma’añ ka amejle atyikj jiñ. %mor ma’añ ka amejle atyikj jiñ. %eng %spa No vas a poder a desaltar. G ma’añ ke amejle atyikj. %mor ma’añ ke amejle atyikj. %eng %spa No vas a poder a desaltar. G mä’k’äch. %mor mä’k’äch. %eng %spa Si. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. G mä’äch. %mor mä’äch. %eng %spa Si. G ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. G chuyes ya’añ tyi alibru ji. %mor chuyes ya’añ tyi alibru ji. %eng %spa Que hay en tu libro. G k’eleku ya’bä añtyaki. %mor k’eleku ya’bä añtyaki. %eng %spa Miralo lo que hay. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E muty. = ili muty. %mor ili muty. %eng %spa Este pollo. G chuyes tyakiñ. %mor chuyes tyak añ. %eng %spa Que cosa hay. E muty. = ili muty. %mor ili muty. %eng %spa Este pollo. G chuki yambä. %mor chuki yambä. %eng %spa Cual otro. G chuki yambä. %mor chuki yambä. %eng %spa Cual otro. G chuki yambä ya’añi. %mor chuki yambä ya’añi. %eng %spa Que otro hay ahi. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E otyo. = ili otyoty. %mor ili otyoty. %eng %spa Esta casa. E baki. = baki. %mor baki. %eng %spa Donde. E baki. = baki. %mor baki. %eng %spa Donde. E jiñe kela. = laj k’ela. %mor laj k’ela. %eng %spa Lo miramos. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G ba’añ ajuñ. %mor ba’añ ajuñ. %eng %spa Donde esta tu cuaderno. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G ta’ba juli. %mor ta’ba juli. %eng %spa Si vino. G ya’añ yambä. %mor ya’añ yambä. %eng %spa Ahí esta otro. G ya’ chontyi k’ay. %mor ya’ chontyi k’ay. %eng %spa Ahi esta cantando. G jatyi. %mor jatyiki. %eng %spa Cuantos son. K pañ. = %mor pañ. %eng %spa Pan. E tyañtyila apala. = tyi atyajala apala. %mor tyi atyajala apala. %eng %spa La encontraron la pala. K ja. = %mor %eng %spa Sonido. E ma sika apala. = ma’añ tsiki apala. %mor ma’añ tsiki apala. %eng %spa No parece tu pala. E ma sika. = ma’añ tsiki apala. %mor ma’añ tsiki apala. %eng %spa No parece tu pala. E bakañ. = bakañ. %mor bakañ. %eng %spa Donde. E ix añi. = ix añi. %mor ix añi. %eng %spa Ahí esta. E ix añi. = ix añi. %mor ix añi. %eng %spa Ahí esta. E lañi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. E lañi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. K la kochbäta’. = %mor la kochbäta’. %eng %spa Lo quito. K ches ibäl. = %mor ches ibäl koxtyal. %eng %spa Que tiene adentro del costal. E lañi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. G chuyes jiñi. %mor chuyes jiñi. %eng %spa Que es ese. E li kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. G wäle ayajle. %mor wäle ayajle. %eng %spa Te vas a caer. G wäle ayajle. %mor wäle ayajle. %eng %spa Te vas a caer. G wäle ayajle. %mor wäle ayajle. %eng %spa Te vas a caer. G ma’añ tsiki ñumema awä. %mor ma’añ tsiki ñumema awä. %eng %spa No parece pasar, dices. X donde compraste . %mor donde compraste . %eng %spa Donde compraste. G wäle ayajle. %mor wäle ayajle. %eng %spa Te vas a caer. X añ ja’. %mor añ ja’. %eng %spa Hay agua. G k’ele ajuñ chiñi. %mor k’ele ajuñ chiñi. %eng %spa Mira tu cuaderno pue. K wakjwa. = %mor kwa. %eng %spa Mi tortilla. K juyakj. = %mor mi kule’. %eng %spa Lo tiro. K juyakj. = %mor mi kule’. %eng %spa Lo tiro. C tyi’i. = atyi’. %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. K chijichu. = %mor ch’ijch’um . %eng %spa El chayote. G k’ele ajuñi. %mor k’ele ajuñi. %eng %spa Mira tu cuaderno. G k’eku. %mor k’eku. %eng %spa Miralo. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. K ta’ choko jbañu. = %mor tyi ichoko tyi baño. %eng %spa Lo tiro en el baño. K jiñtyila’. = %mor jiñ tyi lak kol. %eng %spa Es en nuestra cabeza. G ta’ba tyajle. %mor ta’ba tyajle. %eng %spa Lo alcanzo. G ta’ba tyajle. %mor ta’ba tyajle. %eng %spa Lo alcanzo. C latyep. = lakj tyep’. %mor lakj tyep’. %eng %spa Lo envuelvo. K yäch’ añ. = %mor yäch’añ. %eng %spa Ahi esta. G k’eleku ajuñ chiñ. %mor k’eleku ajuñ chiñ. %eng %spa Miralo tu cuaderno pue. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. K ix. = %mor ixi. %eng %spa Alla. K ele. = k'ele. %mor k'ele. %eng %spa Mira. K ele. = k'ele. %mor k'ele. %eng %spa Mira. E ma’ach. = mä’äch. %mor mä’äch. %eng %spa Si. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. K la’añi je’. = %mor la’añi je’el. %eng %spa Aqui esta tambien. K añi. = %mor añi’. %eng %spa Tu nariz. K ale. = %mor ke ak’el. %eng %spa Vas a mirar. G si algue voy a acaer. %mor si algue voy a acaer. %eng %spa Si algue va caer. G en aquella. %mor en aquella. %eng %spa En aquella. X ( ). %mor ( ). %eng %spa ( ). G ya lo estoy bajando. %mor ya lo estoy bajando. %eng %spa Ya lo estoy bajando. G es la fuerza de gravedad cayo. %mor es la fuerza de gravedad cayo. %eng %spa Es la fuerza de gravedad cayo. A mach yomox ty’añ. %mor mach yomox ty’añ. %eng %spa Ya no quiere hablar. G mach yomox ty’añ. %mor mach yomox ty’añ. %eng %spa Ya no quiere hablar. A u’bita’ ñox. %mor u’bita’ ñox. %eng %spa Oye viejo. A chutyi acha’le. %mor chutyi acha’le. %eng %spa Que te paso. M awawa. = %mor awaj. %eng %spa Tu tortilla. . A ñox. %mor ñox. %eng %spa viejo. M lolo. = %mor kolol. %eng %spa Avellano. A k’ele alibru chiñ. %mor k’ele alibru chiñ. %eng %spa Mira tu libro pue. A äjä. %mor äjä. %eng %spa Sonido. A pe tax alu’ päk’äla tyi lum. %mor pe tax alu’ päk’äla tyi lum. %eng %spa Ya lo mancharon todo de tierra. G jiñi saj ixk’alä. %mor jiñi saj ixk’alä. %eng %spa Esa niña. A ubi jatyety tyi apäk’ä tyi lumta’. %mor ubi jatyety tyi apäk’ä tyi lumta’. %eng %spa Oye que tu manchaste de tierra. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G poj uch’e chonko. %mor poj uch’e chonko. %eng %spa Esta comiendo. M choñ. = cho’oñ. %mor cho’oñ. %eng %spa Oye. A uch’e choñ. %mor uch’e choñ. %eng %spa Esta comiendo. A k’ele alibru chiñ ñox. %mor k’ele alibru chiñ ñox. %eng %spa Mira tu libro pue viejo. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A eku liyi. %mor k’eleku liyi. %eng %spa Miralo este. A machku. %mor machku. %eng %spa No. A ña’ mich’etyku cheñi. %mor ña’ mich’etyku cheñi. %eng %spa Estas enojado. G ma kmäñla lulse latyi jumuk’i. %mor ma kmäñla lulse latyi jumuk’i. %eng %spa Vamos a comprar dulce mas arrato. A ubi ñox. %mor ubi ñox. %eng %spa Oye viejo. G mach awom lulse. %mor mach awom lulse. %eng %spa No quieres dulce. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. M tyatye. = tyi tyaja tyäle. %mor tyi ityaja tyäle. %eng %spa Lo fue alcanzar. A ama ak’ajtyibeñ apapa. %mor ama ak’ajtyibeñ apapa. %eng %spa Vas a preguntar tu papa. M wakjwa. = ili waj. %mor ili waj. %eng %spa Esta tortilla. A kuku k’ele. %mor kuku k’ele. %eng %spa Vete a mirar. A ma amajle. %mor ma amajle. %eng %spa Vas a ir. A koñtyo kch’äm eñetye chiñ. %mor koñtyo kch’äm eñetye chiñ. %eng %spa Te vor atraerte pue. A pe ma’añ atyejche sale. %mor pe ma’añ atyejche sale. %eng %spa No te levantes sale. A k’ele alibru chiñ. %mor k’ele alibru chiñ. %eng %spa Mira tu cuaderno pue. M aj jay. = %mor %eng %spa Sonido. K elechi. = %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. K xa’añ iya’. = %mor xakal iya’. %eng %spa Abierta su pierna. K beka. = %mor ke ibeka. %eng %spa Va seguir. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. K mi tyalemax. = %mor mi tyäle maxki. %eng %spa Va venir quienes. K bakañ. = %mor bakañ. %eng %spa Donde. G mike ich’äm awits’iñ. %mor mike ich’äm awits’iñ. %eng %spa Lo agarrar tu herminita. G mi ma’añ ke ak’ele’. %mor mi ma’añ ke ak’ele’. %eng %spa Si no lo miras. G mi ke ich’äm. %mor mi ke ich’äm. %eng %spa Lo va agarrar. M jawaty. = %mor jal wä’añ. %eng %spa Tardo. M tyej. = %mor iyej. %eng %spa Su diente. M tyawäle. = tyal wäle. %mor tyal wäle. %eng %spa Viene mas tarde. M tyawa. = tyal wäle. %mor tyal wäle. %eng %spa Viene mas tarde. A maix poko ak’ä. %mor maix poko ak’ä. %eng %spa No esta lavado tu mano. E añu yo’. = añuñ. %mor añuñ. %eng %spa Dame. E añu bochale. = añuñ ibolsajle. %mor añuñ ibolsajle. %eng %spa Dame su bolsa. A ma’añ ke käk’eñety obiolsalebä. %mor ma’añ ke käk’eñety obiolsalebä. %eng %spa No te voy a dar su bolsa. A mike iyä’leñety apapa. %mor mike iyä’leñety apapa. %eng %spa Te va a dar tu papa. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E mañ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A äjä. %mor äjä. %eng %spa Sonido. A mutyo käk’eñety wale. %mor mutyo käk’eñety wale. %eng %spa Te voy a dar mas tarde. A pejiñtyo ma awujtye. %mor pejiñtyo ma awujtye. %eng %spa Cuando termines. A yomba. %mor yomba. %eng %spa Si quiere. A ña k’uxu ili chiñ. %mor ña k’uxu ili chiñ. %eng %spa Comelo este pue. A ches ili chiñ. %mor ches ili chiñ. %eng %spa Que es este pue. M kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. M kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A klabo. %mor klabo. %eng %spa El clavo. A ches jatyety ñox. %mor ches jatyety ñox. %eng %spa Que es tu viejo. M lawo. = ili lawux. %mor ili lawux. %eng %spa Este clavo. E muty. = ili muty. %mor ili muty. %eng %spa Este pollo. A muty. %mor muty. %eng %spa Pollo. A ixku’ liyi. %mor ixku’ liyi. %eng %spa Este. E jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A chuma k’ux chiñ. %mor chuma k’ux chiñ. %eng %spa Que estas comiendo pue. A ixku’ li ñox. %mor ixku’ li ñox. %eng %spa Este viejo. M lowo. = tyi alowo. %mor tyi alowo. %eng %spa Lo lastimaste. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M lowo. = tyi alowo. %mor tyi alowo. %eng %spa Lo lastimaste. A k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ches ili ñox. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. M lo. = %mor %eng %spa Lo. M lowo. = tyi alowo. %mor tyi alowo. %eng %spa Lo lastimaste. M lolo. = %mor tyi alowo. %eng %spa Lo tastimaste. M yaj. = tyi yajli. %mor tyi yajli. %eng %spa Se cayo. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M low. = tyi lijwi. %mor tyi lojwi. %eng %spa Se lastimo. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M yaj. = tyi jajli. %mor tyi jajli. %eng %spa Se cayo. A ches ke ili. %mor ches ke ili. %eng %spa Que es este. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M yaj. = tyi yajli. %mor tyi yajli. %eng %spa Se cayo. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. A ches iliyi. %mor ches iliyi. %eng %spa Que es este. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. M juya. = %mor %eng %spa Julia. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. E mix. = ili mis. %mor ili mis. %eng %spa Este gato. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E mis. = ili mis. %mor ili mis. %eng %spa Este gato. A mis. %mor mis. %eng %spa Gato. A maxtyoku aba chiñ nena. %mor maxtyoku aba chiñ nena. %eng %spa Tu no todavia. A kuku k’ele apapa . %mor kuku k’ele apapa . %eng %spa Vete a mirar tu papa. A ix añ ixi. %mor ix añ ixi. %eng %spa Esta alla. A ku k’ele . %mor ku k’ele . %eng %spa Vete a mirar. G k’ajtyibeñ ilulse. %mor k’ajtyibeñ ilulse. %eng %spa Pidele su dulce. G añ ilulse apapa. %mor añ ilulse apapa. %eng %spa Tiene dulce tu papa. E pekachi. = pejkañ chiñ. %mor pejkañ chiñ. %eng %spa Hablale pue. E xubechiñ. = su’beñ chiñi. %mor su’beñ chiñi. %eng %spa Dicelo pue. A ches ili ñox. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. E ixma apapa. = ixma apapa. %mor ix ma apapa. %eng %spa Alla va papa. E ix ma ixi. = ya’ maja ixi. %mor ya’ maja ixi. %eng %spa Ahí va alla. A ku k’ele apapa. %mor ku k’ele apapa. %eng %spa Vete a mirar tu papa. A ix bi majle ixi. %mor ix bi majle ixi. %eng %spa Dicen que va alla. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A tax majli. %mor tax majli. %eng %spa Ya se fue. A mutyo k’el aba. %mor mutyo k’el aba. %eng %spa Hay lo voy haber. E mañ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A ches chonlo’ ili ñox. %mor ches chonlo’ ili ñox. %eng %spa Que estan haciendo este viejo. E cha’añ ej. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E choñ ujtye. = choñkox iyujtye. %mor choñkox iyujtye. %eng %spa Ya esta terminando. A bajche’. %mor bajche’. %eng %spa Como. E chontyo tyi uchel. = chonko tyi uch’el. %mor chonko tyi uch’el. %eng %spa Esta comiendo. A ches chon ik’uxo’. %mor ches chon ik’uxo’. %eng %spa Que estan comiendo. E bu’ul. = ili bu’ul. %mor ili bu’ul. %eng %spa Este frijol. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A ixku’li ches choñlo’. %mor ixku’li ches choñlo’. %eng %spa Este que estan haciendo. E chomekobä. = chonko imek’o ibä. %mor chonko imek’o ibä. %eng %spa Se esta abranzandose. A mek’o’bä. %mor mek’o’bä. %eng %spa Abrazandose. E cho etyety. = chinko imek’ety. %mor chonko imek’ety. %eng %spa Te esta abrazando. E chike. = ili chikle. %mor ili chikle. %eng %spa Este chicle. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E che’ety. = che’ety. %mor che’ety. %eng %spa Dices. E tyaki. = ili tyak’iñ. %mor ili tyak’iñ. %eng %spa Este dinero. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E choñ imek’ ibä. = chonko imek’o ibä. %mor chonko imek’o ibä. %eng %spa Se estan abrazandose. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. M meme’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. A ches xojo icha’añ. %mor ches xojo icha’añ. %eng %spa Que tiene puesto. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. E pañal. = pañal. %mor pañal. %eng %spa Pañal. A pañal. %mor pañal. %eng %spa Pañal. A ches icha’añ ili. %mor ches icha’añ ili. %eng %spa Para que le sirve este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ñik. = ili kñikj. %mor ili kñikj. %eng %spa Este mi nariz. A ñik’. %mor ñik’. %eng %spa Nariz. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. E tyi’. = atyi’. %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. A tyi’. %mor tyi’. %eng %spa Boca. E nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A ili. %mor ili. %eng %spa Este. A sa’. %mor sa’. %eng %spa Posol. A ixku’ iliyi. %mor ixku’ iliyi. %eng %spa Este. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. A ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. A jiñku ba’ mi ik’el pami. %mor jiñku ba’ mi ik’el pami. %eng %spa Es ese donde mira. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E wuty. = ili kwuty. %mor ili kwuty. %eng %spa Este mi ojo. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A labä tsijikjña. %mor labä tsiji’bä. %eng %spa Que esta nuevo. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E kol. = ili kol. %mor ili kol. %eng %spa Este mi cabeza. A kol. %mor kol. %eng %spa Cabeza. A lok’eñku aba nena. %mor lok’eñku aba nena. %eng %spa Salte tu Nena. A ku k’ele apapa. %mor ku k’ele apapa. %eng %spa Vete a mirar tu pap. A ix aña ixi. %mor ix añ aña’ ixi. %eng %spa Esta tu madre alla. A tax majli. %mor tax majli. %eng %spa Ya se fue. A ku k’ele apapa. %mor ku k’ele apapa. %eng %spa Vete a mirar tu papa. A sale. %mor sale. %eng %spa Sale. A ku ch’äñte ajuñ. %mor ku ch’äñte ajuñ. %eng %spa Vete a traer tu cuaderno. E kayeta. = ili kayeta. %mor ili kayeta. %eng %spa Esta galleta. M nene. = %mor nene. %eng %spa Nena. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E säkula ñeñe’. = säklañkula ili nene’. %mor säklañkula ili nene’. %eng %spa Busquenlo este Nene . A ya’añi. %mor ya’añi. %eng %spa Ahí esta. A la säklañla. %mor la säklañla. %eng %spa Lo buscamos. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A ches ili ñox. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este. E ts’i’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A mach ts’i’kj ili. %mor mach ts’i’kj ili. %eng %spa No se ve este. M tyi’. = atyi’. %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. E kabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. M tyi’. = atyi’ . %mor atyi’ . %eng %spa Tu boca. A kabayu. %mor kabayu. %eng %spa Caballo. M tyi’. = atyi’. %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. M tyi’. = atyi’. %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. E tsi’ ba. = ili ts’i’ . %mor ili ts’i’ . %eng %spa Este perro. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A mach tsi’ikj. %mor mach tsi’ikj. %eng %spa No es perro. M tyo. = tyi atyojo. %mor tyi atyojo. %eng %spa Lo pagaste. E ches chi. = ches chi. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. M tyaj. = tyi atyaja. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. M paj. = ili paj. %mor ili paj. %eng %spa Esta agrio. A boreku. %mor boreku. %eng %spa Borrego. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A boreku. %mor boreku. %eng %spa Borrego. E boreku. = ili boreku. %mor ili boreku. %eng %spa Este borrego. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A ixku iliyi. %mor ixku iliyi. %eng %spa Este. E muty. = ili muty. %mor ili muty. %eng %spa Este pollo. A muty. %mor muty. %eng %spa Pollo. A ixku’ li. %mor ixku’ li. %eng %spa Este. E muty. = ili muty. %mor ili muty. %eng %spa Este pollo. A mach muty ba’li. %mor mach muty iba’li. %eng %spa No es pollo este. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A chuyes. %mor chuyes. %eng %spa Que es. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A awom su’eñety. %mor awom su’eñety. %eng %spa Quieres que te diga. E ja . = ja . %mor %eng %spa Sonido. A mi su’eñety. %mor mi su’eñety. %eng %spa Te va decir. E jäjä. = jäjä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. A pech ik’aba’. %mor pech ik’aba’. %eng %spa Pato se llama. E pech. = ii pech. %mor ii pech. %eng %spa Este pato. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. E ches iba’li. = que es este. %mor ches iba’li. %eng %spa Que es este. A ix pech. %mor ix pech. %eng %spa El pato. A ixku’li . %mor ixku’li . %eng %spa Este. A ches. %mor ches. %eng %spa Que. M wowo. = %mor wowo. %eng %spa (sonido de un perro ). E chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A jä’ä. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A ches chi. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. M tyä’. = ma’añ atyä’lañ. %mor ma’añ atyä’lañ. %eng %spa No le molestes. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A ches ili chiñ. %mor ches ili chiñ. %eng %spa Que es este pue. A jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. A ches . %mor ches . %eng %spa Que. M mach käñä mam. = %mor mach jkäñä mama. %eng %spa No lo conosco mama. E kabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. A mach kabayu. %mor mach kabayu. %eng %spa No es caballo. A ju’beñku aba. %mor ju’beñku aba. %eng %spa Bajate tu. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A jäjä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. A mach akäñä. %mor mach akäñä. %eng %spa No lo conoces. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A tyañ. %mor ili chityañ. %eng %spa Este puerco. E tyam. = ili chityam. %mor ili chityam. %eng %spa Este puerco. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A ches. %mor ches. %eng %spa Que. E kabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A jaja. %mor jaja. %eng %spa Sonido. E chi’. = ili ts’i’ . %mor ili ts’i’ . %eng %spa Este perro. A sa’. %mor sa’. %eng %spa Posol. E chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A machiñ. %mor machiñ. %eng %spa No es. A ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. E jiñku ipi’i ixchi’. = jiñ ipi’ä ili ts’i’. %mor jiñ ipi’ä ili ts’i’. %eng %spa es su compañero este perro. E ix a. = ix a. %mor a. %eng %spa Aquella. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A ches ilibä. %mor ches ilibä. %eng %spa Que es este. E ts’i’. = ili tsi’i’. %mor ili tsi’i’. %eng %spa Este perro. A mach ts’i’kj iba. %mor mach ts’i’kj iba. %eng %spa No es perro . E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. + 37.46.67. A ña’kolem. %mor ña’kolem. %eng %spa Esta grande. A mach ts’i’ikj. %mor mach ts’i’ikj. %eng %spa No es perro. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E añu achuro. = añuñ achuru. %mor añuñ achuru. %eng %spa Dame tu churro. E añuñ achuro. = añuñ achuro. %mor achuro. %eng %spa Dame tu churro. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E añuñ achuro. = añuñ achuro. %mor achuro. %eng %spa Dame tu churro. X ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E añuñ achuro. = añuñ achuru. %mor añuñ achuru. %eng %spa Dame tu churro. X awom churo. %mor awom churo. %eng %spa Quieres churro. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M añu chulo. = añuñ achuru. %mor añuñ achuru. %eng %spa Dame tu churro. X waletyo. %mor waletyo. %eng %spa Mas tarde. G waletyobi. %mor waletyobi. %eng %spa Que maas tarde. A waletyo. %mor waletyo. %eng %spa Mas tarde. A waletyo mi kmäñ sale. %mor waletyo mi kmäñ sale. %eng %spa Mas compro sale. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M äj. = %mor %eng %spa sonido. A ili ches. %mor ili ches. %eng %spa Este que es. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. E muty. = ili muty. %mor ili muty. %eng %spa Este pollo. A ili. %mor ili. %eng %spa Este. A mach muty. %mor mach muty. %eng %spa No es pollo. E eku muty. = k’eleku ili muty. %mor k’eleku ili muty. %eng %spa Miralo este pollo. M alañ. = %mor alañ. %eng %spa Adan. E cheya’buch. = ya’ buchu. %mor ya’ buchu. %eng %spa Ahi esta sentado. A bakibä mu amulañ ili ñox. %mor bakibä mi amulañ ili ñox. %eng %spa Cual te gusta este viejo. E cheya’bux. = ya’ buchu. %mor ya’ buchu. %eng %spa Ahi esta sentado. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M ñeñe’. = ili nene. %mor ili nene. %eng %spa Este bebe. M ñeñe. = ili nene’. %mor ili nene’. %eng %spa Este bebe. A ku k’ele apapa aba sale. %mor ku k’ele apapa aba sale. %eng %spa Vete a mirar tu papa sale. A ku k’ele. %mor ku k’ele. %eng %spa Vete a mirar. A ku k’ele apapa. %mor ku k’ele apapa. %eng %spa Vete a mirar tu papa. A nene. %mor nene. %eng %spa Nene. A ku k’ajtyibeñ ichikle. %mor ku k’ajtyibeñ ichikle. %eng %spa Vete a pedirle su chicle. E mäñemäñ. = mi ke imäñe’. %mor mi ke imäñe’. %eng %spa Lo va comprar. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. A bakibä amulañ. %mor bakibä amulañ. %eng %spa Cual te gusta. A ta’. %mor ta’. %eng %spa Sonido. A bakibä amulañ. %mor bakibä amulañ. %eng %spa Cual te gusta. A ili. %mor ili. %eng %spa Este. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E ñoj. = iñoj. %mor iñoj. %eng %spa Su derecha. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E xepeta. = ili bixikleta. %mor ili bixikleta. %eng %spa Esta bisicleta. A bisikleta. %mor bisikleta. %eng %spa Bisicleta. A ixlu’li ches. %mor ixlu’li ches. %eng %spa Este que es. E tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. E ili kalu. = ili kalu. %mor ili kalu. %eng %spa Este carro. E weno li. = ili ñumi’ ilok’i’ laty’añ. %mor ili ñumi’ ilok’i’ laty’añ. %eng %spa Es tu celular. E pajpeko. = bajbeñku. %mor bajbeñku. %eng %spa Pegale. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E weno. = ili ñumi’ilok’i’ lakty’añ. %mor ili ñumi’ilok’i’ lakty’añ. %eng %spa Es tu celular. E tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. A ixku’ iliyi. %mor ixku’ iliyi. %eng %spa Este. E bolte’o iba. = jiñäch bolteyo. %mor jiñäch bolteyo. %eng %spa Si es bokteo. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E bolte’o. = ili bolteyo. %mor ili bolteyo. %eng %spa Este bolteo. A bolteo. %mor bolteo. %eng %spa Bolteo. A machiñ. %mor machiñ. %eng %spa No es. E ches. = ches. %mor ches. %eng %spa Que. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. A mach bolteo iliyi. %mor mach bolteo iliyi. %eng %spa No es bolteo este. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A mach akäñä. %mor mach akäñä. %eng %spa No lo conozco. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. E jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. E taktol. = ili tactor. %mor ili tactor. %eng %spa Este tractor. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A jiñäch. %mor jiñäch. %eng %spa Si es. A la kcha’ säklañla yañ. %mor la kcha’ säklañla yañ. %eng %spa Lo busco otra vez otro. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este que es. E taktol. = ili taktor. %mor ili taktor. %eng %spa Este tractor. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E taktol. = ili taktor. %mor ili taktor. %eng %spa Este tractor. A mach taktor. %mor mach taktor. %eng %spa No es tractor. E ches chiñ. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A mach akäñä ches. %mor mach akäñä ches. %eng %spa No conoces que es. A añta’ iyañtale ta’ chiñ. %mor añta’ iyañtale ta’ chiñ. %eng %spa Tiene su llanta pue. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ches awä. %mor ches awä. %eng %spa Que crees. A ele añ iyañtale. %mor k’ele añ iyañtale. %eng %spa Mira tiene su llanta. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. A machiñ. %mor machiñ. %eng %spa No es. E ches chiñ. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A jäjä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. E abioñ. = ili abiuoñ. %mor ili abioñ. %eng %spa Este avion. A abion. %mor abion. %eng %spa Avion. E abioñ. = ili abioñ. %mor ili abioñ. %eng %spa Este avion. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este que es. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A lok’eñ aba nena. %mor lok’eñ aba nena. %eng %spa Salte tu nena. E mäte kayeta. = ke imäñte kayeta. %mor ke imäñte kayeta. %eng %spa Va a comprar galleta. A lok’eñ aba nena. %mor lok’eñ aba nena. %eng %spa Salte tu nena. A ku k’ele apapa sale. %mor ku k’ele apapa sale. %eng %spa Vete a mirar tu papa sale. A ku k’ajtyibeñ kayeta. %mor ku k’ajtyibeñ kayeta. %eng %spa Vete a pedirle su galleta. A añuñ keyeta che’ety. %mor añuñ keyeta che’ety. %eng %spa Dame tu galleta le dices. E yom keyeta. = yom kayeta. %mor yom kayeta. %eng %spa Quiere galleta. A ches ik’aba’ ili. %mor ches ik’aba’ ili. %eng %spa Como se llama este. E luna. = luna. %mor luna. %eng %spa Luna. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E luna. = luna. %mor luna. %eng %spa Luna. A jiñ iba’li luna. %mor jiñ iba’li luna. %eng %spa Es esta luna. A ili ches. %mor ili ches. %eng %spa Este que es. A mach luna ili. %mor mach luna ili. %eng %spa No es luna esta. E ches chiñ. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Ques es pue. E luna jäch. = luna jäch. %mor luna jäch. %eng %spa Si es la luna. E luna. = luna. %mor luna. %eng %spa Luna. G tyi lakj ty’añ ma asu’beñ. %mor tyi lakj ty’añ ma asu’beñ. %eng %spa En chol le dices. A tyejcheñ chiñ. %mor tyejcheñ chiñ. %eng %spa Levantate pue. E tyecheñ. = tyejcheñ. %mor tyejcheñ. %eng %spa Levantate. E luna. = luna. %mor luna. %eng %spa Luna. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E luna. = luna. %mor luna. %eng %spa Luna. A lakj ch’utyaty. %mor lakj ch’utyaty. %eng %spa Nuestro dios. E la ch’utyaty. = ili lakch’utyaty. %mor ili lakch’utyaty. %eng %spa Este es nuestro dios. A jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. E luna. = luna. %mor luna. %eng %spa Luna. A lakj ch’ujña. %mor lakj ch’ujña. %eng %spa Nuestra virgen. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A lakj ch’ujña. %mor lakj ch’ujña. %eng %spa Nuestra virgen. A ta’ba aña’tyä. %mor ta’ba aña’tyä. %eng %spa Lo supiste. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A ili ñox. %mor ili ñox. %eng %spa Este viejo. A ches iba’li. %mor ches iba’li. %eng %spa Que es este. E luna. = luna. %mor luna. %eng %spa Luna. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A tyoka. %mor tyokal. %eng %spa Nuve. E tyoka. = ili tyokal. %mor ili tyokal. %eng %spa Esta nuve. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A aber. %mor aber. %eng %spa Haber. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. A lok’o ak’ä. %mor lok’o ak’ä. %eng %spa Sacalo tu mano. A ches ke ili. %mor ches ke ili. %eng %spa Que es este. E tyama yoja’. = tyamba iyokj ja’. %mor tyamba iyokj ja’. %eng %spa Esta largo el camino del agua. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E yom ja’. = yom ja’al. %mor yom ja’al. %eng %spa Quiere llover. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A añ ityi’i ila chiñ. %mor añ ityi’ ila chiñ. %eng %spa Tiene boca aquí pue. A añ ipuertale. %mor añ ipuertale. %eng %spa Tiene su puerta. A ches. %mor ches. %eng %spa Que. E añ puertyale. = añ puertyale. %mor añ puertyale. %eng %spa Tiene puerta. A ches ki. %mor ches ki. %eng %spa Que es. E yopopty. = ili yopotye’. %mor ili yopotye’. %eng %spa Esta hoja. A yotyoty. %mor yotyoty. %eng %spa Hoja. A ixku’li ches ili. %mor ixku’li ches ili. %eng %spa Este que es . A säsäkächäbä. %mor säsäkj kächäbä. %eng %spa Blanco que esta amarrado. E chom ikäch ixi. = choñ ikäch ixi. %mor choñ ikäch ixi. %eng %spa Esta amarrando alla. G aquí esta tu papa. %mor aquí esta tu papa. %eng %spa Aqui esta tu papa. A chon ikäch isi’. %mor chon ikäch isi’. %eng %spa Esta amarrando su leña. X ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este que es. E mañko. = ili manko. %mor ili manko. %eng %spa Este mango. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. G ( ). %mor ( ). %eng %spa Sonido. A kasä manko ili. %mor kasä manko ili. %eng %spa No es mango este. A ele añ isaj chu’esle. %mor k’ele añ isaj chu’esle. %eng %spa Mira tiene su cosita. A ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A añ tsutyu icha’añ ila. %mor añ tsutyu icha’añ ila. %eng %spa Lo tiene puesto aqui. A chukiyes. %mor chukiyes. %eng %spa Que es. E mach kaba’. = mach jiñ jk’aba’. %mor mach jiñ jk’aba’. %eng %spa No es mi nombre. A mach ak’aba’. %mor mach ak’aba’. %eng %spa No es tu nombre. A bajchebita’. %mor bajchebita’. %eng %spa Que dijo. E mach kaba’. = mach jiñ jk’aba’. %mor mach jiñ jk’aba’. %eng %spa No es ese mi nombre. A k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. A aber ches. %mor aber ches. %eng %spa Haber que es. A k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. E jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. A aber ili ñox. %mor aber ili ñox. %eng %spa Haber este viejo. A lakj su’eñetyt. %mor lakj su’eñetyt. %eng %spa Te digo. A ili p’ejty ilibä. %mor ili p’ejty ilibä. %eng %spa Esta cubeta . A ta’ba aña’tyä. %mor ta’ba aña’tyä. %eng %spa Lo entendiste. A ix lump’ejty. %mor ix lump’ejty. %eng %spa Es olla de barro. A aber ilibä ches. %mor aber ilibä ches. %eng %spa Haber este que es. A la’ jok’o li. %mor la’ jok’o ili. %eng %spa Esta colgado este. A ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E mora. = imoral. %mor imoral. %eng %spa Su morral. G bajche awila compare. %mor bajche awila compare. %eng %spa Como estas compadre. A moral. %mor moral. %eng %spa Morral. A ili ches. %mor ili ches. %eng %spa Este que es. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G meru k’ebäxtyo je’. %mor meru k’ebäxtyo je’. %eng %spa Esta bien. E mukuk. = tyi imuku. %mor tyi imuku. %eng %spa Lo encondio. A sera mukuj. %mor sera ke mukuj. %eng %spa Sera que es bolsa. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. G bajche’ yu’bi compare. %mor bajche’ yu’bi compare. %eng %spa Como te sientes compadre. G la’ñoñ ba’muk’oñ tyi krabar. %mor la’añoñ ba’muk’oñ tyi krabar. %eng %spa Estoy aqui donde grabo. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. E ñalo. = iñajalo’. %mor iñajalo’. %eng %spa Son sueño. A tyejcheñku chiñ. %mor tyejcheñku chiñ. %eng %spa Levantate pue. G mach meru tempranujäxtyo. %mor mach meru temprañujäxtyo. %eng %spa Esta temprano todavia. G alas ocho de la noche tyi juyoñ a’abi. %mor alas ocho de la noche tyi juyoñ a’abi. %eng %spa A las ocho de la noche me vine ayer. A aber ili. %mor aber ili. %eng %spa Haber este. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. E lix. = lix. %mor ili. %eng %spa Este. E pañ. = pañ. %mor pañ. %eng %spa Pan. G baki. %mor baki. %eng %spa Donde. G tyi año. %mor tyi añopo. %eng %spa Lo probaste. G tyi añopo apejkañoñ. %mor tyi añopo apejkañoñ. %eng %spa Lo probaste hablarme. A ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G yäpä kcha’añ kselular. %mor yäpä kcha’añ kselular. %eng %spa Lo tengo apagado mi celular. E xatyekj. = xatyalety. %mor xatyalety. %eng %spa Estas tirado abierto. G tyi icha’a descargarle. %mor tyi icha’a descargarle. %eng %spa Se desgargo. G tardejix tax kyäpä. %mor tardejix tax kyäpä. %eng %spa Ya es tarde lo apague. G tax kyäpä. %mor tax kyäpä. %eng %spa Ya lo apague. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G che’i. %mor che’i. %eng %spa A si. G chonkoloñ. %mor chonkoloñ. %eng %spa Yo haciendo o estoy. G chonkoloñ tyi krabar wä’le. %mor chonkoloñ tyi krabar wä’le. %eng %spa Estoy grabando ahora. G talves ijk’ä jach kcha’ sujtyema. %mor talves ijk’ä jach kcha’ sujtyema. %eng %spa Talves mañana me vuelvo a regresar. G ijk’ä. %mor ijk’ä. %eng %spa Mañana. G este tyi tyujk’i jiñi escapele jkaru tu. %mor este tyi tyujk’i jiñi escapele jkaru tu. %eng %spa Este se corto el escape de mi carro. E tyetye. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. G tax tytujk’i. %mor tax tytujk’i. %eng %spa Ya se corto. E tyetye. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. A maxki tyi ikächä. %mor maxki tyi ikächä. %eng %spa Quien lo corto. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E joñoñ. = joñoñ. %mor joñoñ. %eng %spa Yo. G maxtyo. %mor maxtyo. %eng %spa No. G kom kch’äma wa’li. %mor kom kch’äma wa’li. %eng %spa Quiero llevar ahora. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E xutoñ. = ixutyoñ tyi kpamilia. %mor ixutyoñ tyi kpamilia. %eng %spa Yo soy el ultimo de la familia. G cha’añ mi icha’añtye tyi soldar. %mor cha’añ mi icha’añtye tyi soldar. %eng %spa Es para que lo soldeñ . A tyi akächä. %mor tyi akächä. %eng %spa Lo amarraste. G baki mi icha’leñtye tyi soldar awä jiñtu. %mor baki mi icha’leñtye tyi soldar awä jiñtu. %eng %spa Donde crees que solden. G tyi bal. %mor tyi balkoneria. %eng %spa En la balconeria. M ay lo. = %mor %eng %spa ( ). G tyi balkonero. %mor tyi balkonero. %eng %spa En el balconero. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. G sera ke mä’äch imel awä. %mor sera ke mä’äch imel awä. %eng %spa Sera que si lo hace crees. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. G mach kula mi choñ tyi toñ wa’li. %mor mach kula mi choñ tyi toñe wa’li. %eng %spa No se si esta trabajando ahora. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. G aber si mi ñijk’el. %mor aber si mi ñijk’el. %eng %spa Haber si se mueve. G baki jiñ. %mor baki jiñ. %eng %spa Donde ese. G jiñ ixtyobä añ ix tyi salisa verda. %mor jiñ ixtyobä añ ix tyi salisa verda. %eng %spa Es ese que esta en la salida verdad. M tyojaw. = tyo jajwe. %mor tyo jajwe. %eng %spa Se quebro. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. M lolo. = %mor k’olol. %eng %spa Abellano. G ixtyo ba’añ. %mor ixtyo ba’añ. %eng %spa Hasta donde esta. G ixtyo ba’añ chikero mach. %mor ixtyo ba’añ chikero mach. %eng %spa Hasta donde esta el chiquero . A ya’añ . %mor ya’añ . %eng %spa Ahi esta. A tax tyijki. %mor tax tyijki. %eng %spa Ya se solto. M mutyo. = %mor mu’tyo. %eng %spa Espere. G jaja’. %mor jaja’. %eng %spa Sonido. G aber si mi kma k’ele’ la tyi jumuk’. %mor aber si mi kma k’ele’ la tyi jumuk’. %eng %spa Haber si voy haber mas tarde. G mi koloñe wä’. %mor mi koloñe wä’. %eng %spa La mas grande esta aqui. A ches chonko . %mor ches chonko . %eng %spa Que esta haciendo. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. G kma jk’e. %mor kma jk’e. %eng %spa Voy a mirar. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E tyako. = tyako. %mor santyako. %eng %spa El Santiago. G cha’añ mi lok’. %mor cha’añ mi ilok’. %eng %spa Es para que lo saque. E cha käch li. = ke kcha’ käch ili. %mor ke kcha’ käch ili. %eng %spa Lo vuelvo a marrar este. G cha’añ mi klok’ema. %mor cha’añ mi klok’ema. %eng %spa Es para que lo saque. G yoke tyi jäp’ tyujk’i tu. %mor yoke tyi jäp’ tyujk’i tu. %eng %spa Se corto. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M nene. = %mor nene. %eng %spa Nene. G yoke kolex ibäñkätyä. %mor yoke kolex ibäñkätyä. %eng %spa Se hiba quedar. G machikj kächäli. %mor machikj kächäli. %eng %spa No es tuviera amarrado. A nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. G tä’äch käyle. %mor tä’äch käyle. %eng %spa Se quedo. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. G eski tyi kch’ämäma tyi lunes. %mor eski tyi kch’ämäma tyi lunes. %eng %spa Es que lo lleve el dia lunes. M nene’. = %mor nene. %eng %spa Nene. M jap. = tyi japä. %mor tyi japä. %eng %spa Lo tomo. G tyi kch’ämämajle. %mor tyi kch’ämämajle. %eng %spa Lo lleve. A ches chonkol. %mor ches chonkol. %eng %spa Que esta haciendo. A chakj. %mor ktsakj. %eng %spa Mi medicina. G tyi k’älä temo. %mor tyi k’älä temo. %eng %spa Hasta en Temo. M tyutyityopo. = ityuñ tyi ityop’o. %mor ityuñ tyi ityop’o. %eng %spa Su huevo lo quebro. A chakj. %mor ktsakj. %eng %spa Mi medicina. M jä. = %mor jä. %eng %spa Sonido. G yax tyi ich’ämä. %mor yax tyi ich’ämä. %eng %spa Ahi lo agarro. G yax tyi käk’e miguel. %mor yax tyi käk’e miguel. %eng %spa Ahi acaba de entregarle a Miguel. A k’ele ili ñox. %mor k’ele ili ñox. %eng %spa Mira este viejo. A acha’añ. %mor acha’añ. %eng %spa Es tuyo. A ches yom ili. %mor ches yom ili. %eng %spa Que quiere este. M tya mama. = %mor tyi atyaja mama. %eng %spa Lo encontraste mama . E uch’e. = choñ tyi uch’e. %mor choñ tyi uch’e. %eng %spa Esta comiendo. G k’älä temo tyi kch’ämäma. %mor k’älä temo tyi kch’ämäma. %eng %spa Hasta en Temo lo lleve. A ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. G ix kole kats’e jump’e karu. %mor ix kole kats’e jump’e karu. %eng %spa Lo hiba yo agolpear un carro. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. G tyi jump’e curva kole icha’añbä tyi chokar. %mor tyi jump’e curva kole icha’añbä tyi chokar. %eng %spa En una curva se hiba chocar. A ches ili chiñ. %mor ches ili chiñ. %eng %spa Que es este pue. G tyi ganariyoñ curva. %mor tyi ganariyoñ curva. %eng %spa Me gano la curva. E oxito. = ili oxito. %mor ili oxito. %eng %spa Este osito. E eku bach. = k’eku wax. %mor k’eku wax. %eng %spa Mira el zorro. G me gano la curva. %mor me gano la curva. %eng %spa Me gano la curva. G pe xuk’uläch yom kabroñ. %mor pe xuk’uläch yom kabroñ. %eng %spa Si quiere despacio cabron. E ochi ix. = tyi ochi ixi. %mor tyi ochi ixi. %eng %spa Entro alla. G pero tax ñumi. %mor pero tax ñumi. %eng %spa Pero ya paso. G ma’añta’ chu tyi ñumi ta’bä . %mor ma’añta’ chu tyi ñumi ta’bä . %eng %spa Pero no paso nada. G ma’añ chu tyimi. %mor ma’añ chu tyi ñumi. %eng %spa No paso nada. G yomäch. %mor yomäch. %eng %spa Si. G yomäch. %mor yomäch. %eng %spa Si. G che’ku. %mor che’ku. %eng %spa A si. A ches ili ñox. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. G aber si mi kñume jk’elety bajche ora. %mor aber si mi kñume jk’elety bajche ora. %eng %spa Haber si te paso haberte mas tarde. E ma’añ ches. = ma’añ ches. %mor ma’añ ches. %eng %spa No es nada. G yä’ächke . %mor yä’ächke jkejel . %eng %spa Ahi voy hacer. E tay. = tay. %mor tay. %eng %spa Sonido. G yä’ächke awajñe mach. %mor yä’ächke awajñe mach. %eng %spa Ahi vas a estar no. G yä’äch ke awajñe. %mor yä’äch ke awajñe. %eng %spa Ahi vas a estar. E tay. = tay. %mor tay. %eng %spa Sonido. G aber si mi kñume k’elety. %mor aber si mi kñume k’elety. %eng %spa Haber si paso amirarte. E jiñku ili. = jiñku ili. %mor jiñku ili. %eng %spa Es este. E tyety. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. G mi kujtye wä’. %mor mi kujtye wä’. %eng %spa Me termino mas tarde. E ches ili. = ches ili. %mor ili. %eng %spa Que es este. G kñaxañ majle ix ixi. %mor kñaxañ majle ix ixi. %eng %spa Primero me voya alla. E bolte’o. = ili bolteo. %mor ili bolteo. %eng %spa Este bolteo. G ya’i mi ktyäle jk’elety. %mor ya’i mi ktyäle jk’elety. %eng %spa Ahí paso aberte. E bañ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. G mutyo kpejkañla kbä chiñ. %mor mutyo kpejkañla kbä chiñ. %eng %spa Hay platicamos pue. E bolte’o. = ili bolteo. %mor ili bolteo. %eng %spa Este bolteo. E wenusta. = wenusta. %mor wenusta. %eng %spa Bueno. G muctyo jpejkañlabä . %mor muktyo jpejkañlabä . %eng %spa Hay platicamos. G yomäch sale. %mor yomäch sale. %eng %spa Esta bien sale. M ej. = %mor ej. %eng %spa Diente. M ej. = %mor ej. %eng %spa Diente. A ku k’ele apapa. %mor ku k’ele apapa. %eng %spa Vete a mirar tu papa. A päyä majle ix tyi . %mor päyä majle ix tyi . %eng %spa Llevalo alla. M tyañe. = ya’ tyäle tyi ajñe. %mor ya’ tyäle tyi ajñe. %eng %spa Ahí viene corriendo. A ay alibru ji. %mor alibru jiñ. %eng %spa Es tu libro ese . A kukubi k’ele aj isabela. %mor kukubi k’ele aj isabela. %eng %spa Que vayas a mirar la Isabela. A ya’añi. %mor ya’añi. %eng %spa Ahí esta. E ix añi. = ix añi. %mor ix añi. %eng %spa Alla esta. A la’ku chiñ ñox. %mor la’ku chiñ ñox. %eng %spa Ven pue viejo. E chäm chiñ. = tyi ach’ämä chiñ. %mor tyi ach’ämä chiñ. %eng %spa Lo agarraste pue. E cha’. = acha’añ. %mor acha’añ. %eng %spa Es tuyo. G anoteme tu correo electronico. %mor anoteme tu correo electronico. %eng %spa Anoteme tu correo electronico. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. G hay te va ir. %mor hay te va ir. %eng %spa Hay te va venir. A ch’äñte jiñi. %mor ch’äñte jiñi. %eng %spa Traelo ese. G no tengo donde. %mor no tengo donde. %eng %spa No tengo donde. E tyä tye’ey. = tyäjke muk’ety. %mor tyäjke muk’ety. %eng %spa Vas caminando de lado. E tyäj tye’ey. = tyäjke muk’ety. %mor tyäjke muk’ety. %eng %spa Vas caminando de lado. A ba’añety. %mor ba’añety. %eng %spa Donde estas. A ches ili chiñ. %mor ches ili chiñ. %eng %spa Que es este pue. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. E ña ñixi’. = weñ k’ixiñ. %mor weñ k’ixiñ. %eng %spa Esta borracho. A se’etyku je’e chiñi. %mor se’etyku je’e chiñi. %eng %spa Apurate pue. A mike icha’ chibeñety alä. %mor mike icha’ chibeñety alä. %eng %spa Te va volver a quitarte la bebe. A ches ke iliyi. %mor ches ke iliyi. %eng %spa Que es este. A awu ik’uxo che’bä ili. %mor awu ik’uxo che’bä ili. %eng %spa Sabes comer ese. A jiñku iliyi. %mor jiñku iliyi. %eng %spa Es este. A ke’le. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A añ ak’uxu. %mor añ ak’uxu. %eng %spa Haz comido. E ba’añ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. A jiñ ku iliyi. %mor jiñ ku iliyi. %eng %spa Es este. A añ ak’uxu. %mor añ ak’uxu. %eng %spa Haz comido. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G tu ser. %mor tu ser. %eng %spa Tu ser. A ches ik’aba’ ili chiñ. %mor ches ik’aba’ ili chiñ. %eng %spa Como se llama este pue. E pepe. = pepe. %mor pepe. %eng %spa Pepe. G como pusiste. %mor como pusiste. %eng %spa Como pusiste. G ke hoy ke. %mor ke hoy ke. %eng %spa Que hoy, que. G se pone bieñ. %mor se pone bieñ. %eng %spa Se pone bien. G yoni brano. %mor yoni brano. %eng %spa Yoni bravo. E tebey k’uxu a’bi. = se’be tyi ak’uxu a’bi. %mor se’be tyi ak’uxu a’bi. %eng %spa Comiste muy rapido ayer. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. E ches. = ches. %mor ches. %eng %spa Que. A ches ik’aba’ awä. %mor ches ik’aba’ awä. %eng %spa Como se llama crees. G jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A la’ku chiñi. %mor la’ku chiñi. %eng %spa Ven pue. X en una caricatura que bi ahí. %mor en una caricatura que bi ahí. %eng %spa En una caricatura que vi ahi. G äjä. %mor äjä. %eng %spa Sonido. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A la’. %mor la’. %eng %spa Ven. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A la’. %mor la’. %eng %spa Ven. G se fue en tabasco. %mor se fue en tabasco. %eng %spa Se fue en tabasco. X si. %mor si. %eng %spa Si. G äjä. %mor äjä. %eng %spa Sonido. X hay lo compro pue ahí. %mor hay lo compro pue ahí. %eng %spa Ahí lo compro pue . A la’ ñox. %mor la’ ñox. %eng %spa Ven viejo. A kma tyi kaye chiñ. %mor kma tyi kaye chiñ. %eng %spa Voy en la calle pue. A kma kmäñte sirwela. %mor kma kmäñte sirwela. %eng %spa Voy a comprar la sirhuela. A ma’añ käk’eñety. %mor ma’añ käk’eñety. %eng %spa No te voy a dar. E kom kmäñtela sirwela chi. = koñla kmäñtela sirwela chiñ. %mor koñla kmäñtela sirwela chiñ. %eng %spa Vamos a comprar la sirhuela pue. A pe la’ ñaxañ tyi ty’añ chiñ. %mor pe la’ ñaxañ tyi ty’añ chiñ. %eng %spa Primero vas hablar pue. E ili jkabayu. = ili jkabayu. %mor ili jkabayu. %eng %spa Este es mi caballo. A ches chonko ipäs eñety ili. %mor ches chonko ipäs eñety ili. %eng %spa Que te esta enseñando este. E iyak’. = iyak’. %mor iyak’. %eng %spa Su lengua. A ches chonko iyotsañ tyi ityi’. %mor ches chonko iyotsañ tyi ityi’. %eng %spa Que esta metiendo en su boca. E ichi’. = ichichi’. %mor ichichi’. %eng %spa Su chiche. E imano. = imano. %mor imano. %eng %spa Su mano. A imano. %mor imano. %eng %spa Su mano. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ik’ä’. %mor ik’ä’. %eng %spa Su mano. A ches chonko mipäs eñety ili. %mor ches chonko mi päs eñety ili. %eng %spa Que esta haciendo te mostro este. E che’ety. = che’ety. %mor che’ety. %eng %spa Dices. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E chañoñ. = kcha’añ joñoñ. %mor kcha’añ joñoñ. %eng %spa Es mioyo. A ches chon ipäs eñety. %mor ches chon ipäs eñety. %eng %spa Que te esta enseñando. A buchi’la tyi asiyaji. %mor buchi’la tyi asiyaji. %eng %spa Sientense en su silla. A uy ches awä ili. %mor uy ches awä ili. %eng %spa Que crees es este. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E lukum. = ili lukum. %mor ili lukum. %eng %spa Esta culebra. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A ches ibäkel. %mor ches ibäkel. %eng %spa Que hueso es. E machiñ. = machiñ. %mor machiñ. %eng %spa No es. E ibäkej. = ibäkej. %mor ibäkej. %eng %spa Su hueso. A ibäki. %mor ibäkel. %eng %spa Su hueso. E ityi’. = ityi’. %mor ityi’. %eng %spa Su boca. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A bakañ. %mor bakañ. %eng %spa Donde. A ityi’ jiñ. %mor ityi’ jiñ. %eng %spa Es su boca ese. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. E mano. = mano. %mor mano. %eng %spa Mano. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E ches chiñ. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A jiñku ili. %mor jiñku ili. %eng %spa Es este. A ches. %mor ches. %eng %spa Que. E xi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. E xi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A ches icha’añ ili. %mor ches icha’añ ili. %eng %spa Para que le sirve este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. A buchi’ chiñ. %mor buchi’ chiñ. %eng %spa Sientate pue. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. E ñima. = tyi ñumimaja. %mor tyi ñumimaja. %eng %spa Se paso. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. A mike kts’äñsañety chiñ. %mor mike kts’äñsañety chiñ. %eng %spa Te voy abañar pue. A muxke ajoch awex wa’li. %mor muxke ajoch awex wa’li. %eng %spa Ya vas a quitar tu panatalon ahora. A mux kwa’ ts’äñsañety. %mor mux kwa’ ts’äñsañety. %eng %spa Ya te voya abañarte. A añtyo ja’ . %mor añtyo ja’ . %eng %spa Hay agua. A aber ili ches. %mor aber ili ches. %eng %spa Haber este que es. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E ay . = ay . %mor %eng %spa Sonido. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A ches ili chiñ. %mor ches ili chiñ. %eng %spa Que es este pue. A maix ke kma kma mäñte asirwela che’jiñ. %mor maix ke kma kma mäñte asirwela che’jiñ. %eng %spa Ya no voy a ir acomprar tu sirhuela. A ches ili chiñ. %mor ches ili chiñ. %eng %spa Que es este. E ma amäñtela xiwera chiñ. = ke amaja amänte ksirwela chiñ. %mor ke amaja amänte ksirwela chiñ. %eng %spa Vas a ir a comprar mi sirhuela pue. A pe mu’äch kwa’ majle. %mor pe mu’äch kwa’ majle. %eng %spa Si voy a ir acomprar. A pe ches ili chiñ. %mor pe ches ili chiñ. %eng %spa Que es este pue. E mano. = ili jk’ä’. %mor ili jk’ä’. %eng %spa Este mi mano. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. E ñäkj. = ili kñäk’. %mor ili kñäk’. %eng %spa Este mi barriga. A ixku’li labä saj añ. %mor ixku’li labä saj añ. %eng %spa Este que esta aqui. A ches ili . %mor ches ili . %eng %spa Que es este. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches icha’añ iliyi. %mor ches icha’añ iliyi. %eng %spa Para que le sirve este. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A ches icha’añ. %mor ches icha’añ. %eng %spa Para que le sirve. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A koñix kmäñ ksirwela kba chiñ. %mor koñix kmäñ ksirwela kba chiñ. %eng %spa Ya me voy a ir acomprar mi sirhuela pue. A ma’añ käk’eñety. %mor ma’añ käk’eñety. %eng %spa No te voy a dar. A ajnena käk’eñ. %mor ajnena käk’eñ. %eng %spa La nena le voy a dar. A ches ili chiñ. %mor ches ili chiñ. %eng %spa Que es este pue. A mu’ku kmäñlate ajokote je’e chiñ. %mor mu’ku kmäñlate ajokote je’e chiñ. %eng %spa Te compramos tu jocote tambien pue. A ches ili chiñ. %mor ches ili chiñ. %eng %spa Que es este pue. A laxla kcha’ k’extyañ chiñ. %mor laxla kcha’ k’extyañ chiñ. %eng %spa Ya lo cambiamos otra ves pue. A la kcha’ k’ela yambä. %mor la kcha’ k’ela yambä. %eng %spa Lo miramos otra vez . A la’ chiñ. %mor la’ chiñ. %eng %spa Ven pue. A se’bety. %mor se’bety. %eng %spa Apurate. A ixtyi ik’uxu xijñich’ alä. %mor ixtyi ik’uxu xijñich’ alä. %eng %spa Ahi le pico hormiga la bebe. A maxki. %mor maxki. %eng %spa Quienes. P maski. %mor maski. %eng %spa Quienes. E xij. = ixi. %mor ixi. %eng %spa Alla. A ches tyi icha’a. %mor ches tyi icha’a. %eng %spa Que le paso. M ñiñi. = %mor ñi’. %eng %spa Nariz. A maxki. %mor maxki. %eng %spa Quienes. M xäñäyi. = %mor %eng %spa ( ). A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A tyi yajliyety. %mor tyi yajliyety. %eng %spa Te caiste. G tyi yajli chi’. %mor tyi yajli chi’. %eng %spa Se cayo el nans. G chu tyi acha’le. %mor chu tyi acha’le. %eng %spa Que te paso. G chu tyi acha’le. %mor chu tyi acha’le. %eng %spa Que te paso. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. X lok’i ya. %mor lok’i ya. %eng %spa Se salio ahi. M yaya’. = %mor yaya’. %eng %spa Ahi. G tsäwañba. %mor tsäwañba. %eng %spa Hay frio. M tyakj tyu. = %mor tyi aty’uk’u. %eng %spa Lo cortaste. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M ja. = %mor %eng %spa Sonido. A la’ chiñ ñox. %mor la’ chiñ ñox. %eng %spa Ven pue viejo. M tä’. = %mor tyäl. %eng %spa Tocar. M tä iñi. = %mor ke ityäl iñi’. %eng %spa Lo va tocar su nariz. X mañana. %mor mañana. %eng %spa Mañana. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . X orale. %mor orale. %eng %spa Orale. X hay avisas la plebe pue. %mor hay avisas la plebe pue. %eng %spa Hay avisas la blebe. X sale. %mor sale. %eng %spa Sale. M ex . = %mor %eng %spa ( ). M eñtye. = choñ awä’leñtye. %mor choñ awä’leñtye. %eng %spa Te estan regañando. A ku päyäte ajñox. %mor ku päyäte ajñox. %eng %spa Vete a traer el viejo. A ku päyäte ajñox. %mor ku päyäte ajñox. %eng %spa Vete a traer el viejo. A yax tyi käyle ( ). %mor yax tyi käyle ( ). %eng %spa Ahí se quedo. X ma’añla si’. %mor ma’añla si’. %eng %spa No tienen leña. X yomety tyi soñ. %mor awom soñ. %eng %spa Quieres bailar. X mitya. %mor mi tyi ityaja. %eng %spa Si lo encuentra. P jiñ iweñ tyäle ili. %mor jiñ iweñ tyäle ili. %eng %spa Lo toca este. X sabes cuanto tyi yäk’e . %mor sabes cuanto tyi yäk’e . %eng %spa Sabes cuanto le dio. X chok’e. %mor chok’eñ. %eng %spa Dale. X tyi chok’e ix tyi doscientos lok’i. %mor tyi chok’e ix tyi doscientos lok’i. %eng %spa Le di en el doscientos, salio. P lu’. %mor lu’. %eng %spa ( ). P cha’ kuku. %mor cha’ kuku. %eng %spa Vete otra vez. X icha’ poj mel churopakito. %mor icha’ poj mel churopakito. %eng %spa Lo hace otra vez el churro. X mach k’ux weñ. %mor mach k’ux weñ. %eng %spa No sirve. A maxki ña’. %mor maxki ña’. %eng %spa Quienes mama. A la’ku chiñi. %mor la’ku chiñi. %eng %spa Ven pue. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. G la’ k’ele ajuñ ñox. %mor la’ k’ele ajuñ ñox. %eng %spa Ven a mirar tu cuaderno viejo. A lake ik’ux abux muty. %mor lake ik’ux abux muty. %eng %spa Lo va comer tu anfora el pollo. A la käsiñ la akaru . %mor la käsiñ la akaru . %eng %spa Lo juego tu carro. G la’. %mor la’. %eng %spa Ven. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. G mi ik’ela. %mor mi jk’ela. %eng %spa Lo miramos. M jiñu. = %mor jiñ. %eng %spa Ese. A ( ). %mor ( ). %eng %spa . A ( ). %mor ( ). %eng %spa . A la’ñuñ. %mor la’ñuñ. %eng %spa Apurate. M pä’. = %mor %eng %spa Sonido. M jäjä. = %mor %eng %spa Sonido. G la’ku chiñ. %mor la’ku chiñ. %eng %spa Ven pue. A maxki tyi ñumimajle. %mor maxki tyi ñumimajle. %eng %spa Quien acaba de pasar. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. E cho kalu. = choñe’ karu. %mor choñe’ jkaru. %eng %spa Vendo mi carro. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. K ña’law. = %mor %eng %spa ( ). G paloma mi ik’e. %mor paloma mi ik’e. %eng %spa La paloma lo mira. E ya’te kalu. = ya’te karu. %mor ya’te karu. %eng %spa Ahí viene carro. A jä’. %mor jä’. %eng %spa Sonido. A ya’ tsajñi. %mor ya’ tsajñi. %eng %spa Ahi llego. A maxki tyi ilok’o ili tye’. %mor maxki tyi ilok’o ili tye’. %eng %spa Quien saco este arbol. M jiñe mäx. = jiñ ili bux. %mor jiñ ili bux. %eng %spa Es este embase. A maxki tyi ilok’o. %mor maxki tyi ilok’o. %eng %spaQuien lo saco . M muty. = ili muty. %mor ili muty. %eng %spa Este pollo. A kuku tyi ty’añ. %mor kuku tyi ty’añ. %eng %spa Vete hablar . A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A kuku tyi ty’añ. %mor kuku tyi ty’añ. %eng %spa Vete hablar. B ku tyi ty’añ abajñe. %mor ku tyi ty’añ abajñe. %eng %spa Vete hablar solo. B ku tyi ty’añ. %mor ku tyi ty’añ. %eng %spa Vete hablar. B cha’añ ma awäk’eñtye siñkuenta. %mor cha’añ ma awäk’eñtye siñkuenta. %eng %spa Es para que te den cincuenta. B achukj abajñ. %mor achukj abajiñ. %eng %spa Lo agarras ese. M lawa. = %mor la’añ walel. %eng %spa Aquí esta . E bañ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. E pablo. = pablo. %mor pablo. %eng %spa Pablo. A aj pablo. %mor aj pablo. %eng %spa El Pablo. 52.39.71. A kux k’ele apapa aba. %mor kux k’ele apapa aba. %eng %spa Vete a mirar tu papa. A ku k’ele apapa. %mor ku k’ele apapa. %eng %spa Vete a mirar tu papa. A kux k’ele apapa. %mor kux k’ele apapa. %eng %spa Vete a mirar tu papa. A la’ motyeñ asiñla ila ñox. %mor la’ motyeñ asiñla ila ñox. %eng %spa Jueguen juntos aquí viejo. A eku la’cha’ asile’ i’. %mor k’eleku la’cha’ asile’ i’. %eng %spa Miralo otras vez estas partiendo. A koñla k’ela apapa chiñ. %mor koñla k’ela apapa chiñ. %eng %spa Vamos a mirar tu papa pue. A la k’el ajñox. %mor la k’el ajñox. %eng %spa Lo miro el viejo. A la’ k’el wä’ tyi mesa. %mor la’ k’el wä’ tyi mesa. %eng %spa Lo miro aqui en la mesa. A motyeñ k’ele awik’oty ili ajena. %mor motyeñ k’ele awik’oty ili ajena. %eng %spa Miren junto con este nena. A ma’añ mi ke ichibeñety. %mor ma’añ mi ke ichibeñety. %eng %spa No te va quitar. M mam. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M moy. = %mor %eng %spa ( ). A ches. %mor ches. %eng %spa Que. M mechle. = %mor mech’lel. %eng %spa Travesura. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A chukiyes chuku icha’añ ajpablo ñox. %mor chukiyes chuku icha’añ ajpablo ñox. %eng %spa Que tiene agarrado el Pablo viejo. E lemba. = jiñ lembal. %mor jiñ lembal. %eng %spa Ese licor. A lemba. %mor lemba. %eng %spa Licor o aguardiente. A mach lemba. %mor mach lemba. %eng %spa No es licor. E ches chiñ. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A mach akäñä ches. %mor mach akäñä ches. %eng %spa No lo conoces que es. E leplesku. = ili represku. %mor ili represku. %eng %spa Este refresco. A mach jiñ. %mor mach jiñ. %eng %spa No es. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A jäjä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. E ches . = ches . %mor ches. %eng %spa Que. A ches awä aba. %mor ches awä aba. %eng %spa Que crees. E tyoty. = ili otyoty. %mor ili otyoty. %eng %spa Esta casa. A ama ats’ile’. %mor ama ats’ile’. %eng %spa No vayas a romper. A ke atsile’. %mor ke atsile’. %eng %spa Vas a romper. E ke pätyäla chi’. = pätyäla chiñ. %mor pätyäla chiñ. %eng %spa Aganlo pue. A ke atsil. %mor ke atsil. %eng %spa Vas a romper. M kämalo. = %mor %eng %spa ( ). A mike atsile’. %mor mike atsile’. %eng %spa Vas a romper. M mal. = %mor mal. %eng %spa Mal. A mi ke atsil. %mor mi ke atsil. %eng Vas a romper. %spa . A mach kweñtajety. %mor mach kweñtajety. %eng %spa No te tengo que ver. A mike kchoketyma tyi ik’exo. %mor mike kchoketyma tyi ik’exo. %eng %spa Te mando de reposicion. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. A mutyo kma k’äk’ety tyi apapa. %mor mutyo kma k’äk’ety tyi apapa. %eng %spa Te voy a de dejar en tu papa. A la’. %mor la’. %eng %spa Ven. A mux ma kñox ñup’ety kätyä ixi. %mor mux ma kñox ñup’ety kätyä ixi. %eng %spa Te voy a encerrar alla. A motyeñ asiñ awik’oty alä. %mor motyeñ asiñ awik’oty alä. %eng %spa Jueguen juntos con la bebe . A la’ix chiñ ñox. %mor la’ix chiñ ñox. %eng %spa Ven pue viejo. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A la’. %mor la’. %eng %spa Ven. A ma kmäñtyäle klulce chiñ. %mor ma kmäñtyäle klulce chiñ. %eng %spa Voy a comprar mi dulce pue. A ma’añ käk’eñety. %mor ma’añ käk’eñety. %eng %spa No te voy a dar. A kma kmäñte klulce. %mor kma kmäñte klulce. %eng %spa Voy a comprar mi dulce. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. E max kcha’añ. = ma’x kcha’añ. %mor mach kcha’añ. %eng %spa No es mio. A ( ). %mor ( ). %eng %spa . A motyeñ päs eñ. %mor motyeñ päs eñ. %eng %spa Enseñelo juntos. A päs eñ ila. %mor päs eñ ila. %eng %spa Enseñelo aqui. E la’. = la’. %mor la’. %eng %spa Ven. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A ma’añ tyäp’ä aba. %mor ma’añ tyäp’ä aba. %eng %spa Tu no andabas. A k’ele ajuñ. %mor k’ele ajuñ. %eng %spa Mira ese. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . A ama tyi kaye je’. %mor amba tyi kaye je’. %eng %spa Esta en la calle tambien. X ma ak’el awelito. %mor ma ak’el awelito. %eng %spa Vas a mirar tu abuelito. E jäjä’. = jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A maxki awik’oty. %mor maxki awik’oty. %eng %spa Con quien andabas. A mach alemix ( ). %mor mach alemix ( ). %eng %spa No lo lamees. A añ itya’i. %mor añ itya’i. %eng %spa Tiene su excremento. A maix alem. %mor maix alem. %eng %spa No lo lamees. A tyejcheñ. %mor tyejcheñ. %eng %spa Levantate. A bueno pue. %mor bueno pue. %eng %spa Bueno pue. A kotyo su’eñ apapa. %mor kotyo su’eñ apapa. %eng %spa Le voy a decir mi papa. A cha’añ mi ityäle ik’elety. %mor cha’añ mi ityäle ik’elety. %eng %spa Es para que te venga a verte. A mite its’äkañety. %mor mite its’äkañety. %eng %spa Te va venir a curar. A tyejcheñoñ chiñ. %mor tyejcheñoñ chiñ. %eng %spa Levantate pue. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A awomox awäyma. %mor awomox awäyma. %eng %spa Ya quieres ir primero. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ajñox. %mor ajñox. %eng %spa El viejo. E ta’. = ta’. %mor ta’. %eng %spa Sonido. X ma’añ amaku. %mor ma’añ ama. %eng %spa No vayas. A loxla ixi. %mor koxla ixi. %eng %spa Vamos alla. A la’ chiñ. %mor la’ chiñ. %eng %spa Ven pue. A ixtyo. %mor ixtyo. %eng %spa ( ). A la’ix. %mor la’ix. %eng %spa Ven. E lokj. = tyi alok’o. %mor tyi alok’o. %eng %spa Lo sacaste. A la su’ba. %mor la’ su’bal . %eng %spa ustedes dijeron. A ajñox la’añ wä’. %mor ajñox la’añ wä’. %eng %spa El viejo esta aqui. M ma. = %mor mama. %eng %spa Mama. K la’añ chiñ. = %mor la’añ chiñ. %eng %spa Aqui esta pue. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. M jäwi. = %mor jiñ wä’. %eng %spa Es aqui. A maix. %mor maix. %eng %spa No. A mach yoma. %mor mach yoma. %eng %spa No quiere ir. M pi’äl. = %mor api’äl. %eng %spa Tu comprañero. A ma’añ ke kpäyetyma ix tyi chañ chiñ. %mor ma’añ ke kpäyetyma ix tyi chañ chiñ. %eng %spa No te voy a llevar alla arriba pue. A kcha’ ma tyi chañ. %mor kcha’ ma tyi chañ. %eng %spa Me voy otra vez arriba. A ches acha’añ jiñ. %mor ches acha’añ jiñ. %eng %spa Para que lo quieres ese. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E yañ cha’añ. = ya’añ kcha’añ. %mor ya’añ kcha’añ. %eng %spa Ahí esta el mio. M yañ. = %mor yañ. %eng %spa Otro. G ches jiñi. %mor ches jiñi. %eng %spa Que es pue. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M wawa. = ili wa’al. %mor ili wa’al. %eng %spa Este esta parado. G chuyes jiñi. %mor chuyes jiñi. %eng %spa Que es ese. E kabayo. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. A mike axaty yasjle awik’oty jiñ mach kweñtajety. %mor mike axaty yajle awik’oty jiñ mach kweñtajety. %eng %spa Te vas acaer con ese, no te tengo que ver. M mama ya’año’. = %mor mama ya’año’. %eng %spa Mama ahi estan. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. M mama. = %mor mama. %eng %spa Mama. M tyi’ity. = tyi atyi’. %mor tyi atyi’. %eng %spa En tu boca. M jä. = %mor jä. %eng %spa Sonido. E ta’. = ta’. %mor ta’. %eng %spa Sonido. A ke atyi tyi ty’añ . %mor ke aka tyi ty’añ . %eng %spa Vas hablar. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches chon ajats’. %mor ches chon ajats’. %eng %spa Que estas golpeando. E xo. = axoj. %mor ke axoj. %eng %spa Vas aponer. A asoñ. %mor asoñ. %eng %spa Tu grabadora. A choko ibajiñ. %mor choko ibajiñ. %eng %spa Tiralo ese. A lotyo ibajiñ. %mor lotyo ibajiñ. %eng %spa Levantalo ese. A choko. %mor choko. %eng %spa Levantalo. A choñ ipäjk’e ili. %mor choñ ipäjk’e ili. %eng %spa Lo esta manchando ese. M kiku pokj. = jiñku ili kpokj. %mor jiñku ili kpokj. %eng %spa Este lo labo. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A mama. %mor mama. %eng %spa Mama. G ( ). %mor ( ). %eng %spa . M mama kotyo. = mama ili kotyoty. %mor mama ili kotyoty. %eng %spa Mama esta es mi casa. G ( ). %mor ( ). %eng %spa . G ay unas camara. %mor ay unas camara. %eng %spa Unas camaras. G ( ). %mor ( ). %eng %spa . A ches choñ ajats’. %mor ches choñ ajats’. %eng %spa Que estas golpeando. E cha’añ chi ja’. = kcha’añ ili ja’. %mor kcha’añ ili ja’. %eng %spa Es mio este agua. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M ñeñe. = %mor nene. %eng %spa Nene. M iboko. = tyi iboko. %mor tyi iboko. %eng %spa Lo arranco. A maxki tsajñi a’bi. %mor maxki tsajñi a’bi. %eng %spa Quien vino ayer. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A maxki tsajñi a’bi. %mor maxki tsajñi a’bi. %eng %spa Quien vino ayer. E kaye. = tyi kaye. %mor tyi kaye. %eng %spa En la calle. A maxki tsajñi a’bi ila tyi otyoty. %mor maxki tsajñi a’bi ila tyi otyoty. %eng %spa Quien vino ayer aqui en la casa. E jatyety. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. A ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A maxki tsajñi. %mor maxki tsajñi. %eng %spa Quien llego. E tyetyety. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E yum. = ili kyum. %mor ili kyum. %eng %spa Este es mi abuelo. A ayum. %mor ayum. %eng %spa Tu abuelo. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A jiñ ta’bä ma ix tyi eñtyä ta’ chiñ. %mor jiñ ta’bä ma ix tyi eñtyä ta’ chiñ. %eng %spa Es ese que fue alla abajo. G baki amala. %mor baki amala. %eng %spa Donde van. X tyi kaye. %mor tyi kaye. %eng %spa En la calle. G aj. %mor aj. %eng %spa Sonido. G ya’ tyi käyle saj ix k’älä. %mor ya’ tyi käyle saj ix k’älä. %eng %spa Ahi se quedo la niña. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . G aweno. %mor aweno. %eng %spa Abueno. G jä’. %mor jä’. %eng %spa Sonido. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A maxki tsajñi a’bi chiñ. %mor maxki tsajñi a’bi chiñ. %eng %spa Quien vino ayer pue. A ches tyi ijapäyo’ . %mor ches tyi ijapäyo’ . %eng %spa Que tomaron. A ches tyi ijapäyo’ ayum ila. %mor ches tyi ijapäyo’ ayum ila. %eng %spa Que tomaron tu abuelo aqui. E kape. = ili kajpe. %mor ili kajpe. %eng %spa Este cafe. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A mach kajpe. %mor mach kajpe. %eng %spa No es cafe. A ches tyi ijapä yo’ chiñ. %mor ches tyi ijapä yo’ chiñ. %eng %spa Que tomaron pue. E añä chekj. = añuñ chiñ. %mor añuñ chiñ. %eng %spa Dame pue. A ches tyi ijapä yo’ ixpako a’bi. %mor ches tyi ijapä yo’ ixpako a’bi. %eng %spa Que tomaron el paco ayer. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A makj. %mor maxki. %eng %spa Quienes. A ches tyi ijapä yo’ ix pako a’bi. %mor ches tyi ijapä yo’ ix pako a’bi. %eng %spa Que tomaron el paco ayer. E chäkächiñ kabayu. = kchäkiñ ili kawayu’. %mor kchäkiñ ili kawayu’. %eng %spa No lo doy este caballo. A akabayu. %mor akabayu. %eng %spa Tu caballo. M etyotyu keyo. = k’eletyo ili kawayu’. %mor k’eletyo ili kawayu’. %eng %spa Miralo este caballo. M lo’. = %mor alo’. %eng %spa Niño. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M jäjä. = %mor %eng %spa Sonido. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. E linero. = linero. %mor linero. %eng %spa Dinero. A ches ke’li chi. %mor ches ke’li chiñ. %eng %spa Que es este pue. E etyo ochimatyakj. = k’ele tyi ochimajle. %mor k’ele tyi ochimajle. %eng %spa Mira fue entrando. E oyi yajli. = oñ tyi yajli. %mor oñ tyi yajli. %eng %spa Es mucho que cayo. A ches ili . %mor ches ili . %eng %spa Que es este. A mach akäñä. %mor mach akäñä. %eng %spa No lo conozco. E jä’. = jä’. %mor jä’. %eng %spa Sonido. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. A machiñix. %mor machiñix. %eng %spa No es. E cha’ yali yambu. = tyi cha’ yajli yambä. %mor tyi cha’ yajli yambä. %eng %spa Se cayo otro. A ches k’e’li. %mor ches k’e’li. %eng %spa Que es este. A ches ke jiñ chiñ. %mor ches ke jiñ chiñ. %eng %spa Que ese pue. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E chaya’. = acha’añ ya’. %mor acha’añ ya’. %eng %spa Es tuyo ahi. A ches ke jiñ chiñ. %mor ches ke jiñ chiñ. %eng %spa Que es ese pue. G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A ches jiñi. %mor ches jiñi. %eng %spa Que es ese. G ( ). %mor ( ). %eng %spa . A ches jiñ ñox. %mor ches jiñ ñox. %eng %spa Que es ese viejo. E ch’iñich. = ili xijñich’. %mor ili xijñich’. %eng %spa Esta hormiga. A xijñich’. %mor xijñich’. %eng %spa Hormiga. M jä. = %mor %eng %spa Sonido. M mä. = %mor mama. %eng %spa Mama. G no se ve ahorita que esta abierto. %mor no se ve ahorita que esta abierto. %eng %spa No se ve ahorita que esta abierto. G ( ). %mor ( ). %eng %spa . A maxki tsajñi a’bi chiñ ñox. %mor maxki tsajñi a’bi chiñ ñox. %eng %spa Quien vino ayer pue viejo. G ( ). %mor ( ). %eng %spa . G sierra ese. %mor sierra ese. %eng %spa Sierre ese. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A jiñku ta’bä uch’i awik’otyi. %mor jiñku ta’bä uch’i awik’otyi. %eng %spa Es ese que comio contigo. A a’bi tyi mesa. %mor a’bi tyi mesa. %eng %spa En la mesa. E añoñ tyi ichiyoñ. = joñoñ tyi uch’iyoñ. %mor joñoñ tyi uch’iyoñ. %eng %spa Yo comi. E ju’tsäyoñ aj maria. = tyi yu’säyoñ ajmaria. %mor tyi yu’säyoñ ajmaria. %eng %spa Me dio de comer la Maria. A ajmaria. %mor ajmaria. %eng %spa La Maria. A tyi yu’säyety aj maria. %mor tyi yu’säyety aj maria. %eng %spa Me dio de comer la Maria. E jä’. = jä’. %mor jä’. %eng %spa Sonido. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. A maxki tyi ikäñätyäyety a’bi. %mor maxki tyi ikäñätyäyety a’bi. %eng %spa Quien te cuido ayer. E maria. = maria. %mor maria. %eng %spa Maria. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A jiñ che’ñakj tsajñoñ kmäñte waj. %mor jiñ che’ñakj tsajñoñ kmäñte waj. %eng %spa Cuando me fui a comprar tortilla. A maxki tyi imkäñätyäyety. %mor maxki tyi imkäñätyäyety. %eng %spa Quien te cuido. E koña tyi. = koñ laya’i. %mor koñ laya’i. %eng %spa vete ahi. E wañ jiñ. = ajwañ jiñ. %mor ajwañ jiñ. %eng %spa Es Juan ese. A machiñ. %mor machiñ. %eng %spa No es. E chimala wawa. = wa’a tyim ich’ämä maja. %mor wa’a tyi ich’ämä maja. %eng %spa Parado lo llevo. A ( ). %mor ( ). %eng %spa . A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A maxki tyi ijats’ä ili ts’i’. %mor maxki tyi ijats’ä ili ts’i’. %eng %spa Quien le pego este perro. G chok’eñ. %mor chok’eñ. %eng %spa Dale. G chok’eñ. %mor chok’eñ. %eng %spa Dale. G chok’eñ. %mor chok’eñ. %eng %spa Dale. G chok’eñ. %mor chok’eñ. %eng %spa Dale. G chok’eñ. %mor chok’eñ. %eng %spa Dale. G chok’eñku chiñ. %mor chok’eñku chiñ. %eng %spa Dale pue. A ja mach atyälix. %mor ja mach atyälix. %eng %spa No lo toques. A macha atyäl ok’o. %mor macha atyäl ok’o. %eng %spa No toques lodo. A cha’ ch’ämä yambä. %mor cha’ ch’ämä yambä. %eng %spa Vuelve a garrar otro. A cha’ chok’eñ. %mor cha’ chok’eñ. %eng %spa Daselo otra vez. A ix tyi wits. %mor ix tyi wits. %eng %spa Alla en el cerro. A ix tyi ma tyäle. %mor ix tyi ma tyi tyäle. %eng %spa Alla lo van atraer. A cha’ ch’ämä yañ wa’li. %mor cha’ ch’ämä yañ wa’li. %eng %spa Vuelve agarrar otro ahora. K bañ maj. = %mor baki tyi maji . %eng %spa Donde se fue. G me dices si ya termino. %mor me dices si ya termino. %eng %spa Me dices si ya no termino. E chämi’. = ma’añ ach’äme’. %mor ma’añ ach’äme’. %eng %spa No lo agarres. E tyawo. = tyi ityaja awokj. %mor tyi ityaja awokj. %eng %spa Le alcanzo tu pie. A ches ke jiñ ñox. %mor ches ke jiñ ñox. %eng %spa Que es ese viejo. K ix tyäle jiñ. = %mor ix tyäle jiñ. %eng %spa Ahí viene ese. E abolxa. = ili bolsa. %mor ili bolsa. %eng %spa Esta bolsa. X ( ). %mor ( ). %eng %spa . G jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E ya’añäch ya’. = yäch’añ ya’i. %mor yäch’añ ya’i. %eng %spa Ahí esta. X cual poner. %mor cual poner. %eng %spa Cual vas a poner. G bamos apagar este chiquitiyo. %mor bamos apagar este chiquitiyo. %eng %spa Vamos a pagar este chiquitillo. G primero. %mor primero. %eng %spa Primero. E wa’ kächä. = ila kächäl. %mor ila kächäl. %eng %spa Aquí esta amarrado. E kawayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. G pero ahí va ( ). %mor pero ahí va ( ). %eng %spa Pero ahí va. X este ya no se va poner . %mor este ya no se va poner . %eng %spa Este ya no se va poner. E wa’ kächäma kabayu. = ila kächäl kawayu’. %mor ila kächäl kawayu’. %eng %spa Aquí esta amarrado el caballo. G ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. K ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. K ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. K tyaje’. = %mor ktyaje’. %eng %spa Lo encuentro. E kale yajle li. = ili ke ika iyajle . %mor ili ke ika iyajle . %eng %spa Este se va a caer. A ches tyi su’beñ ayum a’bi. %mor ches tyi isu’be ayum a’bi. %eng %spa Que le dijo a tu abuelo ayer. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A chuyes tyi isu’bety ayum. %mor chuyes tyi isu’bety ayum. %eng %spa Que te dijo tu abuelo. E maxki. = maxki. %mor maxki. %eng %spa Quienes. E mäke tyi tyaj. = mäkä tyi ityaja. %mor mäkä tyi ityaja. %eng %spa Tapado lo encontro. E pux ja’. = buchu tyi ja’. %mor buchu tyi ja’. %eng %spa Sentado en el agua. E mäña. = tyi kbä’ñä. %mor tyi kbä’ñä. %eng %spa Le tuve miedo. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. 62.19.96