M(MA 2;3.12, Nacimiento 28/07/2005) E(EMA 3;8.3, Nacimiento 7/3/2004) K(MAN, nacimiento 13/9/2001; edad 6;1.27) C(MAR 3;9.6, Nacimiento 4/2/2004) A(mama) P(papa) S(Asuncion) CH(hermana) B(abuela) + CE101107 M we’. = ili we’el. %mor ili we’el. %eng %spa Esta carne. E la’ ila. = la’ ila. %mor la’ ila. %eng %spa Ven aqui. M we’. = ili we’el. %mor ili we’el. %eng %spa Esta carne. S kux tyi buchtyä ixi. %mor kux tyi buchtyä ixi. %eng %spa Vete a sentarte alla. S kux tyi buchtyä ixi. %mor kux tyi buchtyä ixi. %eng %spa Vete a sentarte alla. S kux tyi buchtyä ixi. %mor kux tyi buchtyä ixi. %eng %spa Vete a sentarte alla. S kux tyi buchtyä ya’i. %mor kux tyi buchtyä ya’i. %eng %spa Vete a sentarte alla. E aka lañetyi. = wä’añety wä’i. %mor wä’añety wä’i. %eng %spa Estas aqui. E lakj chokjte jiñ. = la kchokjte jiñ. %mor la kchokjte jiñ. %eng %spa Lo mando ese. E eñ jiñ. = awäk’eñ jiñ. %mor awäk’eñ jiñ. %eng %spa Le das ese. M ts’äm. = ma’añ ma ach’äm. %mor ma’añ ma ach’äm. %eng %spa No lo agarres. M ts’äm. = ma’añ ma ach’äm. %mor ma’añ ma ach’äm. %eng %spa No lo agarres. M ts’äm. = ma’añ ma ach’äm. %mor ma’añ ma ach’äm. %eng %spa No lo agarres. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M chañ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. M chañ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. M eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. M le. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A k’elela a libro. %mor k’elela a libro. %eng %spa Mirenlo su libro. E ño. = añuñ. %mor añuñ. %eng %spa Dame. A aki chuyes. %mor aki chuyes. %eng %spa Este que es. A tä’äch atya. %mor tä’äch atya. %eng %spa Si lo encontraste. E la cha’añ wä’i. = kcha’añ wä’i. %mor kcha’añ wä’i. %eng %spa Es mio aqui. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A la’añ yambä nena. %mor la’añ yambä nena. %eng %spa Aqui esta otro nena. A ke’elela awok’oty awuskuñ. %mor ke’elela awok’oty awuskuñ. %eng %spa Mirenlo junto con tu hermano. M jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A k’ele awik’oty ajñox. %mor k’ele awik’oty ajñox. %eng %spa Mira con el viejo. A aber ch’ätela. %mor aber ch’ätela. %eng %spa Haber pasalo. E ma’añ ke. = ma’añ ak’e. %mor ma’añ ak’e. %eng %spa No lo mires. A ma’añ acha’añ mich’añ bächiñ. %mor ma’añ acha’añ mich’añ bächiñ. %eng %spa No te enojes. E añu jiñ. = añuñ jiñ. %mor añuñ jiñ. %eng %spa Dame ese. A awom käk’la. %mor awom käk’la. %eng %spa Quieres que dejemos. A ak’eñ awuskuñ. %mor ak’eñ awuskuñ. %eng %spa Dale tu hermano. A la’añ acha’añi. %mor la’añ acha’añi. %eng %spa A qui esta el tuyo. M jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A k’ele acha’ambä. %mor k’ele acha’ambä. %eng %spa Mira el tuyo. A wäch añ wä’. %mor wäch añ wä’. %eng %spa Si esta aqui. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E wäx ax añi. = wäx añ. %mor wäx añ. %eng %spa Ya esta aqui. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E tyityo. = ili kiko. %mor ili kiko. %eng %spa Este kiko. A ak’eñ awuskuñ ili chi. %mor ak’eñ awuskuñ ili chiñ. %eng %spa Dale tu hermano este pue. E laj k’ela ila. = laj k’ela ila. %mor laj k’ela ila. %eng %spa Lo miramos aqui. X la’atya. %mor la’atya. %eng %spa Encuentrelo. X la’atya. %mor la’atya. %eng %spa Encuentrelo. X la’atya. %mor la’atya. %eng %spa Encuentrelo. E la’añ. = la’añ. %mor la’añ. %eng %spa Aquí esta. A ixku’li nena. %mor ixku’li nena. %eng %spa Este Nena. A macha achokj ju’bejiñ. %mor macha achokj ju’bejiñ. %eng %spa No tires para abajo ese. E ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E tex. = ch’äte. %mor ch’äte. %eng %spa Pasalo. E jä’. = jä’. %mor jä’. %eng %spa Sonido. CH wañi. %mor wä’añi. %eng %spa Aqui esta. CH wañi. %mor wä’añi. %eng %spa A qui esta. E ( ). = ( ). %mor ( ). %eng %spa. E lañi jiña. = la’añ jiñ. %mor la’añ jiñ. %eng %spa Aquí esta ese. E añi kuxma. = añ tyi k’uxuma. %mor oñ tyi ik’uxuma. %eng %spa Mucho lo comio. E wakañ. = bakañ. %mor bakañ. %eng %spa Donde. E a yokj. = añ yokj. %mor añ iyokj. %eng %spa Tiene su pie. E yokj. = ili yokj. %mor ili yokj. %eng %spa Este pie. E eku juyoñ. = k’eleku tyi juyoñ. %mor k’eleku tyi juyoñ. %eng %spa Miralo me vine. M wukoñ. = tyi awäk’oñ. %mor tyi awäk’oñ. %eng %spa Me diste. M waña. = jiñ mañaj. %mor jiñ mañaj. %eng %spa Ese es travieso. E pixikleta li. = ili bilisikleta. %mor ili bilisikleta. %eng %spa Esta bisicleta. E pixikleta. = ili bisikleta. %mor ili bisikleta. %eng %spa Esta bisicleta. E jätyo’. = tyälätyo. %mor tyälätyo. %eng %spa Tocalo todavia. E wächi. = buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. B añgel. %mor añgel. %eng %spa Angel. E ichi. = its’i’. %mor its’i’. %eng %spa Su perro. E añ. = añäch. %mor añäch. %eng %spa Si hay. E eku chak. = k’eleku ili ch’akj (wäyi’bä). %mor k’eleku ili ch’akj (wäyi’bä). %eng %spa Mirala esta casa. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. A ak’eñ nena’. %mor ak’eñ nena’. %eng %spa Dale Nena. A ak’eñ ik’e ila. %mor ak’eñ ik’e ila. %eng %spa Dale para que mire aqui. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E tyokjte. = chokote. %mor chokote. %eng %spa Pasalo. A pej. %mor kajpe. %eng %spa Cafe. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. E tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. A ak’eñik’e ajañox. %mor ak’eñ ik’e ajñox. %eng %spa Dale que mire el viejo. A motyeñ k’ele awik¿’oty chiñi. %mor motyeñ k’ele awik’oty chiñi. %eng %spa Mirenlo junto con el viejo. A k’ele awik’oty ajñox chiñ. %mor k’ele awik’oty ajñox chiñ. %eng %spa Miralo con el viejo pue. A la tsila che’ chiñ. %mor la’ tsila che’ chiñ. %eng %spa Lo rompemos asi pue. A laj k’ela ila. %mor laj k’ela ila. %eng %spa Lo miramos. A la jk’ela ila. %mor la jk’ela ila. %eng %spa Lo miramos aqui. A ya’añ ts’i’ ilayi. %mor ya’añ ts’i’ ilayi. %eng %spa Aqui esta el perro. A la’añ. %mor la’añ. %eng %spa A qui esta. A la’añ ilayi. %mor la’añ ilayi. %eng %spa Aqui esta. A ches chon ik’ux. %mor ches chon ik’ux. %eng %spa Que esta comiendo. A ili. %mor ili. %eng %spa Este. E jiñ li. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. E ix cheix. = ili che’. %mor ili che’. %eng %spa Este dice. E ixche’. = ili che’. %mor ili che’. %eng %spa Este dice. E jiñe. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E che’eñ. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. E jiñe. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E jiñax. = jiñäch. %mor jiñäch. %eng %spa Si es. E cha ñuxañku. = cha’ ñuñsañku. %mor cha’ ñuñsañku. %eng %spa Pasalo otra vez. E ñi ekachi. = jiñ k’eleka. %mor jiñ k’eleka. %eng %spa Ese mirala. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M le. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E bañe cha’añ. = kbajñe cha’añ. %mor kbajñe cha’añ. %eng %spa Es mio solo. M li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E wäty ety. = tyi yäk’ety. %mor tyi yäk’ety. %eng %spa Te dio. M atyaw. = tyi atyaja. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E jiña chä. = jiñäch ix ä. %mor jiñäch ix ä. %eng %spa Si es aquel. M jiña li. = jiñäch ili. %mor jiñäch ili. %eng %spa Si es este. M wityo. = wi’iltyo. %mor wi’iltyo. %eng %spa Despues. E ñax ñuxañku. = ñaxañ ñusañku. %mor ñaxañ ñusañku. %eng %spa primero dale la vuelta. E exte. = exte. %mor exte. %eng %spa Este. E jiñ. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. M ele. = k‘ele. %mor k‘ele. %eng %spa Mira. E jiñe ekachi. = jiñ awejk’ach. %mor jiñ awejk’ach. %eng %spa Esa tu uña. E wä’añ wä’i. = wä’añ wä’i. %mor wä’añ wä’i. %eng %spa Esta aqui. E jiñku ili. = jiñku ili. %mor jiñku ili. %eng %spa Es este. E mutyo ke. = mu’tyo jk’e. %mor mu’tyo jk’e. %eng %spa Hay lo miro. E jiñ ili. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es esta. E jiñ ili. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es esta. A la k’ela chiñ. %mor la k’ela chiñ. %eng %spa Lo miramos púe. E lañi kele. = la’añ k’ele. %mor la’añ k’ele. %eng %spa Mira aquí esta. A la k’ela chiñ. %mor la jk’ela chiñ. %eng %spa Lo miramos pue. M ñij. = tyi ñijki. %mor tyi ñijki. %eng %spa Se movio. A la’añi. %mor la’añi. %eng %spa A qui esta. A la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. A pijtyañtyoku chiñ nena. %mor pijtyañtyoku chiñ nena. %eng %spa Espere pue Nena. A la kñasañ säklañla jiñ ak’ach. %mor la kñaxañ säklañla jiñ ak’ach. %eng %spa Primero lo buscamos ese pavo. M ach. = ili ak’ach. %mor ili ak’ach. %eng %spa Este pavo. A la’añ. %mor la’añ. %eng %spa Aqui esta. A la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aqui esta. E li kom añi. = ili yopm ajñe. %mor ili yom ajñe. %eng %spa Este quiere estar. M mimi. = mimi. %mor mami. %eng %spa Mama. M päty. = tyi ipätyä. %mor tyi ipätyä. %eng %spa Lo hizo. M ach. = ili ak’ach. %mor ili ak’ach. %eng %spa Este pavo. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. E la kela. = la jk’ela. %mor la jk’ela. %eng %spa Lo miramos. E mach. = machiñ. %mor machiñ. %eng %spa No es. E ma’añ kux kabä li. = ma’añ ka’bä ili. %mor ma’añ ka’bä ili. %eng %spa No hay mucho este. E li kabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. E joño cha’añ jiñ. = joñoñ kcha’añ jiñ. %mor joñoñ kcha’añ jiñ. %eng %spa Yo es mio ese. M ili chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. E jo. = jo. %mor joñoñ. %eng %spa Yo. E cha’añ jiñ. = kcha’añ jiñ. %mor kcha’añ jiñ. %eng %spa Es mio ese. E kabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. E che’eñ. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. A baki atyaj acha’añ. %mor baki atyaj acha’añ. %eng %spa Donde lo encuentras el tuyo. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A baki atyaj acha’añ. %mor baki atyaj acha’añ. %eng %spa Donde lo encuentras el tuyo. E ches. = ches. %mor ches. %eng %spa Que. E ches ili. = ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es esto. M jiñi. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E cha’añi päty. = kcha’añ mi kpäty. %mor kcha’añ mi kpäty. %eng %spa Lo hago el mio. A chonkoläch. %mor chonkoläch. %eng %spa Esta haciendo. E bakibä. = bakibä. %mor bakibä. %eng %spa Cual es. M je’. = je’. %mor je’el. %eng %spa Tambien. M icha’añipäty. = icha’añipäty. %mor icha’añ mi ipäty. %eng %spa Lo esta haciendo de el. A kole ik’uxety. %mor kole ik’uxety. %eng %spa Te hiba comer. A cha’añ nini. %mor icha’añ jiñi. %eng %spa Es de el ese. A cha’añ nene. %mor cha’añ nene. %eng %spa Es de Nene. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A jiñäch. %mor jiñäch. %eng %spa Si es. M cha’añ lili. = kcha’añ ili. %mor kcha’añ ili. %eng %spa Es mio este. E joñoñ kcha’añ ili. = joñoñ kcha’añ ili. %mor joñoñ kcha’añ ili. %eng %spa Yo es mio este. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. E kabayu. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. E cha’añ papa iba’li. = iba’li kcha’añ papa. %mor iba’li kcha’añ papa. %eng %spa Este es mio papa. E ba’ali. = ba’añ ili. %mor ba’añ ili. %eng %spa Donde este. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. E icha’añku papa iba’li. = icha’añku papa iba’li. %mor icha’añku papa iba’li. %eng %spa Es de papa este. M tyam papa. = icha’añ papa. %mor icha’añ papa. %eng %spa Es de papa. E juya cha’añku papa iba’li. = julya icha’añ kpapa iba’li. %mor julya icha’añ kpapa iba’li. %eng %spa Julia es de mi papa este. A jäjä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. M ya’añi. = ya’añi. %mor ya’añi. %eng %spa Ahí esta. = ya’añi. + ahí esta. A ba’añ acha’ambä. %mor ba’añ acha’ambä. %eng %spa Donde esta el tuyo. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ba’añ acha’ambä. %mor ba’añ acha’ambä. %eng %spa Donde esta el tuyo. E li kom. = ili kom. %mor ili kom. %eng %spa Este quiero. A mama’ añukj chokj. %mor mama’ añukj chokj. %eng %spa No lo abientes. E ñukjtyi. = weñ ñukj. %mor weñ ñukj. %eng %spa Esta grande. E koñ kux. = kom jk’ux. %mor kom jk’ux. %eng %spa Quiero comer. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A ba’añ acha’añbä. %mor ba’añ acha’añbä. %eng %spa Donde esta el tuyo. A ba’añ acha’añ. %mor ba’añ acha’añ. %eng %spa Donde esta el tuyo. A ba’añ acha’añ nena. %mor ba’añ acha’añ nena. %eng %spa Donde esta el tuyo Nena. E ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E la’añ kabayu. = aquí esta el caballo. %mor la’añ kabayu. %eng %spa Aquie esta el caballo. M ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. M owoyo. = ili kawayu’. %mor ili kawayu’. %eng %spa Este caballo. E jä’. = jä’. %mor jä’. %eng %spa Sonido. E ele pañi. = k’ele ili pañ. %mor k’ele ili pañ. %eng %spa Mira este pan. E juya pañi ili. = julya ili pañ. %mor julya ili pañ. %eng %spa Julia este pan. E añusañ. = añusañ. %mor añusañ. %eng %spa Pasalo. E jiñäxtyo ya’añ ya’i. = jiñ ya’añ ya’i. %mor jiñ ya’añ ya’i. %eng %spa Ese esta ahi. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. E ya’añi. = ya’añi. %mor ya’añi. %eng %spa Alli esta. E pekuñ. = pejkañ. %mor pejkañ. %eng %spa Hablale. E machiñikj. = machiñikj. %mor machiñikj. %eng %spa No es. E juya säklañka. = juya säklañka. %mor juya säklañka. %eng %spa Julia buscalo. E tyop lum. = ityop’ lum. %mor ityop’ lum. %eng %spa Arranca tierra. M tya’. = tyi ityaja. %mor tyi ityaja. %eng %spa Lo encontro. M jiñi wowo. = jiñi ts’i’. %mor jiñi ts’i’. %eng %spa Ese perro. A ya’añ. %mor ya’añ. %eng %spa Ahi esta. M ya’. = ya’. %mor ya’. %eng %spa Pierna. A jiñe mike ik’ux ajnena. %mor jiñi mike ik’ux ajnena. %eng %spa Ese lo va come la Nena. E jäjä’. = jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A ji mike ik’uxtyä. %mor jiñ mike ik’uxtyä. %eng %spa Ese lo van a comer. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. A mike ik’uxsety nena. %mor mike ik’uxsety nena. %eng %spa Te va comer Nena. E nena eku luna. = nena k’eleku la kch’ujña. %mor nena k’eleku la kch’ujña. %eng %spa Nena mirala la luna. E kolenito. = kolenito. %mor kolem awelito. %eng %spa Grande el abuelito. L mama. %mor mama. %eng %spa Mama. A ba’añ luna juanito. %mor ba’añ luna juanito. %eng %spa Donde esta la luna Juanito. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. CH la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aqui esta. E lañi. = lañi. %mor lañi. %eng %spa Aquí esta. L la’. %mor la’. %eng %spa Ven. CH la’añ ilayi. %mor la’añ ilayi. %eng %spa Aquí esta. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. E li ja’. = li ja’. %mor li ja’. %eng %spa Este agua. E ñusañka karu. = ñuñsañ ili karu. %mor ñuñsañ ili karu. %eng %spa Pasalo este carro. E jiñ. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E jiñe ityop lum ixi. = jiñ ke ityop’ lum ixi. %mor jiñ ke ityop’ lum ixi. %eng %spa Ese va quebrar tierra alla. A ma’añ tsiki. %mor ma’añ tsiki. %eng %spa No parece. A la la ksäklañla. %mor la la ksäklañla. %eng %spa Lo buscamos. A la ksäklañla nena. %mor la ksäklañla nena. %eng %spa Lo buscamos Nena. A la’añ ilayi. %mor la’añ ilayi. %eng %spa Esta aqui. M lile. = lijlañ. %mor lijlañ. %eng %spa Sacudelo. M eye. = k’ele.. %mor k’ele.. %eng %spa Mira.. E ma tyo ochi. = tyi maji tyi oche. %mor tyi maji tyi oche. %eng %spa Se fue a entrar. A la’. %mor la’. %eng %spa Ven. M lele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A täch tyäli. %mor täch tyäli. %eng %spa Si vino. E la’añ li. = la’añ ili. %mor la’añ ili. %eng %spa Aqui esta este. A la’añi. %mor la’añi. %eng %spa A qui esta. E jiñe ewä. = jiñ k’elewa. %mor jiñ k’elewa. %eng %spa Ese mirala. E bakibä mäbä ichañ tyop lum. = ba’bä muk’ tyi tyop’lum. %mor ba’bä muk’ tyi tyop’lum. %eng %spa Cual arranaca tierra. M cheñ lili. = che’eñ ili. %mor che’eñ ili. %eng %spa dice este. A bakibä ityop’ lum awä aba. %mor bakibä ityop’ lum awä aba. %eng %spa Cual arranca tierra crees. E ixi. = ixi. %mor ixi. %eng %spa Alla. A bakibä añ jiñku a. %mor bakibä añ jiñku a. %eng %spa Cual hay, ese. E bakibä ibele’ tyop’ lum. = ba’abä mu’tyi bele’ tyop’ lum. %mor ba’bä mu’tyi bele’ tyop’ lum. %eng %spa Cual siempre arranca tierra. M che’ le. = che’eñ k’ele. %mor che’eñ k’ele. %eng %spa Dice mira. E baki. = baki. %mor baki. %eng %spa Donde. M eñe. = ip’eña. %mor ip’eña. %eng %spa Su cria. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M che’. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. E ix ixi. = ix ixi. %mor ix ixi. %eng %spa Es alla. A jäjä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. E jiñ ityop lumi. = jiñ ix tyop’ lum. %mor jiñ ix tyop’ lum. %eng %spa Ese que arranca tierra. M tya’oputy. = tyi ityaja iwuty. %mor tyi ityaja iwuty. %eng %spa Le alcanzo su ojo. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. M yiñotyo chi’. = jiñ tyo ts’i’. %mor jiñ tyo ts’i’. %eng %spa Ese perro. E mach jiñi. = mach jiñi. %mor mach jiñi. %eng %spa No es ese. M mäleli. = mulel. %mor ya’ juleli. %eng %spa Ahí va llegando. E jiñ mubä ityop lum ixi. = jiñ mu’bä ityop’ lum ixi. %mor jiñ mu’bä ityop’ lum ixi. %eng %spa Es ese que arranca tierra alla. M cha’añ li. = kcha’añ ili. %mor kcha’añ ili. %eng %spa Este es mio. M maputy. = ke apäty. %mor ke apäty. %eng %spa Lo vas hacer. M li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E ja cha’añ xäklañ kalu chiñ. = cha’ säklañ karu chiñ. %mor cha’ säklañ karu chiñ. %eng %spa Busca el carro otra vez. E ji. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E cha’añ alas. = kcha’añ alas. %mor ke kcha’añ alas. %eng %spa Voy a jugar. A säklañbi ñox. %mor säklañbi ñox. %eng %spa Que busques viejo. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A säklañbi ik’e ajñox. %mor säklañbi ik’e ajñox. %eng %spa Que busque para que mire el viejo. M patyo. = tyi apaty. %mor tyi apaty. %eng %spa En tu espalda. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M patyo. = tyi apaty. %mor tyi apaty. %eng %spa En tu espalda. A aj. %mor aj. %eng %spa Sonido. A maxki isapatu jiñi. %mor maxki isapatu jiñi. %eng %spa Quien su zapato ese. E cha’añ joñoñ. = joñoñ kcha’añ. %mor joñoñ kcha’añ. %eng %spa Yo es mio. E añäch mäñä. = añäch mäñä. %mor añäch mäñä. %eng %spa Si hay comprado. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A ches chon ipäs eñety ili. %mor ches chon ipäs eñety ili. %eng %spa Que te esta enseñando este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ipäs eñety. %mor ches ipäs eñety. %eng %spa Que te esta enseñando. E choñ päs tyi’. = chonko ipäs ityi’. %mor chonko ipäs ityi’. %eng %spa Esta mostrando su boca. M e nene’. = k’ele nene’. %mor k’ele nene’. %eng %spa Mira Nene. A ba’añ nene. %mor ba’añ nene. %eng %spa Donde esta Nena. E eku papa. = k’eleku papa. %mor k’eleku papa. %eng %spa Miralo papa. E eku papa. = k’eleku papa. %mor k’eleku papa. %eng %spa Miralo papa. E jiñ. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E la’añi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. M li’i. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. M chañ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. E ele papa. = k’ele papa. %mor k’ele papa. %eng %spa Mira papa. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. E kañätyaj. = iyaj käñätya. %mor iyaj käñätya. %eng %spa Su guarda espalda. E achäm. = ach’äme. %mor ach’äme’. %eng %spa Vas agarrar. M ele nene’. = k’ele nene. %mor k’ele nene. %eng %spa Mira nene. A nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A ches chonko. %mor ches chonko. %eng %spa Que esta haciendo. E wutyi. = iwuty. %mor iwuty. %eng %spa Su ojo. E mujx. = ili bux. %mor ili bux. %eng %spa Este anfora. E muxke ima cha’añ. = muxke imäñ icha’añ. %mor muxke imäñ icha’añ. %eng %spa Ya va comprar de el. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E añ ixi. = añ ixi. %mor añ ixi. %eng %spa Si hay alla. E choñ xäkañ. = chonko isäklañ. %mor chonko isäklañ. %eng %spa Esta buscando. A muxke isäk’añ. %mor muxke isäk’añ. %eng %spa Ya va amanecer. E ila’añi. = ila’añi. %mor ila’añi. %eng %spa Aquí esta. E mux. = ili bux. %mor ili bux. %eng %spa Este anfora. E muxke ima ixbä añ. = muxke imaja ixbä añ. %mor muxke imaja ixbä añ. %eng %spa Ya se va aquel que esta alla. E cha’añ we’e. = kcha’añ ili we’el. %mor kcha’añ ili we’el. %eng %spa Es mio esta carne. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. E belo’ uch’añ. = mu’tyi bele’ uch’el. %mor mu’tyi bele’ uch’el. %eng %spa Come todo los dias. L ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E mikela wäye. = laj kela tyiwäye. %mor laj kela tyiwäye. %eng %spa Empecemos a dormir. A mi ke ika yik’añ. %mor mi ke ika yik’añ. %eng %spa Se va entrar la noche. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A mike ika yik’añ. %mor mike ika yik’añ. %eng %spa SE va entrar la noche. A uy etyoku chupma tyi asiyaji. %mor uy etyoku chupma tyi asiyaji. %eng %spa Miralo el gusano en tu silla. E la’añ. = la’añ. %mor la’añ. %eng %spa Aquí esta. A ekoyu. %mor ekotyo. %eng %spa Miralo. A chukiyes ili. %mor chukiyes ili. %eng %spa Que es este. E chup. = ili chup. %mor ili chup. %eng %spa Este gusano. = este gusano. E añi chup. = añ ili chup. %mor añ ili chup. %eng %spa Hay este gusano. L la’añuñ. %mor la’ñuñ. %eng %spa Apurate. A iyam. %mor iyam. %eng %spa Otro. A uy nena. %mor uy nena. %eng %spa Nena. A chukiyes iliyi. %mor chukiyes iliyi. %eng %spa Que es este. M chup. = ili chup. %mor ili chup. %eng %spa Este gusano. A uy. %mor uy. %eng %spa Sonido. E uy. = uy. %mor uy. %eng %spa Sonido. A uy. %mor uy. %eng %spa Sonido. M wa’añi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. E uy. = uy. %mor uy. %eng %spa Sonido. E lax añi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. A ba’añ ñox. %mor ba’añ ñox. %eng %spa Donde esta viejo. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde esta. E tax cha’ ma. = tax cha’ ma. %mor tax cha’ ma. %eng %spa Ya se fue otra ves. A ba’añ ma. %mor ba’añ mama. %eng %spa Donde esta mama. A ma’añ tsiki. %mor ma’añ tsiki. %eng %spa No parece. A ma’añ tsiki ele. %mor ma’añ tsiki ele. %eng %spa No parece mira. A baki tyi majli. %mor baki tyi majli. %eng %spa Donde se fue. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A äy. %mor äy. %eng %spa Sonido. A ya’ke ilok’e je’e jiñi. %mor ya’ke ilok’e je’e jiñi. %eng %spa Ahí va salir tambien ese. E ix añi. = ix añi. %mor ix añi. %eng %spa Alla esta. A chuyes jiñi. %mor chuyes jiñi. %eng %spa Que es ese. M leñ. = ak’leñ. %mor ak’leñ. %eng %spa Regañale. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M le. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ches ke jiñ. %mor ches ke jiñ. %eng %spa Que es ese. M ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E mäñäx a. = ili mäñäx. %mor ili mäñäx. %eng %spa Este compralo. E ma xäklañ kalu chiñi. = ke amaja asäklañ jkaru. %mor ke amaja asäklañ jkaru. %eng %spa Vas a ir buscar mi carro. A säklañbi ikaru ajñox. %mor säklañbi ikaru ajñox. %eng %spa Que le busques su carro el viejo. E añu chiñ. = añuñ chiñ. %mor añuñ chiñ. %eng %spa Dame pue. M le. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A säkläbeñbi ikaru. %mor säkläbeñbi ikaru. %eng %spa Que le busques su carro. E jiñ mubä ityop’ lum ixi. = jiñ mu’bä ityop’ lum ix ä. %mor jiñ mu’bä ityop’ lum ix ä. %eng %spa Es ese que arranca tierra. A baki mu’bä ityop’ lum. %mor baki mu’bä ityop’ lum. %eng %spa Cual que arranca tierra. E ixi. = ixi. %mor ixi. %eng %spa Alla. A ches ik’aba’ jiñ. %mor ches ik’aba’ jiñ. %eng %spa Como se llama ese. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ik’aba’. %mor ches ik’aba’. %eng %spa Como se llama. E bolte’o. = ili bolteo. %mor ili bolteo. %eng %spa Este bolteo. A bolteo. %mor bolteo. %eng %spa Bolteo. A machiñ bolteo. %mor machiñ bolteo. %eng %spa No es bolteo. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A ches awä aba. %mor ches awä aba. %eng %spa Que crees. E ches chiñ. = que es pue. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A mach akäñä. %mor mach akäñä. %eng %spa No lo conoces. M jiñe. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. M jiñe. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. A taktor. %mor taktor. %eng %spa El tractor. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. M ba’añ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. E ji yikoty je’. = jiñ yok’oty je’e. %mor jiñ yik’oty je’e. %eng %spa Esta con el tambien. E laxta’añ taktorbä. = laxta’añ taktorbä. %mor laxta’añ taktorbä. %eng %spa Aqui esta el tracator. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A traktor jiñi. %mor traktor jiñi. %eng %spa Ese tractor. M ich. = ili ich. %mor ili ich. %eng %spa Este chile. M jalo. = jalo. %mor jalo. %eng %spa Jalar. E mäñ. = ke amäñ. %mor ke amäñ. %eng %spa Vas a comprar. A mach ka abuchtyañ siya. %mor mach ka abuchtyañ siya. %eng %spa No te sientas en la silla. S pe ma’añta’ asiya chiñ. %mor pe ma’añta’ asiya chiñ. %eng %spa No tienes silla. A ke kma kch’äte yambä. %mor ke kma kch’äte yambä. %eng %spa Vor a traer otro. S ja yomächta’. %mor ja yomächta’. %eng %spa Esta bien. M le. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E la chokte jijiñ. = la kchokte’ jiñ. %mor la kchokte’ jiñ. %eng %spa Lo traigo ese. E jixty bechokte jijiñ. = chonko ibechokjte jiñ. %mor chonko ibechokjte jiñ. %eng %spa Lo esta hacercando ese. M ñej. = iñej. %mor iñej. %eng %spa Su cola. E lachuku. = la’ chuku. %mor la’ chuku. %eng %spa Ven a garra. E cha ñukla karu. = ñukj la jkaru. %mor ñukj la jkaru. %eng %spa Esta grande nuestro carro. E ji añup’. = ñup’u jiñ. %mor ñup’u jiñ. %eng %spa Sierra ese. E lax añ. = lax añ. %mor lax añ. %eng %spa Aquí esta. E la’añi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. S ma’añ meru pek’bä asiya. %mor ma’añ meru pek’bä asiya. %eng %spa No tienes silla un poco chaparra. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. S cha’añ chuty alo’. %mor cha’añ chuty alo’. %eng %spa Es para el niño. E bak’añ karu. = bakañ a karu. %mor bakañ a karu. %eng %spa Donde esta tu carro. A mata’ wä’añ. %mor mata’ wä’añ. %eng %spa No esta. E jiñ ajnena. = jiñ ajnena. %mor jiñ ajnena. %eng %spa Esa nena. S bäbäk’eñax yajlikj tyi siya. %mor bäbäk’eñax yajlikj tyi siya. %eng %spa Da miedo que se caiga en la silla. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. S bäbäk’eñ yajlikj ya’ tyi siya. %mor bäbäk’eñ yajlikj ya’ tyi siya. %eng %spa Da miedo que caiga en la silla. A jaja’. %mor jaja’. %eng %spa Sonido. E ta mäñe karu. = tyi kmäñä jkaru. %mor tyi kmäñä jkaru. %eng %spa Compre mi carro. A kmajñañla tyi atyiya ixi. %mor kmajñañla tyi atyiya. %eng %spa Lo prestamos en tu tia. CH cha’añ k’ux amäñ. %mor cha’añ jk’ux ma amäñ. %eng %spa Compras para que coma. A kmajñañla asiya pek’bä. %mor kmajñañla asiya pek’bä. %eng %spa Prestamos tu silla chaparra. E bañ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. E säkä siya. = säklañ a siya. %mor säklañ a siya. %eng %spa Busca tu silla. A la ak’el. %mor la ak’el. %eng %spa Miralo. A jumuk’ach abä. %mor jumuk’ach abä. %eng %spa Un rato solo. A k’ajtyiñ. %mor k’ajtyiñ. %eng %spa Preguntalo o pidelo. E abux. = ili abux. %mor ili abux. %eng %spa Es tu garrafon. E abux. = ili abux. %mor ili abux. %eng %spa Este garrafon. A ya’ñuñ. %mor ya’añoñ. %eng %spa A hi estoy. A mi ik’ux ik’eletytyoka. %mor mi ik’ux ik’eletyoka. %eng %spa Lo come miralo. A k’ux mañata’. %mor k’ux mañata’. %eng %spa Es muy travieso. M la’. = la’. %mor la’. %eng %spa Ven. E jiñi li. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. E libru li. = ili libru. %mor ili libru. %eng %spa Este libro. E ayañ kalu. = ya’añ yambä karu. %mor ya’añ yambä karu. %eng %spa Ahi esta otro carro. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E ele chi. = k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. E mäbä kele. = mu’ba ak’ele. %mor mu’ba ak’ele. %eng %spa Vas a mirar. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E ele lili. = k’ele ili. %mor k’ele ili. %eng %spa Mira este. E ele chi. = k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. E ele chiña. = k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E wä’añ. = wä’añ. %mor wä’añ. %eng %spa Aquí esta. M ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A lata’ yom abuxtyäila. %mor lata’ yom abuxtyä ila. %eng %spa Mejor te sientes aqui. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. S ma’añ mi yäk’beñ ipatybä. %mor ma’añ mi yäk’beñ ipatybä. %eng %spa No le da su cascacar. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. S ma’añ mi yäk’beñ ipaty. %mor ma’añ mi yäk’beñ ipaty. %eng %spa No le da su cascara. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A ilayi. %mor ilayi. %eng %spa Aqui. E ale pe. = chonko ijape’. %mor chonko ijape’. %eng %spa Esta tomando. S cha’añ ajpa’añ mi ilok’e. %mor cha’añ ajpa’añ mi ilok’e. %eng %spa Para que se mire al salir. A la’ wä’i. %mor la’ wä’i. %eng %spa Ven aqui. E ale pañ. = al jiñ pañ. %mor al jiñ pañ. %eng %spa Esta pesado el pan. A la’ wä’i. %mor la’ wä’i. %eng %spa Ven aqui. A cha’añ mi kchokte ili yambä siya. %mor cha’añ mi kchokte ili yambä siya. %eng %spa Es para que jale esta otra silla. A la’ wä’i chiñ. %mor la’ wä’i chiñ. %eng %spa Ven aquí pue. A la kchoktela siya ila. %mor la kchoktela siya ila. %eng %spa Lo traigamos esta silla aqui. M la weno. = la weno. %mor la weno. %eng %spa Abueno. A la’ wä’i nena. %mor la’ wä’i nena. %eng %spa Ven aqui Nena. M alo’. = ili alo’. %mor ili alo’. %eng %spa Este muchacho. E eku bolteo. = k’eleku ili bolteo. %mor k’eleku ili bolteo. %eng %spa Miralo este bolteo. A la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. E ele chi. = k’ele chiñ. %mor k’ele chiñ. %eng %spa Mira pue. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. A mach weñ choñ ak’elabä. %mor mach weñ choñ ak’ela’bä. %eng %spa No se esta mirando bien. A k’ele awilañ. %mor k’ele awilañ. %eng %spa Miralo. A k’ele ak’ä’. %mor k’ele ak’ä’. %eng %spa Mira tu mano. E ele bolteo. = k’ele bolteo. %mor k’ele bolteo. %eng %spa Mira el bolteo. E bolteo. = ili bolteo. %mor ili bolteo. %eng %spa Este bolteo. E batyi. = jiñ batyi. %mor jiñ batyi. %eng %spa No es. E eku ajnena chiñ. = k’eleku chuiñ ajnena. %mor k’eleku chiñ ajnena. %eng %spa Miralo pue la nena. E motyoñ kela. = la jkomoñ k’ela. %mor la jkomoñ k’ela. %eng %spa Lo miramos juntito. E machkom. = machkom. %mor machkom. %eng %spa No quiero. A motyeñ k’elela chiñ. %mor motyeñ k’elela chiñ. %eng %spa Miren juntos pue. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. E baxku bolteo. = ba’añ bolteo. %mor ba’añ bolteo. %eng %spa Dondes esta el bolteo. A ba’añ bolteo. %mor ba’añ bolteo. %eng %spa Donde esta el bolteo. 12.44.07. E la’añi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este. E bixikleta. = ili bisikleta. %mor ili bisikleta. %eng %spa Esta bisikleta. E joñoñ ch äma. = joñoñ kch’ äma. %mor joñoñ kch’ äma. %eng %spa Yo lo llevo. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E joñoñ ch äma. = joñoñ kch’äma. %mor joñoñ kch’äma. %eng %spa Yo lo llevo. A baki ma aty’uxtyäma. %mor baki ma aty’uxtyäma. %eng %spa Donde te vas. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A baki mi amajle. %mor baki mi amajle. %eng %spa Donde vas a ir. E tyi chañ. = tyi chañ. %mor tyi chañ. %eng %spa Alla arriba. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este. E chale. = tyi acha’le. %mor tyi acha’le. %eng %spa Lo hiciste. E ili acha’añ aba’li. = ili acha’añ. %mor ili acha’añ. %eng %spa Este es tuyo. E choñ añijkama che’. = choñ añijkama che’. %mor choñ añijkama che’. %eng %spa Estas manejando a si. E ba’añ yañtale. = ba’añ iyantajle. %mor ba’añ iyantajle. %eng %spa Donde esta su llanta. E ba’añ yañtale kcha’añb ä. = ba’añ yañtale kcha’añb ä. %mor ba’añ yañtale kcha’añb ä. %eng %spa Donde esta su llanta el mio. M chaneta’. = kcha’añ je’eta’. %mor kcha’añ je’eta’. %eng %spa Es mio tambien. A j ä. %mor j ä. %eng %spa Sonido. E nex. = nex. %mor nex. %eng %spa ( ). A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. E maxixchokjte abä. = ma’añ ichokjtebä. %mor ma’añ ichokjtebä. %eng %spa No se aserca. E kcha’añ je’. = kcha’añ je’el. %mor kcha’añ je’el. %eng %spa Es mio tambien. E koñ k ächty äma che’. = kom k’ächtyäma che’e. %mor kom k’ächtyäma che’e. %eng %spa Asi quiero ir montado. E p’um p’um che’. = p’um p’um che’. %mor p’um p’um che’. %eng %spa triste triste asi. E jiñ kchokbä. = jiñ ke ichoke ibä. %mor jiñ ke ichoke ibä. %eng %spa Ese se va aventar. A ches ke iba’li. %mor ches ke iba’li. %eng %spa Que es este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ke’ iba’li. %mor ches ke’ iba’li. %eng %spa Que es este. E ches li. = ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. A ches ki. %mor ches ki. %eng %spa Que es. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ches ña’tya. = ches ke aña’tyañ. %mor ches ke aña’tyañ. %eng %spa Que vas a comprender. A jiñku ili. %mor jiñku ili. %eng %spa Es este. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A mach aña’tya. %mor mach aña’tya. %eng %spa No lo sabes. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. A ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. E mach karu. = mach karu. %mor mach karu. %eng %spa No es carro. A cha’ sutyk’iñ. %mor cha’ sutyk’iñ. %eng %spa Devuelvelo otra vez. A cha’ k’ele yambä. %mor cha’ k’ele yambä. %eng %spa Mira otra vez otro. E añäch karu je’e ya’. = añäch karije’e ya’i. %mor añäch karu je’e ya’i. %eng %spa Si tengo carro tambien ahi. A mach añ äch. %mor mach añ äch. %eng %spa Creo que si hay. A k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. A uy chuyes jiñ ch äch äkjb ä iñi. %mor uy chuyes jiñ chächäkjbä iñi. %eng %spa Que es ese que esta rojo su nariz. E j ä. = j ä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E ma’añ kalu. = ma’añ karu. %mor ma’añ karu. %eng %spa No hay carro. A ches ke ili ñox. %mor ches ke ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. E m äty. = ili muty. %mor ili muty. %eng %spa Este pollo. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E laix. = laix. %mor laix. %eng %spa Ven. A ma’añ acha’añ mich’añb ä chiñ. %mor ma’añ acha’añ mich’añb ä chiñ. %eng %spa No te enojes. A ma’añ ke km äñ eñety apaleta. %mor ma’añ ke kmäñ eñety apaleta. %eng %spa No te voy a comprar paleta. E macha käkj. = ma’añ käk’. %mor ma’añ käk’. %eng %spa No lo doy. A ke kma km äñ kpaleta la tyi jumuk’. %mor ke kma kmäñ kpaleta la tyi jumuk’. %eng %spa Voy a comprar mi paleta mas arrato. M ele. = k‘ele. %mor k‘ele. %eng %spa Mira. E mächa mäte kalu. = ke mäñte jkaru. %mor ke kcha’ kmäñte jkaru. %eng %spa Voy a volver comprar mi carro. A cha’ s äkl äbeñbi ikaru ajñox nena. %mor cha’ säkläbeñbi ikaru ajñox nena. %eng %spa Que le busques su carro el viejo nena. M tyox. = lotyox. %mor lotyox. %eng %spa Guardalo. E ele. = k’el. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E ji ichokebä icha’añ. = jiñ mi ichokjtebä icha’añ. %mor jiñ mi ichokjtebä icha’añ. %eng %spa Se va hacerse de el. E li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E jiñ ichokjte ibä. = ke ichokjte ibä icha’añ. %mor ke ichokjte ibä icha’añ. %eng %spa Se va hacerse de el. E li yex. = ili wex. %mor ili wex. %eng %spa Este pantalon. E ili ichokte ibä. = ili ichokte ibä. %mor ili ichokte ibä. %eng %spa Este se esta acercando. M aya. = aya. %mor aya. %eng %spa Alla. A maxki isetye ajol. %mor maxki isetye ajol. %eng %spa Quien te corto tu cabello. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A maxki isety’e. %mor maxki tyi isety’e. %eng %spa Quien lo corto. E kpapa. = kpapa. %mor kpapa. %eng %spa Mi papa. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A jalix isety’e. %mor jalix isety’e. %eng %spa Cuando lo corto. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. C tyañe. = iyajñe a’bi. %mor iyajñe a’bi. %eng %spa Estaba ayer. E eku. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. E äba karu. = añba akaru. %mor añba akaru. %eng %spa Tienes carro. M etyo. = k’eletyo. %mor k’eletyo. %eng %spa Miralo. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M ele li. = k’ele ili. %mor k’ele ili. %eng %spa Este mira. E etyobä kalu. = k’eletyo ili karu. %mor k’eletyo ili karu. %eng %spa Miralo este carro. E le. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E tyeñ. = tyi atyeñe. %mor tyi atyeñe. %eng %spa Lo aplastaste. E etyo yokañ kalu. = k’ele chonko iyok’añ jkaru. %mor k’ele chonko iyok’añ jkaru. %eng %spa Mira se esta juntando mi carro. E ele botyeo. = k’ele ili bolteo. %mor k’ele ili bolteo. %eng %spa Mira este bolteo. E cheñ karu. = che’eñ jkaru. %mor che’eñ jkaru. %eng %spa Dice mi carro. M jiñ liyi. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. A ba’añ acha’añb ä nena. %mor ba’añ acha’añbä nena. %eng %spa Donde esta el tuyo Nena. A ba’añ acha’añ. %mor ba’añ acha’añ. %eng %spa Donde esta el tuyo. M jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A ma’añ acha’amb ä. %mor ma’añ acha’ambä. %eng %spa No tienes el tuyo. A ba’añ acha’amb ä ñox. %mor ba’añ acha’ambä ñox. %eng %spa Donde esta el tuyo. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ba’añ acha’amb ä. %mor ba’añ acha’ambä. %eng %spa Donde esta el tuyo. E ya’añ. = ya’añ. %mor ya’añ. %eng %spa Ahi esta. A yamb ä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E lu yikoty je’eli. = yik’oty je’e ili. %mor yik’oty je’e ili. %eng %spa Con este tambien. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. E chapeta’. = ili bisikleta. %mor ili bisikleta. %eng %spa Esta bisicleta. E lu kcha’añli. = lu’ kcha’añ ili. %mor lu’ kcha’añ ili. %eng %spa Es todo mio este. E lu kcha’añli. = lu’ kcha’añ ili. %mor lu’ kcha’añ ili. %eng %spa Es todo mio este. M xe’. = axej. %mor axej. %eng %spa Tu vomito. E lu’ kcha’añ li. = lu’ kcha’añ ili. %mor lu’ kcha’añ ili. %eng %spa Es todo mio este. E yikoty kcha’añ. = ili yik’oty kcha’añ. %mor ili yik’oty kcha’añ. %eng %spa Este, con el mio. E lu kcha’añ je’eli. = lu’ kcha’añ je’e ili. %mor lu’ kcha’añ je’e ili. %eng %spa Es todo mio tambien este. M le. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E lu kcha’añ je’eli. = lu’ kcha’añ je’e ili. %mor lu’ kcha’añ je’e ili. %eng %spa Es todo mil tambien este. E lu kcha’añ je’. = lu’ kcha’añ je’e. %mor lu’ kcha’añ je’e. %eng %spa Es todo mio tambien. A bakib ä acha’añ kabayu. %mor bakibä acha’añ kabayu. %eng %spa Cual es tu caballo. E lu kcha’añäch yo. = lu’ kcha’añächtyo. %mor lu’ kcha’añächtyo. %eng %spa Es todo mio todavia. A bakibä akabayu acha’añ ya’. %mor bakibä akabayu ya’bä añ ya’. %eng %spa Cual es tu caballo que esta ahi. E cha’ ñuxañla kalubä alä. = jiñ alä icha’ ñuñsañ karu. %mor jiñ alä icha’ ñuñsañ karu. %eng %spa El niño vuelve a cruzar carro. M jiñe ye’. = jiñ ye’e icha’añ. %mor jiñ ye’e icha’añ. %eng %spa Aquel tiene agarrado. M ñityo. = ñityo. %mor ñukjtyo. %eng %spa Esta grande. M ele. = k’el. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M ili che. = ili che’eñ. %mor ili che’eñ. %eng %spa Este dice. E eleku kalu chi. = k’eleku karu chiñ. %mor k’eleku karu chiñ. %eng %spa Miralo el carro pue. E etyo kalu. = k’eletyoku ili karu. %mor k’eletyoku ili karu. %eng %spa Miralo este carro. E lubate. = lubate. %mor lujbeñety. %eng %spa Estas cansado. . M che’eñ. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. E mi kochema. = mi kochema. %mor mi kochema. %eng %spa Me entro. E kona. = koñla. %mor koñla. %eng %spa Vamos. E tyi kochema. = tyi ochima. %mor tyi ochima. %eng %spa Si entro. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. E jiñotyu ñaxañte li. = jiñ ñaxañte ili. %mor jiñ ñaxañte ili. %eng %spa Viene primero este. E jiñi kalu kochelama. = tyi karu mi kochelama. %mor tyi karu mi kochelama. %eng %spa En carro vamos a entrar. A baki awochelama. %mor baki awochelama. %eng %spa Donde van entrar. A baki i amajle. %mor baki amajle. %eng %spa Donde vas. E li otyoty. = ili otyoty. %mor ili otyoty. %eng %spa Esta casa. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E atye wä’i. = jatyety wä’i. %mor jatyety wä’i. %eng %spa Tu aqui. M ele tyi wäty. = k’ele tyi iwuty. %mor k’ele tyi iwuty. %eng %spa Mira en su ojo. E joño wä’i. = joñoñ wä’i. %mor joñoñ wä’i. %eng %spa Yo aqui. E ya’añ alä ya’i. = ya’añ alä ya’i. %mor ya’añ alä ya’i. %eng %spa Ahí esta el niño. A mama su’i. %mor mama su’abä. %eng %spa No hagas ruido. E jiñi tya’i. = jiñ ya’i. %mor jiñ ya’i. %eng %spa Ese ahi. A ñoxito. %mor ñoxito. %eng %spa Viejito. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A baki ma awik’óty jiñ karu. %mor baki ma awik’oty jiñ karu. %eng %spa Donde vas a ir con el carro. E wä’añ iñume w ä’i. = wä’ mi iñume. %mor wä’ mi iñume. %eng %spa Aqui va pasar. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E julya. = julya. %mor julya. %eng %spa Julia. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E ele jiñ. = k’ele jiñ. %mor k’ele jiñ. %eng %spa Mira ese. E bele ñume kaye ixi. = mi ibele’ ñume tyi kaye. %mor mi ibele’ ñume tyi kaye. %eng %spa Pasa seguido en la calle. A j äj ä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. A ya’i baki mi amaja awik’oty karu. %mor baki mi amaja awik’oty karu. %eng %spa Donde te vas a ir con el carro. E j ä. = j ä. %mor j ä. %eng %spa Sonido. A kux tyi mal nena. %mor kux tyi mal nena. %eng %spa Vete alla adentro Nena. M la ñiñi. = la’añ añi’. %mor la’añ añi’. %eng %spa Aquí esta tu nariz. A koñtyo. %mor koñtyo. %eng %spa Quiero. A kuxtya awuty. %mor k’uxtyo awuty. %eng %spa Duele tu ojo todavia. E miñätye wuty. = wi’ña ili uty. %mor wi’ña ili muty. %eng %spa Tiene hambre este pollo. E mi kasäs. = mi kä’sañ. %mor mi kä’sañ. %eng %spa Lo mojo. A j ä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E maxo ma’añ karuta’. = ma’añ karu. %mor ma’añ karu. %eng %spa No hay carro. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A jiñku ili. %mor jiñku ili. %eng %spa Es este. A ches li. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E la’añ alabaka. = la’añ albaka. %mor la’añ albaka. %eng %spa A qui esta el albajaca. A albaka abtyi jiñ. %mor albaka batyi jiñ. %eng %spa No es albajaca ese. E ches chiñ. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. M wowo. = wowo. %mor wowo. %eng %spa Sonido de perro. A yombi ik’e wowo al ä. %mor yombi ik’e wowo alä. %eng %spa Quiere mirar perro el bebe. E bañ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. E bak’e. = baki. %mor baki. %eng %spa Donde. A uy chukiyes ili nena. %mor uy chukiyes ili nena. %eng %spa Que es este Nena. A chuliyes iliyi. %mor chukiyes iliyi. %eng %spa Que es este. M li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A ches ili ñox. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. M ili tyo jetye. = ili jetye karu. %mor ili jetye karu. %eng %spa Esta estacionado el acarro. A machku acha’añ mich’añ chiñ. %mor machku acha’añ mich’añ chiñ. %eng %spa No te enojes pue. A ma’añix ke km äñ eñety akayeta che’jiñ. %mor ma’añix ke km äñ eñety akayeta che’jiñ. %eng %spa No te voy comprar galleta. E wa ba’añ kayeta. = ba’añ ili kayeta. %mor ba’añ ili kayeta. %eng %spa Donde esta galleta. A kayeta awom aba. %mor kayeta awom aba. %eng %spa Quieres galleta. A ma’añ k äk’eñety. %mor ma’añ k äk’eñety. %eng %spa No te voy a dar. E ma kätyañoñ. = mi akäñätyañoñ. %mor mi akäñätyañoñ. %eng %spa Me cuidas. A cha k’exty äbeñbi nena. %mor cha k’extyäbeñbi nena. %eng %spa Que le repongas nena. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A macha acha’añ mich’añ b ä chiñ. %mor macha acha’añ mich’añ bä chiñ. %eng %spa No te enojes pue. A tax icha’ s äkl äbeñety ajnena. %mor tax icha’ säkläbeñety ajnena. %eng %spa Ya te volvio a busca la Nena. E etyoku biktoria. = k’eleku ili bictoria. %mor k’eleku ili bictoria. %eng %spa Miralo esta victoria. E ili. = este. %mor ili. %eng %spa Esta. M lolo. = lolo. %mor lolo. %eng %spa ( ). E ke ichokteb ä. = se acercarse. %mor ke ichokte ibä. %eng %spa Se arrimarse. A ba’añ loktor. %mor ba’añ loktor. %eng %spa Donde esta el doctor. E la’añi. = aqui esta. %mor aqui esta. %eng %spa Aqui esta. A loktor jiñ. %mor loktor jiñ. %eng %spa Ese doctor. E jäjä’. = jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A kas ä loktor jiñ. %mor kasä loktor jiñ. %eng %spa No es doctor ese. E mach loktor iba’ali. = mach loktor iba’ali. %mor mach loktor iba’ali. %eng %spa No es doctor este. E tyo. = machtyo. %mor machtyoj. %eng %spa No esta bien. M ji leche. = jiñ leche. %mor jiñ leche. %eng %spa Esa leche. M ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E loktor jäch. = jiñäch loktor. %mor jiñäch loktor. %eng %spa Si es doctor. A loktor tyi awu’bi. %mor loktor tyi awu’bi. %eng %spa Doctor escuchaste. A traktor che’ety. %mor traktor che’ety. %eng %spa Tractor digalo. E taktor. = ili looktor. %mor ili loktor. %eng %spa Este doctor. E wä’ äx. = wä’äch añ. %mor wä’äch añ. %eng %spa Aquí esta. E li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A ches mi ityumbeñoñla jiñ traktor. %mor ches mi ityumbeñoñla jiñ traktor. %eng %spa Que nos hace el doctor. A ches mi ityumbeñoñla. %mor ches mi ityumbeñoñla. %eng %spa Que nos hace. A ches mu’ tyi troñe jiñ traktor. %mor ches mu’ tyi troñe jiñ traktor. %eng %spa Que trabajo hace el tractor. E muta’ chiñ. = mutyäch ta’ chiñ. %mor mutyäch ta’ chiñ. %eng %spa Si es pollo. A ches muk’ jiñ. %mor ches muk’ jiñ. %eng %spa Que hace ese. E p’äm. = p’äm. %mor päm. %eng %spa El tucan. A w äle ayajle. %mor w äle ayajle. %eng %spa Te vas a caer. A ju’beñ. %mor ju’beñ. %eng %spa Vajate. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. A ma’añ aty’uchtyañ asiya. %mor ma’añ aty’uchtyañ asiya. %eng %spa No la pises tu silla. E jiñeku jiñi. = jiñ meku juñi. %mor jiñ meku juñi. %eng %spa Si es ese. A bi’biyixta’. %mor bi’biyixta’. %eng %spa Esta feo. E taktor. = ili taktor. %mor ili taktor. %eng %spa Este tractor. E taktor. = ili taktor. %mor ili taktor. %eng %spa Este tractor. A ches ke jiñi iba’liyi chiñ ñox. %mor ches ke jiñi iba’liyi chiñ ñox. %eng %spa Que es ese, Este pue viejo. E jiñe li. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. A jiñku la’ab ä añ tyi ja’. %mor jiñku la’bä añ tyi ja’. %eng %spa Que esta dentro del agua. A ches ki. %mor ches ki. %eng %spa Que es. M lili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E ja’. = ja’. %mor ja’. %eng %spa Agua. A pe ches ki. %mor pe ches ki. %eng %spa Que es. M loy. = lotyo. %mor lotyo. %eng %spa Recogelo. M lili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. M loy. = lotyo. %mor lotyo. %eng %spa Recogelo. A ku lotyote. %mor ku lotyote. %eng %spa Vete a recoger. E kma kloty. = kma kloty. %mor kma kloty. %eng %spa Voy a recoger. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E otyoty. = ili otyoty. %mor ili otyoty. %eng %spa Esta casa. A kas ä otyoty ili. %mor kasä otyoty ili. %eng %spa No es casa este. M ilew. = ilew. %mor ilew. %eng %spa Su manteca. A otyoty batyi. %mor otyoty batyi. %eng %spa No es casa. E ches chiñ. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A añ tyi maja’ chiñ. %mor añ tyi maja’ chiñ. %eng %spa Esta dentro del agua pue. A ches. %mor ches. %eng %spa Que. E lawä’. = la’ wä’i. %mor la’ wä’i. %eng %spa Ven aqui. E ñeñe’. = ñeñe’. %mor ñeñe’. %eng %spa Nene. M tyi’. = atyi’. %mor atyi’. %eng %spa Tu boca. A komoñ k’ele. %mor komoñ k’ele. %eng %spa Miren juntos. M ityä. = ma’añ atyäl. %mor ma’añ atyäl. %eng %spa No lo toques. M chi’. = ili ch’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. E bañ kwa. = ba’añ kwaj. %mor ba’añ kwaj. %eng %spa Donde esta mi tortilla. M ex. = awex. %mor awex. %eng %spa Tu pantalon. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A baka ama. %mor baka ama. %eng %spa Donde vas. A la kcha’ k’ela yamb ä. %mor la kcha’ k’ela yambä. %eng %spa Lo miramos otra vez otro. M me. = mi amel. %mor mi amel. %eng %spa Vas hacer. M mey. = mey. %mor ka amel. %eng %spa Vas hacer. A la cha’ k’ela yañ. %mor la cha’ k’ela yañ. %eng %spa Lo miramos otro. M mem. = mem. %mor ka amel. %eng %spa Vas hacer. A la ks äklañla ba’añ mansana. %mor la ksäklañla ba’añ mansana. %eng %spa Lo buscamo donde esta la manazana. A yomba. %mor yomba. %eng %spa Esta bien. A la ksäklañla. %mor la ksäklañla. %eng %spa Lo buscamos. M jiñ. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. A mach añijkañ ñox. %mor mach añijkañ ñox. %eng %spa No lo muevas viejo. A mike ksu’beñ apapa. %mor mike ksu’beñ apapa. %eng %spa Le voy a decir tu papa. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. A mach awom ty’añ. %mor mach awom ty’añ. %eng %spa No quieres hablar. + 19.06.35. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M machi’. = machiñ. %mor machiñ. %eng %spa No es. A maxki icha’añ ili nena. %mor maxki icha’añ ili nena. %eng %spa Quien su suyo este nena. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A acha’añ. %mor acha’añ. %eng %spa Es tuyo. M jäjä’. = jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A ixku’ iliyi. %mor ixku’ iliyi. %eng %spa Este. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A acha’añ je’. %mor acha’añ je’. %eng %spa Es tuyo tambien. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. A maxki icha’añ iba’li. %mor maxki icha’añ iba’li. %eng %spa Quien su suyo este. A maxki icha’añ iba’li. %mor maxki icha’añ iba’li. %eng %spa Quien su suyo o su propiedad este. M pech. = ili pech. %mor ili pech. %eng %spa Este pato. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ajpech jiñ. %mor ajpech jiñ. %eng %spa El pato ese. M jaja’. = jaja’. %mor jaja’. %eng %spa Sonido. A aj pech ili. %mor aj pech ili. %eng %spa El pato este. A ches ke iba’li. %mor ches ke iba’li. %eng %spa Que es este. A ixku’bali ches. %mor ixku’bali ches. %eng %spa Este que es. M mam. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A chuyes. %mor chuyes. %eng %spa Que es. M liyi. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ches. %mor ches. %eng %spa Que. E motye kelelo. = motyeñ k’elela. %mor motyeñ k’elela. %eng %spa Miren juntos. A motyeñ k’elela. %mor motyeñ k’elela. %eng %spa Miren juntos. A kasä jumuk’jach ke ak’e. %mor kasä jumuk’jach ke ak’e. %eng %spa No vas a mirar un rato. A kasä solo puru karujach ke ak’e. %mor kasä solo puru karujach ke ak’e. %eng %spa No vas a mirar solo carro. E xeño. = k’ixiñoñ. %mor k’ixiñoñ. %eng %spa Estoy borracho. A ma ak’e kabayu. %mor ma ak’e kabayu. %eng %spa Vas a mirar el caballo. A ma ak’e chityam. %mor ma ak’e chityam. %eng %spa Vas a mirar puerco. A ma ak’e wakax. %mor ma ak’e wakax. %eng %spa Vas a mirar la vaca. E juya ches. = julya ches. %mor julya ches. %eng %spa Julia que es. A ya’añ ch’äkj ta’ chiñ. %mor ya’añ ch’äkj ta’ chiñ. %eng %spa Ahi esta la pulga. A añ ch’äkj tyi a’bälel. %mor añ ch’äkj tyi a’bälel. %eng %spa Hay pulga en la noche. E cha’añ jiñ. = kcha’añ jiñ. %mor kcha’añ jiñ. %eng %spa Es mio este. E cha’añ jiñ. = kcha’añ jiñ. %mor kcha’añ jiñ. %eng %spa Es mio ese. E jityo cha’añ jiñ. = jiltyo kcha’añ jiñ. %mor jiltyo kcha’añ jiñ. %eng %spa Lo acabo todavia. E cha’añ jiñ. = kcha’añ jiñ. %mor kcha’añ jiñ. %eng %spa Es mio ese. E cha’añ jiñ. = kcha’añ jiñ. %mor kcha’añ jiñ. %eng %spa Es mio ese. E cha’añ jiñ. = kcha’añ jiñ. %mor kcha’añ jiñ. %eng %spa Es mio ese. M mama ele. = mama k’ele. %mor mama k’ele. %eng %spa mira mama. E cha’añ jiñ. = kcha’añ jiñ. %mor kcha’añ jiñ. %eng %spa Es mio ese. E cha’añ jiñ. = kcha’añ jiñ. %mor kcha’añ jiñ. %eng %spa Es mio ese. M lolo. = lolo. %mor lolo. %eng %spa ( ). A ches ke’li chiñ. %mor ches ke’li chiñ. %eng %spa Que es este. E cha’al li. = kcha’añ ili. %mor kcha’añ ili. %eng %spa Es mio este. E cha’añ li. = kcha’añ ili. %mor kcha’añ ili. %eng %spa Es mio este. A ches ke’ li. %mor ches ke’ li. %eng %spa Que es este. E ma’añ pekañ jiñi. = ma’añ mi jpejkañ jiñ. %mor ma’añ mi jpejkañ jiñ. %eng %spa No le hablo ese. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A ches iliyi. %mor ches iliyi. %eng %spa Que es este. E a sajkañ. = sajkañ. %mor sajkañ. %eng %spa Buscalo. A pe cheski cho’oñta’. %mor pe cheski cho’oñta’. %eng %spa Que es te digo. E sakañ. = sajkañ. %mor sajkañ. %eng %spa Buscalo. A choñme ikrabariñtyema aty’añ. %mor choñme ikrabariñtyema aty’añ. %eng %spa Estan grabando tu palabra. A ixku tyi tele. %mor ixku tyi tele. %eng %spa En la tele. A mach kweñtajety. %mor mach kweñtajety. %eng %spa No tengo que ver. M liya wuty. = ili awuty. %mor ili awuty. %eng %spa Este ojo. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. M cha muku. = cha’ m uku. %mor cha’muku. %eng %spa Escondelo otra ves. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A puru muty awom. %mor puru muty awom. %eng %spa Puro pollo quieres. A ma’añ añijkañ abä ñox. %mor ma’añ añijkañ abä ñox. %eng %spa No te muevas viejo. A la ksäñsañla mi awom. %mor la ksäñsañla mi awom. %eng %spa Vengan a buscar si quiieres. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A tsäñsañ ak’ach mi awom. %mor tsäñsañ ak’ach mi awom. %eng %spa Matalo en pavo si quieres. M mam. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M juya. = julya. %mor julya. %eng %spa Julia. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E mañ ake. = ma’añ ak’e. %mor ma’añ ak’e. %eng %spa No lo mires. A chuki tyi icha’a ma. %mor chuki tyi icha’ama. %eng %spa Que le paso. E jiñi täxku chañ. = jiñ kcha’añ. %mor jiñ kcha’añ. %eng %spa Ese es mio. E ñuma kalu. = tyi ñumimaja ili karu. %mor tyi ñumimaja ili karu. %eng %spa Paso este carro. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ma’añ tsiki. = ma’añ tsiki. %mor ma’añ tsiki. %eng %spa No parece. A ches ityuñ iliyi. %mor ches ityuñ iliyi. %eng %spa Que huevo es este. E juya ya’añ kalu. = juya ya’añ kalu. %mor juya ya’añ kalu. %eng %spa Julia ahi esta el carro. A ches ityuñ. %mor ches ityuñ. %eng %spa Que huevo es. E ya’añ kalu ya’i. = ya’añ karu ya’i. %mor ya’añ karu ya’i. %eng %spa Ahi esta el carro. E ma’añ ya’añ kalu. = ma’añ ya’añ karu. %mor ma’añ ya’añ karu. %eng %spa No esta el carro. E machiñi. = machiñi. %mor machiñi. %eng %spa No es. E jiñ ili. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. E machiñi. = machiñi. %mor machiñi. %eng %spa No es. E cho ñikañ ibä. = chonko iñijkañ ibä. %mor chonko iñijkañ ibä. %eng %spa Se esta moviendose. E bakañ yambä. = bakañ yambä. %mor bakañ yambä. %eng %spa Donde esta otro. M lañ. = la’añ. %mor la’añ. %eng %spa Aquí esta. E eku liblu. = k’eleku ili libru. %mor k’eleku ili libru. %eng %spa Miralo este libro. E eku li. = k’eleku ili libru. %mor k’eleku ili libru. %eng %spa Miralo este libro. A bakañ tsajñoñla. %mor bakañ tsajñoñla. %eng %spa donde nos fuimos. M le. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A a’bi chä’biji ñox. %mor a’bi chä’biji ñox. %eng %spa Ayer y antier viejo. A baki tsajñoñla. %mor baki tsajñoñla. %eng %spa Donde nos fuimos. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. E baki. = baki. %mor baki. %eng %spa Donde. A jiñku che’ tyi ñumiyoñla che’. %mor jiñku che’ tyi ñumiyoñla che’. %eng %spa Cuando nos pasamos asi. A baki tsajñoñla. %mor baki tsajñoñla. %eng %spa Donde nos fuimos. E tsañoñla tyi ko’. = tsajñoñla tyi jko’. %mor tsajñoñla tyi jko’. %eng %spa Nos fuimos en mi abuelita. A ches tsajñi acha’añ ya’ba’añ ako’. %mor ches tsajñi acha’añ ya’ba’añ ako’. %eng %spa Que fuiste hacer donde esta tu abuelita. M tyo’ je’. = je’e jko’. %mor je’e jko’. %eng %spa Tambien mi abuelita. M tyo’. = ko’. %mor ko’. %eng %spa Abuelita. E wi’i. = wi’i. %mor wi’i. %eng %spa Despues. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A jiñäch. %mor jiñäch. %eng %spa Si es. A ches tsajñi acha’añ. %mor ches tsajñi acha’añ. %eng %spa Que fuiste hacer. E ke tiya. = ma jk’e ktiya. %mor ma jk’e ktiya. %eng %spa voy amirar mi tia. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E eku jiñ. = k’eleku jiñ. %mor k’eleku jiñ. %eng %spa Miralo ese. E ke ko’. = ke kma jk’e jko’. %mor ke kma jk’e jko’. %eng %spa Voy amirar mi abuelita. E yikoty pima. = yik’oty kprima. %mor yik’oty kprima. %eng %spa Con mi prima. M taxa wiñi. = taix awilä wiñikj. %mor taix awilä wiñikj. %eng %spa Ya miraste el hombre. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M taxa mimi. = taix mama. %mor taix mama. %eng %spa Ya mama. M taxa mama. = taix mama. %mor taix mama. %eng %spa Ya mama. M mama taxa. = taix mama. %mor taix mama. %eng %spa Ya mama. E ma’añ ñoñe tye’. = ma’añ oñ tye’. %mor ma’añ oñ tye’. %eng %spa No hay muchos palos. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. A uts’aty la pato. %mor uts’aty la pato. %eng %spa Esta bien el pato. A pasa. %mor pasa. %eng %spa Pasa. A lu pasa. %mor lu pasa. %eng %spa Pasa. E li tyi. = ili ityi’. %mor ili ityi’. %eng %spa Esta orilla. A la pato. %mor la pato. %eng %spa La pata. E lityi. = ili ityi’. %mor ili ityi’. %eng %spa Esta orilla o boca. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. A mache ba’añ alu’ ts’ile. %mor mache ba’añ alu’ ts’ile. %eng %spa No lo vayas a romper todo. A mach atyajbeñ ik’exo. %mor mach atyajbeñ ik’exo. %eng %spa No vas encontrar la reposicion. E mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. E ma acha’añ chi. = ma’añ acha’añ. %mor ma’añ acha’añ. %eng %spa No tienes. E ya’añ tyi’añ atyi’. = ya’añ tyi atyi’. %mor ya’añ tyi atyi’. %eng %spa Esta en tu boca. A ches tyi ak’uxu ba’añ ako’ ñox. %mor ches tyi ak’uxu ba’añ ako’ ñox. %eng %spa Que comiste donde esta a tu abuelita. A ak’uxu. %mor tyi ak’uxu. %eng %spa Lo comiste. A ches tyi ak’uxu ixbä ba’añ ako’i. %mor ches tyi ak’uxu ixbä ba’añ ako’i. %eng %spa Que comiste en tu abuelita. E ñiñiñi. = ya’añ tyi añi’. %mor ya’añ tyi añi’. %eng %spa Esta en tu nariz. K añu waj. = añu waj. %mor añuñ waj. %eng %spa Dame tu tortilla. A mañ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A laj k’ela. %mor laj k’ela. %eng %spa Lo miramos. A ak’eñ nene. %mor ak’eñ nene. %eng %spa Dale nene. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. E la kux. = la jk’ux. %mor la jk’ux. %eng %spa Lo como. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A mux kcha’ ma. %mor mux kcha’ ma. %eng %spa Ya me voy otra vez. A baki kmajle. %mor baki kmajle. %eng %spa Donde me voy. E ma’añ cha’añ. = ma’añ kcha’añ. %mor ma’añ kcha’añ. %eng %spa No tengo. A ak’eñ nena. %mor ak’eñ nena. %eng %spa Dale la nena. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. A mi ik’e ilibru. %mor mi ik’e ilibru. %eng %spa Lo va ver su libro. A nena ak’eñ ajñox. %mor nena ak’eñ ajñox. %eng %spa Nena dale el viejo. M papa li. = ili kpapa. %mor ili kpapa. %eng %spa Este mi papa. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. A ik’ele’. %mor tyi k’ele’. %eng %spa Lo miro. A wenusta. %mor wenusta. %eng %spa Bueno. A chon tyi uk’e ajñox. %mor chon tyi uk’e ajñox. %eng %spa Esta llorando el viejo. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A chon tyi uk’e ajñox. %mor chon tyi uk’e ajñox. %eng %spa Esta llorando el viejo. A se’bisañ abä ñox. %mor se’bisañ abä ñox. %eng %spa Apúrate viejo. A kma kmäñla apaleta. %mor kma kmäñla apaleta. %eng %spa Vamos a comprar tu paleta. A ma’añ käk’eñla ajnena. %mor ma’añ käk’eñla ajnena. %eng %spa No le vamos a invitar la nena. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A kch’ätela apesu. %mor kch’ätela apesu. %eng %spa Te traemos tu peso. A pe ma acha’ñla ty’añ chiñ. %mor pe ma acha’añla ty’añ chiñ. %eng %spa Hablen pue. A ma kch’ätela apesu. %mor ma kch’ätela apesu. %eng %spa Van a traer su peso. A pe ch’uj buchi’. %mor pe ch’uj buchi’. %eng %spa Sientate. A ch’uj buchi’. %mor ch’uj buchi’. %eng %spa Sientate. A ma’añ añijkañ abä. %mor ma’añ añijkañ abä. %eng %spa No te muevas. A motyeñ k’ele awik’oty alä. %mor motyeñ k’ele awik’oty alä. %eng %spa Miren juntos con la bebe. M lixo. = ili pixol. %mor ili pixol. %eng %spa Este sombrero. M le’. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M tyityo. = tyi ityojo. %mor tyi ityojo. %eng %spa Lo pago. A orajety. %mor orajety. %eng %spa Apurate. E pexo chiñ. = añuñ pesu chiñ. %mor añuñ pesu chiñ. %eng %spa Dame peso pue. E pexo. = ili pesu. %mor ili pesu. %eng %spa Este peso. A äjä. %mor äjä. %eng %spa Sonido. A latyo tyi jumuk’ mi kmäñ. %mor latyo tyi jumuk’ mi kmäñ. %eng %spa Dentro de mas arrato lo compro. E mutyo mule. = mutyo kmäñ wäle. %mor mutyo kmäñ wäle. %eng %spa Hay lo compro mas tarde. A ak’eñ chiñ nena. %mor ak’eñ chiñ nena. %eng %spa Dale pue Nena. A mi käk’eñety apesu j’e. %mor mi käk’eñety apesu j’e. %eng %spa Te doy tu peso tambien. A ak’eñ jiñ. %mor ak’eñ jiñ. %eng %spa Dale ese. A ame asätye’. %mor ame asätye’. %eng %spa No bayas a perder. E baki. = baki. %mor baki. %eng %spa Donde. E ix añi. = ix añi. %mor ix añi. %eng %spa Alla esta. A äjä nena. %mor äjä nena. %eng %spa Sonido, Nena. A ak’eñ ajñox chiñ. %mor ak’eñ ajñox chiñ. %eng %spa Dale el viejo pue. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. M che’. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A ak’eñ ajñox chiñ. %mor ak’eñ ajñox chiñ. %eng %spa Dale el viejo pue. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. A che’i. %mor che’i. %eng %spa A si. A che’ m i ik’e che’i. %mor che’ mi ik’e che’i. %eng %spa A si mira asi. A che’i. %mor che’i. %eng %spa Asi. M che’e. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. A che’i. %mor che’i. %eng %spa Asi. A ak’eñ ik’e ajñox. %mor ak’eñ ik’e ajñox. %eng %spa Dale que mire el viejo. A ak’eñ ik’e ajñox chiñ. %mor ak’eñ ik’e ajñox chiñ. %eng %spa Dale que mire el viejo. A mi käk’eñety a pesu. %mor mi käk’eñety a pesu. %eng %spa Te doy tu peso. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A ak’eñ ik’e ajñox. %mor ak’eñ ik’e ajñox. %eng %spa Dale que mire el viejo. M tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. M nena. = nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A äjä. %mor äjä. %eng %spa Sonido. A ak’eñ ik’e ajñox chiñ. %mor ak’eñ ik’e ajñox chiñ. %eng %spa Dale que mire el viejo pue. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. A ak’eñ. %mor ak’eñ. %eng %spa Dale. A ku ak’eñ imäñ apaleta apapa. %mor ku ak’eñ imäñ apaleta apapa. %eng %spa Vete a darle para que compre tu paleta a tu papa. A ixchoñ ik’extyañ ibäji. %mor ixchoñ ik’extyañ ibäji. %eng %spa Ahi se esta cambiando. A choñ ik’extyañ ibä. %mor choñ ik’extyañ ibä. %eng %spa Se esta cambiando. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. E mika mäñ paleta. = mi amäñ kpaleta. %mor mi amäñ kpaleta. %eng %spa Vas a comprar mi paleta. M päxa. = päsä. %mor päsä. %eng %spa Muestralo. M päx. = päsä. %mor päsä. %eng %spa Muetralo. K nena la’. = nena la’. %mor nena la’. %eng %spa Nena ven. A ku ak’eñ imäñ apaleta ñox. %mor ku ak’eñ imäñ apaleta ñox. %eng %spa Vete a darle el viejo para que compre tu paleta. A ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A ma’añ atyejche aba. %mor ma’añ atyejche aba. %eng %spa Tu no te levantes. A tyaltyo. %mor tyaltyo. %eng %spa Viene. A tyaltyo apapa. %mor tyaltyo apapa. %eng %spa Viene tu papa. A mutyo awäk’eñ ima imäñ. %mor mutyo awäk’eñ ima imäñ. %eng %spa Le das para que baya a comprar. A buchi’ ila chiñ. %mor buchi’ ila chiñ. %eng %spa Sientate aqui pue. A buchi’ ila. %mor buchi’ ila. %eng %spa Sientate aqui. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A ches chon ik’elo’ ili. %mor ches chon ik’elo’ ili. %eng %spa Que estan mirando este. E liblo. = ili libru. %mor ili libru. %eng %spa Este libro. E wäñeka. = ili muñeka. %mor ili muñeka. %eng %spa Esta muñeca. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E liblo. = ili libro. %mor ili libro. %eng %spa Este libro. E cho ikelo’ ili. = chonko ik’elo’ ili. %mor chonko ik’elo’ ili. %eng %spa Este estan mirando. A jiñta’ ipi’i ili libro. %mor jiñta’ ipi’i ili libro. %eng %spa Es su compañero este libro. A choñ ik’elo’. %mor choñ ik’elo’. %eng %spa Estan mirando. E bakibä. = bakibä. %mor bakibä. %eng %spa Cual es. A jiñ chombä la ak’e. %mor jiñ chombä la ak’e. %eng %spa Ese que estan mirando. M jiño libuli. = jiñ libru. %mor jiñ libru. %eng %spa Ese libro. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E alä ach. = alä ak’ach. %mor alä ak’ach. %eng %spa Dilo pavo. A bañ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. M lañla. = la’añ ila. %mor la’añ ila. %eng %spa A quí esta. E jiñku ixtyi klase. = jiñ tyi klase. %mor jiñ tyi klase. %eng %spa En la clase. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E jalatyo kma tyi klase. = jalatyo kma tyi klase. %mor jalatyo kma tyi klase. %eng %spa Cuando me voy en la clase. E jatyi mi kma. = jala mi kma. %mor jala mi kma. %eng %spa Cuando voy. E jala ochemix. = jala mi iyoche. %mor jala mi iyoche. %eng %spa Cuando va entra. A alas ocho jix. %mor alas ocho jix. %eng %spa Ya son alas ocho. A bajche ora mi awochwela tyi klase chiñ. %mor bajche ora mi awochela tyi klase chiñ. %eng %spa Que horas entran en la clase. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A bajche’ ora. %mor bajche’ ora. %eng %spa Que hora. E jäch ora. = orajach. %mor orajach. %eng %spa Rapido. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A bajche ora. %mor bajche ora. %eng %spa Que hora. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E eku chala. = k’eleku kuchara. %mor k’eleku kuchara. %eng %spa Mirala la cuchara. A las ocho. %mor las ocho. %eng %spa A las ocho. E eku kalu chala. = k’eleku ili karu kuchu icha’añ kuchara. %mor k’eleku ili karu kuchu icha’añ kuchara. %eng %spa Mira este carro tiene cargado las cucharas. A ches chonkolo’ jiñ. %mor ches chonkolo’ jiñ. %eng %spa Que estan haciendo ese. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches chonkolo’. %mor ches chonkolo’. %eng %spa Que estan haciendo. E a kächälo’. = kächälo’. %mor kächälo’. %eng %spa Estan amarrado. E cho luchulo’ kape. = chonko ilucho’ ikajpe. %mor chonko ilucho’ ikajpe. %eng %spa Estan sirviendo su cafe. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E cho luchulo’. = chonko ilucho’. %mor chonko ilucho’. %eng %spa Estan sirviendo. A choñ ilucho’ ikajpe. %mor choñ ilucho’ ikajpe. %eng %spa Lo estan sirviendo cafe. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. M lele’. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M pepe. = pepe. %mor pepe. %eng %spa Pepe. M kuch. = ili ikuch. %mor ili ikuch. %eng %spa Esta su carga. M pepe. = pepe. %mor pepe. %eng %spa Pepe. E cho lu’ lukola ja’as tyi kape. = chonko ilu’ k’uxo’ ja’as tyi kajpe. %mor chonko ilu’ k’uxo’ ja’as tyi kajpe. %eng %spa Lo entan comiendo todo el platano en cafe. E eku kalu. = k’eleku karu. %mor k’eleku karu. %eng %spa Miralo el carro. A baki tyi ty’uk’uyo’ ja’as. %mor baki tyi ty’uk’uyo’ ja’as. %eng %spa Donde cortaron el platano. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A baki tyi ity’uk’uyo’ ja’as. %mor baki tyi ity’uk’uyo’ ja’as. %eng %spa Donde cortaron platano. E ixi. = ixi. %mor ixi. %eng %spa Alla. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A maxki tyi ity’uk’u. %mor maxki tyi ity’uk’u. %eng %spa Quien lo corto. E jiñ ili. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. A ja’as choñ imäk’o’. %mor ja’as choñ imäk’o’. %eng %spa Platano lo estan comiendo. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. A ches ke’ iliyi. %mor ches ke’ iliyi. %eng %spa Que es este. E wä’i. = wä’i. %mor wä’i. %eng %spa Aqui. A ches ke’li jiñ ñox. %mor ches ke’li ñox. %eng %spa Que es este viejo. A ñoxito. %mor ñoxito. %eng %spa Viejito. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. E ili ka’as. = ili ka’as. %mor ili ka’as. %eng %spa Este es platano. E libä. = ilibä. %mor ilibä. %eng %spa Este. E ch’ityi. = ch’ili ili ja’as. %mor ch’ili ili ja’as. %eng %spa Frie este platano. M eye ja. = ye’e jiñ ja’as. %mor ye’e jiñ ja’as. %eng %spa Agarra ese platano. A ches ke’libä. %mor ches ke’libä. %eng %spa Que es este. A ches k’elibä. %mor ches k’elibä. %eng %spa Que es este. E ili kalo. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. A karu jiñ. %mor karu jiñ. %eng %spa Ese carro. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. E poso. = poso. %mor poso. %eng %spa El poso. E kalu. = ili karu. %mor ili karu. %eng %spa Este carro. A karu ili. %mor karu ili. %eng %spa Este carro. A che’batyi ye karu li. %mor che’batyi ye karu. %eng %spa No esta el carro asi. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A jäjä. %mor jäjä. %eng %spa Sonido. E i juya. = i juya. %mor i juya. %eng %spa Julia. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E k’eku ili. = k’eleku ili. %mor k’eleku ili. %eng %spa Miralo este. E ili ch’äm. = ili ch’ämä. %mor ili ch’ämä. %eng %spa Este agarralo. E katyi jats’. = katyi jats’. %mor ke jkatyi jats’. %eng %spa Voy apelear. A bakibä. %mor bakibä. %eng %spa Cual. E jiñku ili. = jiñku ili. %mor jiñku ili. %eng %spa Es este. A ch’äm katyi jats’. %mor kch’äm katyi jats’. %eng %spa Lo agarro voy a pelear. E ä che’eñ. = ä che’eñ. %mor ä che’eñ. %eng %spa Dice. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A cha’ k’extyañ. %mor cha’ k’extyañ. %eng %spa Vuelve a cambiar. A la’ cha’ k’ela yambä. %mor la’ cha’ k’ela yambä. %eng %spa Lo miramos otra vez otro. A k’ela mansana. %mor lajk’ela mansana. %eng %spa Lo miramos manzana. A ya’añ mansana. %mor ya’añ mansana. %eng %spa Ahí esta la manzana. E mansana. = ili mansana. %mor ili mansana. %eng %spa Esta manzana. E mansana. = ili mansana. %mor ili mansana. %eng %spa Esta manzana. A ili. %mor ili. %eng %spa Este. A ches ilibä. %mor ches ilibä. %eng %spa Que es este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E ja’as. = ili ja’as. %mor ili ja’as. %eng %spa Este platano. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este que es. E kch’ila che’. = freimos asi. %mor kch’ila che’. %eng %spa Lo freimos asi. E ch’i. = ch’ili. %mor ch’ili. %eng %spa Frielo. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E mansana. = ili mansana. %mor ili mansana. %eng %spa Esta manzana. A mansana. %mor mansana. %eng %spa Manzana. A ili. %mor ili. %eng %spa Este. E exte. = exte. %mor exte. %eng %spa Este. E jiñ. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E ches jiñ. = ches jiñ. %mor ches jiñ. %eng %spa Que es ese. A äjä ñox. %mor äjä ñox. %eng %spa Sonido, viejo. A kamotiyo. %mor kamotiyo. %eng %spa El camotillo. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A kamotiyo. %mor kamotiyo. %eng %spa El camotillo. E kamotiyo. = ili kamotoyo. %mor ili kamotoyo. %eng %spa Este camotillo. M lañ wäp. = la’añ läpä. %mor la’añ läpä. %eng %spa Aquí esta ponelo. + 27.37.05. A ak’eñku ik’e ajñox chiñ nena. %mor ak’eñku ik’e ajñox chiñ nena. %eng %spa Dale que mire el viejo pue nena. A kuku ak’eñ imäñ a paleta apapa. %mor kuku ak’eñ imäñ a paleta apapa. %eng %spa Vete adarle que compre paleta a tu papa. A mux ke ima tyi chañ. %mor mux ke ima tyi chañ. %eng %spa Ya se va ir alla arriba. A wäx ke akätyä aba nena. %mor wäx ke akätyä aba nena. %eng %spa Aqui te vas aquedar nena. A mux ke kmaloñ tyi chañ. %mor mux ke kmaloñ tyi chañ. %eng %spa Ya nos vamos alla arriba. A k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ches chonlo’ ili ñox. %mor ches chonlo’ ili ñox. %eng %spa Que estan haciendo este viejo. A ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ches chonlo’ ili. %mor ches chonlo’ ili. %eng %spa Que estan haciendo este. E choñ katyiñ. = chonko k’ajtyiñ. %mor chonko jk’ajtyiñ. %eng %spa Estoy pidiendo. A ches choñlo’ ili chiñ. %mor ches choñlo’ ili chiñ. %eng %spa Que estan haciendo este. E choñ katyiñ. = chonko k’ajtiñ. %mor chonko jk’ajtyiñ. %eng %spa Estoy pidiendo. M e’. = e’. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M le’ety. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. A ches tyi icha’a ili. %mor ches tyi icha’a ili. %eng %spa Que le paso este. M xe’etya. = ili bisikleta. %mor ili bisikleta. %eng %spa Esta bisicleta. A ches tyi icha’le ili. %mor ches tyi icha’le ili. %eng %spa Que le paso este o que hizo este. A bakibä. %mor bakibä. %eng Cual. %spa. E nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. A nene. %mor nene. %eng %spa Nene. A choñ tyi uk’e. %mor choñ tyi uk’e. %eng %spa Esta llorando. E choñ tyi uke. = chon tyi uk’el. %mor chon tyi uk’el. %eng %spa Esta llorando. A maxki tyi ijatsä. %mor maxki tyi ijatsä. %eng %spa Quien le pego. E joñoñ. = joñoñ. %mor joñoñ. %eng %spa Yo. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. A jatyety tyi ajatsä. %mor jatyety tyi ajatsä. %eng %spa Tu lo pegaste. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A choch tyi ajats’ä. %mor choch tyi ajats’ä. %eng %spa Porque le pegaste. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este que es. A ches choñlo’ ili. %mor ches choñlo’ ili. %eng %spa Que estan haciendo este. A ajñe. %mor ajñe. %eng %spa Correr. M mimi. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. A tyi p’ajtyi. %mor tyi p’ajtyi. %eng %spa Se cayo. E a isabela. = a isabela. %mor a isabela. %eng %spa La Isabela. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E isabela. = isabela. %mor isabela. %eng %spa Isabela. M woxo. = ili woxo. %mor ili woxo. %eng Este esta redondo. %spa esta redondo. A isabela. %mor isabela. %eng %spa Isabela. A aj isabelabi ili ixk’alä. %mor aj isabelabi ili ixk’alä. %eng %spa Esta muchacha es Isabela. M patya. = ili ipaty. %mor ili ipaty. %eng %spa Esta es su cascara. M patya. = ili ipaty. %mor ili ipaty. %eng %spa Esta es su cascara. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E eku choñ iletsaño’ iyokj. = k’eleku chonko0 iletsaño’ iyokj. %mor k’eleku chonko iletsaño’ iyokj. %eng %spa Miralo esta subiendo su pie. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. A choñ iletsaño’ yokj. %mor choñ iletsaño’ iyokj. %eng %spa Estan subiendo su pie. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. E choñ iletsaño’ iyokj. = chonko iletsaño’ iyokj. %mor chonko iletsaño’ iyokj. %eng %spa Estan subiendo su pie. M ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E juya eku ili. = julia k’eleku ili. %mor julia k’eleku ili. %eng %spa Julia miralo este. M añ. = añäch. %mor añäch. %eng %spa Si hay. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. A maxki icha’añ ili. %mor maxki icha’añ ili. %eng %spa Quien su suyo este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A maxki iyalo’bi ili. %mor maxki iyalo’bi ili. %eng %spa Quien su hijo este. E chañ ili. = kcha’añ ili. %mor kcha’añ ili. %eng %spa Es mio este. M tyityu’. = tyi tyujk’i. %mor tyi tyujk’i. %eng %spa Se corto. A icha’añ ili. %mor icha’añ ili. %eng %spa Es de el este. A ixku’ ili. %mor ixku’ ili. %eng %spa Este. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. E añ pi’i bujk je’e ili. = añ ipi’äl ibujk je’e ili. %mor añ ipi’äl ibujk je’e ili. %eng %spa tiene camisa igual a este. M leñ. = a’leñ. %mor a’leñ. %eng %spa Regañalo. A añ acha’añ che’bä je’e ili. %mor añ acha’añ che’bä je’e ili. %eng %spa Tienes el tuyo como este tambien. E chäte. = ch’äte. %mor ch’äte. %eng %spa Pasalo. M ili ñu. = ili ñukj. %mor ili ñukj. %eng %spa Este esta grande. E jä’. = jä’. %mor jä’. %eng %spa Sonido. E choñ katyi jats’. = chonko tyi jats’. %mor chonko tyi jats’. %eng %spa Esta peleando. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A mi akatyi jats’. %mor mi akatyi jats’. %eng %spa Vas a pelear. M e’. = e’. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A jats’ awom. %mor jats’ awom. %eng %spa Quieres pelear. M e’. = e’. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A che’ mi alatyi jats’ bajche’ ili. %mor che’ mi aka tyi jats’ bajche’ ili. %eng %spa Vas a pelear como este. M e’. = e’. %mor k’ele. %eng. %spa Mira. E xine. = xiyä’me. %mor xiyä’me. %eng %spa Es peine. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A che’ ma aka tyi jats’ bajche’ ili. %mor che’ ma aka tyi jats’ bajche’ ili. %eng %spa Vas a pelear como este. M e’. = e’. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E etyota la. = k’eletyota’. %mor k’eletyota’. %eng %spa Miralo. E bajche’ta’ yälä ili. = bajche’ yälä ili. %mor bajche’ yälä ili. %eng %spa Que dice este. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E yä li. = tyi yälä ili. %mor tyi yälä ili. %eng %spa Dijo este. A ijk’ätyo ma axoje’. %mor ijk’ätyo ma axoje’. %eng %spa Mañana vas a poner. M ja’. = ili ja’. %mor ili ja’. %eng %spa Este agua. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. A ijk’ä tyo ma axo tyi chañ. %mor ijk’ätyo ma axo tyi chañ. %eng %spa Mañana vas a poner alla arriba. M che’ e’e’ nene’. = che’eñ nene. %mor che’eñ nene. %eng %spa Dice nene. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A tyi chañ. %mor tyi chañ. %eng %spa En arriba. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. M tyä chä’e. = tyi tyä li achuke’. %mor tyi tyäli achuke’. %eng %spa Veniste a garrar. E mañ kochbä. = ma’añ ke koche’. %mor ma’añ ke koche’. %eng %spa No lo voy aquitar. E cha’añ ka tyi jach. = cha’añ ke ika tyi jats’. %mor cha’añ ke ika tyi jats’. %eng %spa Es para que pegue. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A ches choñ ijoch ili nene. %mor ches choñ ijoch ili nene. %eng %spa Que esta quitando este nene. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches chon ijoch ili nene. %mor ches chon ijoch ili nene. %eng %spa Que esta quitando este Nene. E choñ ijoch kalsoñ. = chonko ijoch i mali iwex. %mor chonko ijoch i mali iwex. %eng %spa Esta quitando su ropa interior. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A ikalsoñ choñ ijoch. %mor ikalsoñ choñ ijoch. %eng %spa Su calson esta quitando. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E tekaxañ. = ilekajax añ. %mor ilekajax añ. %eng %spa Esta bonita como esta. A ikalsetiñ. %mor ikalsetiñ. %eng %spa Su calsetin. E kasetiñ. = ili kalsetiñ. %mor ili kalsetiñ. %eng %spa Este calsetin. A ches xojo icha’añ. %mor ches xojo icha’añ. %eng %spa Que tiene puesto. A wäle axity yajle. %mor wäle axity yajle. %eng %spa Te vas a caer. E akaxañ. = ilejax aña. %mor ilekajax añ. %eng %spa Esta bonita como esta. E pañal. = pañal. %mor pañal. %eng %spa Pañal. A pañal. %mor pañal. %eng %spa Pañal. A maxki isapatu iliyi. %mor maxki isapatu iliyi. %eng %spa Quien su zapato este. E icha’añ je’e ili. = icha’añ je’e ili. %mor icha’añ je’e ili. %eng %spa Es de el tambien este. A icha’añ. %mor icha’añ. %eng %spa Es de el. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A maxki ibujk. %mor maxki ibujk. %eng %spa Quien su camisa. E cha’añ ko’. = icha’añ jko’. %mor icha’añ jko’. %eng %spa Es de mi abuelita. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E machiñi. = machiñikj. %mor machiñikj. %eng %spa No es. A maxki icha’añ. %mor maxki icha’añ. %eng %spa Quien su suyo. E jiñ ili. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. A ixku’ iba’li. %mor ixku’ iba’li. %eng %spa Este. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A ixku’ba’li. %mor ixku’ba’li. %eng %spa Este. E chañto leli. = icha’añ je’eli. %mor icha’añ je’eli. %eng %spa Es de el tambien este. A icha’añ ili. %mor icha’añ ili. %eng %spa Es de el este. E jäjä’. = jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A ixku’li maxki isapatu. %mor ixku’li maxki isapatu. %eng %spa Este quien su zapato. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A wäle uju’be ili. %mor wäle uju’be ili. %eng %spa Se va caer este. A wäle axoty yajle nena. %mor wäle axoty yajle nena. %eng %spa Te vas a caer Nena. A mach kweñtajety. %mor mach kweñtajety. %eng %spa No te tengo que ver. A ju’beñ. %mor ju’beñ. %eng %spa Vajate. A ju’beñ. %mor ju’beñ. %eng %spa Bajate. A wäle ayajle. %mor wäle ayajle. %eng %spa Te vas a caer. A wäle yajle. %mor wäle yajle. %eng %spa Te vas a caer. A ixku’li nene’. %mor ixku’li nene’. %eng %spa Este Nena. A maxki yalo’bi. %mor maxki yalo’bi. %eng %spa Quien su hijo. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. E la’añ ksapatu chiñ. = la’añ sapatu chiñ. %mor la’añ sapatu chiñ. %eng %spa A qui esta el zapato. E bo’tyek’ kpapa. = kboty’tyek’ kpapa. %mor kboty’tyek’ kpapa. %eng %spa Le pateo mi papa. A choch mi aboty’tyek’ apapa. %mor choch mi aboty’tyek’ apapa. %eng %spa Porque le pateas tu papa. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A choch aboty’tyek’. %mor choch aboty’tyek’. %eng %spa Por que le pateas. E jats’. = ijats’. %mor jats’. %eng %spa Pegar. A aka tyi jats’. %mor aka tyi jats’. %eng %spa Vas a pegar. E sity chiñ. = tyi sijtyi chiñ. %mor tyi sijtyi chiñ. %eng %spa Se cayo pue. A maxki isiñchu ili. %mor maxki isiñchu ili. %eng %spa Quien su sincho este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M mama tyi’. = mama ili ktyi’. %mor mama ili ktyi’. %eng %spa Mama mi boca. A maxki icha’añ ili. %mor maxki icha’añ ili. %eng %spa Quien su suyo este. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. E icha’añ jiñ ili. = icha’añ jiñ ili. %mor icha’añ jiñ ili. %eng %spa Es de el este. M po’. = ili p’o’. %mor ili p’o’. %eng %spa Este vestido. A icha’añ. %mor icha’añ. %eng %spa Es de el. A ixku’ ili chankla. %mor ixku’ ili chankla. %eng %spa Esta chancla. E sow chi’. = sow chijiñ. %mor sow chijiñ. %eng %spa Alasalo. A maxki icha’añ. %mor maxki icha’añ. %eng %spa Quien su suyo. A maxki icha’añ ili. %mor maxki icha’añ ili. %eng %spa Quien su suyo este. E jach’. = ili jach. %mor ili jach. %eng %spa Este nomas. M ya’añ li. = ya’añ ili. %mor ya’añ ili. %eng %spa Esta este. E ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E pich. = kom pich. %mor kom pich. %eng %spa Quiero orinar. M wowoli. = chonko iwojwoñ ili. %mor chonko iwojwoñ ili. %eng %spa Esta ladrando este. A pich awom. %mor pich awom. %eng %spa Quieres orinar. M ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. M lili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A lok’eñte ila. %mor lok’eñte ila. %eng %spa Retirate para aca. M tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. M äma. = ma ach’äma. %mor ma ach’äma. %eng %spa Vas a llevar. M le’. = k’ele’. %mor jk’ele’. %eng %spa Lo miro. M äma. = ma ach’äma. %mor ma ach’äma. %eng %spa Lo vas allevar. M le’. = k’ele’. %mor jk’ele’. %eng %spa Lo miro. A ches chonko ili nena. %mor ches chonko ili nena. %eng %spa Que esta haciendo este Nena. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. M lex. = k’elex. %mor k’elex. %eng %spa Miralo. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. S ches chonkolo’ alok’ manuel. %mor ches chonkolo’ alok’ manuel. %eng %spa Que estan sacando Nena. S ches. %mor ches. %eng %spa Que. S ches chonko alok’e. %mor ches chonko alok’e. %eng %spa Que estas sacando. E eku yoke. = k’eleku iyokj. %mor k’eleku iyokj. %eng %spa Miralo su pie. A ches tyi acha’le. %mor ches tyi acha’le. %eng %spa Que te paso. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches tyi acha’le. %mor ches tyi acha’le. %eng %spa Que te paso. E pich. = kom pich. %mor kom pich. %eng %spa Quiero orinar. A pich. %mor pich. %eng %spa Orinar. A la’ wä’ chiñ. %mor la’ wä’ chiñ. %eng %spa Ven aquí pue. A la’ buchi’la. %mor la’ buchi’la. %eng %spa Vengan a sentarse. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E pelota kcha’añ. = ili kcha’añ pelota. %mor ili kcha’añ pelota. %eng %spa Esta pelota es mia. A acha’añ. %mor acha’añ. %eng %spa Es tuyo. A la’ ila chiñ. %mor la’ ila chiñ. %eng %spa Ven a qui pue. E lityach. = liñtyäjax tye’. %mor liñtyäjax tye’. %eng %spa el arbol frondoso. E la kele’ chi’. = la jk’ele’ chiñ. %mor la jk’ele’ chiñ. %eng %spa Lo miro pue. E la k’e. = la jk’ele’. %mor la jk’ele’. %eng %spa Lo miro. A la’ chiñ. %mor la’ chiñ. %eng %spa Ven pue. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A la’ ilayi. %mor la’ ilayi. %eng %spa Ven aqui. E la xañ. = lax añ. %mor lax añ. %eng %spa Aquí esta. A la’ buchi’ ilayi. %mor la’ buchi’ ilayi. %eng %spa Ven asentarte aqui. A cho’oñta’. %mor cho’oñta’. %eng %spa Dije. E la tyib. = la tyi tyijp’i. %mor la tyi tyijp’i. %eng %spa A qui se brinco. A la’ se’etyku chiñ. %mor la’ se’etyku chiñ. %eng %spa Ven apurate pue. A kmala. %mor kmala. %eng %spa Nos vamos. A la’ se’ety tyi ty’añ. %mor la’ se’ety tyi ty’añ. %eng %spa Ven apurtate hablar. A cha’añ kmala kmäñla apaleta. %mor cha’añ kmala kmäñla apaleta. %eng %spa Es para que nos vamos a comprar paleta. A ma alu’ chokjbä tyi lumbä chiñ. %mor ma alu’ chokjbä tyi lumbä chiñ. %eng %spa No vayas a tirar todo en el piso. A lu’ ak’ä wä’i. %mor lu’ ak’ä wä’i. %eng %spa Dejelo todo aqui. E la tyi’ity. = ila tyi yity. %mor ila tyi yity. %eng %spa En su tracero. A äjä. %mor äjä. %eng %spa Sonido. A mä’äch klu’ säklañla. %mor mä’äch klu’ säklañla. %eng %spa So bamos abuscar todo. A buchi’ chiñ. %mor buchi’ chiñ. %eng %spa Sientate pue. M xäkla mama. = säklañ mama. %mor säklañ mama. %eng %spa Mama buscalo. A buchi’ nena. %mor buchi’ nena. %eng %spa Sientate Nena. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. A buchi’ya’ tyi asiyaji. %mor buchi’ya’ tyi asiyaji. %eng %spa Sientate ahi en tu silla. A buchi’ ya’tyi asiya. %mor buchi’ ya’tyi asiya. %eng %spa Sientate en tu silla. A ya’ mi ibuchtyä ajñox ya’i. %mor ya’ mi ibuchtyä ajñox ya’i. %eng %spa Ahi va sentarse el viejo. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. E cha’añ. = kcha’añ es mio. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. E chañ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa es mio. E choñ buch. = chonko tyi buxtyä. %mor chonko tyi buxtyä. %eng %spa Esta sentandose. E jiñ. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E kom k’e jiñ kalu. = kom k’e jiñ kalu. %mor kom jk’e jiñ kalu. %eng %spa Quiero ver ese libro. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E kom k’e jiñ. = kom k’e jiñ. %mor kom jk’e jiñ. %eng %spa Quiero ver ese. A la’añ a cha’añ. %mor la’añ acha’añ. %eng %spa A qui esta el tuyo. E kom k’e jiñ. = kom k’e jiñ. %mor kom jk’e jiñ. %eng %spa Quiero ver ese. A la ksäklañla akaru. %mor la ksäklañla akaru. %eng %spa Lo buscamos tu carro. A la säklañla akaru. %mor la säklañla akaru. %eng %spa Lo buscamos tu carro. M tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. A säklañku chiñ. %mor säklañku chiñ. %eng %spa Buscalo pue. A uts’atyma añuñsañ chiñ. %mor uts’atyma añuñsañ chiñ. %eng %spa Pasalo bien pue. A ma’añ ma aläläts ñunsañbä. %mor ma’añ ma aläläts ñunsañbä. %eng %spa No lo pases en monton. K ma’añ ka ak’e atyäle. = ma’añ ka ak’e atyäle. %mor ma’añ ka ak’e atyäle. %eng %spa No vas a tocar. M lej. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ches ke jiñi. %mor ches ke jiñi. %eng %spa Que es ese. E masana. = masana. %mor masana. %eng %spa Manzana. A maxki imansana. %mor maxki imansana. %eng %spa Quien su manzana. E masana nena. = masana nena. %mor imasana nena. %eng %spa Es su manzana de la Nena. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E nena. = nena. %mor nena. %eng %spa Nena. E ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ches ke ityumbeñ ili manasana. %mor ches ke ityumbeñ ili manasana. %eng %spa Que le va hacer esta manzana. E amaka. = ili a’b’. %mor ili a’b’. %eng %spa Esta amaca. E ñusaka. = ñuñsañku. %mor ñuñsañku. %eng %spa Pasalo. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ke ityubeñ. %mor ches ke ityubeñ. %eng %spa Que le va hacer. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ik’ux. = mi ke ik’ux. %mor mi ke ik’ux. %eng %spa Lo va comer. A mi ke ik’uxe’. %mor mi ke ik’uxe’. %eng %spa Lo va comer. M ux. = mi ke k’ux. %mor mi ke k’ux. %eng %spa Lo va comer. E ux lem. = k’ux klem. %mor k’ux klem. %eng %spa Lo lameo. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este que es. + 33.35.57. A cha’ isajtye. %mor cha’ isajtye. %eng %spa Se va perder. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nena. A ba’añ nene. %mor ba’añ nene. %eng %spa Donde Nena. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nena. A ba’añ nene. %mor ba’añ nene. %eng %spa Donde esta nene. E jaxä jäyokj. = kasä yik’oty. %mor kasä yik’oty. %eng %spa No esta con el. E kele okj. = k’ele jiñ okj. %mor k’ele jiñ okj. %eng %spa Mira ese pie. E jiñku jiñ. = jiñku jiñ. %mor jiñku jiñ. %eng %spa Es ese. E kixiño’ix añ. = k’ixiño’ ix añ. %mor k’ixiño’ ix añ. %eng %spa Borracho alla estan. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A che ke’li ñox. %mor ches ke’li ñox. %eng %spa Que es este viejo. A jiñku ili. %mor jiñku ili. %eng %spa Es este. A k’eleku chiñ. %mor k’eleku chiñ. %eng %spa Miralo pue. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E alaxax. = ili alaxax. %mor ili alaxax. %eng %spa Esta naranja. A mach alaxax. %mor mach alaxax. %eng %spa No es manzana. A jiñäch iba’li. %mor jiñäch iba’li. %eng %spa Si es este. A jiñ iba’li. %mor jiñ iba’li. %eng %spa Es este. M chichi’. = kom chichi’. %mor kom chichi’. %eng %spa Quiero tomar chiche. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A la’añ. %mor la’añ. %eng %spa Aqui esta. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. M ja’. = ili ja’. %mor ili ja’. %eng %spa Este agua. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. E alaxax. = alaxax. %mor alaxax. %eng %spa Naranja. A alaxax. %mor alaxax. %eng %spa Naranja. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. E texi. = ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E machku ña’tya. = mach kña’tya. %mor mach kña’tya. %eng %spa No lo se. A jiñ mu’bä la pets’ lakapi. %mor jiñ mu’bä la pets’ lakapi. %eng %spa Es ese que exprimimos para tomar. A chukiyes. %mor chukiyes. %eng %spa Que es. E exte. = exte. %mor exte. %eng %spa Este. E limoñ. = limoñ. %mor limoñ. %eng %spa Limon. A ja’. %mor ja’. %eng %spa Sonido. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. E ch’um. = ili ch’um. %mor ili ch’um. %eng %spa Esta calabaza. A ich. %mor ich. %eng %spa Chile. E ich. = ili ich. %mor ili ich. %eng %spa Este chile. A ixku’liyi. %mor ixku’liyi. %eng %spa Este. E tya’. = tyi atyaja. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. A wäle axoty ju’beli. %mor wäle axoty ju’beli. %eng %spa Te vas a caer. E li. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A ixku’liyi ñox. %mor ixku’liyi ñox. %eng %spa Este viejo. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A jiñku ili ambä iyopmali. %mor jiñku ili ambä iyopmali. %eng %spa Es este que tiene hoja. M liyi. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A labä ña’ k’o’o. %mor labä ña’ k’o’o. %eng %spa Que esta redondo aqui. A ili. %mor ili. %eng %spa Este. M kä’. = ak’ä’. %mor ak’ä’. %eng %spa Tu mano. A jiñku iliyi. %mor jiñku iliyi. %eng %spa Es este. E ibilel. = ibijlel. %mor ibijlel. %eng %spa Su camino. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ibile. = ibijlel. %mor ibijlel. %eng %spa Su camino. A pajch’. %mor pajch’. %eng %spa Piña. A pajch’. %mor pajch’. %eng %spa Piña. M tach. = ili p’ajch. %mor ili p’ajch. %eng %spa Esta piña. A pajch’. %mor pajch’. %eng %spa Piña. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A pajch’. %mor pajch’. %eng %spa Piña. E cheku. = che’eñku. %mor che’eñku. %eng %spa Dice. M ich. = ili ich. %mor ili ich. %eng %spa Este chile. M ich. = ili ich. %mor ili ich. %eng %spa Este chile. A ba’añ ich. %mor ba’añ ich. %eng %spa Donde esta el chile. A asi. %mor asi. %eng %spa Asi. E apapa. = apapa. %mor apapa. %eng %spa Tu papa. E ake akalu. = ke ak’e akaru. %mor ke ak’e akaru. %eng %spa Vas a mirar tu carro. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. A ñaxañ su’ety. %mor tyi ñaxañ su’ety. %eng %spa Te dijo primero. A ñaxañ k’ele ili chiñ. %mor ñaxañ k’ele ili chiñ. %eng %spa Mira primero este. A cha’añ mi ksäklañla akaru. %mor cha’añ mi ksäklañla akaru. %eng %spa Es para que busquemos tu carro. A ches ili ñox. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. A maix ke kmäñla apaleta ch’ejiñ. %mor maix ke kmäñla apaleta ch’ejiñ. %eng %spa Ya no te compro tu paleta entonce. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E paleta. = paleta. %mor paleta. %eng %spa Paleta. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E jiñku li. = jiñku li. %mor jiñku li. %eng %spa Es este. A ba’añ ich nena. %mor ba’añ ich nena. %eng %spa Donde esta el chile Nena. A la k’ela ich ilayi. %mor la k’ela ich ilayi. %eng %spa Lo miramos el chile aqui. A ba’añ ich. %mor ba’añ ich. %eng %spa Donde esta el chile. M ich. = ili ich. %mor ili ich. %eng %spa Este chile. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. M ich. = ili ich. %mor ili ich. %eng %spa Este chile. E añu yabä. = añuñ yambä. %mor añuñ yambä. %eng %spa Dame otro. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. E la’añ. = la’añ. %mor la’añ. %eng %spa Aquí esta. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. A chukiyes ili. %mor chukiyes ili. %eng %spa Que es este. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A buchi’ chiñ. %mor buchi’ chiñ. %eng %spa Sientate pue. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A lok’o ak’ä nena. %mor lok’o ak’ä nena. %eng %spa Saca tu mano Nena. M nena. = nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A ches ili ñox. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. M mame. = mame. %mor mama. %eng %spa Mama. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ame ixujch’iñety. %mor ame ixujch’iñety. %eng %spa No te vaya a robar. A mach ki awom ty’añ. %mor mach ki awom ty’añ. %eng %spa Si no quieres hablar. A ma’añ ke kpäyetyloma tyi chañ ijk’ä. %mor ma’añ ke kpäyetyloma tyi chañ ijk’ä. %eng %spa No te vamos a llevar arriba mañana. A majaloñ ba’añ amariano kba. %mor majaloñ ba’añ amariano kba. %eng %spa Nos vamos donde esta el Mariano. A kpäyloma ajnena. %mor kpäyloma ajnena. %eng %spa La llevamos la Nena. E kmala tyi chañ. = kmala tyi chañ. %mor kmala tyi chañ. %eng %spa Nos vamos arriba. A ocheñ tyi ty’añ. %mor ocheñ tyi ty’añ. %eng %spa Empieza a hablar. E kmala tyi. = kmala. %mor kmala. %eng %spa Vamos. E kamala tyi. = ke amala. %mor ke amala. %eng %spa Se van a ir. A cha’añ mi kmala jk’e ako’ ijk’ä. %mor cha’añ mi kmala jk’e ako’ ijk’ä. %eng %spa Es para que nos vamos a mirar tu abuelita mañana. E kmala tyi chañ. = vamos alla arriba. %mor kmala tyi chañ. %eng %spa Nos vamos arriba. E kmala tyi. = kmala tyi chañ. %mor kmala tyi chañ. %eng %spa Nos vamos arriba. E extye tyi. = este. %mor exte tyi. %eng %spa Este. E ba’añ tyi jowits. = ba’añ jolwits. %mor ba’añ jolwits. %eng %spa Donde esta la cabeza del cerro. A mäch kmala. %mor mäch kmala. %eng %spa Si nos vamos. A xojo achankla. %mor xojo achankla. %eng %spa Pontelo tu chancla. E yaj kmala. = ya’ kmala. %mor ya’ kmala. %eng %spa Ahí nos vamos. A ches ama acha’añ tyi jowits. %mor ches ama acha’añ tyi jowits. %eng %spa Que vas hacer en la cabeza del cerro. E yaj kmala chañ tyi. = ya’ kmala tyi chañ. %mor ya’ kmala tyi chañ. %eng %spa Ahí nos vamos alla arriba. A ches ama acha’añ. %mor ches ama acha’añ. %eng %spa Que vas a ir hacer. E yaj kmala tyi chañ chiñ. = ya’ kmala tyi chañ chiñ. %mor ya’ kmala tyi chañ. %eng %spa Ahí nos vamos alla arriba. E wa’ mala chiñ. = la kmala chiñ. %mor la kmala chiñ. %eng %spa Vamos pue. A baki awom ama chiñ. %mor baki awom ama chiñ. %eng %spa Donde quieres pue. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E be chokjte ibä. = bechokote abä. %mor bechokote abä. %eng %spa Arrimate para ca. A ch’uj buchi’ nena. %mor ch’uj buchi’ nena. %eng %spa Sientate Nena. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. A la bechokjtebä. %mor la bechokjtebä. %eng %spa Me arrimo. M mame. = mame. %mor mame. %eng %spa Mama. M olo. = ili kolol. %mor ili k’olol. %eng %spa Este abellano. E maixbä. = maix ibajiñ. %mor maix ibajiñ. %eng %spa Ese no. A la ksäklañla karu. %mor la ksäklañla karu. %eng %spa Lo buscamos el carro. A la ksäklañla. %mor la ksäklañla. %eng %spa Lo buscamos. M ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. M ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A bakañ la ksäklañla. %mor bakañ la ksäklañla. %eng %spa Donde esta lo buscamos. A lok’eñku nena. %mor lok’eñku nena. %eng %spa Salte Nena. E cha’añ je’. = kcha’añ je’el. %mor kcha’añ je’el. %eng %spa Es mio tambien. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. E eku kuchala. = k’eleku ili kuchara. %mor k’eleku ili kuchara. %eng %spa Mirala esta cuchara. A mama’ aläläts’ ñuñsañlabä. %mor mama’ aläläts’ ñuñsañlabä. %eng %spa No lo pasen en monton. M lax. = ili alaxax. %mor ili alaxax. %eng %spa Esta naranja. E buchi’. = buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. A jisi bechokoma. %mor jisi bechokoma. %eng %spa Hazlo a un lado y arrimalo. A asiya. %mor asiya. %eng %spa Tu silla. E eku yañ. = k’eleku ili yañ. %mor k’eleku ili yañ. %eng %spa Miralo este otro. A ch’uj buchi’. %mor ch’uj buchi’. %eng %spa Sientate. E eku boteo. = k’eleku ili bolteyu. %mor k’eleku ili bolteyu. %eng %spa Miralo este bolteo. A la ksukuñla atya’ñi. %mor la ksukuñla atya’ñi. %eng %spa Lo limpiamos tu moco. E añ. = añäch. %mor añäch. %eng %spa Si hay. E tax añ. = la’x añ. %mor la’x añ. %eng %spa Aquí esta. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. E eku la’bä añ boteota’. = k’eleku ilabä añ bolteyu. %mor k’eleku ilabä añ bolteyu. %eng %spa Miralo que esta aquí el bolteo. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ba’añ bolteo. %mor ba’añ bolteo. %eng %spa Donde esta el bolteo. E la’añi. = la’añi. %mor la’añi. %eng %spa Aquí esta. E eku choko ibä. = k’eleku chonko ichoko ibä. %mor k’eleku chonko ichoko ibä. %eng %spa Miralo se estan chocando. A mike isajtyelo’. %mor mike isajtyelo’. %eng %spa Se van a morir. A baki ke iyajle. %mor baki ke iyajle. %eng %spa Donde se va caer. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M ey ey. = ey ey. %mor ey ey. %eng %spa Sonido. + sonido. A bajkche’ ke iyajle. %mor bajkche’ ke iyajle. %eng %spa Como se va caer. E yale. = tyi yajliyety. %mor tyi yajliyety. %eng %spa Te caiste. E yale. = tyi yajliyety. %mor tyi yajliyety. %eng %spa Te caiste. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ixku’ iba’li. %mor ixku’ iba’li. %eng %spa Este. E ko’. = ili jko’. %mor ili jko’. %eng %spa Esta es mi abuelita. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ma’añ ke iyajle iba’li. %mor ma’añ ke iyajle iba’li. %eng %spa No se va caer este. M pätyo. = tyi ipätyäyo’. %mor tyi ipätyäyo’. %eng %spa Lo hicieron. A bajche’ ke ima ili. %mor bajche’ ke ima ili. %eng %spa Como se va ir este. E yikoty ili chi’. = yik’oty ili ts’i’. %mor yik’oty ili ts’i’. %eng %spa Con este perro. M chi’ e’. = k’ele ili ts’i’. %mor k’ele ili ts’i’. %eng %spa Mira este perro. E cha’ ke kum kum. = cha’ k’ele ili ajkum. %mor cha’ k’ele ili ajkum. %eng %spa Mira otra vez este camote. E kum. = ili ajkum. %mor ili ajkum. %eng %spa Este camote. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A ixku’ ba’li. %mor ixku’ ba’li. %eng %spa Este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ixku ba’li. %mor ixku ba’li. %eng %spa Este. A bajche tyi ma. %mor bajche tyi ma. %eng %spa Como se fue. M je. = je. %mor je. %eng %spa Sonido. A mi ayajleli. %mor mi ke ayajleli. %eng %spa Te vas a caer. M ey. = ey. %mor ey. %eng %spa Sonido. A wäle axaty yajle. %mor wäle axaty yajle. %eng %spa Te vas a caer. A ju’beñ. %mor ju’beñ. %eng %spa Bajate. E la’añ. = la’añ. %mor la’añ. %eng %spa Aquí esta. E atya ajap. = tyi atyaja ajap. %mor tyi atyaja ajap. %eng %spa Lo alcansaste a tomar. E tyi kächä. = tyi jkächä. %mor tyi jkächä. %eng %spa Lo amarre. E tyi k’ächä. = tyi ikächä. %mor tyi ikächä. %eng %spa Lo amarraste. E che’eñ. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. A la sujkuñ añi’. %mor la sujkuñ añi’. %eng %spa Lo limpio tu nariz. M jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E machikeñ karu nena. = ma’añ ke ik’e karu ajnena. %mor ma’añ ke ik’e karu ajnena. %eng %spa No va aver carro la nena. A uy chukiyes ili labä sowo. %mor uy chukiyes ili labä sowo. %eng %spa Que es este que esta ( ). A ches ili ños. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. A uy ches iliyi. %mor uy ches iliyi. %eng %spa Que es este. A mike ilok’e. %mor mike ilok’e. %eng %spa Se va salir. E kaloñ. = kej kajloñ. %mor kej kajaloñ. %eng %spa Vamos empezar. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. E cha’añ ne’. = icha’añ nene’. %mor icha’añ nene’. %eng %spa Es de nene. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A ches ke’li. %mor ches ke’li. %eng %spa Que es este. A chukiyes ke ili. %mor chukiyes ili. %eng %spa Que es este. E mä chäkiñ kalu. = ma’añ ke achäkiñ jkaru. %mor ma’añ ke achäkiñ jkaru. %eng %spa No te vayas hacer egoista de mi carro. A mä chäkiñ kalu. %mor mi ichäkiñ karu. %eng %spa No lo da su carro. A a chäkiñ kalu. %mor ma chäkiñ kalu. %eng %spa No lo das el carro. A ak’eñ ik’e ajñox. %mor ak’eñ ik’e ajñox. %eng %spa Dale que mire el viejo. E mañ cha’añ. = ma’añ acha’añ. %mor ma’añ acha’añ. %eng %spa No tienes. A ak’eñ ik’e ajñox nena. %mor ak’eñ ik’e ajñox nena. %eng %spa Dale que mire el viejo Nena. A uy eku ili ñuki k’o’obä iwuty. %mor k’eleku ili ñuki k’o’obä iwuty. %eng %spa Miralo este, que esta grande su ojo. A ches ili. %mor ches ili. %eng %spa Que es este. A ches ili ñox. %mor ches ili ñox. %eng %spa Que es este viejo. A ches nena. %mor ches nena. %eng %spa Que es Nena. A ches iliyi. %mor ches iliyi. %eng %spa Que es este. M oj. = oj. %mor oj. %eng %spa Sonido. A la’añ k’elela akaruji. %mor la’añ k’elela akaruji. %eng %spa A qui esta mirenlo su carro. A ak’eñ ik’e ikaru ajñox. %mor ak’eñ ik’e ikaru ajñox. %eng %spa Dale que mire su carro el viejo. M ñex. = letseñix. %mor letseñix. %eng %spa Subete. A ak’eñ. %mor ak’eñ. %eng %spa Dale. A lax k’elela ats’i’. %mor lax k’elela ats’i’. %eng %spa Vengan a mirar su perro. A atsukj. %mor atsukj. %eng %spa Tu raton. A ila’añi. %mor ila’añi. %eng %spa Aqui esta. A k’eleku chiñ. %mor k’eleku chiñ. %eng %spa Miralo pue. A ñoxito. %mor ñoxito. %eng %spa Viejito. A ix ixikety tyi uk’e. %mor ix ixikety tyi uk’e. %eng %spa Tu eres mujer porque lloras. A mach wiñikety che’jiñ. %mor mach wiñikety che’jiñ. %eng %spa No eres hombre entonces. A ix ixikety. %mor ix ixikety. %eng %spa Eres mujer. A ix k’alälety. %mor ix k’alälety. %eng %spa Eres niña. A äjä nena. %mor äjä nena. %eng %spa Sonido, Nena. A la’añ akaruji. %mor la’añ akaruji. %eng %spa A qui esta tu carro. A ak’ä ila. %mor ak’ä ila. %eng %spa Dejalo aqui. A choñ tyi uk’e ajñox. %mor choñ tyi uk’e ajñox. %eng %spa Esta llorando el viejo. A mach acha’añ uk’e. %mor mach acha’añ uk’e. %eng %spa No llores. M ej nene’. = choñ tyi uk’e nene. %mor choñ tyi uk’e nene. %eng %spa Esta llorando el nene. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M ej. = choñ tyi uk’e. %mor choñ tyi uk’e. %eng %spa Esta llorando. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A maxki tyi ijatsä. %mor maxki tyi ijatsä. %eng %spa Quien lo pego. A maxki tyi ijatsä. %mor maxki tyi ijatsä. %eng %spa Quien lo pego. M ñox. = ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A säklañ. %mor säklañ. %eng %spa Buscalo. A la säkläbeñ ikaru. %mor la’ säkläbeñ ikaru. %eng %spa Que le vengas a buscar su carro. A säkläbeñ ikaru. %mor säkläbeñ ikaru. %eng %spa Buscale su carro. M le’ej. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. M muxta’. = ili busx. %mor ili busx. %eng %spa Este cantaro. M läty. = ili luty. %mor ili luty. %eng %spa Este gemelo. A ak’eñix ik’e ajñox. %mor ak’eñix ik’e ajñox. %eng %spa Dale que mire el viejo. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A ak’eñix ik’e. %mor ak’eñix ik’e. %eng %spa Dale que mire. A ku k’ele apaleta. %mor ku k’ele apaleta. %eng %spa Vete a mirar tu paleta. A taix ima imäñte apapa. %mor taix ima imäñte apapa. %eng %spa Ya se fue a comprar tu papa. M tax mache. = tax maji. %mor tax maji. %eng %spa Ya se fue. E ma’añta’ wäkeñtye. = ma’añ ke awk’eñtye. %mor ma’añ ke awäk’eñtye. %eng %spa No te van adar. A ma’añ ke awäk’eñtye apaleta nena. %mor ma’añ ke awäk’eñtye apaleta nena. %eng %spa No te van a dar tu paleta nena. A ajñox ke imäñ eñtye. %mor ajñox ke imäñ eñtye. %eng %spa El viejo le van a comprar. A mach kweñtajety. %mor mach kweñtajety. %eng %spa No te tengo que ver. A ak’eñ ikaru. %mor ak’eñ ikaru. %eng %spa Dale su carro. A mi yäl eñtye. %mor mi yäl eñtye. %eng %spa Le regañañ. A ak’eñix ikaru. %mor ak’eñix ikaru. %eng %spa Dale su carro. A kux k’ele apaleta aba. %mor kux k’ele apaleta aba. %eng %spa Vete a mirar tu paleta. A ak’eñix ipäs ikaru. %mor ak’eñix ipäs ikaru. %eng %spa Dale para que muestre su carro. A ya’ tyi maji imäñ eñetyte apapa. %mor ya’ tyi maji imäñ eñetyte apapa. %eng %spa Ahi le fueron a comprar tu papa. A che’i. %mor che’i. %eng %spa A si. A ku k’ele chiñ. %mor ku k’ele chiñ. %eng %spa Vate a mirar pue. A ak’eñ ik’e ikaru ajñox. %mor ak’eñ ik’e ikaru ajñox. %eng %spa Dale que mire su carro el viejo. A k’elex akaru ñox. %mor k’elex akaru ñox. %eng %spa Mira ya tu carro viejo. A ya’añi. %mor ya’añi. %eng %spa Ahí esta. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A ak’eñku. %mor ak’eñku. %eng %spa Daselo. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A ak’eñ ik’e ikaru ajñox. %mor ak’eñ ik’e ikaru ajñox. %eng %spa Dale que mire su carro el viejo. E maix ke ima tyi chañ. = maix ke ima tyi chañ. %mor maix ke ima tyi chañ. %eng %spa Ya no se va a ir alla arriba. A maix ke kpäyetyma tyi chañ nena. %mor maix ke kpäyetyma tyi chañ nena. %eng %spa Ya no te va llevar alla arriba Nena. A wäx ke akätyä. %mor wäx ke akätyä. %eng %spa Aqui te vas a quedar. A awom. %mor awom. %eng %spa Quieres. A wäx ke akätyä. %mor wäx ke akätyä. %eng %spa A qui te vas a quedar. A maix ke kpäyetyma. %mor maix ke kpäyetyma. %eng %spa Ya no te voy a llevar. A ak’eñ ikaru ajñox. %mor ak’eñ ikaru ajñox. %eng %spa Dale su carro el viejo. A la ksäkläbeñeñla. %mor la ksäkläbeñetyla. %eng %spa Les busco. M tye. = ili limitye. %mor ili limitye. %eng %spa Esta botella. A wäx ke akätyä. %mor wäx ke akätyä. %eng %spa Aqui te vas a quedar. A yax tyi k’umaji apapa. %mor yax tyi k’umaji apapa. %eng %spa Ahi se fue tu papa. A mu’jachix ke k’extyañbä ke kma kba. %mor mu’jachix ke k’extyañbä ke kma kba. %eng %spa Me cambio yo me voy. A maix ke kpäyetyma. %mor maix ke kpäyetyma. %eng %spa Ya no te voy a llevarte. M ñox. = ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A ak’eñix ik’e ajñox. %mor ak’eñix ik’e ajñox. %eng %spa Dale que mire el viejo. A ya’añ ñox. %mor ya’añ ñox. %eng %spa Ahi esta viejo. A k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A la’añi ñox. %mor la’añi ñox. %eng %spa Aqui esta viejo. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A laj kala kba ñox. %mor laj kala kba ñox. %eng %spa Empecemos nosotros viejo. E ja’ax. = ili ja’as. %mor ili ja’as. %eng %spa Este platano. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E ja’ax. = ili ja’as. %mor ili ja’as. %eng %spa Este platano. A chesta’. %mor chesta’. %eng %spa Que es. A ba’añ ja’as. %mor ba’añ ja’as. %eng %spa Donde esta tu platano. A ak’eñ ik’e ajñox. %mor ak’eñ ik’e ajñox. %eng %spa Dale que mire el viejo. A mi jk’ela ba’añ ja’as. %mor mi jk’ela ba’añ ja’as. %eng %spa Lo miramos donde esta tu platano. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A mi jk’ela ba’añ ja’as. %mor mi jk’ela ba’añ ja’as. %eng %spa Lo miramos donde esta tu platano. S ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A mi k’ela ba’añ ja’as. %mor mi k’ela ba’añ ja’as. %eng %spa Lo miramos donde esta tu platano. S awom awäsiñ awakax. %mor awom awäsiñ awakax. %eng %spa Quieres jugar tu vaca. A ubi awom awäsiñ. %mor ubi awom awäsiñ. %eng %spa Oye que quieres jugar. S ya’añ ja’as. %mor ya’añ ja’as. %eng %spa Ahi esta el platano. M ey. = tyi yäk’ety. %mor tyi yäk’ety. %eng %spa Te dio. M chi’ je’. = añ ts’i’ je’e. %mor añ kts’i’ je’e. %eng %spa Tengo perro tambien. A pe ma’añ ke achibeñ ajñox. %mor pe ma’añ ke achibeñ ajñox. %eng %spa No le vas a quitar el viejo. + 41.40.07. E chäte. = ch’äte. %mor ch’äte. %eng %spa Pasalo. A k’ele alibru aba. %mor k’ele alibru aba. %eng %spa Mira tu libro. A ya’añ awakaxi. %mor ya’añ awakaxi. %eng %spa Ahi esta tu vaca. A ya’añ awakaxi. %mor ya’añ awakaxi. %eng %spa Ahi esta tu vaca. M yañ wälox. = ya’añ lawux. %mor ya’añ lawux. %eng %spa Ahí esta el clavo. M ñox. = ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A si la’añ acha’añ ele. %mor si la’añ acha’añ ele. %eng %spa Aquí esta el tuyo mira. A ele la’añ aweñ. %mor k’ele la’añ aweñ. %eng %spa Mira aqui esta. A mutyo ak’e aweñ. %mor mutyo ak’e aweñ. %eng %spa Hay lo miras. A k’ele ya’añ acha’añ. %mor k’ele ya’añ acha’añ. %eng %spa Mira alla esta el tuyo. A k’ele acha’añ. %mor k’ele acha’añ. %eng %spa Mira el tuyo. A ili icha’añ ajñox. %mor ili icha’añ ajñox. %eng %spa Este es del viejo. A maxki tyi yäk’ety. %mor maxki tyi yäk’ety. %eng %spa Quien te dio. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ik’aba’. %mor ches ik’aba’. %eng %spa Como te llamas. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches ke iliyi. %mor ches ke iliyi. %eng %spa Que es este. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M iyi. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. M lax. = ili alaxax. %mor ili alaxax. %eng %spa Esta naranja. A ches ke iliyi. %mor ches ke iliyi. %eng %spa Que es este. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A ches ke ili. %mor ches ke ili. %eng %spa Que es este. A ixku’li ches. %mor ixku’li ches. %eng %spa Este que es. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A k’am muk’ety tyi ty’añ. %mor k’am muk’ety tyi ty’añ. %eng %spa Hable fuerte. A machki ba’añ. %mor machki ba’añ. %eng %spa Si no. A ma’añ ke kmäñ eñety a apaleta. %mor ma’añ ke kmäñ eñety a apaleta. %eng %spa No te voy a comprar tu paleta. A ak’ach. %mor ak’ach. %eng %spa Pavo. A ma’añ ke alok’ ila. %mor ma’añ ke alok’ ila. %eng %spa No vas a sacar aqui. E bakach. = ili wakax. %mor ili wakax. %eng %spa Esta vaca. A asiñ ilayi. %mor asiñ ilayi. %eng %spa Juegue aqui. A bajñe asiñ alibru ya’i nena. %mor bajñe asiñ alibru ya’i nena. %eng %spa Juegue solo tu libro ahí Nena. E tax chäte siya ixi. = tax kch’äte siya ix. %mor tax kch’äte siya ix. %eng %spa Ya traje silla. A ak’ä ya’i nena. %mor ak’ä ya’i nena. %eng %spa Dejelo ahi Nena. M elach. = k’elejach. %mor k’elejach. %eng %spa Mira nomas. A wa’chokoñ chiñ. %mor wa’chokoñ chiñ. %eng %spa Paralo pue. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M lach. = k’elejach. %mor k’elejach. %eng %spa Mira nomas. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E wa’ choko ñumema ila. = wa’ choko ñumema ila. %mor wa’ choko ñumema ila. %eng %spa Pasalo aquí parado. M kämä le. = akäñä ili. %mor akäñä ili. %eng %spa Conoces este. A ch’äte. %mor ch’äte. %eng %spa Pasalo. A ch’äte. %mor ch’äte. %eng %spa Pasalo. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A ch’äte. %mor ch’äte. %eng %spa Pasalo. A la käk’la ilayi. %mor la käk’la ilayi. %eng %spa Dejemos aqui. A lok’eñ ya’ nena. %mor lok’eñ ya’ nena. %eng %spa Salte de ahí Nena. E eyaj. = eyaj. %mor eyaj. %eng %spa ( ). E mami. = mami. %mor mami. %eng %spa Mama. E jatyowa’. = jaltyo tyal. %mor jaltyo tyal. %eng %spa Va tardar de venir. A la ktsolo’ ilayi. %mor la ktsolo’ ilayi. %eng %spa Aquí esta formado. A cha’añ mi ikalo’ tyi ajñe. %mor cha’añ mi ikalo’ tyi ajñe. %eng %spa Es para que corran. M a mami. = a mami. %mor a mami. %eng %spa Mama. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A ch’uj buchi. %mor ch’uj buchi. %eng %spa Sientate. M mawatyo. = ma’añ wäletyo. %mor ma’añ wäletyo. %eng %spa No, mas tarde. A ch’uj buchi’. %mor ch’uj buchi’. %eng %spa Sientate. A wäle ayajle. %mor wäle ayajle. %eng %spa Te vas a caer. M ety. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. A maxki jiñ icha’añ ak’ach. %mor maxki jiñ icha’añ ak’ach. %eng %spa Quien su pavo. M chi’ je’. = ili ts’i’ je’el. %mor ili ts’i’ je’el. %eng %spa Este perro tambien. A maxki icha’añ. %mor maxki icha’añ. %eng %spa Quien su suyo. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M ja’. = ili ja’. %mor ili ja’. %eng %spa Este agua. A maxki icha’añ jiñ. %mor maxki icha’añ jiñ. %eng %spa Quien su suyo ese. M ja’. = ili ja’. %mor ili ja’. %eng %spa Este agua. A maix ke kma kmäñ apaleta che’jiñ. %mor maix ke kma kmäñ apaleta che’jiñ. %eng %spa Ya no te voy a comprar tu paleta. M jiñe’. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. M ja’ ele. = k’ele ili ja’. %mor k’ele ili ja’. %eng %spa Mira este agua. A maxki icha’añ ili. %mor maxki icha’añ ili. %eng %spa Quien su suyo este. M i chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A ma’añ ke kpäyetyma ix tyi chañ. %mor ma’añ ke kpäyetyma ix tyi chañ. %eng %spa No te voy a llevar alla arriba. M che’etyo. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. M jiñe ja’. = jiñ ja’. %mor jiñ ja’. %eng %spa Ese agua. A mike kcha’ ch’äm eñety. %mor mike kcha’ ch’äm eñety. %eng %spa Te voy a quitar otra vez. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. A jiñche’ mach awom ty’añ. %mor jiñche’ mach awom ty’añ. %eng %spa Porque no quieres hablar. M jiñe. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. M mimi jityityo li. = mama mach jiltyo ili. %mor mama mach jiltyo ili. %eng %spa Mama no se va acabar. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. M ach. = ili ak’ach. %mor ili ak’ach. %eng %spa Este pavo. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A maxki tyi yäk’ety. %mor maxki tyi yäk’ety. %eng %spa Quien te dio. M chiko. = ili kiko. %mor ili kiko. %eng %spa Este kiko. A maxki tyi yäk’ety. %mor maxki tyi yäk’ety. %eng %spa Quien te dio. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. M wuty. = awuty. %mor awuty. %eng %spa Tu ojo. M wächi ej. = buchi’ je’e. %mor buchi’ je’e. %eng %spa Sientate tambien. M wächi’ ej. = buchi’ je’e. %mor buchi’ je’e. %eng %spa Sientate tambien. A maxki tyi yäk’ety. %mor maxki tyi yäk’ety. %eng %spa Quien te dio. M wächi’ ej. = buchi’ je’e. %mor buchi’ je’e. %eng %spa Sientate tambien. M chi’e. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A ak’ä ila chiñ. %mor ak’ä ila chiñ. %eng %spa Dejelo aqui. A mi ktsola. %mor mi ktsola. %eng %spa Lo formamos. M ej nene’. = ej nene’. %mor ej nene’. %eng %spa Nene. A jatyety tyi jats’ä. %mor jatyety tyi jats’ä. %eng %spa Tu lo pegaste. A ches tyi atyumbe. %mor ches tyi atyumbe. %eng %spa Que le hiciste. M nej. = ili iñej. %mor ili iñej. %eng %spa Eta su cola. E jä nene. = jä nene. %mor jä nene. %eng %spa Nene. A ches tyi atyumbe jiñ ñox. %mor ches tyi atyumbe jiñ ñox. %eng %spa Que le hiciste ese viejo. A ches tyi atyumbe. %mor ches tyi atyumbe. %eng %spa Que le hiciste. A maix ke kpäyetyma tyi ako’ wäle. %mor maix ke kpäyetyma tyi ako’ wäle. %eng %spa Ya no te voy a llevar en tu abuelita. A mi ke kmaloñ kba. %mor mi ke kmaloñ kba. %eng %spa Nosotros nos vamos a ir. A wäx akätyä. %mor wäx akätyä. %eng %spa Te vas a quedar. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. A wäx abajñe kätyä. %mor wäx abajñe kätyä. %eng %spa Te vas a quedar solo. A mike ik’uxety aj uch. %mor mike ik’uxety aj uch. %eng %spa Te va comer el lacuache. M jiñe papa. = jiñ papa. %mor jiñ papa. %eng %spa Ese papa. A ba’añ apapa. %mor ba’añ apapa. %eng %spa Donde esta tu papa. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A apapa jiñ. %mor apapa jiñ. %eng %spa Es tu papa ese. M jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M ji nene’. = jiñ nene. %mor jiñ nene. %eng %spa Ese nene’. M watyo. = ili sapatu. %mor ili sapatu. %eng %spa Este sapato. A sapato. %mor sapato. %eng %spa Zapato. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. M cha’añ nena. = icha’añ nena. %mor icha’añ nena. %eng %spa Es de la nena. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. M ji ili. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. A maxki icha’añ jiñ. %mor maxki icha’añ jiñ. %eng %spa Quien su suyo ese. M pato. = ili sapatu. %mor ili sapatu. %eng %spa Este zapato. A maxki icha’añ. %mor maxki icha’añ. %eng %spa Quien su suyo. M pato. = ili sapatu. %mor ili sapatu. %eng %spa Este zapato. A sapato. %mor sapato. %eng %spa Zapato. A maxki icha’añ. %mor maxki icha’añ. %eng %spa Quien su suyo. M pato. = ili sapatu. %mor ili sapatu. %eng %spa Este zapato. M cha’añ nene’. = icha’añ nene. %mor icha’añ nene. %eng %spa Es de Nene. A icha’añ nene’. %mor icha’añ nene’. %eng %spa Es de Nene. A bakañ nene’. %mor bakañ nene’. %eng %spa Donde esta Nene. E ku xapato. = ku k’ele sapatu. %mor ku k’ele sapatu. %eng %spa Vete a mirar el zapato. A baki añ nene’. %mor baki añ nene’. %eng %spa Donde esta Nene. M juye. = julya. %mor julya. %eng %spa Julia. S manuel. %mor manuel. %eng %spa Manuel. S chuki mi ik’ux awäk’achi. %mor chuki mi ik’ux awäk’achi. %eng %spa Que come tu pava. S chuki mi ik’ux. %mor chuki mi ik’ux. %eng %spa Que come. A a’bi. %mor a’bi. %eng %spa Ayer. A jak’äku chiñi. %mor jak’äku chiñi. %eng %spa Conteste pue. A chuki mi ik’ux awäk’ach. %mor chuki mi ik’ux awäk’ach. %eng %spa Que come tu pavo. A ñoxito. %mor ñoxito. %eng %spa Viejito. A muxe kmajle kbachiñ. %mor muxe kmajle kbachiñ. %eng %spa Yo ya me voy. A wäx abajñe kätyä. %mor wäx abajñe kätyä. %eng %spa Te vas a quedar solo. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. A mach ki awom ty’añ chiñ. %mor mach ki awom ty’añ chiñ. %eng %spa Si no quieres hablar pue. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ma’añ ke kpäyetyloñ majle. %mor ma’añ ke kpäyetyloñ majle. %eng %spa No te vamos a llevar. M mimi. = mimi. %mor mimi. %eng %spa Mama. A tax majli apapa. %mor tax majli apapa. %eng %spa Ya se fue tu papa. E bañ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. M nene. = nene. %mor nene. %eng %spa Nene. A tax majli. %mor tax majli. %eng %spa Ya se fue. A mach kweñta. %mor mach kweñta. %eng %spa No tengo que ver. A wäle we’ekjñax. %mor wäle we’ekjñax. %eng %spa Mas tarde va estar gritando. A ma’añ ke ama awa’ wu’tyañoñ. %mor ma’añ ke ama awa’ wu’tyañoñ. %eng %spa No vas a ir a llorarme. A mäch ke akätyä. %mor mäch ke akätyä. %eng %spa Si te vas a quedar. E jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa No. A mäch ke akätyä. %mor mäch ke akätyä. %eng %spa Si te vas a quedar. A ma’añ ke kpäyetyloma. %mor ma’añ ke kpäyetyloma. %eng %spa No te vamos a llevar. A ocheñ tyi ty’añ chiñ. %mor ocheñ tyi ty’añ chiñ. %eng %spa Habla pue. A cha’añ mi kmala. %mor cha’añ mi kmala. %eng %spa Para que nos vamos. A mux asu’eñtye. %mor mux asu’eñtye. %eng %spa Te van a decir. A mux amajle. %mor mux amajle. %eng %spa Ya te vas. M nene’ ej. = nene’ ej. %mor nene’ ej. %eng %spa Nene. A yomba. %mor yomba. %eng %spa Si quiere. A ches mi ik’ux ajtso’ chiñ. %mor ches mi ik’ux ajtso’ chiñ. %eng %spa Que come el pavo pue. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A ches mi ik’ux ili. %mor ches mi ik’ux ili. %eng %spa Que come este. A maya. %mor maya. %eng %spa Maya. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A ches mi ik’uxe. %mor ches mi ik’uxe. %eng %spa Que come. E peso. = peso. %mor peso. %eng %spa Peso. A pesu mi ik’ux. %mor pesu mi ik’ux. %eng %spa Peso esta comiendo. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A mach pesu mi ik’ux. %mor mach pesu mi ik’ux. %eng %spa No es peso que esta comiendo. E ches chi. = ches chiñ. %mor ches chiñ. %eng %spa Que es pue. A ixim. %mor ixim. %eng %spa Maiz. A ches mi ik’uxe’. %mor ches mi ik’uxe’. %eng %spa Que va comer. E ixim. = ili ixim. %mor ili ixim. %eng %spa Este maiz. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. A ches mi ik’ux ili ts’i’. %mor ches mi ik’ux ili ts’i’. %eng %spa Que come este guajolote. A ches mi ik’ux ili ts’i’. %mor ches mi ik’ux ili ts’i’. %eng %spa Que come este perro. E exte. = exte. %mor exte. %eng %spa Este. E mi ikux. = mi ik’uxe’. %mor mi ik’uxe’. %eng %spa Lo come. E exte. = exte. %mor exte. %eng %spa Este. E mi kux arus. = mi ik’ux arus. %mor mi ik’ux arus. %eng %spa Come el arroz. M ji ili. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. A aros con leche mi ik’ux. %mor aros con leche mi ik’ux. %eng %spa Arroz con leche lo come. A yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E je’e li. = ili je’el. %mor ili je’el. %eng %spa Este tambien. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. E alox con leche. = alox con leche. %mor alox con leche. %eng %spa Arroz con leche. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E jiñ li. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. E kux aros con leche. = mi jk’ux aros con leche. %mor mi jk’ux aros con leche. %eng %spa Lo como arroz con leche. A mi k’ux arus con leche. %mor mi jk’ux arus con leche. %eng %spa Lo como arroz con leche. A ixku’ kabayu. %mor ixku’ kabayu. %eng %spa El caballo. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A ches mi ik’uxe’. %mor ches mi ik’uxe’. %eng %spa Que come. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. E ete. = ete. %mor ete. %eng %spa Este. E jiñ ili. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. A ches mi ik’ux. %mor ches mi ik’ux. %eng %spa Que come. E päkj yal. = tyi päkj yajli. %mor tyi päkj yajli. %eng %spa Se cayo de pansa. E la tyo cha’añ. = la’ tyojo kcha’añ. %mor la’ tyojo kcha’añ. %eng %spa Ven apagar el mio. E li ka xämba. = mi ikaja tyi xämba. %mor mi ikaja tyi xämba. %eng %spa Va caminar. A ches mi ik’ux ili ts’i’. %mor ches mi ik’ux ili ts’i’. %eng %spa Que come este perro. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A ches mi ik’uxe’. %mor ches mi ik’uxe’. %eng %spa Que come. E exte. = exte. %mor exte. %eng %spa Este. E mi k’ux. = mi ik’ux. %mor mi ik’ux. %eng %spa Lo va comer. E exte. = exte. %mor exte. %eng %spa Este. E wakax. = ili wakax. %mor ili wakax. %eng %spa Esta vaca. A waj mi ik’ux. %mor waj mi ik’ux. %eng %spa Tortilla la comer. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A waj yik’oty sa’. %mor waj yik’oty sa’. %eng %spa Tortilla con posol. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A ches mi ik’ux. %mor ches mi ik’ux. %eng %spa Que come. E jax. = jax. %mor ja’as. %eng %spa Platano. A ches mi ik’uxe’. %mor ches mi ik’uxe’. %eng %spa Que come. E ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A ches mi ik’ux ili chityam. %mor ches mi ik’ux ili chityam. %eng %spa Que come este puerco. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. C añ wex papa. = añ awex papa. %mor añ awex papa. %eng %spa Tienes pantalon papa. E tyoj isañ. = tyoj isañ. %mor tyoj isañ. %eng %spa Compongalo. C ma’añ wex. = ma’añ kwex. %mor ma’añ kwex. %eng %spa No tengo pantalon. E a tyo isañ. = atyoj isañ. %mor atyoj isañ. %eng %spa Compongalo. M mama ej. = mama ej. %mor mama ej. %eng %spa Mama. M mama ele. = k’ele mama. %mor k’ele mama. %eng %spa Mira mama. M meme’. = meme’. %mor meme’. %eng %spa Mama. E lu satyi lo’. = tyi sajtyi ko’. %mor tyi sajtyi ko’. %eng %spa Se perdio abuelita. A ame alu’ ts’il. %mor ame alu’ ts’il. %eng %spa No vayas aromper todo. M ej. = ej. %mor ej. %eng %spa Diente. A ame alu’ tsile’. %mor ame alu’ tsile’. %eng %spa No vayas a romper todo. E chil. = tyi achuli. %mor tyi achili. %eng %spa Lo quitaste. E chil. = tyi achili. %mor tyi achili. %eng %spa Lo quitaste. E añälo. = añälo. %mor añ iyälo. %eng %spa Le dicen. M wächela’. = ma awuch’ela. %mor ma awuch’ela. %eng %spa Van comer. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A maxka tyi ap’äts’ä. %mor maxka tyi ap’äts’ä. %eng %spa No sera que dejaste caer. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A jiñ jach ili. %mor jiñ jach ili. %eng %spa Es este nomas. E ji mi kux ixiñ. = mi ke ik’ux ixim. %mor mi ke ik’ux ixim. %eng %spa Va comer maiz. A ixim ik’ux ili. %mor ixim ik’ux ili. %eng %spa Maiz come este. A ixku’li. %mor ixku’li. %eng %spa Este. A ches mi ik’ux ili. %mor ches mi ik’ux ili. %eng %spa Que come este. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. E mama yikoty ili. = yik’oty ili mama. %mor yik’oty ili mama. %eng %spa Con este mama. M lele’. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E chañ li’. = kcha’añ ili. %mor kcha’añ ili. %eng %spa Es mio este. M lityu yañ. = ili tyuk’u yañ. %mor ili tyuk’u yañ. %eng %spa Este cortalo otro. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M latyo’o. = la tyuk’u. %mor la tyuk’u. %eng %spa Ven a cortar. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E le’. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ches mi ik’uxe’. %mor ches mi ik’uxe’. %eng %spa Que va comer. E akach. = ili ak’ach. %mor ili ak’ach. %eng %spa Este pavo. E xapexo. = ili apexo. %mor ili apexo. %eng %spa Este es tu peso. E wä’añ. = wä’añ. %mor wä’añ. %eng %spa Aqui esta. A baki amajle. %mor baki amajle. %eng %spa Donde vas. A maxki tyi yäk’ety awälas. %mor maxki tyi yäk’ety awälas. %eng %spa Quien te dio tu juguete. A maxki ches. %mor maxki ches. %eng %spa Quienes, que. A ches ik’aba’. %mor ches ik’aba’. %eng %spa Como se llama. A ches ik’aba’. %mor ches ik’aba’. %eng %spa Como se llama. E juya. = juya. %mor juya. %eng %spa Julia. E jiku mala tyi cholo. = jiñ mi ke imajle tyi chole. %mor jiñ mi ke imajle tyi chole. %eng %spa Ese va a ir en la milpa. K kmala yik’oty. = kmala yik’oty. %mor kmala kik’oty. %eng %spa Nos vamos con el. E kwa’ tiya. = ba’añ kwaj tiya. %mor ba’añ kwaj tiya. %eng %spa Tia donde esta mi tortilla. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. B nena. %mor nena. %eng %spa Nena. E kwa’ tiya. = ba’añ kwaj tioya. %mor ba’añ kwaj tiya. %eng %spa Tia dondes esta mi tortilla. A awik’oty atiya. %mor awik’oty atiya. %eng %spa Con tu tia. M tyo’. = ko’. %mor ko’. %eng %spa Abuelita. E tima yikotyäch. = tyi maji yik’otyäch. %mor tyi maji yik’otyäch. %eng %spa Se fue con el. M to’. = ko’. %mor ko’. %eng %spa Abuelita. A mach awoma tyi yotyoty. %mor mach awoma tyi yotyoty. %eng %spa No quieres en su casa. A chukoch. %mor chukoch. %eng %spa Porque. M mame. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M lol. = lol. %mor k’olol. %eng %spa Abellano. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E eku liblo. = eku liblo. %mor k’eleku liblo. %eng %spa Miralo el libro. E äla liblo. = alä libru. %mor alä libru. %eng %spa Dilo libro. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E mäch yälä. = mä’äch iyäle’. %mor mä’äch iyäle’. %eng %spa Si lo dice. M iyiyo. = iyiyo. %mor ilibruo. %eng %spa Su libro. A wäy tyälä. %mor wäy tyälä. %eng %spa Tocalo. A wa asätyä. %mor wa asätyä. %eng %spa Lo perdiste. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mra. A mike asätyä. %mor mike asäty. %eng %spa Lo vas a perder. M liblo. = ili ,ibru. %mor ilibru. %eng %spa Este libro. A ke ama tyi ityijota’. %mor ke ama tyi ityijota’. %eng %spa Te vas a ir para su pago. M lety. = chuki chonkolety. %mor chuki chonkolety. %eng %spa Que estas haciendo. A ches chonkolety. %mor ches chonkolety. %eng %spa Que estas haciendo. A tyi ayäñsä tyi atyälä. %mor tyi ayäñsä tyi atyälä. %eng %spa Al tocar lo dejaste caer. M papa. = papa. %mor papa. %eng %spa Papa. A lotyote nena. %mor lotyote nena. %eng %spa Recogelo nena. A lotyote ya’. %mor lotyote ya’. %eng %spa Recogelo de ahi. B la’ ñaxañ k’ele nena. %mor la’ ñaxañ k’ele nena. %eng %spa Ven a mirar primero Nena. A a’bi. %mor a’bi. %eng %spa Oye. M tya. = tyi atyaja. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E yamäta’. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. E cha’añ li. = kch’añ ili. %mor kch’añ ili. %eng %spa Es mio este. A icha’añ ako’. %mor icha’añ ako’. %eng %spa Es de tu abuela. E yambä cha’añli. = yambä kcha’añ. %mor yambä kcha’añ. %eng %spa Otro mio. E uno. = uno. %mor uno. %eng %spa Uno. E bakañ. = bakañ. %mor bakañ. %eng %spa Donde. E yamäka xera. = yambä mike ak’axe. %mor yambä mike ak’axe. %eng %spa Otro vas a apasar. E yamä kaxera. = yambä mi ke ak’axe. %mor yambä mi ke ak’axe. %eng %spa Otro vas a pasar. E yamä kaxera. = yambä mi ke ak’axe. %mor yambä mi ke ak’axe. %eng %spa Otro vas a pasar. E yamä kaxera. = yambä mi ke k’axe. %mor yambä mi ke jk’axe. %eng %spa Otro me voy a pasar. E jiñe mi ik’ux. = jiñe mi ik’ux. %mor jiñe mi ik’ux. %eng %spa Ese va comer. E mami. = mami. %mor mami. %eng %spa Mama. E cha’añ che’. = kcha’añ che’eñ. %mor kcha’añ che’eñ. %eng %spa Es mio dice. M woyo. = ili poyo. %mor ili poyo. %eng %spa Este pollo. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E che’eñ. = che’eñ. %mor che’eñ. %eng %spa Dice. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E kux ixi. = mi ke jk’ux ixi. %mor mi ke jk’ux ixi. %eng %spa Voy a comer alla. A ches mi ik’ajtyiñ chiñ. %mor ches mi ik’ajtyiñ chiñ. %eng %spa Que pide pue. K añ ikalendario. = añ ikalendario. %mor añ ikalendario. %eng %spa Tiene su calendario. A aj. %mor aj. %eng %spa Sonido. M ey. = ey. %mor ey. %eng %spa Sonido. K una. = una. %mor una. %eng %spa Una. M eyi. = eyi. %mor eyi. %eng %spa Sonido. E manaña tyi ty’añ. = maña tyi ty’añ. %mor maña tyi ty’añ. %eng %spa Habla relajo. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. M cha’añ mänä. = mäñä kcha’añ. %mor mäñä kcha’añ. %eng %spa Compra el mio o tengo comprado. E mänä liblo. = mäñä klibro. %mor mäñä klibro. %eng %spa Compa mi libro. E tyi ach’ämä kliblo. = tyi ach’ämäma alibro. %mor tyi ach’ämäma alibro. %eng %spa Lo llevaste tu libro. E chä mäñäma. = tyi acha’ mäñäma. %mor tyi acha’ mäñäma. %eng %spa Lo compraste otra vez. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M äyi. = tx ujtyi. %mor tax ujtyi. %eng %spa Ya termino. E ya’añ lityo. = ya’añ limitye. %mor ya’añ limitye. %eng %spa Ahí esta la botella. A ñoxito. %mor ñoxito. %eng %spa Viejito. A la’. %mor la’. %eng %spa Ven. A la’ ñox. %mor la’ ñox. %eng %spa Ven viejo. A la’. %mor la’. %eng %spa Ven. A la ksäklañla. %mor la ksäklañla. %eng %spa Lo buscamos. E mama’ awusiñ nena. = mama’ awusiñ nena. %mor mama’ awusiñ nena. %eng %spa Nena no lo juegues. E kcha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejito. M chama. = tyi cha’maji. %mor tyi cha’maji. %eng %spa Se fue otra vez. A buchi’ k’ele acha’añ. %mor buchi’ k’ele acha’añ. %eng %spa Sientate a mirar el tuyo. M mami. = mami. %mor mami. %eng %spa Mama. A ch’ä eñeix ilibru ñox. %mor cha’ak’eñix ilibru ñox. %eng %spa Ya dale otra vez su libro el viejo. A lax ch’äm eñ ili libru. %mor lax ch’äm eñ ili libru. %eng %spa Ya le voy a garrar su libro. A la’ asiñ wä’i. %mor la’ asiñ wä’i. %eng %spa Ven a jugar aqui. A la’ buchi’ k’uxu ja’as. %mor la’ buchi’ k’uxu ja’as. %eng %spa Ven sientate a comer tu platano. A ilayi. %mor ilayi. %eng %spa A qui. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. A buchi’ ilayi. %mor buchi’ ilayi. %eng %spa Sientate aqui. E bañ jiñi. = jiñi ba’añ. %mor jiñi ba’añ. %eng %spa Ese donde esta. E juya mach ma. = juya mach ma. %mor juya mach ma. %eng %spa Julia no va a ir. A layi. %mor ilayi. %eng %spa Aqui. A layi. %mor ilayi. %eng %spa A qui. A ke ibuchtyä ajñox ya’i. %mor ke ibuchtyä ajñox ya’i. %eng %spa Se va sentar el viejo ahi. 51.39.34. A la’ aba ñox. %mor la’ aba ñox. %eng %spa Ven viejo. A la’ ilayi. %mor la’ ilayi. %eng %spa Ven aqui. A ma’añ ke kpylama tyi chañ ajnenabä. %mor ma’añ ke kpäylama tyi chañ ajnenabä. %eng %spa No vamos a llevar alla arriba la nena. E jañe. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. M eye. = eye. %mor eye. %eng %spa Sonido. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E paj. = ili paj. %mor ili paj. %eng %spa Este esta agrio. A la’ ma awakty ila. %mor la’ ma awäk’ ila. %eng %spa Lo dejas aqui. A maix kpäylama tyi chañ ajnenabä. %mor maix kpäylama tyi chañ ajnenabä. %eng %spa La nena ya no vamos a llevar alla arriba. A la’ wä’i. %mor la’ wä’i. %eng %spa Ven aqui. E wä buxtyä wä’. = mi kbuxtyä wä’i. %mor mi kbuxtyä wä’i. %eng %spa Me siento aqui. A ilayi. %mor ilayi. %eng %spa Aqui. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A nena klok’la ili siya. %mor nena klok’la ili siya. %eng %spa Nena lo sacamos esta silla. A nena. %mor nena. %eng %spa Nena. A la ch’ätela ili p’is. %mor la ch’ätela ili p’isoñi’. %eng %spa Lo traemos este ragla. A buchi’ ilayi. %mor buchi’ ilayi. %eng %spa Sientate aqui. A ja buchi’ix ya’i. %mor ja buchi’ix ya’i. %eng %spa Sientate de ahi. A buchi’ix k’ele alibru aba. %mor buchi’ix k’ele alibru aba. %eng %spa Ya sientate a mirar tu libro. E ach’äma. = mi ach’äma. %mor mi ach’äma. %eng %spa Lo vas a llevar. A la’ buchi’ ilayi. %mor la’ buchi’ ilayi. %eng %spa Ven sientate aqui. E jä päx. = läpäx. %mor läpäx. %eng %spa Pontelo. E äy. = äy. %mor äy. %eng %spa Sonido. A ches iliyi. %mor ches iliyi. %eng %spa Que es este. E jiñe. = jiñ. %mor jiñ. %eng %spa Ese. E jiñe añ. = jiñ añ. %mor jiñ añ. %eng %spa Ese hay. E micha’añ. = mi amich’añ. %mor mi amich’añ. %eng %spa Te enojas. E exte. = exte. %mor exte. %eng %spa Este. E ajwera. = ili ajwera. %mor ili ajwera. %eng %spa Esta wera. E cha’añ che’. = kcha’añ che’eñ. %mor kcha’añ che’eñ. %eng %spa Dice es mio. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ches tyi atyumbela. %mor ches tyi atyumbela. %eng %spa Que le hicieron. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. M ili. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E chäma. = mi ach’äma. %mor mi ach’äma. %eng %spa Lo vas llevas. E ey eye yey. = ey eye yey. %mor ey eye yey. %eng %spa Sonido. E jatyetya jach. = jatyety jach. %mor jatyety jach. %eng %spa Tu nomas. E chi. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. E chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. M leya. = lok’eñya’. %mor lok’eñya’. %eng %spa Salte de ahi. M li’. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A ja ts’äje’e chiñ. %mor mi kts’äje’e chiñ. %eng %spa Lo enciendo yo tambien. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A jatyety tyi ts’ijajts’i tyi juyi’. %mor jatyety tyi ts’ijajts’i tyi juyi’. %eng %spa Tu lo pegaste con movedor. M li’. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. A choñletyäch. %mor choñletyäch. %eng %spa Si esta haciendo. A cheta’. %mor cheta’. %eng %spa Dice. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. E talelo. = talelo. %mor talelo. %eng %spa ( ). A la’ wächiñ. %mor la’ wächiñ. %eng %spa Ven aquí pue. A asiñla. %mor asiñla. %eng %spa Jueguelo. E chäki. = chuki. %mor chuki. %eng %spa Que es. E ixku. = ixku añ. %mor ixku añ. %eng %spa Ahi esta. A ixku añ achityam ele. %mor ixku añ achityam ele. %eng %spa Ahi esta tu puerco mira. A eku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. A la’ säklañ. %mor la’ säklañ. %eng %spa Ven a buscar. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. M lalalal. = la’ ila. %mor la’ ila. %eng %spa Ven aqui. E cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. M ay tyatyaj. = añ atyaty. %mor añ atyaty. %eng %spa Tienes padre. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. A acha’añ. %mor acha’añ. %eng %spa Es tuyo. A alu’ sätye’. %mor alu’ sätye’. %eng %spa Vas a perder todo. E añuñe’. = añuñ jiñ. %mor añuñ jiñ. %eng %spa Ese dame. E ux ux. = ux ux. %mor jk’ux jk’ux. %eng %spa Como, como. E ke kyajle. = ke kyajle. %mor ke kyajle. %eng %spa Me voy a caer. E ke kñopo’. = tyi kñopo. %mor tyi kñopo. %eng %spa Lo probe. E chokopoke’. = chonko ipoke’. %mor chonko ipoke’. %eng %spa Lo esta lavando. E ke kchoke’. = ke kchoke’. %mor ke kchoke’. %eng %spa Lo voy abotar. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. A ches uk’ux ilibä. %mor ches chon ik’ux ilibä. %eng %spa Que esta comiendo este. A ches choñ ik’uxe’. %mor ches choñ ik’uxe’. %eng %spa Que esta comiendo. E ke ikux ili. = ke jk’ux ili. %mor ke jk’ux ili. %eng %spa Voy a comer este. E ya’te. = ya’te. %mor ya’te. %eng %spa Ahí viene. E yamta’. = yambäta’. %mor yambäta’. %eng %spa Otro. A ches mi ik’uxe’ jiñi. %mor ches mi ik’uxe’ jiñi. %eng %spa Que come ese. M ej mami. = ej mami. %mor ej mami. %eng %spa Mami. E añuñ chiñ. = añuñ chiñ. %mor añuñ chiñ. %eng %spa Dame pue. A ches icha’añ ili. %mor ches icha’añ ili. %eng %spa Para que sirve este. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. E wuty welo. = iwuty ajwera. %mor iwuty ajwera. %eng %spa Su ojo la wera. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E welo. = ajwera. %mor ajwera. %eng %spa La wera. A kera muk’. %mor kera muk’. %eng %spa Esta peliando. M wej. = iyej. %mor iyej. %eng %spa Su diente. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. M ej. = ej. %mor ej. %eng %spa Diente. A maxki tyi ijats’ä. %mor maxki tyi ijats’ä. %eng %spa Quien lo pego. A maxki tyi ijats’ä. %mor maxki tyi ijats’ä. %eng %spa Quien lo pego. M mañ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. M maty. = matye’el. %mor matye’el. %eng %spa El monte. A aj. %mor aj. %eng %spa Sonido. E mach joñoñ. = mach joñoñ. %mor mach joñoñ. %eng %spa Yo no soy. A lakj sujkuñla atya’ñi. %mor lakj sujkuñla atya’ñi. %eng %spa Lo limpiamos tu moco. E juya mi kchoke’ li. = julia ili mi ke kchoke’. %mor julia ili mi ke kchoke’. %eng %spa Julia este lo voy a botar. E ji li. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. E juyaku. = juluku ya’i. %mor juluku ya’i. %eng %spa Tiralo ahi. E mux ke ña choke’bä. = muxke kchoke’. %mor muxke kchoke’. %eng %spa Ya voy a botar. E juya k’e. = julia k’ele. %mor julia k’ele. %eng %spa Julia mira. A ches ke icha’añ ili ñox. %mor ches ke icha’añ ili ñox. %eng %spa Que le va pasar este viejo. E taj. = ili taktor. %mor ili taktor. %eng %spa Este tractor. E taktak. = ili taktor. %mor ili taktor. %eng %spa Este tractor. + 54.35.26. E takj. = takj. %mor ts’akj. %eng %spa Medicina. E takj. = takj. %mor ts’akj. %eng %spa Medicina. E takj. = takj. %mor ts’akj. %eng %spa Mecina. E takj. = takj. %mor ts’akj. %eng %spa Mecina. E takj. = takj. %mor ts’akj. %eng %spa Meciana. E takj. = takj. %mor ts’akj. %eng %spa Medicina. E takj. = takj. %mor ts’akj. %eng %spa Medicina. E takj. = takj. %mor ts’akj. %eng %spa Medicina. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. A ocheme tyi ty’añbä. %mor ocheme tyi ty’añbä. %eng %spa Empiece hablar pue. M meme’. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. A k’ele iliyi. %mor k’ele iliyi. %eng %spa Mira este. M eme. = ejmel. %mor ejmel. %eng %spa El derrumbe. E lok’o yañ jump’e. = lok’o yambä jump’e. %mor lok’o yambä jump’e. %eng %spa Saca otro uno. A k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E lok’o k’e. = lok’o jk’e. %mor lok’o jk’e. %eng %spa Sacalo para que vea. M nene’. = nene’. %mor nene’. %eng %spa Nene. A choñlo’ tyi alas. %mor choñlo’ tyi alas. %eng %spa Estan jugando. A jiñke ikalo’ ila. %mor jiñke ikalo’ ila. %eng %spa Este van empezar. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A klok’ kba yik’oty. %mor klok’ kba kik’oty. %eng %spa Lo saco con el. E jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A jiñjach ili. %mor jiñjach ili. %eng %spa Solo este. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. A ba’añ yambä chiñ. %mor ba’añ yambä chiñ. %eng %spa Donde esta otro pue. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E jäjä’. = jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. A maix yambä. %mor maix yambä. %eng %spa Ya no hay otro. A chuyes iba’li. %mor chuyes iba’li. %eng %spa Que es este. A yokj. %mor yokj. %eng %spa Pie. A mach tax xujli iyokj. %mor mach tax xujli iyokj. %eng %spa No sera que se fracturo su pie. A baki ke imalo’ ili. %mor baki ke imalo’ ili. %eng %spa Donde van este. E ña akux lum. = chonko ik’ux lum. %mor chonko ik’ux lum. %eng %spa Esta comiendo tierra. E male ixi. = kmajle ixi. %mor kmajle ixi. %eng %spa Voy alla. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E yake xix chokjte ibä. = ya’ke ixixchoke’. %mor ya’ke ixixchoke’. %eng %spa Ahí va botar. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. A acha’añ ili. %mor acha’añ ili. %eng %spa Es tuyo este. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M tye. = jatyety. %mor jatyety. %eng %spa Tu. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. E acha’añ li. = acha’añ li. %mor acha’añ li. %eng %spa Es tuyo este. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. M pech. = ili pech. %mor ili pech. %eng %spa Este pato. E ajpech. = ili pech. %mor ili pech. %eng %spa Este pato. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M ele. = k’ele. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ajpech. %mor ajpech. %eng %spa El pato. A pech. %mor pech. %eng %spa Pato. A pech. %mor pech. %eng %spa Pato. A tyi asätyä. %mor tyi asätyä. %eng %spa Lo perdiste. E acha’añ lli. = es tuyo este. %mor acha’añ ili. %eng %spa Es tuyo este. M pety. = pejtyelel. %mor pejtyelel. %eng %spa Todo. M ewä. = k’ele wä’ä. %mor k’ele wä’ä. %eng %spa Mira aqui. M ewä. = k’’ele wä’ä. %mor k’’ele wä’ä. %eng %spa Mira aqui. E jiñ li. = jiñ ili. %mor jiñ ili. %eng %spa Es este. E yikoty li. = yik’oty ili. %mor yik’oty ili. %eng %spa Con este. E ña yajliyo’. = tyi yajliyo’. %mor tyi yajliyo’. %eng %spa Se cayeron. E jikoty je’eli. = yik’oty je’eli ili. %mor yik’oty je’eli ili. %eng %spa Con este tambien. A ches tyi atyumbeñety. %mor ches tyi ityumbety. %eng %spa Que te hizo. E kux ityi’. = kukux ixi. %mor kukux ixi. %eng %spa Vete alla. E jamta. = ili yanta. %mor ili yanta. %eng %spa Esta llanta. A ches tyi icha’le che’jiñ. %mor ches tyi icha’le che’jiñ. %eng %spa Que te paso pue. E ta’. = ta’. %mor ta’. %eng %spa Sonido. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. A ches tyi icha’le. %mor ches tyi icha’le. %eng %spa Que te paso. E tyäx kotyi. = tax k’otyi. %mor tax k’otyi. %eng %spa Ya llego. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. A ches tyi icha’le ñox. %mor ches tyi icha’le ñox. %eng %spa Que te paso viejo. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E kux yaliyo’. = tyi yajliyo’. %mor tyi yajliyo’. %eng %spa Se cayeron. A ches tyi icha’le. %mor ches tyi icha’le. %eng %spa Que le paso. E yali. = tyi yajli. %mor tyi yajli. %eng %spa Se cayo. A lotyome nena. %mor lotyome nena. %eng %spa Levantalo Nena. A lotyome. %mor lotyome. %eng %spa Recogelo. E yikoty je’eli. = yik’oty je’eli. %mor yik’oty je’eli. %eng %spa Con este tambien. M chaj. = tyi chajp. %mor tyi ichajp. %eng %spa Por parte. E yikoty je’eli. = yik’oty je’eli. %mor yik’oty je’eli. %eng %spa Con este tambien. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. E tyotye je’eli. = choñ ik’otye je’e ili. %mor choñ ik’otye je’e ili. %eng %spa Esta llegando tambien este. E yächañ je’eli. = yäch’añ je’eli ili. %mor yäch’añ je’eli ili. %eng %spa Ahí esta tambien este. E macha ikj. = machiñikj. %mor machiñikj. %eng %spa No es. E ili’. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E li’i. = ili. %mor ili. %eng %spa Este. E yambä. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. M tyityaj. = tyi yajli. %mor tyi yajli. %eng %spa Se cayo. A ches te jiñ. %mor ches jiñ. %eng %spa Que es ese. E yikoty je’e jiñ. = yik’oty je’e jiñ. %mor yik’oty je’e jiñ. %eng %spa Con este tambien. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. A mi itsole’ ila. %mor mi itsole’ ila. %eng %spa Lo forma aqui. E mach joñoñla. = mach joñoñla. %mor mach joñoñla. %eng %spa No es nosotros. E mach mele cho’ jatyety. = mach mele che’eñ jatyety. %mor mach mele che’eñ jatyety. %eng %spa No es cierto dices tu. A la’ wa’achokoñla ilayi. %mor la’ wa’achokoñla ilayi. %eng %spa Vengan apararlo aqui. E mele kcho’ kba. = mele kcho’ kba. %mor mele kcho’ kba. %eng %spa Es cierto que si lo pelo. E yalita’. = tyi yajlita’. %mor tyi yajlita’. %eng %spa Se cayo. A la’ wa’chokoñla ila. %mor la’ wa’chokoñla ila. %eng %spa Vengan a pararlo aqui. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A mach ak’ux. %mor mach ak’ux. %eng %spa No comas. E eku. = k’eleku. %mor k’eleku. %eng %spa Miralo. A k’ux ame itya’. %mor k’ux ame itya’. %eng %spa ( ). E ixtya’ ele. = k’ele ixtya atyaja. %mor k’ele ixtya atyaja. %eng %spa Mira haya lo encontraste. A la’ wa’i ila. %mor la’ wa’i ila. %eng %spa Ven parate aqui. E tya’. = tyi atyaja. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. A la’ wa’i ilayi. %mor la’ wa’i ilayi. %eng %spa Ven aqui. E añ tyakoñ. = oñ cha’kom. %mor oñ cha’kom. %eng %spa Quiero mucho. E ix añ cha läl. = ix añ jaläl. %mor ix añ jaläl. %eng %spa Haya esta el carrizo. A mutyo icha’ ak’eñety. %mor mutyo icha’ ak’eñety. %eng %spa Te va volver a dar. E mux koche ilayi. = mux koche ilayi. %mor mux koche ilayi. %eng %spa Ya me entro aqui. A baki. %mor baki. %eng %spa Donde. E ilayi. = ilayi. %mor ilayi. %eng %spa Aqui. A ta’ ches tyi icha’le. %mor ta’ ches tyi icha’le. %eng %spa Que le paso. E tyi yali. = tyi jajli. %mor tyi jajli. %eng %spa Se cayo. A tyi päkjyajli. %mor tyi päkjyajli. %eng %spa Se cayo de pansa. A maxtyo ba’añ iyokj. %mor maxtyo ba’añ iyokj. %eng %spa No tiene su pie. M ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A k’uñtyo yokj. %mor k’uñtyo yokj. %eng %spa Esta suave su pie. M ñox. = ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. A utyo yokj. %mor k’utyo yokj. %eng %spa Esta sueve su pie. A mache ba’añ imajle. %mor mache ba’añ imajle. %eng %spa No va ir. A mache ba’añ ake. %mor mache ba’añ ak’e. %eng %spa No vas a mirar. E ma’añ wochañ liblu. = ma’añ awotsañ jiñ libro. %mor ma’añ awotsañ jiñ libro. %eng %spa No lo metas ese libro. E ya’añi. = ya’añi. %mor ya’añi. %eng %spa Ahí esta. E akäñta äch. = akäñäta’. %mor akäñäta’. %eng %spa Lo conoces. A ches ilu’cha’le. %mor ches ilu’cha’le. %eng %spa Que le paso. M yamäta’. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. A ches ilu’cha’le. %mor ches ilu’cha’le. %eng %spa Que le paso. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M yamäta’. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. A ma’añ tyi sajtyi. %mor ma’añ tyi sajtyi. %eng %spa No se perdio. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. M amta’. = añächta’. %mor añächta’. %eng %spa Si hay. E tyi. = tyijp’eñ. %mor tyijp’eñ. %eng %spa Brincate. A chuyes. %mor chuyes. %eng %spa Que. A mache ba’añ awakjtyä. %mor mache ba’añ awakjtyä. %eng %spa No te vas a parar. A wale me ayajle. %mor wale me ayajle. %eng %spa Te vas a caer. A wäle ayajle. %mor wäle ayajle. %eng %spa Te vas a caer. A buchi’ ilayi. %mor buchi’ ilayi. %eng %spa Sientate aqui. E bañ. = ba’añ. %mor ba’añ. %eng %spa Donde. E tyulu. = ya’ tyulu ak’ach. %mor ya’ tyulu ak’ach. %eng %spa Ahí esta el pavo. A baki ke imajalo’ ñox. %mor baki ke imajalo’ ñox. %eng %spa Donde van a ir viejo. E ex ule. = tax juli. %mor tax juli. %eng %spa Ya se vino. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ya tyi koty. = ya’ tyi k’otyi. %mor ya’ tyi k’otyi. %eng %spa Ahí llego. A buchi’ nena. %mor buchi’ nena. %eng %spa Sientate Nena. E k’otyelo’. = ya’ k’otyelo’. %mor ya’ k’otyelo’. %eng %spa Ahí esta llegando. E k’otyelo’. = ya’ k’otyelo’. %mor ya’ k’otyelo’. %eng %spa Ahí esta llegando. A buchi’. %mor buchi’. %eng %spa Sientate. M ey. = ey. %mor ey. %eng %spa Sonido. E tyoty mota’. = añ tyi kotyoty ili moto. %mor añ tyi kotyoty ili moto. %eng %spa Esta en mi casa esta moto. A ch’ämäx maja iba’li. %mor ch’ämäx maja iba’li. %eng %spa Llevatelo este. A mach acha’leñ oñe. %mor mach acha’leñ oñe. %eng %spa No grites. M uty. = awuty. %mor awuty. %eng %spa Tu ojo. M uty. = awuty. %mor awuty. %eng %spa Tu ojo. E machokjma ili. = mach kchoko ili. %mor mach kchoko ili. %eng %spa Este no lo boto. M jäwäyiyi. = jämä tyi tyijki. %mor jämä tyi tyijki. %eng %spa Estaba colgado cuando se solto. M cha’añ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. E ta’. = ta’. %mor ta’. %eng %spa Sonido. E wälelo’. = ya0 julelo’. %mor ya julelo’. %eng %spa Ahí viene llegando. M wä’älex. = wä’älex. %mor wi’ilix. %eng %spa Despues. E yochelo’. = choñ iyochelo’. %mor choñ iyochelo’. %eng %spa Se estan entrando. E ächiñ. = ocheñ. %mor ocheñ. %eng %spa Entra. E wachokeñetyta’. = kwa’ chok’eñetyla. %mor kwa’ chok’eñetyla. %eng %spa Les voy adar. A ch’äte. %mor ch’äte. %eng %spa Pasalo. A ñox. %mor ñox. %eng %spa Viejo. E la’. = la’. %mor la’. %eng %spa Ven. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. A ak’eñix ñox. %mor ak’eñix ñox. %eng %spa Dale ya el viejo. A ak’eñ. %mor ak’eñ. %eng %spa Daselo. E j michäkibeñku. = chäkibeñku. %mor chäkibeñku. %eng %spa No le des. A mache acha’añ uk’ebä. %mor mache acha’añ uk’ebä. %eng %spa No vayas a llorrar. A much iyäsiye ili chiñ. %mor much iyäsiye ili chiñ. %eng %spa Si se descompone este. E akeñoñ. = ak’eñoñ. %mor ak’eñoñ. %eng %spa Dame. M tex. = ch’ätex. %mor ch’ätex. %eng %spa Pasalo. M chañ. = kcha’añ. %mor kcha’añ. %eng %spa Es mio. A ak’eñ ajñox. %mor ak’eñ ajñox. %eng %spa Dale el viejo. M chamoch. = kcha’añäch. %mor kcha’añäch. %eng %spa Si es mio. A tax xujli yokj. %mor tax xujli yokj. %eng %spa Ya se fracturo su pie. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E ch’ämäx. = ch’ämäx. %mor ch’ämäx. %eng %spa Agarralo. A maxki ke ich’äm. %mor maxki ke ich’äm. %eng %spa Quien va recibir. A ke cha’ ch’äma iyum. %mor ke cha’ ch’äma iyum. %eng %spa Lo va volver a llevar su dueño o su abuelo. E bakañ. = bakañ. %mor bakañ. %eng %spa Donde. M chäm eleta’. = kch’äm eñetyta’. %mor kch’äm eñetyta’. %eng %spa Te lo agarro. A jatyety mi ke acha’ lu’ loty. %mor jatyety mi ke acha’ lu’ loty. %eng %spa Tu vas a volver a recoger. M tye’. = ili tye’. %mor ili tye’. %eng %spa Este arbol. M jiño butyu. = jiñ buchu. %mor jiñ buchu. %eng %spa Esta sentado. A mach kcha’añ ili chi. %mor mach kcha’añ ili chi. %eng %spa No es mio este. E ja. = ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. A maxki icha’añ. %mor maxki icha’añ. %eng %spa Quien su suyo o su priedad. E ke klu’ choke wäta’. = ke klu’ choke’ awäta’. %mor ke klu’ choke’ awäta’. %eng %spa Dices que lo voy abotar todo. M chi’. = ili ts’i’. %mor ili ts’i’. %eng %spa Este perro. A maxki icha’añ. %mor maxki icha’añ. %eng %spa Quien su suyo o su propiedad. M mama. = mama. %mor mama. %eng %spa Mama. E ta’. = ta’. %mor ta’. %eng %spa Sonido. M tyawätyo. = tyäwätyo. %mor tyäwätyo. %eng %spa Que espere. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E taj. = taj. %mor tyti atyaja. %eng %spa Lo encontraste. E taj. = taj. %mor tyi atyaja. %eng %spa Lo encontraste. A ches tyi alu’ tyube. %mor ches tyi alu’ tyube. %eng %spa Que le hiciste todo. E ju. = ju. %mor ju’beñ. %eng %spa Vajate. A mache’ alu’ sätye’. %mor mache’ alu’ sätye’. %eng %spa No lo pierdas todo. M ele. = k’ekle. %mor k’ele. %eng %spa Mira. A ak’ä ilay. %mor ak’ä ila. %eng %spa Dejelo aqui. A ak’ä ilayi. %mor ak’ä ilayi. %eng %spa Dejelo aqui. E chätej. = ili ch’äte. %mor ili ch’äte. %eng %spa Este traiga. E chämä tye. = ch’ämätyälel. %mor ch’ämätyälel. %eng %spa Traigalo aqui. A atyajbe ityojo ta’ chiñ. %mor atyajbe ityojo ta’ chiñ. %eng %spa Le alcanzas la paga asi. M yamux. = yambälix. %mor yambälix. %eng %spa Ya otro. M yamäx. = yambälix. %mor yambälix. %eng %spa Es otro. E yambä. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E yambä. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E yambä. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. M wächäta’. = buchuta’. %mor buchuta’. %eng %spa Esta sentado. E yambä. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. E yambä. = yambä. %mor yambä. %eng %spa Otro. A la lotyla alibru nena. %mor la lotyla alibru nena. %eng %spa Lo guardamos tu libro Nena. M jä. = jä. %mor jä. %eng %spa Sonido. M äte. = ch’äte. %mor ch’äte. %eng %spa Pasalo. A ame achokjla tyi ok’obä. %mor ame achokjla tyi ok’obä. %eng %spa No vayan a tirar en el lodo. A ( ). %mor ( ). %eng %spa. A la’ku buchi’ wä’. %mor la’ku buchi’ wä’. %eng %spa Ven sientate aqui. A la’ buchi’ ila. %mor la’ buchi’ ila. %eng %spa Ven sientate aqui. A la’ buchi’ ila. %mor la’ buchi’ ila. %eng %spa Ven sientate aqui. E mäskema. = muxke imaja. %mor muxke imaja. %eng %spa Ya se va ir. A la’ buchi’. %mor la’ buchi’. %eng %spa Ven sientate. E muxkema. = mux ke ima. %mor mux ke ima. %eng %spa Ya se va ir. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. E muxkema. = muxke ima. %mor muxke ima. %eng %spa Ya se va ir. E la’añ uch. = la’añ uch. %mor la’añ uch. %eng %spa Aquí esta el lacuache. E muxke ima. = muxke imaja. %mor muxke imaja. %eng %spa Ya se va ir. A ma ama awäk’. %mor ma ama awäk’. %eng %spa No vas a ir a dejar. E jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. A mu’äch. %mor mu’äch. %eng %spa Si. E ma’añ. = ma’añ. %mor ma’añ. %eng %spa No. E jä’ä. = jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E jatyety ama awäk’. = jatyety ke amaja awuk’. %mor jatyety ke amaja awäk’. %eng %spa Tu vas a ir adejar. E ma’añ matyälel. = ma’añ ma atyälel. %mor ma’añ ma atyälel. %eng %spa No vas avenir. E maty. = ili matye’el. %mor ili matye’el. %eng %spa Este monte. S mich’. %mor mich’. %eng %spa Enojado. A ja. %mor ja. %eng %spa Sonido. S mich’. %mor mich’. %eng %spa Enojado. A jaja’. %mor jaja’. %eng %spa Sonido. S mach yom che’ mi ityäle ik’ejlel. %mor mach yom che’ mi ityäle ik’ejlel. %eng %spa No quiere cuando lo vienen a mirar. A jä’ä. %mor jä’ä. %eng %spa Sonido. E takejiñ. = ak’eñ jiñ. %mor ak’eñ jiñ. %eng %spa Dale ese. A isiya mi ichäkiñ. %mor isiya mi ichäkiñ. %eng %spa Su silla no la da. S isiya mi ichäkiñ. %mor isiya mi ichäkiñ. %eng %spa Su silla no la da. A jäjä’. %mor jäjä’. %eng %spa Sonido. E añäch yokj ksapatu. = añäch yokj ksapatu. %mor añäch yokj ksapatu. %eng %spa Si tiene suela mi zapato. E ksapatu. = ksapatu. %mor ksapatu. %eng %spa Mi zapato. K la’ich. = la’ich. %mor la’añ ich. %eng %spa Aqui esta el chile. A ame yakety. %mor ame yajlikety. %eng %spa No te vayas a caer. A ame yakety. %mor ame yajlikety. %eng %spa No te vayas a caer. + 62.31.70