.M:1 .L:66 .X:8 * Al Cha:y 10 .N:2 .H:Al Cha:y 10 $$$ ... .H: .H: .H: .H: *Age 3;0.8 *No of utterances: 478 *MLU: 2.52 *R10-1 Ch no, naj taj xirwela uj. = na raj taj k'o wi le qaciruela uj. %mor no *na raj ta-j /*k'o: *wi *le *qa-siruwela uj. %eng %spa nuestra ciruela no esta lejos. P eh. %mor eh. %eng %spa eh. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P a k'o chaq charech? %mor a k'o chaq charech? %eng %spa hay maduras. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P a chaq chik? %mor a chaq chik? %eng %spa estan maduras. Ch chaq a taj. = na chaq taj. %mor *na chaq ta-j. %eng %spa no estan maduras. R k'o chaq charech peri hasta. %mor k'o chaq charech peri hasta. %eng %spa hay maduras pero hasta. R ka powi. %mor ka powi. %eng %spa encima(en la punta). P k'o chaq. %mor k'o chaq. %eng %spa hay maduras. Ch m. ki. = m. ki. %mor m. ki. %eng %spa dulces. P ja? %mor ja? %eng %spa que? Ch ki. = ki. %mor ki. %eng %spa dulce. P ki? %mor ki? %eng %spa dulce. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P ah, katij at? %mor ah, katij at? %eng %spa lo come ud? Ch tij taj. = ma kintij taj. %mor *ma *k-0-*in/tij ta-j. %eng %spa no lo como. P jasche? %mor jasche? %eng %spa porque? Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R anampe ri!. %mor anampe ri!. %eng %spa anda a traerlo. P m. %mor m. %eng %spa m. R anampe. laj ki chanampe. %mor anampe. laj ki chanampe. %eng %spa pruebalo esta muy dulce. P ya. %mor ya. %eng %spa asi. C a ki le manzan? %mor a ki le manzan? %eng %spa esta dulce la manzana. Tr m. manzan taj. cirwela. %mor m. manzan taj. cirwela. %eng %spa no es manzana. ciruela. C ciruela. %mor ciruela. %eng %spa ciruela. R je. %mor je. %eng %spa a si. Ch maxan taj. xirwela. = mazan taj, cirwela. %mor mazan ta-j, sirwela. %eng %spa no es manzana, es ciruela. C ah, jun manzan kut. %mor ah, jun manzan kut. %eng %spa es una manzana. *R10-2 Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R a k'o jun retz'ab'al lali xak'am loq? %mor a k'o jun retz'ab'al lali xak'am loq? %eng %spa traes un juguete a la nina. C ah, k'o le wuj. %mor ah, k'o le wuj. %eng %spa esta el libro. R ah. jasa k'o chuwach? %mor ah. jasa k'o chuwach? %eng %spa que tiene adentro. C k'o le jun wuj. %mor k'o le jun wuj. %eng %spa esta el libro. R are kawaj k'o lintaq winaq. %mor are kawaj k'o lintaq winaq. %eng %spa yo quiero que esten las personas. R chuwach. %mor chuwach. %eng %spa en el libro. Ch nu pam. = nu pam. %mor nu-pam. %eng %spa mi estomago. R intaq winaq, intaq in, m. %mor intaq winaq, intaq in, m. %eng %spa las personas, nosotros. C jas uwach le wuj nab'e? %mor jas uwach le wuj nab'e? %eng %spa que es el libro primero. C le june? %mor le june? %eng %spa este uno. R le juni? %mor le juni? %eng %spa este uno. Ch la jun li. = le jun ri. %mor le jun ri. %eng %spa este uno. C k'o le jun chik. %mor k'o le jun chik. %eng %spa esta el otro. Ch jun chik. = jun chik. %mor jun chi-k. %eng %spa otro. R a k'o le pota? %mor a k'o le pota? %eng %spa esta la foto. C k'o le poto? wene pa le jujun q'ij. %mor k'o le poto? wene pa le jujun q'ij. %eng %spa esta la foto? talves en dos dias. C pero chanim xaq k'o le jun wuj. %mor pero chanim xaq k'o le jun wuj. %eng %spa pero pronto solo esta el libro. C are le. %mor are le. %eng %spa es el. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. C a kasikij le wuj? %mor a kasikij le wuj? %eng %spa lees el libro. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R jasa kub'ij? %mor jasa kub'ij? %eng %spa que dice. Ch enaj qaj. = enaj qaj. %mor enaj q'aq'. %eng %spa el fuego. C jas uwach? k'o le. %mor jas uwach? k'o le. %eng %spa que, hay en. Ch no, put foto. = no, put foto. %mor no, put foto. %eng %spa no, foto. R le jun, jun aq. %mor le jun, jun aq. %eng %spa el cerdo, un cerdo. C jun aq. ah je. %mor jun aq. ah je. %eng %spa un cerdo, a si. Ch jun aq wara ayi. = jun aq k'o waral i. %mor jun aq /*k'o: waral i. %eng %spa un cerdo esta aqui. *R10-3 C jawi k'o wi le aq? %mor jawi k'o wi le aq? %eng %spa en donde esta el cerdo. R k'o pa kim. %mor k'o pa kim. %eng %spa esta en el pajon. Ch no, k'o kim. = k'o pa kim. %mor no /k'o: *pa kim. %eng %spa esta en el pajon. C k'o pa k'ayes. %mor k'o pa k'ayes. %eng %spa esta en la hierba. R ay jawi pu le kowile. %mor ay jawi pu le kowile. %eng %spa en donde esta pues. R jun al Chay e. %mor jun al Chay e. %eng %spa esa Ros. C al juana. k'ole le tzij. %mor al juana. k'ole le tzij. %eng %spa juana, esta las palabras. C pa ingles. %mor pa ingles. %eng %spa en ingles. R le kotz'ij pa ingles. %mor le kotz'ij pa ingles. %eng %spa estan las palabras en ingles. C ah je le le. %mor ah je le le. %eng %spa a si el. Ch dij at taj loj. = le k'o tzij ma at taj. %mor *le /*k'o: tzij *ma at taj. %eng %spa hay palabras no ud. C le nu qij pa finka. %mor le nu qij pa finka. %eng %spa mi dia en la finca. Ch an tej Pelip. janik. = le Pelipe. kayajanik. %mor le Pelipe. *k-0/yaj-an-ik. %eng %spa Felipe da. R tet. %mor tet. %eng %spa et. Jr chasikij kut al chay. %mor chasikij kut al chay. %eng %spa lealo Ros. Jr chiwila jun taq aqe. %mor chiwila jun taq aqe. %eng %spa miren unos gallos. C le. %mor le. %eng %spa ese. Ch nkomum. = nkomum. %mor nkomum. %eng %spa hay. R al chay chawila kut cha. %mor al chay chawila kut cha. %eng %spa Ros mira pues. C k'o le jun wuj chik. %mor k'o le jun wuj chik. %eng %spa esta el otro libro. R ayyy. %mor ayyy. %eng %spa ay. Ch aya kolik cha. = aya kolik cha. %mor aya /k'o:-l-ik /cha. %eng %spa aya, esta dice. R le. %mor le. %eng %spa ese. R jas k'uwach le junaj ririri. %mor jas k'uwach le junaj ririri. %eng %spa que es esta cosa. R al chay ri. %mor al chay ri. %eng %spa Ros. R ak. %mor ak. %eng %spa gallo. R jun kej. %mor jun kej. %eng %spa un caballo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. *R10-4 Jr k'o jun wakux intaq ak'ee. %mor k'o jun wakux intaq ak'ee. %eng %spa hay una vaca, unos gallos. Ch ak' ale. = ak' ale. %mor ak' ale. %eng %spa gallina ve. Jr intaq ak'alab' le. %mor intaq ak'alab' le. %eng %spa unos ninos. Ch e kalab' la. = le ntaq ak'alab' le. %mor *le *ntaq ak'al-ab' le. %eng %spa esos ninos ve. R xawilo. %mor xawilo. %eng %spa lo ves. R aka'lab' aje. %mor aka'lab' aje. %eng %spa los ninos ve. Ch kax le. = jun carro le. %mor *jun carro le. %eng %spa un carro ve. R naj ali juna ala le. %mor naj ali juna ala le. %eng %spa una nina, un nino ve. R jun ak'e, jun ixtuxa ak'e. %mor jun ak'e, jun ixtuxa ak'e. %eng %spa un gallo, una gallina. Ch utux ake. = jun ixtuxa ak' e. %mor *jun ixtux-*a ak' e. %eng %spa una gallina. R ke luq tirin chike. ka'amo. %mor ke luq tirin chike. ka'amo. %eng %spa esta enclocando, lo hace. R ki ananom chikan jin ki. %mor ki ananom chikan jin ki. %eng %spa lo estoy haciendo, lo recogen. R saqmol. %mor saqmol. %eng %spa el huevo. Ch tuqanin. = ketuqtirin. %mor *k-*e/tuqtirin. %eng %spa encloca(gallo). C jas, jas ke. %mor jas, jas ke. %eng %spa que, que. Ch an xaqamol le. = xu'an jun saqmol e. %mor *x-0-*u/b'an *jun saqmol e. %eng %spa hizo un huevo. C jun saqmole. jas ku'am. %mor jun saqmole. jas ku'am. %eng %spa un huevo, que hace. C le saqmol. %mor le saqmol. %eng %spa el huevo. R kapolixik. %mor kapolixik. %eng %spa lo cocieron. C polixile. %mor polixile. %eng %spa cocer. R ka'an che rikil. %mor ka'an che rikil. %eng %spa lo hicieron de comida. Ch e ikil. = ka'an che rikil. %mor *x-0-*a/b'an che rikil. %eng %spa lo hicieron de comida. C k'o le jun unan chiri. %mor k'o le jun unan chiri. %eng %spa esta su mama aqui. C y le jun ral. %mor y le jun ral. %eng %spa su hija. R kula waral a pedro. %mor kula waral a pedro. %eng %spa y aqui pedro. C chiri le tzi? %mor chiri le tzi? %eng %spa aqui el perro. R ay chawilampele? %mor ay chawilampele? %eng %spa ay mira. R al chay le. ay al chay le. %mor al chay le. ay al chay le. %eng %spa Ros. Ros. *R10-5 Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. P jas uwach la le. %mor jas uwach la le. %eng %spa que es eso. R chay. %mor chay. %eng %spa Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwachale. %mor jas uwachale. %eng %spa que es eso. Ch wakax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa vaca. Tr len taq wakaxe. laj chaqe le. %mor len taq wakaxe. laj chaqe le. %eng %spa la vacas y sus duenos. P e juropa le. %mor e juropa le. %eng %spa cuantos son. Ch ka chinka le wakax. = cinco le wakax. %mor cinco le wakax. %eng %spa 5 vacas. R e cinco le wakax. %mor e cinco le wakax. %eng %spa so 5 las vacas. P a ekiya. %mor a ekiya. %eng %spa son muchos. R kiya. %mor kiya. %eng %spa muchos. R kiya. %mor kiya. %eng %spa muchos. R Sasenta wakax e k'oolik. %mor Sasenta wakax e k'oolik. %eng %spa 60 vacas hay. Ch xenta wakax k'oolik. = sesenta wakax e k'olik. %mor sesenta wakax *e /k'o:-l-ik. %eng %spa 60 vacas hay. Ch ay ya la jun jalon. = xya la jun jaron. %mor *x-0/ya-PASS1 la jun jaron. %eng %spa le dieron agua. Ch luk wakax leh. = ruk' le wakax le. %mor r-uk' *le wakax le. %eng %spa a la vaca. P jas uwache june. %mor jas uwache june. %eng %spa que es ese uno. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwache june. %mor jas uwache june. %eng %spa que es ese uno. R le jun ak'al. %mor le jun ak'al. %eng %spa ese nino. Ch jun k'al. = le jun ak'al. %mor *le jun ak'al. %eng %spa ese nino. C le ak'al karil le wakax. %mor le ak'al karil le wakax. %eng %spa el nino ve a la vaca. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R karil le wakax laj ki karilo. %mor karil le wakax laj ki karilo. %eng %spa ve a la vaca, lo ve. R k'o kuk'ake le. %mor k'o kuk'ake le. %eng %spa y esta. C karil le. %mor karil le. %eng %spa ve la. R le ki saq mol le. %mor le ki saq mol le. %eng %spa los huevos. C ah je, no. %mor ah je, no. %eng %spa a si, no. Ch xaqmo le. = lu saqmol le. %mor *le *u-saqmol le. %eng %spa los huevos. *R10-6 R la li qor. %mor la li qor. %eng %spa su mesa. C lu le che k'o chuxe. %mor lu le che k'o chuxe. %eng %spa su bebe esta debajo. R jawi kuwi lu leche le. %mor jawi kuwi lu leche le. %eng %spa en donde esta la leche. C k'ole lu leche, k'o. %mor k'ole lu leche, k'o. %eng %spa esta su leche, esta. C chupam la wakax. %mor chupam la wakax. %eng %spa adentro de la vaca. Ch leche. = leche. %mor leche. %eng %spa la leche. R wex paq'inik k'o k'o. %mor wex paq'inik k'o k'o. %eng %spa si se revienta esta. R u leche. %mor u leche. %eng %spa su leche. R saj k'ute. %mor saj k'ute. %eng %spa si pues. C we tam taj. k'o le jun. %mor we tam taj. k'o le jun. %eng %spa no lo se, esta el uno. C jun hoja chik. %mor jun hoja chik. %eng %spa otra hoja. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. R a una vez kasipaj kanle. %mor a una vez kasipaj kanle. %eng %spa de una vez vas a regalar. R wari. %mor wari. %eng %spa esto. R intaq wakax choqoq. %mor intaq wakax choqoq. %eng %spa estas vacas digas diga. Ch taq wakax. = taq wakax. %mor taq wakax. %eng %spa las vacas. C ah no rajuwaxik le. %mor ah no rajuwaxik le. %eng %spa es necesario. C wari, are jun ak'al chik. %mor wari, are jun ak'al chik. %eng %spa esto otro nino. C le wakax kutij le q'ayes. %mor le wakax kutij le q'ayes. %eng %spa la vaca come hierba. C kub'ij chiri. %mor kub'ij chiri. %eng %spa come aqui. R m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwache ri al chay ri. %mor jas uwache ri al chay ri. %eng %spa que es esto Ros. R al chay cha jas uwach inaj ri. %mor al chay cha jas uwach inaj ri. %eng %spa Ros dice que es esto. Ch ne wich che. = wich tzi. %mor wich tzi. %eng %spa perrito. P jah? %mor jah? %eng %spa que. R tzi cha. %mor tzi cha. %eng %spa perro dice. Ch wich chi. = wich tzi. %mor wich tzi. %eng %spa perrito. P chi. %mor chi. %eng %spa perro. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. *R10-7 C y le juni jas uwach. %mor y le juni jas uwach. %eng %spa el uno, que es. R korral cheqoq. %mor korral cheqoq. %eng %spa esta aqui diga. Ch ay komo jexe jale. *** = ay komo jexe jale. %mor ay komo j-e/xej ale. %eng %spa como cambiaron. Ch jun chik e. = jun chik e. %mor jun chi-k e. %eng %spa el otro. R korral. %mor korral. %eng %spa corral. R ay pele. %mor ay pele. %eng %spa mira. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R lu palaj wakax kalcha. %mor lu palaj wakax kalcha. %eng %spa la cara de la vaca diga. Ch palaj wakax. = upalaj wakax. %mor *u-palaj wakax. %eng %spa su cara de la vaca. R kontodo jun ak'al kacha. %mor kontodo jun ak'al kacha. %eng %spa con un nino dice. Ch to k'al. = kon todo jun ak'al. %mor *kon todo *jun ak'al. %eng %spa con un nino. C le ak'al karij le. karil le le. %mor le ak'al karij le. karil le le. %eng %spa el nino ve, ve. C palaj le wakax y le le. %mor palaj le wakax y le le. %eng %spa la cara de la vaca. C le wakax kub'ij muuu. %mor le wakax kub'ij muuu. %eng %spa la vaca dice muuu. C che le ak'al. %mor che le ak'al. %eng %spa al nino. R a Felipe. %mor a Felipe. %eng %spa Felipe. C y le ak'al. %mor y le ak'al. %eng %spa el nino. R chama kij b'i le jewa. %mor chama kij b'i le jewa. %eng %spa corta por aqui. Ch tayin. = al talin. %mor *al talin. %eng %spa catarina. R xa ku xa tuk chuloqo. %mor xa ku xa tuk chuloqo. %eng %spa es que entrastes. Ch ay k'olik chi junleh. = k'o chi jun e. %mor /k'o:-!l-!ik chi jun e. %eng %spa hay otro. R a pedro. %mor a pedro. %eng %spa Pedro. P m. %mor m. %eng %spa m. R jawi xix antaj wu loqe. %mor jawi xix antaj wu loqe. %eng %spa en donde vinieron. P k'o ta xuj antaj wuloq. %mor k'o ta xuj antaj wuloq. %eng %spa en mi segun lugar. R eh maja b'a ki majij riri. %mor eh maja b'a ki majij riri. %eng %spa todavia no comienzan esto. P m. %mor m. %eng %spa m. *R10-8 C jas uwach le juni. %mor jas uwach le juni. %eng %spa que es esto. P jas uwache riri. %mor jas uwache riri. %eng %spa que es esto. Ch m wicha wicha put. = m wicha wicha put. %mor m wich-a wich-a put. %eng %spa pequeno, pequeno. C ah je. %mor ah je. %eng %spa a si. R awich ma k'o aq cha. %mor awich ma k'o aq cha. %eng %spa es pequeno, no habia coche. Ch m. m. wich aq lii. = wich aq ri. %mor wich aq ri. %eng %spa pequeno cerdo. Ch wich, wich, wich warli. = wich aq le wari. %mor wich *aq *le wari. %eng %spa pequeno cerdo. Ch wich wa kontodo. = wich wa le ri. %mor wich wa le ri. %eng %spa es pequeno esto. Jr tajin kikitij kitu xe upam. %mor tajin kikitij kitu xe upam. %eng %spa estan comiendo en la. Jr unam cheqaq. %mor unam cheqaq. %eng %spa teta de su mama. Ch tij tux nan. = kikitij kitu xe upan unan. %mor *k-0-*ki/tij *ki-tu *xe *u-*pan *u-nan. %eng %spa toman su leche con su mama. C ah je, lu nan kutzuq. %mor ah je, lu nan kutzuq. %eng %spa su mama bota. C le jun ak'aleb', jun ak'aleb'. %mor le jun ak'aleb', jun ak'aleb'. %eng %spa a esos ninos, un nino. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P ekiya. %mor ekiya. %eng %spa son muchos. Ch no, ne tij. = na kikitij. %mor na *k-0-*ki/tij. %eng %spa no comen. R e kiya choqoq. %mor e kiya choqoq. %eng %spa son muchos diga. Ch tij, tij wah. = kikitij kiwa. %mor *k-0-*ki/tij *ki-wa. %eng %spa comen su tortilla. C ah ne, kutij, kikitij leche. %mor ah ne, kutij, kikitij leche. %eng %spa come, toma leche. R leche. %mor leche. %eng %spa leche. Ch tij leche. = kikitij leche. %mor *k-0-*ki/tij leche. %eng %spa toman leche. C ah je kikitij leche. %mor ah je kikitij leche. %eng %spa a si tomar leche. C che lu nan. %mor che lu nan. %eng %spa a su mama. Ch ay kolike loj ata le. = k'o la reloj at le. %mor ay /k'o:-!l-!ik le *a-reloj at le. %eng %spa ud tiene su reloj. R a Felipe. %mor a Felipe. %eng %spa Felipe. C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. R tren tay ocho la kalab'. %mor tren tay ocho la kalab'. %eng %spa 38 ninos. Ch no. kolik loj ata le. = k'o la reloj at le. %mor no /k'o:-!l-!ik *le *a-reloj at le. %eng %spa tiene tu reloj. *R10-9 C le aq. %mor le aq. %eng %spa el cerdo. P no loje reloj. %mor no loje reloj. %eng %spa reloj. C loj. %mor loj. %eng %spa reloj. P reloj cha. %mor reloj cha. %eng %spa reloj diga. R yamero ala doce. %mor yamero ala doce. %eng %spa yamero a los 12. C ah le reloj. %mor ah le reloj. %eng %spa a si el reloj. R ...... %mor ...... %eng %spa ...... Ch loj a le q'a. = le reloj k'o che laqab'. %mor *le reloj /*k'o: *che le *a-q'ab'. %eng %spa el reloj esta en tu mano. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch loq' at. = xaloq' at? %mor *x-0-*a/loq' at? %eng %spa lo comprastes tu? C pa qab'. %mor pa qab'. %eng %spa en tu mano. Ch loq chi jun. = xuloq' chi jun. %mor *x-0-*u/loq' chi jun. %eng %spa lo compro otro. Ch loj atat in. = lu reloj lintat in. %mor *le *u-reloj *le *in-tat in. %eng %spa el reloj de mi papa. R le chawi lampe le. %mor le chawi lampe le. %eng %spa mira ve. C pa qab'. %mor pa qab'. %eng %spa en tu mano. Tr ay le, jin, jin tzi le, k'o ay. %mor ay le, jin, jin tzi le, k'o ay. %eng %spa la mujer esta. Tr chuxe le. %mor chuxe le. %eng %spa debajo. C ah, k'olik. %mor ah, k'olik. %eng %spa esta. Ch m, loq', loja. = xuloq lu reloj. %mor *x-0-*u/loq' *le *u-reloj. %eng %spa compro su reloj. C k'olik le. %mor k'olik le. %eng %spa esta. Ch ch'i le. = tz'i le. %mor tz'i le. %eng %spa perro. P no. %mor no. %eng %spa no. Ch Pelipa, ch'i taj. = ma tz'i taj. %mor ma tz'i ta-j. %eng %spa no es perro. R ay no, ma utz. %mor ay no, ma utz. %eng %spa ay no, no esta bien. C b'wen. %mor b'wen. %eng %spa bien. Ch le, le xaq. = le, le xaq. %mor le, le xaq. %eng %spa el solo. P jas uwach le ririri? %mor jas uwach le ririri? %eng %spa que es este. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. *R10-10 R al Chay, chach'awa k'ut, al chay. %mor al Chay, chach'awa k'ut, al chay. %eng %spa Ros, habla pues, Ros. R chach'awa k'ut. %mor chach'awa k'ut. %eng %spa habla pues. P jas uwach, e riri? %mor jas uwach, e riri? %eng %spa que es esto. R ja? %mor ja? %eng %spa que? P jas uwach e riri? %mor jas uwach e riri? %eng %spa que es este. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R a Felipe. %mor a Felipe. %eng %spa Felipe. Ch no, Felipe warli. = Felipe wa, le ri. %mor no Felipe wa, le ri. %eng %spa Felipe esto. C no chij warali. %mor no chij warali. %eng %spa no la oveja aqui. R tit. %mor tit. %eng %spa (expresion). R ka'antaj. chij le. %mor ka'antaj. chij le. %eng %spa no lo hagas, es oveja. C y le jun k'isik. %mor y le jun k'isik. %eng %spa y la cabra. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P k'isik. %mor k'isik. %eng %spa cabra. R k'isik, con todo jun ch'ij e. %mor k'isik, con todo jun ch'ij e. %eng %spa cabra con una oveja. R kon todo jun aq chik e. %mor kon todo jun aq chi-k e. %eng %spa con una gallina. Ch di, wilom. = di, wilom. %mor di, w/il-om. %eng %spa muchacha lo he visto. R le, jun wakaxe. %mor le, jun wakaxe. %eng %spa esta vaca. P jas uwach e jun nime? %mor jas uwach e jun nime? %eng %spa que es ese grande. R al Chay cha. jask'uwach e. %mor al Chay cha. jask'uwach e. %eng %spa Ros. que es. R jun nime cha? are chawila. %mor jun nime cha? are chawila. %eng %spa un grande dice, mi solo. R kut. di. %mor kut. di. %eng %spa pues muchacha. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. C no. %mor no. %eng %spa no. R le utza la na kawaj. %mor le utza la na kawaj. %eng %spa esta bien sino quieres. C jas kawaj, al chay? %mor jas kawaj, al chay? %eng %spa que quieres Ros. R chawiyej na, chawiyej na. %mor chawiyej na, chawiyej na. %eng %spa esperate, esperate. C le, le. %mor le, le. %eng %spa ese. Ch ah no? = ah no? %mor ah no? %eng %spa ah, no. *R10-11 C no? jawi? %mor no? jawi? %eng %spa no, en donde. R kej, makina. %mor kej, makina. %eng %spa caballo, maquina. C wakax kub'ij. %mor wakax kub'ij. %eng %spa vaca dice. Ch ay, pelik muj chik le. = Pelipe, muj chik e. %mor Pelipe, muj chi-k e. %eng %spa Felipe ya es sosob'ra. C ah, k'olik. %mor ah, k'olik. %eng %spa esta. Ch le, ay, k'olik. = le, ay, k'olik. %mor le, ay, /k'o:-l-ik. %eng %spa ese, esta. Ch jun ixmal. = jun rismal. %mor jun rismal. %eng %spa un su pelo. R ah chanim kape le foto. %mor ah chanim kape le foto. %eng %spa viene luego la foto. Ch k'oo taj. = k'oo taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no esta. C jas uwach le are? %mor jas uwach le are? %eng %spa que es el? Ch no, maloq chi jun. = chama chula jun. %mor no *ch-0-*a/k'am-a chi la-!oq jun. %eng %spa traiga otro. C k'olik, ah je'. ah. %mor k'olik, ah je'. ah. %eng %spa esta si. C pero aretaq xk'is le juni. %mor pero aretaq xk'is le juni. %eng %spa pero cuando termina el otro. P chawilana le june cha. %mor chawilana le june cha. %eng %spa mira el otro dice. P te kaya chile jun chik. %mor te kaya chile jun chik. %eng %spa despues vas a dar el otro. Ch ah, k'olik jun chik le? = k'o le jun chike. %mor ah /k'o:-!l-!ik *le jun chi-k e. %eng %spa esta el otro. R peri xa jun wak'a. %mor peri xa jun wak'a. %eng %spa pero es una vaca. C jasu, jas uwach le jun chike? %mor jasu, jas uwach le jun chike? %eng %spa que es el otro. R una vez chik kaya chi kan. %mor una vez chik kaya chi kan. %eng %spa de una vez vas a dejar el. R le jun chaqech e jun chik. %mor le jun chaqech e jun chik. %eng %spa uno a nosotros el otro. Ch xa jun. = xa jun. %mor xa jun. %eng %spa solo uno. R ay, a Felipe chamak'ij b'i. %mor ay, a Felipe chamak'ij b'i. %eng %spa Felipe corta. R le jewari. %mor le jewari. %eng %spa esto. C le, le juna ixoq. %mor le, le juna ixoq. %eng %spa la mujer. Ch talin!. = talin!. %mor talin!. %eng %spa catarina. R chamak'ij b'ik. jun ixoq. %mor chamak'ij b'ik. jun ixoq. %eng %spa corta esta mujer. C ah je. %mor ah je. %eng %spa a si. Ch maloq tem, felip. = kenmala jun item, felipe. %mor *k-0-*e-*in/k'am-a la-!oq *jun *i-tem, felipe. %eng %spa voy a traer una silla. C ah, utz, utz warak. %mor ah, utz, utz warak. %eng %spa bien, bien si. *R10-12 Ch m. maloq. = kenmaloq. %mor *k-0-*e-*in/k'am-a la-oq. %eng %spa lo voy a traer. C utz waral. %mor utz waral. %eng %spa esta bien aqui. P jawi k'o wi? %mor jawi k'o wi? %eng %spa en donde esta. Ch ma loq, felipa tem. = kenma loqa, felip latem. %mor *k-0-*e-*in/k'am-a la-oq, felip *le *a-tem. %eng %spa voy a traer su silla Felipe. Ch k'o taj. = k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no hay. P k'otaj? %mor k'otaj? %eng %spa no hay. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C utz waral. %mor utz waral. %eng %spa esta bien aqui. P jasche ma k'otaj? %mor jasche ma k'otaj? %eng %spa porque no hay? Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P jas uwach katzukuj? %mor jas uwach katzukuj? %eng %spa que buscas. C katzukuj jun tem? %mor katzukuj jun tem? %eng %spa busco una silla. Ch wej na felipe. = chanawiyej na felipa. %mor *ch-*in-*aw/iye-j na felipa. %eng %spa esperame Felipe. C k'o ixjut pa cirwela. %mor k'o ixjut pa cirwela. %eng %spa esta en gusano la ciruela. P n ka sipaj jun we kenchupu loq. %mor n ka sipaj jun we kenchupu loq. %eng %spa regalame uno, voy a cortarlo. R tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. P tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. R jat b'a le!. %mor jat b'a le!. %eng %spa anda pues. P ja wene kayajan a tat. %mor ja wene kayajan a tat. %eng %spa peor si regana tu papa. R k'ota in tat. %mor k'ota in tat. %eng %spa no esta mi papa. P jawi enak wi? %mor jawi enak wi? %eng %spa en donde se fue. Ch chila nana. = chi la nan a. %mor chi la nan a. %eng %spa alli. por alla. C a kachob' uwach le alu? %mor a kachob' uwach le alu? %eng %spa conocer a pedro? R ay lu? %mor ay lu? %eng %spa pedro. C ah je. %mor ah je. %eng %spa a si. *R10-13 Ch li tem. = ri latem. %mor ri *le *a-tem. %eng %spa aqui esta tu silla. R kinchob'o. %mor kinchob'o. %eng %spa lo se. P jawi kimpe wi? %mor jawi kimpe wi? %eng %spa en donde vengo. C maltiox al Chay. %mor maltiox al Chay. %eng %spa gracias Ros. R kape chi xik. %mor kape chi xik. %eng %spa viene de Chixie(name of a canton). Ch tiox. = maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. P kimpe taj. %mor kimpe taj. %eng %spa no vengo. C maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. Ch inchukuj chi jun cha. = kintzikuj chi jun cha. %mor *k-0-in/tzuku-j chi jun /cha. %eng %spa voy a b'uscar otro dice. C pa le jun chik? %mor pa le jun chik? %eng %spa en el otro. Ch taj ix. = ma ki'an ta ix. %mor *ma *k-0-*i/*b'an ta-!j ix. %eng %spa no lo hagan uds. R a Felip, a Felipa. %mor a Felip, a Felipa. %eng %spa Felipe. C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. R a una vez kasipaj kane. %mor a una vez kasipaj kane. %eng %spa de una vas a regalar. R jun chaqe chi. %mor jun chaqe chi. %eng %spa esto a nosotros. C ah je!. %mor ah je!. %eng %spa a si. Ch ay, ay chenka. = ay, ay chenka. %mor ay, ay chenka. %eng %spa ay b'onito. R m, chema kasipaj. are. %mor m, chema kasipaj. are. %eng %spa porque no regalas. R ma kasipaj ta wa le jun. %mor ma kasipaj ta wa le jun. %eng %spa no vas a regalar este uno. R chaqech. tzawech at. %mor chaqech. tzawech at. %eng %spa a nosotros, a ud. R wi wa le juni? %mor wi wa le juni? %eng %spa es mio este uno. C ah je. awe in. %mor ah je. awe in. %eng %spa a si, es mio. R ah, are la qechuj wa le ri? %mor ah, are la qechuj wa le ri? %eng %spa entonces esto es de nosotros. C uhuh, awe at. awe at, al Chay. %mor uhuh, awe at. awe at, al Chay. %eng %spa es tuyo, es tuyo Ros. C le ixaqib' chiri. %mor le ixaqib' chiri. %eng %spa las mujeres aqui. R k'o ixoqib' cha. %mor k'o ixoqib' cha. %eng %spa hay mujeres dice. C le ala alab'omab', alitomab'. %mor le ala alab'omab', alitomab'. %eng %spa las muchachas y muchachos. R ala, ahje, b'onita. %mor ala, ahje, b'onita. %eng %spa asi bonito. C ahje, jas uwach al Chay? %mor ahje, jas uwach al Chay? %eng %spa que es Ros. *R10-14 C a kasikix, a kasikij uwuwuj. %mor a kasikix, a kasikij uwuwuj. %eng %spa van leer, a leer libro. Ch ay, xaj le. = xaq jela. %mor xaq jela. %eng %spa sera asi. Ch ay wich a'al e. = wich ak'al e. %mor wich ak'al e. %eng %spa ninito. C ah je. le chikop k'o chupam. %mor ah je. le chikop k'o chupam. %eng %spa el animal esta adentro. Ch no. an taj. = ma ka'an taj. %mor no *ma *k-0-*a/b'an ta-j. %eng %spa no lo hagas. P ah, le. %mor ah, le. %eng %spa ese. Ch leq. ya leche pelip. = leche. chaya rech le, pelipe. %mor leche. *ch-0-*a/ya' r-e-ch le, pelip e. %eng %spa esa leche le dan a Felipe. C ah no. %mor ah no. %eng %spa no. Ch di ch'am, ch'am, ch'am. = di ch'am, ch'am, ch'am. %mor di ch'am, ch'am, ch'am. %eng %spa es amargo, amargo. Ch li. = ri. %mor ri. %eng %spa aqui. C a ch'am? %mor a ch'am? %eng %spa amargo. Ch ch'am taj. = ma ch'am taj. %mor *ma ch'am ta-j. %eng %spa no es amargo. R a ch'am al Chay? %mor a ch'am al Chay? %eng %spa es amargo Ros. C ch'am taj? ki? %mor ch'am taj? ki? %eng %spa no es amargo? es dulce? Ch ki. = ki. %mor ki. %eng %spa dulce. C ki le juni? %mor ki le juni? %eng %spa es dulce es uno? Ch ki. = ki. %mor ki. %eng %spa dulce. C wene a lu karaj le juni? %mor wene a lu karaj le juni? %eng %spa talves pedro quiere esto. P chuwila k'u le wuj. %mor chuwila k'u le wuj. %eng %spa mira el libro. C k'o le jun aq chik. y le juni? %mor k'o le jun aq chik. y le juni? %eng %spa esta el otro gallo, y este uno? Ch at'it. = at'it. %mor at'it. %eng %spa (expresion). R ay, chawilampe le!. %mor ay, chawilampe le!. %eng %spa mira ve. Ch ah no, we at q'e. = awe at ne q'e. %mor no aw-e at *ne q'e. %eng %spa es tuyo. C le juni. %mor le juni. %eng %spa este uno. Ch lech pelipe q'e. = rech ni la pelipe q'e. %mor r-e-ch *ni *la pelipe q'e. %eng %spa es Felipe. C kub'ij. kub'ij pa Ingles "mis". %mor kub'ij. kub'ij pa Ingles "mis". %eng %spa dice en ingles "mis". R pi Ingles. %mor pi Ingles. %eng %spa en ingles. C mus. %mor mus. %eng %spa ladino. P mus ub'i le juni cha? %mor mus ub'i le juni cha? %eng %spa ladino se llama esto. *R10-15 Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C mus ub'i. %mor mus ub'i. %eng %spa se llama ladino. Ch mux la mus. *** = mux la mus. %mor mux la mus. %eng %spa ladino. R mus ub'i le jun ri cha. %mor mus ub'i le jun ri cha. %eng %spa este se llama ladino dice. C jas uwach le jun? %mor jas uwach le jun? %eng %spa que es este uno. Ch ay, wixtaj warli. = kinwixtaj na le wari. %mor *k-inw/il-xtaj *na *le wari. %eng %spa voy a ver esto. Ch tet we at. = tet mawe at. %mor tet *ma aw-e at. %eng %spa no es tuyo. C le jun oso. %mor le jun oso. %eng %spa el oso. Ch paxij we q'e. = kinpaxij jun awe q'e. %mor *k-0-*in/paxi-j *jun aw-e q'e. %eng %spa te voy a matar. C le jun elefante. %mor le jun elefante. %eng %spa un elefante. R elefante, elefant. %mor elefante, elefant. %eng %spa elefante. Ch ana k'u at ale cha. = chana ku at la le cha. %mor *ch-0-*a/b'an-a k'u at la le /cha. %eng %spa haga ud. Ros. P jas u wach e juni al Chay? %mor jas u wach e juni al Chay? %eng %spa que es este uno Ros. Ch ja? = ja? %mor ja? %eng %spa que. P ri linaj cuenta ri? %mor ri linaj cuenta ri? %eng %spa aqui este cuento(cosa). Ch m? = m? %mor m? %eng %spa m. P jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. Ch no ch'ob' taj. = no, ma kinch'ob' taj. %mor no, *ma *k-0-*in/ch'ob' ta-j. %eng %spa no lo se. C jun kar. %mor jun kar. %eng %spa un pescado. Ch manka. = manka. %mor manka. %eng %spa mango. P mota. %mor mota. %eng %spa mota. R no, mota pues cha. %mor no, mota pues cha. %eng %spa es moto. C kar. %mor kar. %eng %spa pescado. R chin kachaqe. le ri at a Pedro? %mor chin kachaqe. le ri at a Pedro? %eng %spa de quien es, es de Pedro? C le jun k'uch. %mor le jun k'uch. %eng %spa este sopilote. P we in. %mor we in. %eng %spa es mio. R awe at? %mor aw-e at? %eng %spa es tuyo? Ch ii, nqe le jun. *** = jachin chaqe le jun. %mor *jachin chaqe le jun. %eng %spa de quien es este uno. P jas uwach e juni. %mor jas uwach e juni. %eng %spa que es esto. *R10-16 R jachin chike ku le kasipax. %mor jachin chike ku le kasipax. %eng %spa de quien es el que regalas. R kan che linchaq da? %mor kan che linchaq da? %eng %spa a mi hermanita muchacho? R are le wari. %mor are le wari. %eng %spa es este. P sab'er. %mor sab'er. %eng %spa saber. R no, are le wari cha. %mor no, are le wari cha. %eng %spa es este dice. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R are wa le jun riri qe ri. %mor are wa le jun riri qe ri. %eng %spa es este uno. C le are k'o chirij le wuj. %mor le are k'o chirij le wuj. %eng %spa este esta detras del cuaderno. Ch k'oloro lee. = lu kolor lee. %mor *le *u-kolor lee. %eng %spa su color. R le wa le jun ririri. %mor le wa le jun ririri. %eng %spa es este uno. C le jun yakis. y kub'ij. %mor le jun yakis. y kub'ij. %eng %spa el yaks, dice. Ch ch'am, Pelipe. = ch'am, Pelipe. %mor ch'am, Pelipe. %eng %spa amargo, Felipe. Ch ch'am. = ch'am. %mor ch'am. %eng %spa amargo. C ch'am at. %mor ch'am at. %eng %spa es amargo. Ch ch'am taj. = ma ch'am taj. %mor *ma ch'am ta-j. %eng %spa no es amargo. R kariyej ta b'a le jun ak'alqe. %mor kariyej ta b'a le jun ak'alqe. %eng %spa no espera este nino. R kaya chare kamik. %mor kaya chare kamik. %eng %spa le vas a dar ahora. C ch'am at. %mor ch'am at. %eng %spa es amargo ud. R wo ma k'o chik. jawi k'o wile. %mor wo ma k'o chik. jawi k'o wile. %eng %spa si no esta. en donde esta? R a qas tzij dentro ruk' al tek tazaj. %mor a qas tzij dentro ruk' al tek tazaj. %eng %spa deveras son Diego Tsa7j. R kix i winale. %mor kix i winale. %eng %spa en donde ven. C k'o le jun imul. %mor k'o le jun imul. %eng %spa esta el conejo. P no. %mor no. %eng %spa no. R jawi kut? %mor jawi kut? %eng %spa en donde pues. P n k'o ta kuje wi. %mor n k'o ta kuje wi. %eng %spa no en donde vamos. R qe lana le jun oj. %mor qe lana le jun oj. %eng %spa veamos el aguante. C b'ij le wuj le le jun aj chaqe. %mor b'ij le wuj le le jun aj chaqe. %eng %spa diga el libro el dueno. R eh chix elaj e jun aqe. %mor eh chix elaj e jun aqe. %eng %spa fijense ese dueno. *R10-17 R janipa k'o raqan wa? %mor janipa k'o raqan wa? %eng %spa y cuantos seran? P jas uwach eriri, al Chay? %mor jas uwach eriri, al Chay? %eng %spa que es esto Ros? Ch m? = m? %mor m? %eng %spa m. P jas uwach e jun chike? %mor jas uwach e jun chike? %eng %spa que es este uno? R eh aj jun cuarta ruk' jun. %mor eh aj jun cuarta ruk' jun. %eng %spa una cuarta. 1 b'ara= 4 cuartas. 8 tuwikes. R tuwike. le jun aqe. %mor tuwike. le jun aqe. %eng %spa con un poco, ese cerdo. R eh. %mor eh. %eng %spa eh. Ch mal taj. = ma qamal taj. %mor *ma qamal ta-j. %eng %spa no lo sabes. R uno, dos, tres, quatro. %mor uno, dos, tres, quatro. %eng %spa 1,2,3,4. P ja? %mor ja? %eng %spa que? R cinco, seis, siete, ocho, nueve. %mor cinco, seis, siete, ocho, nueve. %eng %spa 5,6,7,8,9. P jas b'iwach? %mor jas b'iwach? %eng %spa que es? R diez, once, doce, trece. %mor diez, once, doce, trece. %eng %spa 10,11,12,13. Ch no. ch'up. = no. ch'iw. %mor no. ch'iw. %eng %spa es pollito. P ja? %mor ja? %eng %spa que? R mirabe. %mor mirabe. %eng %spa mirabe. Ch chi'pok. = chikop. %mor chikop. %eng %spa animal. P chikop. %mor chikop. %eng %spa animal. R mira b'e mi foto yob'e. %mor mira b'e mi foto yob'e. %eng %spa mira mi foto. R mira nolia. %mor mira nolia. %eng %spa mira. C na foto taj. %mor na foto taj. %eng %spa no es foto. P jas kuwach e juni? al chay. %mor jas kuwach e juni? al chay. %eng %spa que es este uno Ros. R al Chay cha. %mor al Chay cha. %eng %spa Ros dice. P al Chay. jas uwach e riri? %mor al Chay. jas uwach e riri? %eng %spa Ros, que es este uno. Ch no? chee? = no? chee? %mor no? chee? %eng %spa no, arbol. C chee. %mor chee. %eng %spa arbol. P chee? jas uwach tajin ku'an. %mor chee? jas uwach tajin ku'an. %eng %spa que es lo que esta haciendo. P e jun chikopi? %mor e jun chikopi? %eng %spa este animal. Ch no. an chapanik. = ku'an chapanik. %mor no *k-0-*u/b'an /chap-an-ik. %eng no INCOMP-3A-3E/do /grab-ABS-TIV. %spa trab'aja. *R10-18 P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch an chapanik. = an chapanik. %mor *k-0-*u/b'an /chap-an-ik. %eng INCOMP-3A-3E/do /grab-ABS-TIV. %spa trabaja. P ku an chapanik. %mor ku an chapanik. %eng %spa trabaja. Ch taj. *** = ku'an taj. %mor *k-0-*u/*b'an ta-j. %eng %spa no lo hace. R San pedro almoloka. San. %mor San pedro almoloka. San. %eng %spa San pedro almolonga. R pedro almolonka. %mor pedro almolonka. %eng %spa San pedro almolonga. P jas kuwach linaj ruka'an ri. %mor jas kuwach linaj ruka'an ri. %eng %spa que es lo que lleva. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwach. le naj juni. %mor jas uwach. le naj juni. %eng %spa que es este uno. Ch an. an kuku. = ku'an kuku. %mor *k-0-*u/b'an kuku. %eng %spa hace kuku (refresco). P ja. %mor ja. %eng %spa que. R tiera de lindas mujeres. %mor tiera de lindas mujeres. %eng %spa tierra de lindas mujeres. Ch an kuku? = ku'an kuku. %mor *k-0-*u/b'an kuku. %eng %spa y hace tierra. P jas puwach le ku jab'ex. %mor jas puwach le ku jab'ex. %eng %spa que es lo que riegan. P samiy? %mor samiy? %eng %spa a las semillas. Ch ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. P jas pu wach? %mor jas pu wach? %eng %spa que es. Ch jaj xamiya li? = kujaj samiya ri. %mor *k-0-*u/jaj samiya ri. %eng %spa riega la semilla. C xamiya. samiya. %mor xamiya. samiya. %eng %spa semilla. R Nola. %mor Nola. %eng %spa ..... P regadera kacha? %mor regadera kacha? %eng %spa regadera diga. Ch rera. = regadera. %mor regadera. %eng %spa regadera. R june n k'ule ral. %mor june n k'ule ral. %eng %spa este uno, y su hijo. C k'o le jun kotzij chupan. %mor k'o le jun kotzij chupan. %eng %spa hay una flor adentro. C le ja. %mor le ja. %eng %spa este. P al Chay le. al Chay. %mor al Chay le. al Chay. %eng %spa Ros. Ros. R chal kula xe la le. pele di le. %mor chal kula xe la le. pele di le. %eng %spa sientate, debajo de eso. P le jas kuwach e jun riri. %mor le jas kuwach e jun riri. %eng %spa y que es este uno. R uno, dos, tres, cinco, seis, siete, ocho. %mor uno, dos, tres, cinco, seis, siete, ocho. %eng %spa 1,2,3,4,5,6,7,8. *R10-19 Ch no. no, mpe, pelipe warali. = mpe le pelipe k'o waral. %mor mpe *le pelipe /*k'o: waral. %eng %spa fijese Felipe que esta aqui. C ah pelipe taj al chay warali. %mor ah pelipe taj al chay warali. %eng %spa Felipe no esta Ros aqui. Ch no chili. = no chiri. %mor no chi-ri. %eng %spa no aqui. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch pelipe. = pelipe. %mor pelipe. %eng %spa Felipe. C kub'ij. %mor kub'ij. %eng %spa dice. Ch no m chike. jo li. = jo ri. %mor /jo ri. %eng %spa Vamos. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. R Nola. %mor Nola. %eng %spa no muchacho. Ch ay puch al. = a k'o puch ak'al. %mor *a /*k'o: puch ak'al. %eng %spa acaso tiene hijo (ni¤o). Ch mera chik aloq' ma le b'oqwach. = yamero chi kaloq'ik rumal lu b'aqwach. %mor yamero chi k-0/loq'-PASS1-ik *r-umal le *u-b'aqwach. %eng %spa yamero compra por su ojo. Ch taj le tat le. = ma k'o taj lu tat le. %mor *ma /*k'o: ta-j le *u-tat le. %eng %spa no esta su papa. P jachin chike le mas utz kawilo? %mor jachin chike le mas utz kawilo? %eng %spa cual te gusta mas? Ch ja? = ja? %mor ja? %eng %spa que? P jachin chike le mas utz kawiloh? %mor jachin chike le mas utz kawiloh? %eng %spa cual te gusta mas? Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R are utz kawil le jun riri. %mor are utz kawil le jun riri. %eng %spa te gusta mas esta casa. R cha al chay, al cha. alchay. %mor cha al chay, al cha. alchay. %eng %spa Ros. Ros. Ros. R are utz karil le jun juni. %mor are utz karil le jun juni. %eng %spa te gusta mas esta casa. C ah, al chay jachike. %mor ah, al chay jachike. %eng %spa Ros. cual. Ch ki wil. junil. = are ki kawil le jun i. %mor *are ki *k-0-aw/il le jun i. %eng %spa te gusta mas el uno. R are utz kawil wa le jun, le jun, wacha jili. %mor are utz kawil wa le jun, le jun, wacha jili. %eng %spa Creo que me gusta mas el uno. Ch ki, ki wiloh wachajil lih. = are ki kawil le jun wachajil ri. %mor *are ki *k-0-aw/il-!oh *le *jun w-achajil ri. %eng %spa me gusta mas este mi zoposo. Tr ki kawil ine junu qab'i? %mor ki kawil ine junu qab'i? %eng %spa me gusta mas esta mano. Jr jas k'u b'i le juni al chay. %mor jas k'u b'i le juni al chay. %eng %spa como se llama esto Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R jas ub'i le juni. %mor jas ub'i le juni. %eng %spa Como se llama esto. Tr le jun mu's. %mor le jun mu's. %eng %spa el ladino. *R10-20 Ch mu'x. = mu's. %mor mu's. %eng %spa ladino. R eh. %mor eh. %eng %spa eh. C mus taj. %mor mus taj. %eng %spa no es ladino. Ch tukar. = tukar. %mor tukar. %eng %spa tecolote. R eh tukur. %mor eh tukur. %eng %spa el tecolote. C le kuch. %mor le kuch. %eng %spa el zope. P kuch. %mor kuch. %eng %spa zope. R kuch cha. %mor kuch cha. %eng %spa zope dice. Ch uk'ux. = kuch. %mor kuch. %eng %spa zope. R k'ux chi. %mor k'ux chi. %eng %spa zope dice. C kuch taj. %mor kuch taj. %eng %spa no es zope. Ch a kuch. = a kuch. %mor a kuch. %eng %spa un zope. R kuch. %mor kuch. %eng %spa zope. R kuch e ri eh. %mor kuch e ri eh. %eng %spa este es zope. R n liu le juni jas ku wach wa. %mor n liu le juni jas ku wach wa. %eng %spa y este uno que sera. Ch k'o kuch m. = k'o kuch m. %mor /k'o: kuch m. %eng %spa hay zopilote. R n ku le juni jas kuwach wa. %mor n ku le juni jas kuwach wa. %eng %spa y este uno que sera. R le jun riri cha. %mor le jun riri cha. %eng %spa este uno dice. P n kule, juni, le juni. %mor n kule, juni, le juni. %eng %spa y este uno, y este uno. R jun chiij. %mor jun chiij. %eng %spa una oveja. Ch jun chiij. = jun chiij. %mor jun chiij. %eng %spa una oveja. P le juni. %mor le juni. %eng %spa este uno. R ni Fanta la. %mor ni Fanta la. %eng %spa elefante. Ch lifanta. = elefante. %mor elefante. %eng %spa elefante. P ana, kacha. %mor ana, kacha. %eng %spa diga. R malaya. %mor malaya. %eng %spa vaya. Ana al milia kacha. %mor al milia kacha. %eng %spa Emilia diga. Ana lal milia e la pedro ri kacha. %mor lal milia e la pedro ri kacha. %eng %spa Emilia y Pedro. Ch liferta chi. = elefante chi. %mor elefante /chi. %eng %spa lib'erto dice, elefante. *R10-21 R aferta chi. %mor aferta chi. %eng %spa aferta. C le al chay chiri. %mor le al chay chiri. %eng %spa Ros. aqui. R no jawi ko wi wila le. %mor no jawi ko wi wila le. %eng %spa en donde esta eso. A n k'ula nan di. %mor n k'ula nan di. %eng %spa y tu mama muchacha. R ...... %mor ...... %eng %spa ...... Ch ek xela dih. = xe xela di. %mor *x-0/b'e:-!ik xela di. %eng %spa se fue a Xela. R chiri ku wi cha. %mor chiri ku wi /cha. %eng %spa aqui esta dice. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. R di qalaj taj. %mor di qalaj taj. %eng %spa muchacha, no se sabe. R xama k'o lal nita jela le. %mor xama k'o lal nita jela le. %eng %spa la Nita esta por alla. R kaqa la jinike. %mor kaqa la jinike. %eng %spa se ve. R le di le mas b'onito le. %mor le di le mas b'onito le. %eng %spa muchacha, la mas bonita. Ch le uj pelipe. = le wuj a pelipe. %mor le wuj *a pelipe. %eng %spa el cuaderno no Felipe. R bonito karil lal talin. %mor bonito karil lal talin. %eng %spa te gustas a Catarina. C le wuj. %mor le wuj. %eng %spa el cuaderno. R meya makaq'ata taj kaqil. %mor meya makaq'ata taj kaqil. %eng %spa si no oimos ve. Ch hm ay. = hm ay. %mor hm ay. %eng %spa ay. P jas uwach a k'o chuwach. %mor jas uwach a k'o chuwach. %eng %spa que es lo que tiene adentro. P juni. %mor juni. %eng %spa este uno. Ch pa le. ay ay b'eni. = pe le. %mor pe le. %eng %spa mira. R al chay are k'ule jun juni kalcha. %mor al chay are k'ule jun juni kalcha. %eng %spa Ros sera ese uno, diga. R juna le panta kalcha. %mor juna le panta kalcha. %eng %spa un elefante diga. Ch jun li. = jun ri. %mor jun ri. %eng %spa aqui esta uno. Tr je ku le jun, jun b'uq'utim utzain le. %mor je ku le jun, jun b'uq'utim utzain le. %eng %spa asi el uno de la nariz torcida. R j b'aqa'atin utzain. %mor j b'aqa'atin utzain. %eng %spa nariz torcida. Ch b'aqatij cham. = kub'aqatij lutzam. %mor *k-0-*u/b'aqat-ij *le *u-tzam. %eng %spa da vuelta a su nariz. Ch tij xirwela. = kutij le sirwela. %mor *k-0-*u/tij *le sirwela. %eng %spa come la ciruela. P jas pe lu b'i kab'ij. %mor jas pe lu b'i kab'ij. %eng %spa como es su nombre que le dices. Ch no. tij, tij tij lech. = kutij rech. %mor no *k-0-*u/tij r-e-ch. %eng %spa toma leche. *R10-22 P le che. %mor le che. %eng %spa el arbol. C le che. %mor le che. %eng %spa el arbol. R no jetaq b'ota. %mor no jetaq b'ota. %eng %spa los botes. C kutij le mazan le amkaney. %mor kutij le mazan le amkaney. %eng %spa come la manzana y el guineo. Ch tij ankaney. = kutij ankaney. %mor *k-0-*u/tij ankaney. %eng %spa come guineo. P sanawara. %mor sanawara. %eng %spa zanahoria. Ch tij xanawara. = kutij sanawara. %mor *k-0-*u/tij sanawara. %eng %spa come zanahoria. Ch tij xaq'ap. = kutij xaqap. %mor *k-0-*u/tij xaq'ap. %eng %spa come cinta. C y le alan xax. %mor y le alan xax. %eng %spa la naranja. R al chay le jun ixpeq' kalcha. %mor al chay le jun ixpeq' kalcha. %eng %spa Ros el zapo diga. Ch ixpeq. = ixpeq. %mor ixpeq. %eng %spa zapo. R uk'ule jun jun chike. %mor uk'ule jun jun chike. %eng %spa y el otro. Ch ay taq', toq' achipekale. *** = katoq le chikop e. %mor *k-0-*a/toq *le chikop e. %eng %spa pullan al animal. C y le. %mor y le. %eng %spa ese. P m. %mor m. %eng %spa m. R t'eqa chikep. %mor t'eqa chikep. %eng %spa suelan el animal. Ch no tukur. = no tukur. %mor no tukur. %eng %spa no tecolote. P tukur taj. %mor tukur taj. %eng %spa no es tecolote. C tukur taj. %mor tukur taj. %eng %spa no es tecolote. Ch ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. P ixpach. %mor ixpach. %eng %spa zapo. R ixpach, junam ruk al chay. %mor ixpach, junam ruk al chay. %eng %spa zapo, igual que Ros. Ch ixpach i. = ixpach i. %mor ixpach i. %eng %spa zapo. P a kutij at. %mor a kutij at. %eng %spa lo come ud. R al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R xewila lal milia ku k'i li lej chawach. %mor xewila lal milia ku k'i li lej chawach. %eng %spa sola la Emilia te los tuesta. R choqa chareh. %mor choqa chareh. %eng %spa digale. C le xpach kutij le mazan. %mor le xpach kutij le mazan. %eng %spa el zapo come la manzana. *R10-23 Ch mila kil wach. = lal milia ku kitij chewach. %mor *le *al milia *ku *k-0-*ki/tij *chi a-wach. %eng %spa la Emilia te los tuesta. P jas uwach e jun ririri. %mor jas uwach e jun ririri. %eng %spa que es este uno. R xame kintij che in a perie. %mor xame kintij che in a perie. %eng %spa yo como raton pedro. R al chay cha. %mor al chay cha. %eng %spa Ros dice. R kintij cho in. %mor kintij cho in. %eng %spa yo como raton. P jas uwach e ri. %mor jas uwach e ri. %eng %spa que es esto. R kintij cho. %mor kintij cho. %eng %spa como raton. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch tij pelipe cho. = kutij le pelipe le ch'o. %mor *k-0-*u/tij *le pelipe *le ch'o. %eng %spa Felipe come raton. R al chay chawila chi k'ule. %mor al chay chawila chi k'ule. %eng %spa Ros mira pues. R jun chike. %mor jun chike. %eng %spa el otro. R ...... %mor ...... %eng %spa ...... C ntij taj. kintij taj. %mor ntij taj. kintij taj. %eng %spa no lo como. R wilampele ay. alaje. %mor wilampele ay. alaje. %eng %spa mira pues fijate. R al chola le. jun mese. %mor al chola le. jun mese. %eng %spa Ros un gato. R jun mee's. %mor jun mee's. %eng %spa un gato. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R jun ch'o le. %mor jun ch'o le. %eng %spa un raton. C jun koj le. %mor jun koj le. %eng %spa un leon. R jun kojeo. %mor jun kojeo. %eng %spa un leon. C y le xpeq. %mor y le xpeq. %eng %spa y el zapo. Ch jun kuj e. = jun kuj e. %mor jun kuj e. %eng %spa un leon. R lex peqe. %mor lex peqe. %eng %spa el zapo. Ch ay mam kara leh. = ay le jun mam kar le. %mor ay *le *jun mam kar le. %eng %spa ay ese gran pescado. R are k'ule jun june. jas k'uwale. %mor are k'ule jun june. jas k'uwale. %eng %spa y ese uno, que sera. C le carro le. %mor le carro le. %eng %spa el carro. R u k'ule jun riri ri al chay. %mor u k'ule jun riri ri al chay. %eng %spa y este uno Ros. *R10-24 Ch ek cha. = ek cha. %mor *x-0/b'e:-ik /cha. %eng %spa se fue dice. R n k'ule jun riri al chay le. %mor n k'ule jun riri al chay le. %eng %spa y este uno Ros. R n kule ri chay. %mor n kule ri chay. %eng %spa y este uno. R n k'ule jun riri, ke loqo tab'a. %mor n k'ule jun riri, ke loqo tab'a. %eng %spa y este uno, entonces no te vaya. R jun len a karamelo. %mor jun len a karamelo. %eng %spa comprar un centavo de caramelo. R n k'u le riri. %mor n k'u le riri. %eng %spa y este uno. Ch tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta b'ien. R n k'u le ri. %mor n k'u le ri. %eng %spa y este uno. R ay pi wachoch. %mor ay pi wachoch. %eng %spa en su casa. C le jun medico. %mor le jun medico. %eng %spa el medico. Ch mux. = mu's. %mor mu's. %eng %spa ladino. R no jun jun jas pub'i dios. %mor no jun jun jas pub'i dios. %eng %spa no, un, como se llamara Dios. R jun jun ixpeq. jun jun wi. %mor jun jun ixpeq. jun jun wi. %eng %spa un zapo, ya es de otra clase. R chi jun ixpeq, jun peqepik upam. %mor chi jun ixpeq, jun peqepik upam. %eng %spa este zapo, de estomago aplastado. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. R jas che. %mor jas che. %eng %spa por que. Ch jun xpeq pam. = jun peqepik upam. %mor jun /peq-ep-ik *u-pam. %eng %spa aplastado su estomago. C jun ixpeq chik. %mor jun ixpeq chik. %eng %spa otro zapo. R jun k'ox e jun riij. tzi jun tol. %mor jun k'ox e jun riij. tzi jun tol. %eng %spa de cascara su espalda, muy pelada. Ch k'ox iij tol. = k'ax e rij jun tol. %mor k'ax *e rij *jun tol. %eng %spa muy pelado. Ch k'ox liij. = jun kox rij. %mor *jun kox rij. %eng %spa tiene encima muy pelado. P jas uwach e jun riri, le jun nim raqami le riri. %mor jas uwach e jun riri, le jun nim raqami le riri. %eng %spa un pie de esto que es este uno. Ch numb'ra numb'ra warli. = numero wa le ri. %mor numero wa *le ri. %eng %spa este es numero. P no. %mor no. %eng %spa no. R ispej. %mor ispej. %eng %spa espejo. P wan tanah. %mor wan tanah. %eng %spa ventana. Ch keb' wantanay le? = keb' wantana le. %mor keb' wantana le. %eng %spa tiene 2 ventanas. C no kejeb'. %mor no kejeb'. %eng %spa no 4. P no kejeb'. %mor no kejeb'. %eng %spa no 4. *R10-25 C kejeb'. %mor kejeb'. %eng %spa 4. Ch kijeb' wantanah. = kijeb' wantanah. %mor kijeb' wantanah. %eng %spa 4 ventanas. P m. %mor m. %eng %spa m. C le che. %mor le che. %eng %spa el arbol. P nk'ule raxe, jas uwach. %mor nk'ule raxe, jas uwach. %eng %spa y el ver de que es. Ch no o chipok. = no chikop. %mor no chikop. %eng %spa es animal. P no. che. %mor no. che. %eng %spa es arbol. Ch an no xaj aqab'. = kin'ano chawesaj laqab'. %mor *k-0-*in/b'an-o *ch-0-*aw/esa-j *le a-q'ab'. %eng %spa lo voy hacer quitar tu mano. R no k'ochi le jun chike. %mor no k'ochi le jun chike. %eng %spa esta el otro. C no. %mor no. %eng %spa no. R le, le k'o waral le, ay, pele. %mor le, le k'o waral le, ay, pele. %eng %spa esta aqui, mira. Ch no, no. = no, no. %mor no, no. %eng %spa no. C le ixpeq karil. %mor le ixpeq karil. %eng %spa el zapo ve. Ch oxaj. = chawesaj. %mor *ch-0-*aw/esa-j. %eng %spa quita. Ch pelipe. = pelipe. %mor pelipe. %eng %spa Felipe. C xaq chiri. %mor xaq chiri. %eng %spa solo aqui. Ch ay ki lo warali. = a ki le waral ri. %mor *a ki le waral ri. %eng %spa mira aqui. R k'o chi warali? %mor k'o chi warali? %eng %spa ya esta aqui. C jas kiwil, jas kawilo. %mor jas kiwil, jas kawilo. %eng %spa que ven, que ves. R chirij waral, jas k'u wach le. %mor chirij waral, jas k'u wach le. %eng %spa aqui, que es eso. R jun riri al chala. %mor jun riri al chala. %eng %spa un de esto Ros. C waral. %mor waral. %eng %spa aqui. R jas k'u wach wa. %mor jas k'u wach wa. %eng %spa que sera. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R jun koje. %mor jun koje. %eng %spa un leon. Ch jun koj. = jun koj. %mor jun koj. %eng %spa un leon. P no le riri. %mor no le riri. %eng %spa no esto. Ch k'olik pax leh. = k'olik lu pes le. %mor /k'o:-l-ik *le *u-pes le. %eng %spa tiene su peso. R xa koj le jun ririri. %mor xa koj le jun ririri. %eng %spa le pusistes esto. *R10-26 R n k'ule jun ririri, mes. %mor n k'ule jun ririri, mes. %eng %spa y este uno, gato. P kej. %mor kej. %eng %spa caballo. C kej. %mor kej. %eng %spa caballo. Ch jun mux. = jun mu's. %mor jun mu's. %eng %spa un caballo. R kej pa. tzij k'ute. %mor kej pa. tzij k'ute. %eng %spa caballo, pensabas. Ch jun kej warlii le. = jun kej le wari le. %mor jun kej *le wari le. %eng %spa este es un caballo. Ch xol choma taj. = solo ma chom taj. %mor solo *ma chom ta-j. %eng %spa no es gordo. Ch chom. = chom. %mor chom. %eng %spa gordo. P jas ku wach le naj taq riri. %mor jas ku wach le naj taq riri. %eng %spa que seran estas cositas. P ri le keb'i. %mor ri le keb'i. %eng %spa estos 2. Ch ay ax, ax qul. = k'ax uqul. %mor k'ax *u-qul. %eng %spa le duele la garganta. R ax tukur cha. %mor ax tukur cha. %eng %spa es tecolote dice. P ruka. %mor ruka. %eng %spa cuerno. C ru ka at le raqan. %mor ru ka at le raqan. %eng %spa tu cuerno, su pie. Ch cham. = cham. %mor cham. %eng %spa amargo. C cham. %mor cham. %eng %spa amargo. Ch cham. = cham. %mor cham. %eng %spa amargo. P jas che katijo. %mor jas che katijo. %eng %spa porque lo comes. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P kaqa panoq. %mor kaqa panoq. %eng %spa tiralo. Ch no aya pelipe wech. = no xuya le pelipe chuwach. %mor no *x-0-#u/ya' *le pelipe *chi-w-e-ch. %eng %spa no, que lo dio Felipe a mi. R pelipe chaya pe lu qab'. %mor pelipe chaya pe lu qab'. %eng %spa Felipe, dame su mano. C ay ali. %mor ay ali. %eng %spa muchacha. R al talin di we ne ma chaqe. %mor al talin di we ne ma chaqe. %eng %spa Catarina talves no esta maduro. R kaya ya wi kan. %mor kaya ya wi kan. %eng %spa y es acre, esta enojado. R jawi. %mor jawi. %eng %spa en donde. Ch lech a pelipe q'ee. = rech le pelipe q'e. %mor r-e-ch *le pelipe q'e. %eng %spa es de Felipe. Ch ay, ay makij pelipe q'ee. = ay kumakij le pelipe qe. %mor ay *k-0-*u/maki-j *le pelipe q'e. %eng %spa ya empieza Felipe. C le ixoq. %mor le ixoq. %eng %spa la mujer. *R10-27 R mas utz wech ini. %mor mas utz wech ini. %eng %spa es mejor si es aqui. C le ixoq ka tzib'aj, le jun. %mor le ixoq ka tzib'aj, le jun. %eng %spa la mujer escribe el un. Ch ay xinul lee. = ay le xinul le. %mor ay *le xinul le. %eng %spa ay! la ladina. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch raj potu lee. = xresaj pota le. %mor *x-0-*r/esa-j pota le. %eng %spa saco foto. C rech japon. %mor rech japon. %eng %spa de Japon. Ch no we in e poto. = we in le poto. %mor no w-e in le poto. %eng %spa es mio la foto. R ay jas ku le jun riri. %mor ay jas ku le jun riri. %eng %spa que es esto. R wa al chala le. %mor wa al chala le. %eng %spa Ros. Ch ay, ay. = ay, ay. %mor ay, ay. %eng %spa ay, ay. R eh xutzirik tah. %mor eh xutzirik tah. %eng %spa se arreglo. Ch tzilik tah. = xutzirik ta. %mor *x-0/utzir-ik ta. %eng %spa se compuso. C karile tzikin. %mor karile tzikin. %eng %spa ve el pajaro. P le kawilo kaware jun tzikin. %mor le kawilo kaware jun tzikin. %eng %spa ves que el pajaro duerme. P pale junaj u ch'ate. %mor pale junaj u ch'ate. %eng %spa en su camita. Ch m. xach. = jasach. %mor jasach. %eng %spa que es. R jin tzikine. %mor jin tzikine. %eng %spa un pajaro. R le naj tzikine k'o pale. %mor le naj tzikine k'o pale. %eng %spa el pajarito esta en el. R naju, naj useyo pe. %mor naju, naj useyo pe. %eng %spa en su columpio. C le rochoch le tzikin k'o chiri. %mor le rochoch le tzikin k'o chiri. %eng %spa la casa del pajaro esta aqui. Ch choch chikin. = le rachoch le tz'ikin. %mor *le *r-achoch *le tz'ikin. %eng %spa la casa del pajaro. R le nk'u le naj taq ri al Chay. %mor le nk'u le naj taq ri al Chay. %eng %spa y estas cosas Ros. R jas kuwach wa? %mor jas kuwach wa? %eng %spa que sera esto. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R lintaq ri. %mor lintaq ri. %eng %spa estas cosas. R no. lintaq ch'ok. %mor no. lintaq ch'ok. %eng %spa los sanates. Ch no, aq. = no, aq. %mor no, aq. %eng %spa gallinas. Ch taq ch'ok. = lintaq ch'ok. %mor *le intaq ch'ok. %eng %spa los zanates. P xiik. %mor xiik. %eng %spa gorilas. *R10-28 R luxik. kuch'ob' ta ne wa. %mor luxik. kuch'ob' ta ne wa. %eng %spa su ala, creo que no lo sabe. R kinwilo. %mor kinwilo. %eng %spa lo ves. Ch no, xik uuu. = no, xik uuu. %mor no, xik uuu. %eng %spa no, gariban. R jas uwach le ko na le al Chay? le. %mor jas uwach le ko na le al Chay? le. %eng %spa que es lo que hay todavia?ese. R al Chay, jas uwach le jun riri? %mor al Chay, jas uwach le jun riri? %eng %spa Ros que es esta cosa? R al chay, jas uwach le jun ri? %mor al chay, jas uwach le jun ri? %eng %spa Ros que es esta cosa? R jas kuwach wa le jun riri? %mor jas kuwach wa le jun riri? %eng %spa que es esta cosa. R al Chay, n k'u le jun ririri? %mor al Chay, n k'u le jun ririri? %eng %spa Ros y esta cosa. C k'o le, k'o le jun carta. chiriri. %mor k'o le, k'o le jun carta. chiriri. %eng %spa esta, esta la carta, aqui. R ala, jun elefante le. %mor ala, jun elefante le. %eng %spa un elefante. C e le xpeq. le xpeq karil. %mor e le xpeq. le xpeq karil. %eng %spa el zapo, el zapo ve. C lu xik le tz'ikin. %mor lu xik le tz'ikin. %eng %spa la pluma del pajaro. Ch ay keb' xib'e luz lee. = le keb' oxib' luz e. %mor le keb' oxib' luz e. %eng %spa las 2,3 luces. C jawi k'o wi? %mor jawi k'o wi? %eng %spa en donde esta. P jas uwach e riri? ri le juntaq riri? %mor jas uwach e riri? ri le juntaq riri? %eng %spa que es esto? aqui esta estas cosas. Ch ay tukar, tukar warli. = tukur wa le ri. %mor tukur wa *le ri. %eng %spa este es tecolote. P no. %mor no. %eng %spa no. Ch apeq, apeq, ajwan. = ixpeq, ixpeq ajwan. %mor ixpeq, ixpeq ajwan. %eng %spa zapo, zapo juana. Ch ixpeq wan. = ixpeq ajwan. %mor ixpeq ajwan. %eng %spa zapo juana. C le ixpeq rech wana. kaq'oo. %mor le ixpeq rech wana. kaq'oo. %eng %spa el zapo es de Juana, vas a pintar. C le ixpeq. %mor le ixpeq. %eng %spa el zapo. Ch u wech chili. = le wech k'o chiri. %mor *le w-e-ch /*k'o: chi-ri. %eng %spa el mio esta aqui. Ch no we at e warli cha. = awe at le wari cha. %mor no aw-e at le wari /cha. %eng %spa es tuyo esto. P jas uwach e wari. %mor jas uwach e wari. %eng %spa que es esto. Ch we at warli cha. = awe at le wari cha. %mor aw-e at le wari /cha. %eng %spa es tuyo esto. P m, no k'o. %mor m, no k'o. %eng %spa no esta. Ch kexa warli. = chak'exa le wari. %mor *ch-0-*a/k'ex-a *le wari. %eng %spa camb'ia esto. P kowine. %mor kowine. %eng %spa en donde esta. Ch k'exa warli. = chak'exa le wari. %mor *ch-0-*a/k'ex-a *le wari. %eng %spa camb'ia esto. *R10-29 P k'aq paneq. %mor /k'aq pan-oq. %eng %spa tiralo. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. P k'aqa panoq. %mor /k'aq-a pan-oq. %eng %spa tiralo. Ch noh. = noh. %mor noh. %eng %spa no. P le, katij ta at. %mor le, katij ta at. %eng %spa no lo coma ud. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P ma utz taj. %mor ma utz taj. %eng %spa no es bueno. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P kawilo xurik ulew. %mor kawilo xurik ulew. %eng %spa ves ya encontro tierra. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P chawila kut! jas uwach e riri? %mor chawila kut! jas uwach e riri? %eng %spa mira pues!. que es esto? P al Chay. al Chay. %mor al Chay. al Chay. %eng %spa Ros. Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwach e riri? %mor jas uwach e riri? %eng %spa que es esto. Ch lefanta. = elefanta. %mor elefanta. %eng %spa elefante. P no. ixpach. %mor no. ixpach. %eng %spa no, zapo. Ch mulan ixpach le. = mulan ixpach le. %mor mulan ixpach le. %eng %spa monton de zapo. C le xpach k'o lutzam re. %mor le xpach k'o lutzam re. %eng %spa el zapo tiene la nariz. C jun elefante, luwi rejun koj. %mor jun elefante, luwi rejun koj. %eng %spa de un elefante, el pelo de un leon. P le, taqin kuq'o le ri je. %mor le, taqin kuq'o le ri je. %eng %spa esta pintando aqui. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. P kawilo? %mor kawilo? %eng %spa lo ves? Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P kawilo? %mor kawilo? %eng %spa lo ves? Ch ay, tij xik' ale. = kutij sik' lale. %mor *k-0-*u/tij sik' lale. %eng %spa fuma cigarro el. C ay le taq xik. %mor ay le taq xik. %eng %spa los cigarros. P m.m. kawilo k'o lu xik e. %mor m.m. kawilo k'o lu xik e. %eng %spa ves que tiene plumas. Ch k'olik lech alee. = k'olik e rech lale. %mor /*k'o:-l-ik *e r-e-ch lale. %eng %spa tiene el de ella. C ahje, k'olik. le leche le. %mor ahje, k'olik. le leche le. %eng %spa a si, tiene la leche. *R10-30 C le ixpach k'o le, le utzam le elefante. %mor le ixpach k'o le, le utzam le elefante. %eng %spa la nariz de elefante el zapo tiene. C luwi le koj, luxik le tz'ikin. %mor luwi le koj, luxik le tz'ikin. %eng %spa el pelo del leon, la pluma del pajaro. P chawila kut al Chay le. %mor chawila kut al Chay le. %eng %spa ve pues Ros. P al Chay. le jun jun chike. %mor al Chay. le jun jun chike. %eng %spa Ros. otro. P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P le jun jun chike. %mor le jun jun chike. %eng %spa el otro. R a Felipe. %mor a Felipe. %eng %spa Felipe. C al talin. %mor al talin. %eng %spa Catarina. R chamak'ij b'i le wari. %mor chamak'ij b'i le wari. %eng %spa corta esto. C jas kuano? %mor jas kuano? %eng %spa que haces? R a Felipe, chamak'ij b'i le wari? %mor a Felipe, chamak'ij b'i le wari? %eng %spa Felipe, corta esto. C ahje, utz. %mor ahje, utz. %eng %spa asi bien. Ch wiloh mak'ij warli. = xawilo. chamakij le wari. %mor *x-0-aw/il-o. *ch-0-a/maki-j *le wari. %eng %spa ves corta esto. Ch wilo inq'ee. = xinwil le in qe. %mor *x-0-inw/il-!o *le in q'e. %eng %spa vi la luna. Ch mako xan. = kinmak'o le manzan. %mor *k-0-*in/mak'-o *le manzan. %eng %spa voy a cortar la manzana. P m. %mor m. %eng %spa m. Ch xan per. = le manzan a pedro. %mor *le manzan *a pedro. %eng %spa la manzana pedro. P uh. %mor uh. %eng %spa uh. Ch xan. = manzan. %mor manzan. %eng %spa manzana. P ma utz ta lawe. k'o ixjut charech? %mor ma utz ta lawe. k'o ixjut charech? %eng %spa esto no esta bien, tiene gusano. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P le chawila chi le nik'aj chike. %mor le chawila chi le nik'aj chike. %eng %spa ve, mira a los otros. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. C nim awaqan. %mor nim awaqan. %eng %spa eres muy alto. R a Felipe. a Felipe a una vez. %mor a Felipe. a Felipe a una vez. %eng %spa Felipe, Felipe. Ch no felipe warli. = a felipa wa le ri. %mor no *a felipa wa le ri. %eng %spa Felipe es esto. C al talin. %mor al talin. %eng %spa Catarina. *R10-31 P no, jas uwach e jun jun saq. %mor no, jas uwach e jun jun saq. %eng %spa que es ese blanco. P q'eq e? %mor q'eq e? %eng %spa negro? Ch no. monah. = no. monah. %mor no. monah. %eng %spa no, mono. P no, kej. %mor no, kej. %eng %spa no, caballo. Ch no, kej taj. = ma kej taj. %mor no *ma kej ta-j. %eng %spa no es caballo. C chasikij uwuwuj jun taq kej. %mor chasikij uwuwuj jun taq kej. %eng %spa lee el libro, unos caballos. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch no, no chipa lux. = kachupa luz. %mor no *k-0-*a/chup-a luz. %eng %spa apaga la luz. C no. %mor no. %eng %spa no. P n ku le juni, jun nimi? %mor n ku le juni, jun nimi? %eng %spa y este uno, un grande. R ah si, kinch'ob'oh. %mor ah si, kinch'ob'oh. %eng %spa a si, lo se. P le k'o jun nim tzami. %mor le k'o jun nim tzami. %eng %spa tienes una nariz grande. R majun, jun kumtze. %mor majun, jun kumtze. %eng %spa no hay un culebra. C kumatz taj, kej. %mor kumatz taj, kej. %eng %spa no es culebra, caballo. Ch tij kuk q'ee. = kikitij kuk q'ee. %mor *k-0-*ki/tij kuk q'ee. %eng %spa comen ardillas. R al Chay cha. %mor al Chay cha. %eng %spa Ros. Ros. Ch chajij quk'. = chachajij quk'. %mor *ch-0-*a/chaji-j q-uk'. %eng %spa cuidalo con nosotros. Ch chajij quk'. = chachajij quk'. %mor *ch-0-*a/chaji-j q-uk'. %eng %spa cuidado con nosotros. Ch xan taj quk' maloq q'ee. = chamaloqe. %mor *ch-0-*a/k'am-a la-oq q'e. %eng %spa traigalo. P jas uwach e ruk'am jun elefante le? %mor jas uwach e ruk'am jun elefante le? %eng %spa que es lo que tiene el elefante? P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. R elefante. %mor elefante. %eng %spa elefante. P al chay. lee. %mor al chay. lee. %eng %spa Ros. ese. R jun elefante xa ruk'am. %mor jun elefante xa ruk'am. %eng %spa un elefante tiene. R jun ti'ij. %mor jun ti'ij. %eng %spa una carne. P chay le. %mor chay le. %eng %spa mira. R ay, jun ti'ij. %mor ay, jun ti'ij. %eng %spa ay, una carne. P jas uwach a ruk'am? al Chay? %mor jas uwach a ruk'am? al Chay? %eng %spa que es lo que tiene? Ros? Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. *R10-32 P al chay jas uwache riri. %mor al chay jas uwache riri. %eng %spa Ros. que es esto. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. P le. %mor le. %eng %spa ese. C jas xa'ame. %mor jas xa'ame. %eng %spa que te paso. Ch no e chik keb'. chito. = no e chik keb'. chito. %mor no *x-0/b'e: chi-!k keb'. *k-0-*in/chit-o. %eng %spa se fueron otros 2. Ch chit. chit e paj. = kinchit lapalaj. %mor *k-0-*in/chit *le *a-palaj. %eng %spa te voy a relastimar. P jas che. %mor jas che. %eng %spa porque. Ch no jun li. = le jun ri. %mor no *le jun ri. %eng %spa este uno. R a tajin katzijonik. %mor a tajin katzijonik. %eng %spa estas hablando. C ah je despues. %mor ah je despues. %eng %spa a si, despues. R ay. %mor ay. %eng %spa ay. Ch q'at parta nunan. = ap aparte le re le nunan. %mor ap aparte *le *r-*e *le nu-nan. %eng %spa la cinta es aparte el de mi mama. P jas che. %mor jas che. %eng %spa porque. Ch no, no, q'at, q'at chili. = kaqaqat chiri. %mor no *k-0-*qa/q'at chi-ri. %eng %spa corta aqui. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. Ch k'ax. %mor k'ax. %eng %spa duele. P jas xa'ano. %mor jas xa'ano. %eng %spa que hicistes. Ch k'ax = k'ax %mor k'ax %eng %spa duele. R e we xel le wari. %mor e we xel le wari. %eng %spa si sale esto. P jas xa'an chare. %mor jas xa'an chare. %eng %spa que le hicistes. Ch no? chit wach tukur. = xchit lu wach le tukur. %mor no *x-0/chit-PASS1 *le *u-wach *le tukur. %eng %spa le lastimaron de nuevo el ojo del tecolote. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. C jawi k'o wi anan. %mor jawi k'o wi anan. %eng %spa en donde esta tu mama. Ch no? naq yub'. = enaq pa juyub'. %mor no /*b'e:-inaq *pa juyub'. %eng %spa se fue a la monta¤a. R jun, jun mona le. %mor jun, jun mona le. %eng %spa un mono ve. P jas xu'ana. %mor jas xu'ana. %eng %spa que fue hacer. Ch mone. = mone. %mor mone. %eng %spa mono. R jun ak'olke juk'alaj. %mor jun ak'olke juk'alaj. %eng %spa un ni¤o tiene un manojo. R u tzalik paq'apaq. %mor u tzalik paq'apaq. %eng %spa de hojas de mil pa suchos. *R10-33 Ch paq. = paqapaq. %mor /paq-apaq. %eng %spa anchos. P al chay, al chay. %mor al chay, al chay. %eng %spa Ros. Ros. P jas xu'ano la nan. %mor jas xu'ano la nan. %eng %spa que hizo tu mama. Ch ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. P jas ku'ana la nan. %mor jas ku'ana la nan. %eng %spa que hizo tu mama. Ch no la watar in. = no la watar in. %mor no la watar in. %eng %spa P iya. %mor iya. %eng %spa asi. C jas che. %mor jas che. %eng %spa porque. P jas xu ana pajuyub'. %mor jas xu ana pajuyub'. %eng %spa que hizo en la monta¤a. Ch ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. P jas xu ana pajuyub'. %mor jas xu ana pajuyub'. %eng %spa que hizo en la monta¤a. R xu maka kini, ijota kacha? %mor xu maka kini, ijota kacha? %eng %spa fue a escuchar ejotes. Ch maka u rii ota. *** = xuniaka ri joto. %mor *x-0-*u/mak-a ri joto. %eng %spa fue a cosechar ejotes. Ch ay jul leh. = ay jul leh. %mor ay jul leh. %eng %spa a si. P ay. akatij at ejote. %mor ay. akatij at ejote. %eng %spa come ud. ejote. Ch no, tijo la. = kintij la. %mor no *k-0-*in/tij-!o la. %eng %spa lo como. R kintij taj xa kin k'ayij kacha. %mor kintij taj xa k-0-in/k'ayi-j k-a/cha. %eng %spa no lo como, solo lo vendo. Ch natijo la lijot. = kintij la lijota. %mor *k-#0-#in/tij-!o la lijota. %eng %spa como el ejote. P katijo. jas kab'an chare. %mor katijo. jas kab'an chare. %eng %spa lo comes que vas a hacer con el. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R San pel molonka, San peda le. %mor San pel molonka, San peda le. %eng %spa San Pedro almuerza. Ch tij k'ix. = kintij k'ix. %mor *k-0-*in/tij k'ix. %eng %spa como espinas. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. P k'aqapenoq. %mor k'aqapenoq. %eng %spa tiralo. Ch taj xirwela in, atij tij. = kintij sirwela in, kintijo, kintijo. %mor *k-0-*in/tij sirwela in, *k-0-#in/tij-*o, *k-0-*in/tij-*o. %eng %spa yo como ciruela, lo como, lo como. C ka'an taj. %mor ka'an taj. %eng %spa no lo hagas. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. *R10-34 Ch nik. = nik. %mor nik. %eng %spa saber. P jas kab'an che lijota. %mor jas kab'an che lijota. %eng %spa que haces con el ejote. R ka'an ta wech at. %mor ka'an ta wech at. %eng %spa no haces tuyo. P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas kab'an che lijota. %mor jas kab'an che lijota. %eng %spa que haces con el ejote. Ch nik. = nik. %mor nik. %eng %spa saber. R ke k'ayi xoq, a cha. a chi b'eh kalcha. %mor ke k'ayi xoq, a cha. a chi b'eh kalcha. %eng %spa lo van a vender en el camino diga. C a k'o ix. %mor a k'o ix. %eng %spa tiene uds. P ki. kya. %mor ki. kya. %eng %spa rico(bastante). Ch ki taj. kya. = ki taj. kya. %mor ki taj. kya. %eng %spa rico (b'astante). R aj ki. %mor aj ki. %eng %spa es muy rico. P maki taj. %mor maki taj. %eng %spa no es rico. Ch aj ki taj. = laj ma ki taj. %mor laj *ma ki taj. %eng %spa no es muy rico. P jas u'anom. ay, ay k'oo. %mor jas u'anom. ay, ay k'oo. %eng %spa como es tiene. P chikop chupam. %mor chikop chupam. %eng %spa animales, adentro. C k'oochikop chupam. %mor k'oochikop chupam. %eng %spa tiene animales adentro. C xa k'o chupam al chay. %mor xa k'o chupam al chay. %eng %spa solo tiene Ros. P al chay cha? %mor al chay cha? %eng %spa Ros. Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P ka'e k'ula chapame. %mor ka'e k'ula chapame. %eng %spa se te va ir en el estomago. P chikop cha al chay. %mor chikop cha al chay. %eng %spa animal, Ros. C ak'o, ak'o atos. %mor ak'o, ak'o atos. %eng %spa tiene, tiene tos. P ak'o aj chawe cha, alchay. %mor ak'o aj chawe cha, alchay. %eng %spa tiene ud tos dice Ros. P ay. %mor ay. %eng %spa ay. C ay. %mor ay. %eng %spa ay. P jas xu'ano, jas u'anom? %mor jas xu'ano, jas u'anom? %eng %spa que hizo, que tiene? P al chay jas. %mor al chay jas. %eng %spa Ros. que. Ch ch'am. = ch'am. %mor ch'am. %eng %spa amargo. *R10-35 P ch'am. %mor ch'am. %eng %spa amargo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P ay, k'aqapanoq. %mor ay, k'aqapanoq. %eng %spa tiralo. Ch ku. = ki. %mor ki. %eng %spa rico. P ki taj. %mor ki taj. %eng %spa no es rico. Ch ki taj. = ki taj. %mor ki ta-j. %eng %spa no es rico. P are mas kile weine. %mor are mas kile weine. %eng %spa es mas rico el mio. Ch a ki taj we at. = ma ki taj lawe at. %mor ma ki ta-j *le aw-e at. %eng %spa no es rico el tuyo. P ki. %mor ki. %eng %spa rico. Ch ya luk' mane na. = xya ruk veneno. %mor *x-0/ya'-PASS1 r-uk veneno. %eng %spa le dieron con veneno. P katkam b'a la le at e. %mor k-at/kam b'a la le at e. %eng %spa te llevan a ti. P al chay, ukuli reloj ix. %mor al chay, ukuli reloj ix. %eng %spa Ros. y el reloj el grande. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P li reloj. %mor li reloj. %eng %spa su reloj. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P k'o ya je la le, n k'o ta chiyale. %mor k'o ya je la le, n k'o ta chiyale. %eng %spa esta por alla, ya no esta. Ch k'o taj. = k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no esta. P jas che? %mor jas che? %eng %spa porque. Ch k'o pajal, lij loja uj. = le rij qa reloj uj. %mor *le rij *qa-reloj uj. %eng %spa nuestro viejo reloj. P jas che? %mor jas che? %eng %spa porque. Ch no, no, no, k'ex, k'ex loj. = xukex le reloj. %mor no *x-0-*u/k'ex *le reloj. %eng %spa camb'io el reloj. Ch tat in. = lentat in. %mor *le *in-tat in. %eng %spa mi papa. P iya. %mor iya. %eng %spa asi. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jawi xu ya wi le jun. %mor jawi xu ya wi le jun. %eng %spa en donde puso el uno. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jawi xuya wi. %mor jawi xuya wi. %eng %spa en donde lo puso. *R10-36 Ch no k'o qub'. = no k'o che u qab'. %mor no /k'o: *che *u-q'ab'. %eng %spa tiene en su mano. P m. k'ok b'ari. %mor m. k'ok b'ari. %eng %spa entonces es nuevo. Ch kak a la. = kak a la. %mor kak a la. %eng %spa es nuevo. P jawii xu leq wi. %mor jawii xu leq wi. %eng %spa en donde lo compro. Ch loq' a xela. = xuloq pa xela. %mor *x-0-*u/loq' pa xela. %eng %spa lo compro en Xela. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P awilom at le xela. %mor awilom at le xela. %eng %spa has visto Xela. Ch no, no wilo la. = wilom la. %mor wilom la. %eng %spa lo he visto. P iya jas u'anem. %mor iya jas u'anem. %eng %spa asi, como es. Ch wil in jalon. = xwil in le jaron. %mor *x-0-inw/il in *le jaron. %eng %spa yo vi el agua. P jawi. %mor jawi. %eng %spa en donde. Ch no, pa xela. = no, pa xela. %mor no, pa xela. %eng %spa no, en xela. Ch ek, ek, kar. = xuje pa karro. %mor *x-*uj/b'e:-!ik *pa karro. %eng %spa no fuimos en carro. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. Ch k'o tem wi mulu. = k'o wetam wi ju mulaj. %mor /k'o: *w-eta-m wi *jun mulaj. %eng %spa hay en donde se un monton. P iya. a xa che awaqan xutek. %mor iya. a xa che awaqan xutek. %eng %spa asi, en carro o a. P o pa chich. %mor o pa chich. %eng %spa pie. Ch xela la. ek xela. = xine xela. %mor *x-*in/b'e:-!ik xela. %eng %spa me fui a Xela. P xela, pa chich xatek. %mor xela, pa chich xatek. %eng %spa Xela, en carro te vas. Ch wachel, chil, chil, pelipe. = wachil a pelipe. %mor wachil *a pelipe. %eng %spa en Felipe. Ch keb' a luk. = uj keb' ruk'. %mor *uj keb' r-uk'. %eng %spa nosotros 2. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. R a pelipe a maxa chiri le. %mor a pelipe a maxa chiri le. %eng %spa Felipe sera cuando. R xuj'e. %mor xuj'e. %eng %spa nos fuimos. C al talin. %mor al talin. %eng %spa Catarina. R chiri xe xuj e chuloq'ik. %mor chiri xe xuj e chuloq'ik. %eng %spa cuando nos fuimos a comprar. R qa chocolat. chiri xixe ix pa. %mor qa chocolat. chiri xixe ix pa. %eng %spa chocolate, cuando se fueron uds. *R10-37 C we tam taj. %mor we tam taj. %eng %spa no lo se. R ma we tam ta chik. %mor ma we tam ta chik. %eng %spa ya no lo sabes. C ma we tam taj. %mor ma we tam taj. %eng %spa no lo se. Ch taqal luk! = taqal ruk. %mor /taq-al r-uk'. %eng %spa parado con el. P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. R juna lapiz le al chay. %mor juna lapiz le al chay. %eng %spa en tu lapiz Ros. P n k'ula tat. al chay saj k'uk. %mor n k'ula tat. al chay saj k'uk. %eng %spa y tu papa. Ros, venga pues. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch i jalon taj. = i ma jaron taj. %mor i *ma jaron ta-j. %eng %spa no esta agua. P al chay. Saj k'ut. %mor al chay. Saj k'ut. %eng %spa Ros, venga pues. Ch no, kol, kol, kol. = no, kol, kol, kol. %mor no, kol, kol, kol. %eng %spa no, es que, es que, es que. *xk'is le nab'e uwach le cinta R-10. *R10-38 C k'o le jakes, chiri? %mor k'o le jakes, chiri? %eng %spa estan los jaks aqui. Ch no, kutu? wej na Pelipe. = kink'utu, chinawiyej na Pelipe. %mor no *k-0-*in/k'ut-u, *ch-*in-*aw/iye-j na Pelipe. %eng %spa lo ense¤o esperame Felipe. C le ali? %mor le ali? %eng %spa alli esta muchacha. P sa'aj. %mor sa'aj. %eng %spa venga. C saj at. %mor saj at. %eng %spa venga ud. Ch no, wej na Pelipe. = chinawiyej na, Pelip. %mor no *ch-*in-*aw/iye-j na, Pelip. %eng %spa esperame Felipe. C jas k'o powi? jas k'o paq'ab'? %mor jas k'o powi? jas k'o paq'ab'? %eng %spa que tiene encima? que tiene en la mano? P saj k'ut al chay. %mor saj k'ut al chay. %eng %spa Venga Ros. C jas uwach k'o pa q'ab'? %mor jas uwach k'o pa q'ab'? %eng %spa que tiene en la mano. P al chay cha. %mor al chay cha. %eng %spa Ros dice. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch taj taj uj at. = n k'o ta pa ja. %mor *n /*k'o: ta-!j *pa ja. %eng %spa no tiene lib'ro ud. C nk'o taj awuj? %mor nk'o taj awuj? %eng %spa no tiene libro ud. Ch k'o taj jah. = n k'o ta pa ja. %mor *n /k'o: ta-!j *pa ja. %eng %spa no esta en casa. C k'o taj? jawi k'o wi? %mor k'o taj? jawi k'o wi? %eng %spa no esta? en donde esta? Ch no, luk' a Pedro. = k'o ruk' a Pedro. %mor no /*k'o: r-uk' a Pedro. %eng %spa esta con Pedro. C jawi k'o wi le wuj? jawi? ah. %mor jawi k'o wi le wuj? jawi? ah. %eng %spa en donde esta el libro? donde? Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. C lele. ahje k'olik. %mor lele. ahje k'olik. %eng %spa ese, a si, esta. Ch warli chipok. = le wari chikop. %mor *le wari chikop. %eng %spa este es animal. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch o le jun chik li. = k'o le jun chik ri. %mor /k'o: le jun chi-k ri. %eng %spa esta este otro. C ah no. saj kut. %mor ah no. saj kut. %eng %spa a no, venga pues. Jr al Talin. %mor al Talin. %eng %spa Catarina. C kaqasikij uwawuj. %mor kaqasikij uwawuj. %eng %spa Vamos a leer el libro. P saj k'ut al Chay. %mor saj k'ut al Chay. %eng %spa Venga pues Ros. Ch k'olik jun. = k'olik e jun. %mor /k'o:-l-ik *e jun. %eng %spa esta el uno. R Talin, jas ka'ano le? qana katimb'ij. %mor Talin, jas ka'ano le? qana katimb'ij. %eng %spa Catarina, que haces? espera te voy a decir. R che la qanan. %mor che la qanan. %eng %spa a mama. *R10-39 Ch juan leh. = al Juan le. %mor *al Juan le. %eng %spa la Juana ve. P al Chay, saj k'ut. %mor al Chay, saj k'ut. %eng %spa Ros. Venga pues. C jas ku'an le awatz? %mor jas ku'an le awatz? %eng %spa que hace tu hermana. P chay cha. jas ku'an awatz cha? %mor chay cha. jas ku'an awatz cha? %eng %spa Ros dice, que hace tu hermana. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas ku'an awatz? %mor jas ku'an awatz? %eng %spa que hace tu hermana? C jas ku'an awatz? %mor jas ku'an awatz? %eng %spa que hace tu hermana? Ch no, tij jalon. = kutij jaron. %mor no *k-0-*u/tij jaron. %eng %spa toma agua. P jas upatan? %mor jas upatan? %eng %spa para que sirve? Ch no, pa lech patan. = pa le rech k'o upatan. %mor no pa *le r-e-ch /*k'o: *u-patan. %eng %spa en el de ella le sirve. C jawi k'o wi le jaron? %mor jawi k'o wi le jaron? %eng %spa en donde esta el agua. P chay cha. %mor chay cha. %eng %spa Ros dice. C nk'o ta jaron? %mor nk'o ta jaron? %eng %spa no hay agua? Ch pantoo. = elefanta. %mor elefanta. %eng %spa elefante. P saj jewa? qeb' b'uloq. %mor saj jewa? qeb' b'uloq. %eng %spa venga aca, acercate. P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. C al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. P saj jewa. %mor saj jewa. %eng %spa venga aca. C saj jewa. jawi k'o wi nuwuj? %mor saj jewa. jawi k'o wi nuwuj? %eng %spa venga aca, donde esta mi papel? Ch taj wuj. = n k'e ta iwuj. %mor *n /*k'o: ta-!j *i-wuj. %eng %spa no tiene libro. C jawi k'o wi? nk'o taj? %mor jawi k'o wi? nk'o taj? %eng %spa donde esta? no esta? Ch leh. = leh. %mor leh. %eng %spa ese. C ah. le. %mor ah. le. %eng %spa a ese. P al Chay, jachin ku le jun ali, le xe'ek? %mor al Chay, jachin ku le jun ali, le xe'ek? %eng %spa Ros, quien es esa muchacha la que se fue? Ch jah? = jah? %mor jah? %eng %spa que? P jachin ejun ali? %mor jachin ejun ali? %eng %spa quien es esa muchacha? Ch na? = na? %mor na? %eng %spa Ana. P ja? %mor ja? %eng %spa que? Ch na? Anah. = na? Anah. %mor na? Anah. %eng %spa Ana. *R10-40 P Ana. jawi ka pe wi? Chay? %mor Ana. jawi ka pe wi? Chay? %eng %spa Ana, en donde viene? Ros? Ch chama loq uj keb'. = chama loq le keb' wuj. %mor ch-0-a/k'am-a la-oq *le keb' wuj. %eng %spa traiga los 2 lib'ros. R tawena weta kaya chuweh la leh. %mor tawena weta kaya chuweh la leh. %eng %spa esta bien, si me das eso. Ch no at juntira we at. = le at k'o juntira awe at. %mor no *le at /*k'o: juntira aw-e at. %eng %spa ud. tiene todo. R le. %mor le. %eng %spa ese. Ch ax tila we at. = are k'ax juntira awe at. %mor *are k'ax juntira aw-e at. %eng %spa peor si todo es tuyo. R xutiq che kan rib'el le june. %mor xutiq che kan rib'el le june. %eng %spa se pego otra vez. este uno. R xutiq chi na rib'. %mor xutiq chi na rib'. %eng %spa ya se pego. Ch ax tiq taj. = k'ax ma kutiq taj. %mor k'ax ma *k-0-*u/tiq ta-j. %eng %spa cuesta, no se pega. R xutiq rib' el, xutiq e najxil. %mor xutiq rib' el, xutiq e najxil. %eng %spa se pego, se pego un poco. Ch b'ay, b'ay jan la pelipe. = kayajan la le pelipa. %mor *k-0/yaj-an la le pelipa. %eng INCOMP-3A/scold-ABS here the pelipa. %spa va rega¤ar Felipe. C k'o le jun foto. %mor k'o le jun foto. %eng %spa esta la foto. P kab'ij che la tat. %mor kab'ij che la tat. %eng %spa le dices a tu papa. Ch ja? = ja? %mor ja? %eng %spa que? P kab'ij che la tat. %mor kab'ij che la tat. %eng %spa le dices a tu papa. Ch tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta b'ien. R lee xutiq' chi kan rib'. %mor lee xutiq' chi kan rib'. %eng %spa ya se pego otra vez. Ch Lin, Lin, Kil Lin. = Al Talin, a ki lal Talin? %mor *al talin, *a ki *le *al talin? %eng %spa Catarina, fijate que Catarina. Ch tij uj Pelipa. = xutij le wuj le Pelipa. %mor *x-0-*u/tij *le wuj *le Pelipa. %eng %spa comio el papel Felipe. R tawen, sajmpe na nan. %mor tawen, sajmpe na nan. %eng %spa esta bien venga mama. Ch au. = au. %mor au. %eng %spa bien. R a Pedro. le. %mor a Pedro. le. %eng %spa Pedro. R chaltzijona kut al Chay. %mor chaltzijona kut al Chay. %eng %spa habla con Ros. R le. %mor le. %eng %spa ese. Ch eu. = eu. %mor eu. %eng %spa bien. R xape ya, xape ya, xape ya. %mor xape ya, xape ya, xape ya. %eng %spa ya esta, ya esta. Ch tiqom wa'ah. = tiqom wa'ah. %mor /tiq-om wa'ah. %eng %spa creo que esta pegado. P chawilo k'o lawe, al Chay. %mor chawilo k'o lawe, al Chay. %eng %spa lo ves tiene la llave Ros. Ch ja? = ja? %mor ja? %eng %spa que? *R10-41 P chasolij pam. %mor chasolij pam. %eng %spa registra adentro. Ch no taj, no ax. = in k'o taj. k'ax. %mor no *in /*k'o: ta-j. k'ax. %eng %spa no hay, dolor cuesta. R tima, titi. %mor tima, titi. %eng %spa tima, titi. C jas k'o chupam a wuj? %mor jas k'o chupam a wuj? %eng %spa que hay adentro del libro. R tima, titi. %mor tima, titi. %eng %spa tima, titi. C k'o lenaj cuenta chupam? %mor k'o lenaj cuenta chupam? %eng %spa esta el cuento adentro. R k'o le junaj wech. k'o jun. %mor k'o le junaj wech. k'o jun. %eng %spa esta el mio, esta un. R ak'al chupam, kawilo. %mor ak'al chupam, kawilo. %eng %spa ni¤o adentro, lo ves. R are kin mak'ij b'i linaj riri. %mor are kin mak'ij b'i linaj riri. %eng %spa voy a cortar esta cosa. Ch Perda? = Perda? %mor Perda? %eng %spa Pedro. P ja? %mor ja? %eng %spa que? Ch uch taj wiloya. = ma utz taj kawilo. %mor *ma utz ta-j *k-0-aw/il-o. %eng %spa no me gusta. Ch k'ana chik. = ka'an chik. %mor k-0-a/b'an chi-k. %eng %spa lo haces. C autz kawilo? %mor autz kawilo? %eng %spa te gusta. R utz kacha al Chay. %mor utz kacha al Chay. %eng %spa bien diga Ros. Ch uch. = utz. %mor utz. %eng %spa bien. C a utz kawilo? %mor a utz kawilo? %eng %spa te gusta. Ch no, xaj loja uch taj wiloh. = chawesaj loq. ma utz taj kawilo. %mor no *ch-0-*aw/esa-j la-oq. *ma utz ta-j *k-0-aw/il-o. %eng %spa sacalo, no me gusta. Ch uch. = utz. %mor utz. %eng %spa bien. C utz, k'o le jun tinimit. %mor utz, k'o le jun tinimit. %eng %spa bien, esta el pueblo. R nuncas, nunca. %mor nuncas, nunca. %eng %spa nunca. C k'o le jah. ah. %mor k'o le jah. ah. %eng %spa esta el mio ah. Ch ken len ken pelipa. = kaya nulen, kayo pelipa. %mor *k-0-*a/*ya' *nu-len, *k-0-*a/*ya'-o pelipa. %eng %spa me dan centavo, lo da Felipe. Ch len pelip. = nulen pelip. %mor *nu-len pelip. %eng %spa mi centavo Felipe. C ah je. %mor ah je. %eng %spa ah si. R ah je? kenwil pa wa lal Juana. %mor ah je? kenwil pa wa lal Juana. %eng %spa ah si, voy a ver a Juana. R qe petik. %mor qe petik. %eng %spa que leen. Ch ah no, an, an, an at. = ka'an at. %mor no *k-0-*a/b'an at. %eng %spa lo hace ud. C a kawilo? %mor a kawilo? %eng %spa lo ves? *R10-42 P utz chuwale riri kaq aya wikajoq. %mor utz chuwale riri kaq aya wikajoq. %eng %spa estara que sabe esto lo ponemos. P chuwache ri kaqayawi cha. %mor chuwache ri kaqayawi cha. %eng %spa en esto lo ponemos dice. P kasutin mas. %mor kasutin mas. %eng %spa da mas vuelta. Ch tawen. xutin max. = kasutin mas. %mor *k-0/suti-n mas. %eng %spa da mas vuelta. P le? %mor le? %eng %spa ese. Ch na tir. = chaoma chi juntiro. %mor *ch-0-*a/b'an-a *chi juntiro. %eng %spa haga otra vez. Ch oh no. = oh no. %mor oh no. %eng %spa a no. P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. C ay. %mor ay. %eng %spa ay. Ch impe at ale chap taj. = impe le at e in kachap taj. %mor impe *le at e *in *k-0-*a/chap ta-j. %eng %spa mira ud. no lo agarra. C a kat kowin at. %mor a kat kowin at. %eng %spa puede ud. P cha'ana impe ate. %mor cha'ana impe ate. %eng %spa haga ud. Ch no? = no? %mor no? %eng %spa no. C a kat kawin. %mor a kat kawin. %eng %spa puedes. Ch kowin taj le. = ma kinkowin taj le. %mor *ma *k-*in/kowin ta-j le. %eng %spa yo no puedo. Ch kowin at. = katkowin at. %mor *k-*at/kowin at. %eng %spa puede ud.? P le. %mor le. %eng %spa ese. Ch ano at. = che'ana at. %mor *ch-0-a/b'an-#a at. %eng %spa haga ud. Ch no a le. = no la le. %mor no la le. %eng %spa no ese. Ch kol at, un kul at. = kol le at e, la atkul at. %mor kol *le at e, *la at/kul at. %eng %spa es que ud. esta sentado. Ch chap tah. = ma kachap taj. %mor *ma *k-0-*a/chap ta-j. %eng %spa no lo agarres. R che kaqat rij le. %mor che k-0-a/qat r-ij le. %eng %spa porque cortas. C b'ay. kax uwi awatz. %mor b'ay. kax uwi awatz. %eng %spa vaya, cuesta el pelo de tu hermana. P kas. %mor kas. %eng %spa que. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas xu'ano. %mor jas xu'ano. %eng %spa que hizo. Ch no, no, no, mich' uwi? = no xmich' uwi. %mor no *x-0/mich'-PASS1 u-wi. %eng %spa le halaron el pelo. P jas che. %mor jas che. %eng %spa porque. Ch no luk chaq, chaq, chaaq, xamiya uj. = ruk' xtzaq pa le qaxamiya uj. %mor no r-uk' *x-0/tzaq *pa *le *qa-xamiya uj. %eng %spa porque se cayo con el la semillas. *R10-43 P iye. %mor iye. %eng %spa a si. Ch luk yaj, yaj wan. *** = ruki xyaj mal lal wana. %mor r-uk' *x-0/yaj-PASS1 *mal *le *al wana. %eng %spa P iye. %mor iye. %eng %spa a si. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P chawila k'ut, kasutinike. %mor chawila k'ut, kasutinike. %eng %spa mira pues da vuelta. Ch at a chik. = at chik. %mor at chi-k. %eng %spa ahora ud. P cha amani pe ate, waral kuchap wiri. %mor cha amani pe ate, waral kuchap wiri. %eng %spa haga ud. aqui lo agarras. P che li naj juni, qamampe na, qana. %mor che li naj juni, qamampe na, qana. %eng %spa a este uno, esperate, espera. P are kachape naj june chapa. %mor are kachape naj june chapa. %eng %spa agarras este uno, agarra. P k'ute, kasutij qujoqe, ko kasutij. %mor k'ute, kasutij qujoqe, ko kasutij. %eng %spa pues, da vueltas, por alli. P la k'ute. %mor la k'ute. %eng %spa da vueltas pues. C ay. la ku'te, no le jun chik. %mor ay. la ku'te, no le jun chik. %eng %spa ya ves no el otro. P no le, are kachape, le riri. %mor no le, are kachape, le riri. %eng %spa no, agarra esto. P le riri kachapo le. %mor le riri k-0-a/chap-o le. %eng %spa esto agarra. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P sutij k'u te ko ko ka koh. %mor /suti-j k'u-t e ko ko ka koh. %eng %spa da vueltas, duro, duro. C ko. %mor ko. %eng %spa duro. Ch y a leh. = y a leh. %mor y a leh. %eng %spa ya esta. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch at a chik. = at chik. %mor at chi-k. %eng %spa ahora ud. P k'amale. %mor ka'amale. %eng %spa traiga. Ch u kol at a le n kachep taj. = kol le at e n kachap taj. %mor kol le at e n k-0-a/chap ta-j. %eng %spa es que ud. no lo agarra. P le le le. %mor le le le. %eng %spa ese. Ch n kol a ta le. = kol le at le. %mor kol le at le. %eng %spa es que ud. Ch u kol at n chap taq ale. = kol le at n kachap ta jetaq ale. %mor kol *le at n *k-0-*a/chap *ta jetaq ale. %eng %spa es que ud. no agarra por alla. P eh. %mor eh. %eng %spa eh. C la le. %mor la le. %eng %spa ese. Ch u kol chap in le. = kol n kinchap ta in le. %mor kol *n *k-0-*in/chap *ta in le. %eng %spa es que yo no lo agarro. Ch kol at ale chap taj. = kol le at n kachap taj. %mor kol *le at *n *k-0-*a/chap ta-j. %eng %spa es que ud. no lo agarra. *R10-44 C C at, cha'amimpe at. %mor C at, cha'amimpe at. %eng %spa haga ud. Ch n kol at uchap taj. = kol le at n kachap taj. %mor kol *le at *n *k-0-*a/chap ta-j. %eng %spa es que ud no lo agarra. Ch uch, uch, wich warli. = utz wich le wari. %mor utz wich *le wari. %eng %spa es mejor esto peque¤o. P nku'antaj. %mor nku'antaj. %eng %spa no lo hagas. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P nku antaj. %mor nku antaj. %eng %spa no lo hagas. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. P le le kel b'ike. %mor le le kel b'ike. %eng %spa ese, sale. C no. %mor no. %eng %spa no. Ch m uch taj, uch taj, xinul. = ma utz taj le xinul. %mor ma utz ta-j *le xinul. %eng %spa no es buena la ladina. Ch uch, uch, warli. = utz le wari. %mor utz le wari. %eng %spa es mejor esto. P chanampe at, ku'an jun. %mor chanampe at, ku'an jun. %eng %spa haga ud. haces una. P b'iaja awe cha'am k'ute. %mor b'iaja awe cha'am k'ute. %eng %spa vez, haga pues. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. P chilaa kachap wi leh. %mor chilaa kachap wi leh. %eng %spa por alli lo agarras. Ch chilaa chap chilili. = chila kinchop chirin. %mor chi-la *k-0-*in/chap chi-ri ri. %eng %spa alli lo agarras aqui. P pares. %mor pares. %eng %spa por eso. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. P ko ka'ane, kasutij ko ka'ano. %mor ko ka'ane, kasutij ko ka'ano. %eng %spa lo haces duro, lo das vueltas, duro. Ch ana. ya leh. = kin'ane ya le. %mor *k-0-*in/b'an-a ya le. %eng %spa ya lo hago. C a ya. %mor a ya. %eng %spa a si. Ch no. ana pelipa chik. = no ku'an le pelipa chik. %mor no *k-0-*u/b'an-!a *le pelipa chi-k. %eng %spa lo lleva Felipe ahora. C in. %mor in. %eng %spa yo. Ch ana. = cha'ana. %mor *ch-0-*a/b'an-a. %eng %spa hagalo. C jawi. %mor jawi. %eng %spa en donde. Ch ana. = ana. %mor *ch-0-*a/b'an-a. %eng %spa hagalo. C chirij le le. %mor chirij le le. %eng %spa detras de. Ch ek na, qeta chili li. = xek cha'ana chatqeta chiri ri. %mor *x-0/b'e:-ik *ch-0-*a/b'an-a *ch-*at/qet-a chi-ri ri. %eng %spa se fue, hagalo acercate aqui. C chi le. %mor chi le. %eng %spa por alli. *R10-45 Ch no ay yaleh. = no ay yaleh. %mor no ay yaleh. %eng %spa ya. C yale ay dios chawilo. %mor yale ay dios chawilo. %eng %spa ya, lo ves. Ch e taj pelipa kolik. = ma kat'e taj pelipa ko. %mor *ma *k-*at/b'e: ta-j pelipa ko. %eng %spa no te vayas Felipe. Ch chuja chi. = chuja tzi. %mor chuj-a tz'i'. %eng %spa perro rabioso. C k'olik. %mor k'olik. %eng %spa esta. P iye. %mor iye. %eng %spa a si. Ch kam chi jun. = xkam chi jun. %mor x-0/kam chi jun. %eng %spa se murio otro. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C jachinoq. %mor jachinoq. %eng %spa quien. Ch mam chi kamik. = jun mam tzi' xkamik. %mor *jun mam tz'i' *x-0/kam-ik. %eng %spa un perro grande murio. C mam. %mor mam. %eng %spa grande. P jawi xkam wi. %mor jawi x-0/kam wi. %eng %spa en donde murio. Ch no, no, kani, kam perta? = xkam chi jun pwerta! %mor no *x-0/kam *chi *jun pwerta! %eng %spa ya se murio otro, puerta. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. Ch najxik kam fir. = ajsik xkam wi. %mor ajsik *x-0/kam wi. %eng %spa arriba murio. C ajsik kab'ij ay dios. %mor ajsik kab'ij ay dios. %eng %spa arriba, lo dices, ay Dios! Ch chukuj jun chik. = kintzukuj jun chik. %mor *k-0-*in/tzuku-j jun chi-k. %eng %spa voy a buscar otro. C tzukuj le jun chi. %mor tzukuj le jun chi. %eng %spa busco el otro. Ch leh chenka b'e, chenka b'e. = leh chenka b'e, chenka b'e. %mor leh chenka b'e, chenka b'e. %eng %spa es bonito, es bonito. Ch chenka b'e. = chenka b'e. %mor chenka b'e. %eng %spa es bonito. R chenka. %mor chenka. %eng %spa es bonito. Ch chenko b'e max chenka. = chenko b'e max chenka. %mor chenko b'e mas chenka. %eng %spa es bonito, es mas bonito. Ch chile mano wilo chipok. = utz kinwil le le jun chikop. %mor *utz *k-0-inw/il-!o *le *jun chikop. %eng %spa me gusta este animal. Ch tet. = tet. %mor tet. %eng %spa C wa ko am taj. kax ujolom. *** %mor ma ka'an taj. kax ujolom. %eng %spa no lo hagas. le duele la cabeza. C saj la. %mor saj la. %eng %spa venga. P chay, chay yamero junama. %mor chay, chay yamero junama. %eng %spa Ros, Ros, casi es igual. P wi ruk'a Felipe le. %mor wi ruk'a Felipe le. %eng %spa con Felipe. *R10-46 C a utz we ku'ek. ne ahje. %mor a utz we ku'ek. ne ahje. %eng %spa sera mejor irnos, asi. P saj kut, jachin a leele? %mor saj kut, jachin a leele? %eng %spa al Chay venga pues, quien es ese. C chiri. %mor chiri. %eng %spa aqui. Ch uy, mare taj, waral i? = uy, mare taj, waral i? %mor uy, ma are ta-j, waral i? %eng %spa uy no es aqui. R n k'ota lal chaq'ija Juana. %mor n k'ota lal chaq'ija Juana. %eng %spa no esta la Juana flaca. C al Juana, ah. ka'an taj. %mor al Juana, ah. ka'an taj. %eng %spa la Juana, no lo hagas. P jachina lele? al Chay? %mor jachina lele? al Chay? %eng %spa quien es ese? Ros. Ch (taj). = n k'o taj. %mor *n /*k'o: ta-j. %eng %spa no esta. C al Chay, al Talin. %mor al Chay, al Talin. %eng %spa Ros. Catarina. R kaya ta puloq. %mor kaya ta puloq. %eng %spa no lo des. P saj e wa? xta ka kach'ay taj. %mor saj e wa? xta ka kach'ay taj. %eng %spa Venga aca lo vistes, no te van a pegar. P kach'ay taj. %mor kach'ay taj. %eng %spa no te pegan. R chay. %mor chay. %eng %spa Ros. Ch anoh no'. = anoh no'. %mor a no'. %eng %spa a no. R are k'ut a Pedro? %mor are k'ut a Pedro? %eng %spa es Pedro? P ja? %mor ja? %eng %spa que. R are k'ut? %mor are k'ut? %eng %spa es pues? P chinoq? no, re taj. xa kuch'ay. %mor chinoq? no, re taj. xa kuch'ay. %eng %spa quien? no es? es que pega. P lintaq ak'alab'e, pares are. %mor lintaq ak'alab'e, pares are. %eng %spa a los ni¤os por. R al Chay, kintokij b'a la in awuj chawe. %mor al Chay, kintokij b'a la in awuj chawe. %eng %spa Ros voy quitar tu libro. R hay jawi ri jachupu jun a cirwela. %mor hay jawi ri jachupu jun a cirwela. %eng %spa en donde vas a cortar una tu ciruela. R jachupu jun a sirwela. %mor j-0-a/chup-u jun a-sirwela. %eng %spa corta una tu ciruela. Ch chupu? chup lech felip. **** = chachupu. kachup jun rech a felipe. %mor *ch-0-*a/chup-u. *k-0-*a/chup *jun r-ech *a felipe. %eng %spa R jatetzijona b'a, jat. %mor j-at-e/tzij-on-a b'a, jat. %eng %spa anda a platicar, anda. R jatetzijonoq, jat jab'ij chareh. %mor j-at-e/tzij-on-oq, jat j-0-a/b'i:-j chi-r-eh. %eng %spa anda a platicar, anda a decirlo. R jun ixpeq xutij b'i jun rik kacha? %mor jun ixpeq xutij b'i jun rik kacha? %eng %spa un zapo comio su comida diga. R jat impe jab'ij!. %mor jat impe jab'ij!. %eng %spa anda a decirlo!. C jas xu'an iwir? %mor jas xu'an iwir? %eng %spa que hizo ayer? Ch tij lik chipok. = xutij rik le chikop. %mor *x-0-*u/tij r-ik *le chikop. %eng %spa comio su comida el animal. *R10-47 C ah je. %mor ah je. %eng %spa a si. P saj kut. %mor saj kut. %eng %spa venga pues. C saj kut. %mor saj kut. %eng %spa venga pues. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P saj ewa. %mor saj ewa. %eng %spa venga aca. R al Chay, kinchup b'i in juna cuenta ri. %mor al Chay, kinchup b'i in juna cuenta ri. %eng %spa Ros yo te voy a contar una cosa. R jun wuj. %mor jun wuj. %eng %spa el papel. C le jun wuj. %mor le jun wuj. %eng %spa el papel. R ay yakis. %mor ay yakis. %eng %spa el yaks. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. C kaqasikij ruk' al Talin. k'ole. %mor kaqasikij ruk' al Talin. k'ole. %eng %spa lo vamos a leer con Catarina, esta. C jun cuenta chupam le wuj. %mor jun cuenta chupam le wuj. %eng %spa el cuento, en el (cuaderno) libro. R jun wuj. %mor jun wuj. %eng %spa un libro. C le igwana xaq k'o lu ja. %mor le igwana xaq k'o lu ja. %eng %spa la iguana solo tiene su cara. C le rachoch, y le le ixpeq, le. %mor le rachoch, y le le ixpeq, le. %eng %spa la cas, y el zapo el. C ixpach karilo le le elefante. %mor ixpach karilo le le elefante. %eng %spa zapo ve al elefante. C karilo lutzam. %mor karilo lutzam. %eng %spa ve su nariz. Ch fanta. = elefanta. %mor elefanta. %eng %spa elefante. C le elefante. %mor le elefante. %eng %spa el elefante. Ch no, we in. we in. = no, we in. we in. %mor no, w-e in. w-e in. %eng %spa no es mio, es mio. C kaqa, kaqasikij. %mor kaqa, kaqasikij. %eng %spa lo vamos a llamar. Ch we in. = we in. %mor w-e in. %eng %spa es mio. C tajin kaqasikij. %mor tajin kaqasikij. %eng %spa lo estamos llamando. Ch no, no. = no, no. %mor no, no. %eng %spa no. C y despues. chiri, xaq chiri. %mor y despues. chiri, xaq chiri. %eng %spa despues, aqui solo aqui. C xaq chiri. %mor xaq chiri. %eng %spa solo aqui. R al Chay cha n kata ta b'a. %mor al Chay cha n kata ta b'a. %eng %spa Ros no lo oyes. C le le ixpeq, le ixpach karilo le. %mor le le ixpeq, le ixpach karilo le. %eng %spa la rana, zapo ve. C elefante, karilo lutzam. %mor elefante, karilo lutzam. %eng %spa el elefante ve su nariz. *R10-48 C y ku, kub'ij ah. %mor y ku, kub'ij ah. %eng %spa y dice. Ch ay kolik, mulab' at aleh. = ay k'oolik amula'ab' at lee. %mor ay /k'o:-l-ik *a-mulaq'ab' at lee. %eng %spa ud. tiene a¤illo. C kinwaj, kinwaj nu, jun. %mor kinwaj, kinwaj nu, jun. %eng %spa lo quiere, quiero mi, una. C nu tzam junam le elefante. %mor nu tzam junam le elefante. %eng %spa nariz del elefante. C y ku'ano jun utzam junam ruk'. %mor y ku'ano jun utzam junam ruk'. %eng %spa y hace una nariz como. C le elefante. %mor le elefante. %eng %spa del elefante. Ch un mam talampa kolik. = jun mama Crampa, k'olik. %mor jun mam-a trampa, /k'o:-l-ik. %eng %spa tiene una gran trampa. C jun nima utzam lele. %mor jun nima utzam lele. %eng %spa una gran nariz. C y pa la jun chik. kab'inik y. %mor y pa la jun chik. kab'inik y. %eng %spa en el otro, anda. C karil le koj. %mor karil le koj. %eng %spa y ve el leon. R chay cha, karil le koj cha. %mor chay cha, karil le koj cha. %eng %spa Ros ve al leon dice. R al Chay cha' karil le k'o kinchupu. %mor al Chay cha' karil le k'o kinchupu. %eng %spa Ros ve cuando corto duro en un lugar. R chupu chi ku la jun in xaq jun chalchux b'i. %mor chupu chi ku la jun in xaq jun chalchux b'i. %eng %spa y corto es dice solo sientate en un lugar. C karil le. karil le koj. karil le. %mor karil le. karil le koj. karil le. %eng %spa ve el, ve al leon, ve al. Ch chupu jun. = chachupu chi jun. %mor *ch-0-a/chup-u *chi jun. %eng %spa corta otro. R pares, chawiyej nana. %mor pares, chawiyej nana. %eng %spa por eso espera. R qila kuna. %mor qila kuna. %eng %spa veamos. C karil lu wi le koj. y le ixpach. %mor karil lu wi le koj. y le ixpach. %eng %spa ve su pelo el leon, y la rana. C kub'ij, ah kinwaj, kinwaj nu wi. %mor kub'ij, ah kinwaj, kinwaj nu wi. %eng %spa dice quiero, quiero mi pelo. C junam ruk'lele koj. y puresa. %mor junam ruk'lele koj. y puresa. %eng %spa igual que el leon, y por eso. C ku'an luwi. junam ruk' le koj. %mor ku'an luwi. junam ruk' le koj. %eng %spa hace su pelo, igual que el leon. C k'o luwi junam ruk' le koj. %mor k'o luwi junam ruk' le koj. %eng %spa es duro su pelo igual que el leon. C lutzam junam ruk' le elefante. %mor lutzam junam ruk' le elefante. %eng %spa su nariz igual que el elefante. C y pa le jun chik. kab'inik y. %mor y pa le jun chik. kab'inik y. %eng %spa y en el otro suda y. C karil, karilo le, le jun kej y. %mor karil, karilo le, le jun kej y. %eng %spa ve, ve, un caballo y. C karil lele jun q'eqa parte rech. %mor karil lele jun q'eqa parte rech. %eng %spa ve una parte negra del. C le kej. y kub'ij, ah kinwaj le. %mor le kej. y kub'ij, ah kinwaj le. %eng %spa caballo y dice, quiero la. Ch na lena. = jun nu len. %mor jun *nu-len. %eng %spa un centavo. C le jun estrepas, le jun li¤as. %mor le jun estrepas, le jun li¤as. %eng %spa una estrepas, unas lineas. *R10-49 C are le kej. utz le jun li¤as. %mor are le kej. utz le jun li¤as. %eng %spa del caballo esta bien las lineas. Ch len q'ee. = jun nulen q'e. %mor *jun *nu-len q'e. %eng %spa un mi centavo. C y chuquje. %mor y chuquje. %eng %spa tambien. Ch max tinka let ri. = mas. %mor mas. %eng %spa mas. C chuquje kab'inik y karil le jun. %mor chuquje kab'inik y karil le jun. %eng %spa tambien anda, y ve un. C tz'ikin y kub'ij, ah utzleuxik'. %mor tz'ikin y kub'ij, ah utzleuxik'. %eng %spa pajaro y dice, esta bien su ala. C le tz'ikin. kinwaj, kinwaj uxik. %mor le tz'ikin. kinwaj, kinwaj uxik. %eng %spa el pajaro quiero, quiero ala. C junam ruk'. %mor junam ruk'. %eng %spa igual que el. Ch ay kex ruk' uwi' pelipa le'. *** = ay kex ruk' uwi' pelipa le'. %mor ay kex r-uk' u-wi' pelipa le'. %eng %spa cuesta con su pelo Felipe. C kinwaj luxik junam ruk' le tz'ikinle. %mor kinwaj luxik junam ruk' le tz'ikinle. %eng %spa quiero ala como el pajaro. C entonces ku'an leuxik y le li¤as. %mor entonces ku'an leuxik y le li¤as. %eng %spa entonces hace su ala con las lineas. C rech le kej, le li¤as rech le kej. %mor rech le kej, le li¤as rech le kej. %eng %spa del caballo, las lineas del caballo. C y le uxik rech le tz'ikin. %mor y le uxik rech le tz'ikin. %eng %spa y k'o: las alas del pajaro, y esta el. C le ixpach ruk' lu tzam rech le. %mor le ixpach ruk' lu tzam rech le. %eng %spa zapo, con la nariz del elefante. C elefante, luje, luwi rech le. %mor elefante, luje, luwi rech le. %eng %spa su cola, el pelo del. C kej, luxik rech le tz'ikin le. %mor kej, luxik rech le tz'ikin le. %eng %spa caballo, las alas de pajaro los. C li¤as rech le jun kej pero le. %mor li¤as rech le jun kej pero le. %eng %spa lineas del caballo pero el. C chikop chik ma utz taj kakilo. %mor chikop chik ma utz taj kakilo. %eng %spa animal ya no esta bien no les. C le le ixpech ruk' le taq partes. %mor le le ixpech ruk' le taq partes. %eng %spa gusta al zapo, con las partes. C rech le chikop. y le ixpach karil. %mor rech le chikop. y le ixpach karil. %eng %spa del animal, y el zapo ve. C le tz'ikin, pu, chuxe, ah powi. %mor le tz'ikin, pu, chuxe, ah powi. %eng %spa al pajaro, debajo, mama. C y le ixpach kub'ij, ah utz kinwaj. %mor y le ixpach kub'ij, ah utz kinwaj. %eng %spa del zapo dice "mejor me gusta". R ma saq. n kule. %mor ma saq. n kule. %eng %spa no sera blanco el. C kin'an ahm volar ljas uwach pa. %mor kin'an ahm volar ljas uwach pa. %eng %spa voy a volar con el. P keu, kerapapik. %mor keu, kerapapik. %eng %spa se va, vuelan. C kinrapapik, kinwaj kinrapapik. %mor kinrapapik, kinwaj kinrapapik. %eng %spa vuelo, duermo, vuelo. C junam ruk' e tz'ikine y le. %mor junam ruk' e tz'ikine y le. %eng %spa igual como el pajaro y el. C chikop kikichomaj ah na utz taj. %mor chikop kikichomaj ah na utz taj. %eng %spa animal si usan, ah no esta. C wa karapapik le ixpach rumal. %mor wa karapapik le ixpach rumal. %eng %spa bien, que suele el zapo porque. *R10-50 C n k'o: ta modo. %mor n k'o: ta modo. %eng %spa no se puede. R ayjun taq b'ilib'aq kib'aq wach. %mor ayjun taq b'ilib'aq kib'aq wach. %eng %spa tienen unos grandes ojos. C ko le ixpach sib'ilaj naj. %mor ko le ixpach sib'ilaj naj. %eng %spa el zapo esta muy lejos. C y le chikop, kikichomaj a jas. %mor y le chikop, kikichomaj a jas. %eng %spa y los animales piensan. C kiki'ano. %mor kiki'ano. %eng %spa que hacer. Ch k'yan q'u. = kiki'an kiqu. %mor *k-0-ki/b'an *ki-qu. %eng %spa hacen su. Ch k'an q'u. = kiki'an kiqu. %mor *k-0-ki/b'an *ki-qu. %eng %spa hacen. R wila k'u na. %mor wila k'u na. %eng %spa que es lo que hace. C are le ixpach. %mor are le ixpach. %eng %spa es el zapo. Ch pelipe, qam q'u lih. = pelipe kaqan qaqun. %mor pelipe *k-0-*a/qan qaqun. %eng %spa Felipe lo vas a recibir. C k'o: pa ch'at. %mor k'o: pa ch'at. %eng %spa esta en la cama. Ch k'o:lik le'. = k'o:lik le'. %mor /k'o:-l-ik le'. %eng %spa esta ve. C je pa chat. je. %mor je pa chat. je. %eng %spa si en la cama, vamos. Ch ay ma pedro. = ay ma pedro. %mor ay ma pedro. %eng %spa ay! Pedro. R teloq al chay. %mor teloq al chay. %eng %spa quitate Ros. R ay ma pedro. %mor ay ma pedro. %eng %spa Ay! Pedro. R kab'an chila le al chay. %mor kab'an chila le al chay. %eng %spa lo haces alli Ros. R chulawila k'u te chawilampe. %mor chulawila k'u te chawilampe. %eng %spa venga a verlo, vealo. C utz chiri. %mor utz chiri. %eng %spa es mejor aqui. Ch ay. ka'o ta ke ma. = ka'an ta ke ma. %mor k-0-a/b'an ta ke ma. %eng %spa no lo hagas. R al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. C al chay, le tz'ikin, ku k'ani. %mor al chay, le tz'ikin, ku k'ani. %eng %spa Ros, el pajaro hace. C jun karta are le ixpach. %mor jun karta are le ixpach. %eng %spa una carta, es el zapo. Ch uy juropa. = uy juropa. %mor uy juropa. %eng %spa uy, cuanto. R eb'a kuarenta ri. %mor eb'a kuarenta ri. %eng %spa 40. Ch wa nooo. = wa nooo. %mor wa nooo. %eng %spa C le ixpach. %mor le ixpach. %eng %spa el zapo. R ay awe at al chay cha chab'ij. %mor ay awe at al chay cha chab'ij. %eng %spa es tuyo Ros, diga. R chaya charech. %mor chaya charech. %eng %spa daselo. *R10-51 Ch no, we in warli noh. = we in wa le ri. %mor no w-e in wa *le ri. %eng %spa este es mio. P jawile, jawile. %mor jawile, jawile. %eng %spa en donde esta. R le wari. %mor le wari. %eng %spa este. R chawila kuloq, qata k'u na. %mor chawila kuloq, qata k'u na. %eng %spa mirale pues, lo vamos a oir. R al chay cha kinya k'u juna cirwela. %mor al chay cha kinya k'u juna cirwela. %eng %spa Ros dice y te doy una ciruela. C y lele karta kub'ij k'o: jun nimaqij. %mor y lele karta kub'ij k'o: jun nimaqij. %eng %spa la carta dice, hay una fiesta. C y rajawaxik jun disfrase. %mor y rajawaxik jun disfrase. %eng %spa es necesario un disfras. C are le chikop. %mor are le chikop. %eng %spa es que el animal. Ch qana pa ja li. = qana pa ja ri. %mor qa/b'an-a pa ja ri. %eng %spa hagamoslo en la casa. C ah no. ko konojel le chikop. %mor ah no. ko konojel le chikop. %eng %spa estan todos los animales. C ku'an disfrases. %mor ku'an disfrases. %eng %spa hacen disfrases. Ch u uch taq lena. = utz taq len. %mor utz taq len. %eng %spa esta bien los. C y le ixpach kub'ij kinwaj jun. %mor y le ixpach kub'ij kinwaj jun. %eng %spa el zapo dice quiero un. C disfrase junam ruk' le chikop chik. %mor disfrase junam ruk' le chikop chik. %eng %spa disfras igual que el animal. R juname. %mor juname. %eng %spa igual. C y rumel re, la re ka'e pa le. %mor y rumel re, la re ka'e pa le. %eng %spa por es de, el se va en. C jun parke, rumal utz karil. %mor jun parke, rumal utz karil. %eng %spa un parque, porque le gusta. C jachike disfrases k'o: le chikop chik. %mor jachike disfrases k'o: le chikop chik. %eng %spa porque disfrases esta el animal. C pero k'ole chik, k'o: le chikop chik. %mor pero k'ole chik, k'o: le chikop chik. %eng %spa pero esta, esta el animal. C ko june, le jun chik, le jun chik. %mor ko june, le jun chik, le jun chik. %eng %spa esta el otro, el otro. C le junchik, y rax lu disfrases. %mor le junchik, y rax lu disfrases. %eng %spa el otro, es verde su disfras. R in no, in li. %mor in no, in li. %eng %spa no, yo el. C rax le ki disfrases. %mor rax le ki disfrases. %eng %spa es verde su disfras. R mata rax. %mor mata rax. %eng %spa no fuera verde. C y le ixpach kub'ij ah na utz. %mor y le ixpach kub'ij ah na utz. %eng %spa el zapo dice no esta bien. C taj lu wi ramal ma rax taj. %mor taj lu wi ramal ma rax taj. %eng %spa por que su pelo no es verde. C na utz taj lu tzam rumal ma. %mor na utz taj lu tzam rumal ma. %eng %spa no esta bueno su nariz porque. C rax taj mu utz taj lu xik'. %mor rax taj mu utz taj lu xik'. %eng %spa no es verde su ala no esta. C ma utz taj lu li¤as. %mor ma utz taj lu li¤as. %eng %spa bueno, no esta bueno sus lineas. *R10-52 Ch uch. taj. = ma utz taj. %mor ma utz ta-j. %eng %spa no esta bueno. C y ku'an, ka'e pa le nimaqij. %mor y ku'an, ka'e pa le nimaqij. %eng %spa lo hace,se van en la fiesta. C y k'o: le chikop chik y le. %mor y k'o: le chikop chik y le. %eng %spa esta el animal. C chikop chik ko le disfrases. %mor chikop chik ko le disfrases. %eng %spa el animal tiene su disfras. C rech, jas uwach, le disfrases. %mor rech, jas uwach, le disfrases. %eng %spa que es el disfras. C rech jun ixpeq ixpach, k'ole. %mor rech jun ixpeq ixpach, k'ole. %eng %spa de un zapo esta si. C rax, le rax e jun palaj. %mor rax, le rax e jun palaj. %eng %spa verde, el verde, verde su cara. R rax u palaj. %mor rax u palaj. %eng %spa verde su cara. C y kaq y k'o: le chikop. %mor y kaq y k'o: le chikop. %eng %spa y el animal rojo. C ki kan jun me dal che le ixpach. %mor ki kan jun me dal che le ixpach. %eng %spa le hacen medal al zapo. Ch xaxa palaq. = rax u palaj. %mor rax *u-palaj. %eng %spa verde su cara. C are le mas utz mas utz. %mor are le mas utz mas utz. %eng %spa es el mas bueno, es mas bueno. C disfrase le jun ixpach. %mor disfrase le jun ixpach. %eng %spa disfras, del zapo. C y xk'is le kuento. %mor y xk'is le kuento. %eng %spa se termino el cuento. Ch chupu jun wan. = jachupu chi jun al wana. %mor *j-0-*a/chup-u *chi jun *al wana. %eng %spa conta otra Juana. R uya la kuy ch'awik chi. %mor uya la kuy ch'awik chi. %eng %spa hablamos dice. Ch wan chupu jun. = al wan jachupu chi jun. %mor *al wan *j-0-*a/chup-u *chi jun. %eng %spa Juana conta otro. R jawi ri kench'upu, chawila b'a na le. %mor jawi ri k-0-e-in/ch'up-u, ch-0-aw/il-a b'a na le. %eng %spa donde esta conto otro miralo. R chawila na. %mor chawila na. %eng %spa miralo. C y k'ole tini. %mor y k'ole tini. %eng %spa y esta. Ch koj. = koj. %mor koj. %eng %spa leon. C kole tinit rech le. %mor kole tinit rech le. %eng %spa esta timit del. Ch taqe ko. = le jun taq koj. %mor *le *jun taq koj. %eng %spa los leones. C rech le ixpach. le ixpach k'ochiri. %mor rech le ixpach. le ixpach k'ochiri. %eng %spa es del zapo, el zapo esta aqui. C pale jun nima ja k'ole jun parke. %mor pale jun nima ja k'ole jun parke. %eng %spa en el rio grande,esta el parque. C ruk' le kachoch le animales chik. %mor ruk' le kachoch le animales chik. %eng %spa con las casas de los animales. Ch al lina pena. = al talin. %mor al talin. %eng %spa Catarina. R n k'u le riri chiki. %mor n k'u le riri chiki. %eng %spa y esto. Ch waja teja warli. = le chuwaj ko teja waral. %mor *le chuwaj /*k'o: teja waral. %eng %spa en el patio no hay por aqui. *R10-53 R al chay chalawila k'u le riri. %mor al chay chalawila k'u le riri. %eng %spa Ros mira esto. R impele. %mor impele. %eng %spa mira. Ch taj warli ja. = n k'o: ta waral ri le ja. %mor *n /*k'o: ta waral ri *le ja. %eng %spa no esta aqui la casa. C animales, le animales riri. %mor animales, le animales riri. %eng %spa animales, estos son animales. C k'o: chupam le wuj y le jun. %mor k'o: chupam le wuj y le jun. %eng %spa esta dentro del libro, y ese uno. Ch qalin ali tala miy tala miy. = lee tal amigo. %mor ke tal amigo. %eng %spa que tal amigo. C tz'ikin chiri. %mor tz'ikin chiri. %eng %spa pajaro aqui. R waral. %mor waral. %eng %spa aqui. Ch tala miy. = ke tal amigo ko waral ri. %mor ke tal amigo /*k'o: waral ri. %eng %spa que tal amigo esta aqui. C y le elefante, k'o: chiri. %mor y le elefante, k'o: chiri. %eng %spa el elefante esta aqui. C le jun koj k'o: chiri, le jun kej. %mor le jun koj k'o: chiri, le jun kej. %eng %spa el leon esta aqui, el caballo. C k'o: chiri. %mor k'o: chiri. %eng %spa esta aqui. R a xinawilo, winawilo. %mor a xinawilo, winawilo. %eng %spa me vistes, me vistes. C y le jun tz'ikin chik. %mor y le jun tz'ikin chik. %eng %spa y el otro pajaro. C jawi k'owi? chiri? %mor jawi k'owi? chiri? %eng %spa en donde esta? aqui? C le jun patax. %mor le jun patax. %eng %spa el pato. Ch ay ki wiloo kej. = ki kinwilo le kej. %mor ki *k-0-inw/il-o *le kej. %eng %spa me gusta el cab'allo. Ch ki wiloo, ki wiloo. = ki kinwilo, ki kinwilo. %mor ki *k-0-inw/il-o, ki *k-0-inw/il-o. %eng %spa me gusta, me gusta. Ch ki wiloo ki wiloo, ki wiloo. = ki kinwilo, ki kinwilo. %mor ki *k-0-inw/il-o, ki *k-0-inw/il-o. %eng %spa me gusta, me gusta. C k'ole jun chik chikop. %mor k'ole jun chik chikop. %eng %spa esta el animal. R kinwilo, le milio le. %mor kinwilo, le milio le. %eng %spa me gusta el Emilio. P chawila k'ut al chay le. %mor chawila k'ut al chay le. %eng %spa mira Ros. R al chay chula wila k'ute. %mor al chay chula wila k'ute. %eng %spa Ros, venga a verlo. Ch u. = u. %mor u. %eng %spa u. C a utz le kuento. %mor a utz le kuento. %eng %spa te gusta el cuento. Ch ah no, ut chik chokulik. = kak'ut tachik saqirik. %mor no *k-0-*a/k'ut *ta chi-k /saq-ir-ik. %eng %spa buenos dias, no lo muestres. Ch we at a leno. *** = ma we at ta le walen. %mor *ma aw-e at *ta le walen. %eng %spa no es tuyo mi centavo. C xa k'o: jun wakax chiri. %mor xa k'o: jun wakax chiri. %eng %spa es que hay una vaca aqui. Ch k'o:lik keb' warl ih. = k'o: keb' waral ri. %mor /k'o:-!l-!ik keb' waral ri. %eng %spa hay aqui. *R10-54 C jun wakax ruk' jun ak'al. %mor jun wakax ruk' jun ak'al. %eng %spa una vaca con un ni¤o. C al chay le ub'i la k'al. %mor al chay le ub'i la k'al. %eng %spa Ros se llama el ni¤o. C al chay, y k'o: le jun kej. %mor al chay, y k'o: le jun kej. %eng %spa Ros, esta el caballo. P ak'axe:l cha. %mor ak'axe:l cha. %eng %spa es tu tocayo dice. C ay ma utz taj. %mor ay ma utz taj. %eng %spa no esta bien. P ay. %mor ay. %eng %spa ay. R no, no kinya ta chi chawe no. %mor no, no kinya ta chi chawe no. %eng %spa ya no te voy a dar. Ch no? = no? %mor no? %eng %spa no. Jr peri nka'an ta chib'a la chub'. %mor peri nka'an ta chib'a la chub'. %eng %spa y a no hagas tu saliba. Jr ka'an ta chik, kawilo le. %mor ka'an ta chik, kawilo le. %eng %spa ya no lo hagas, lo ves. Jr kawil k'u la kapetik. %mor kawil k'u la kapetik. %eng %spa lo vas ha ser venir. Tr kab'an ta le nu lib'r, xa ma. %mor kab'an ta le nu lib'r, xa ma. %eng %spa no hagas mi libro, es que. Tr wech in la. %mor wech in la. %eng %spa es mio el. C wech taj. %mor wech taj. %eng %spa no es mio. R peram pues. %mor peram pues. %eng %spa esperame pues. Ch Pelip. = Pelip. %mor Pelip. %eng %spa Felipe. R .... %mor .... %eng %spa .... C k'o: la juyub', juyub'. %mor k'o: la juyub', juyub'. %eng %spa tienes tu monta¤a. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. C le wakax k'o: pa che. %mor le wakax k'o: pa che. %eng %spa la vaca esta en el arbol. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R saj wa, al chay cha, le wakax. %mor saj wa, al chay cha, le wakax. %eng %spa venga aca, Ros dice, la vaca. R k'o: pa le che cha. %mor k'o: pa le che cha. %eng %spa esta en el arbol. R al chay, linchaq at aweche. %mor al chay, linchaq at aweche. %eng %spa Ros, mi hermana es tuyo. R ay, in q'or, aya xkisik? %mor ay, in q'or, aya xkisik? %eng %spa soy haragan, ya se termino. C no, kisik taj. %mor no, kisik taj. %eng %spa no, no se termino. R xel q'itajik? %mor xel q'itajik? %eng %spa te cansastes. C k'o: mas, sib'ilaj mas. %mor k'o: mas, sib'ilaj mas. %eng %spa hay mas, mas. Ch uu. = uu. %mor uu. %eng %spa uu. *R10-55 R b'ay, qana chi k'ut cha, al chay. %mor b'ay, qana chi k'ut cha, al chay. %eng %spa Vaya, hagamos pues dia Ros. R al Chay, karil chi kule. %mor al Chay, karil chi kule. %eng %spa Ros, ya ve. R n k'u le riri cha k'utu chi k'ut. %mor n k'u le riri cha k'utu chi k'ut. %eng %spa esta casa, muestralo pues. R al chay, cha saj jilob' chi kut. %mor al chay, cha saj jilob' chi kut. %eng %spa Ros, venga pues. R kinchop u la chi ku jun cirwela. %mor kinchop u la chi ku jun cirwela. %eng %spa y voy a cortar una ciruela. R chik. %mor chik. %eng %spa mas. Ch no, k'o:lik, we in leh. = no, k'o: le we in le. %mor no, /k'o:-!l-!ik *le w-e in le. %eng %spa esta el mio. R no, kinch'upu la chi ku jun asirwela. %mor no, k-0-in/ch'up-u la chi ku jun a-sirwela. %eng %spa y voy a cortar otra ciruela. R chik che, chalchux chi ku. %mor chik che, ch-at/chux chi ku. %eng %spa sientate. R la waral. %mor la waral. %eng %spa aqui. Ch no, k'o:lik, we en le. = no, k'o: le we in le. %mor no, /k'o:-!l-!ik *le w-e in le. %eng %spa no, esta el mio. R chakowij, kinch'upu chi ku. %mor chakowij, kinch'upu chi ku. %eng %spa apurate y voy a cortar. R jun asirwela. %mor jun a-sirwela. %eng %spa otra ciruela. Ch k'o:lik, we in le. = k'o: le we in le. %mor /k'o:-!l-!ik *le w-e in le. %eng %spa esta el mio. R chalchux waral. %mor ch-at/chux waral. %eng %spa sientate aqui. R kinkub'e in. %mor k-in/kub'e in. %eng %spa yo me siento. R kenchupu ku jun asirwela. %mor k-0-e-in/chup-u ku jun a-sirwela. %eng %spa voy a cortar la ciruela. R b'ay, kenchupu ku loq. %mor b'ay, k-0-e-in/chup-u ku la-oq. %eng %spa vaya, y voy a cortarlo. R chalchux ku la waral. %mor chalchux ku la waral. %eng %spa sientate aqui. Ch no, no, no. = no, no, no. %mor no, no, no. %eng %spa no, no, no. C jas ka'an je la? %mor jas ka'an je la? %eng %spa que haces alli. R tawena. %mor tawena. %eng %spa esta bien. R chalchux b'a kanoqe. %mor chalchux b'a kanoqe. %eng %spa entonces te vas a sentar. R chawila kut. %mor chawila kut. %eng %spa mira pues. P tokuloq. %mor tokuloq. %eng %spa entra. C jas ka'an jela? jas k'o: pa awui. %mor jas ka'an jela? jas k'o: pa awui. %eng %spa que haces alla? que tienes. C al chay? %mor al chay? %eng %spa Ros? Ch b'e. = b'e. %mor b'e. %eng %spa camino. C jas k'o: pa awuj? %mor jas k'o: pa awuj? %eng %spa que tienes en tu libro? *R10-56 Ch tengo, b'e. = tengo, b'e. %mor tengo, b'e. %eng %spa tengo. Tr le jun ixpeqe. %mor le jun ixpeqe. %eng %spa el zapo. Ch tengo, b'e. mile b'e. = mire b'e. %mor /mire b'e. %eng %spa mire. R le, jun ixtuxa ak'e. %mor le, jun ixtuxa ak'e. %eng %spa una gallina. R ixtuxa ak'e, qab'ij chik. %mor ixtuxa ak'e, qab'ij chik. %eng %spa una gallina, lo dices. R jas le xub'ij kan le San, chaqech. %mor jas le xub'ij kan le San, chaqech. %eng %spa que es lo que dice Santos a nosotros. R m are ta la le xub'ij kan. %mor m are ta la le xub'ij kan. %eng %spa no es lo que dijo. R la Milio echa la cayot. %mor la Milio echa la cayot. %eng %spa Emilio, del coyote. R al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. Ch e cha', kayot ek. = la cayot xe'ek. %mor la cayot *x-0/be:-ik. %eng %spa el coyote se fue. R rax la cirwela ri. %mor rax la cirwela ri. %eng %spa es verde tu ciruela. Ch lax cha'. = rax cha. %mor rax /cha'. %eng %spa es verde dice. R la cirwela. %mor la cirwela. %eng %spa tu ciruela. R e la cayot cha. %mor e la cayot cha. %eng %spa el coyote dice. R pero cha chux b'a chiriri. %mor pero cha chux b'a chiriri. %eng %spa pero sientate aqui. R e la cayot cha. %mor e la cayot cha. %eng %spa el coyote dice. R chalchux chiri. %mor chalchux chiri. %eng %spa sientate aqui. Ch (kuta at taqin ku'an canot cha). *** = (kuta at taqin ku'an canot cha). %mor (k-0-u/ta' at /taqin k-0-u/b'an canot /cha). %eng %spa esta haciendo. R xub'ij che la, che la la conej cha. %mor xub'ij che la, che la la conej cha. %eng %spa le dijo al conejo. R e alaj cha k'o, k'o'ewa jewa. %mor e alaj cha k'o, k'o'ewa jewa. %eng %spa fijate que, esta aqui. R kachale uri pa le jun sub'ub'al. %mor kachale uri pa le jun sub'ub'al. %eng %spa a si decia en la olla. R cha, xujulupij b'i lu joloma. %mor cha, x-0-u/julupi-j b'i le u-joloma. %eng %spa metio su cabeza. Ch lih. = lih. %mor rih. %eng %spa aqui. R la cayot cha. %mor la cayot cha. %eng %spa el coyote dice. C ah je'. %mor ah je'. %eng %spa a si. Ch we in warlii. = we in wa le riri. %mor w-e in *wa *le riri. %eng %spa este es mio. R echa xe kache pa le juntaq. %mor echa xe kache pa le juntaq. %eng %spa se pegaron el monton. R monton us chupalaj cha. %mor monton us chupalaj cha. %eng %spa de sancudas en su cara dice. P kalch'aw tana le at, kach'aw na lal chay. %mor kalch'aw tana le at, kach'aw na lal chay. %eng %spa no habla ud. que hable Ros. *R10-57 R elaj cha, elaj c. %mor elaj cha, elaj c. %eng %spa fijate dice, fijate. R b'ay, chawila kut, al Chay. %mor b'ay, chawila kut, al Chay. %eng %spa mira pues Ros. R e k'o chula la. %mor e k'o chula la. %eng %spa ya estan los. R no, chak'utu k'ule wari. %mor no, chak'utu k'ule wari. %eng %spa muestra esto. R la conej. %mor la conej. %eng %spa el conejo. C xx,ma kab'ij taj. %mor xx,ma kab'ij taj. %eng %spa no lo digas. Ch echa kayot jut jalom. = la kayot xujul b'i lujalom (pa le sub'ub'al). %mor la kayot *x-0-*u/jul *b'i *le *u-jalom (pa le sub'ub'al). %eng %spa el coyote metio la cab'eza en la olla. Ch wa uj cha'. = le qa wa uj cha. %mor *le *qa-wa uj /cha. %eng %spa muestra comida dice. R twa uj cha. chab'ij kute. %mor twa uj cha. chab'ij kute. %eng %spa muestra comida dice, diga pues. R a Felip jas uwach le riri. %mor a Felip jas uwach le riri. %eng %spa Felipe que es esto. C jas wach le riri, ah le jun aq. %mor jas wach le riri, ah le jun aq. %eng %spa que es esto? el cerdo. P al Chay cha. %mor al Chay cha. %eng %spa Ros dice. C le jun al chay, jas kawilo? %mor le jun al chay, jas kawilo? %eng %spa esa Ros que ves? C al chay chanampe. %mor al chay chanampe. %eng %spa Ros, hagalo. R le jun aq k'o pa le q'ayes. %mor le jun aq k'o pa le q'ayes. %eng %spa el coche esta en la hierba. R chaqok. %mor chaqok. %eng %spa diga. C k'opa le q'ayes, k'o lu tzam. %mor k'opa le q'ayes, k'o lu tzam. %eng %spa esta en la hierba, tiene su nariz. C lu palaj. %mor lu palaj. %eng %spa su cara. Ch k'o lu cham, palaj. *** = k'o lutza'm, k'o lupalaj. %mor /k'o: le u-tza'm, /k'o: *le *u-palaj. %eng %spa tiene su nariz, su cara. Ch no, k'o taj cham. = n k'o ta lu taz'm. %mor no *n /k'o: ta-!j *le *u-taz'm. %eng %spa no tiene su nariz. R we xikin. %mor we xikin. %eng %spa arete. C xikin, lu je? %mor xikin, lu je? %eng %spa oreja, si? Ch ay wich luje le. = ay wich luje le. %mor ay wich le u-je le. %eng %spa ay! tiene pequeno su cola. C lu je le. %mor lu je le. %eng %spa su cola. Ch wich' a luje'. = wich' a luje'. %mor wich' a le u-je'. %eng %spa es pequena su cola. C a k'o aje le, ak'o aje at? %mor a k'o aje le, ak'o aje at? %eng %spa tiene ud. cola, tiene ud. cola. Ch leh. = leh. %mor leh. %eng %spa ese. R chawila kut al Chay. chawila kut. %mor chawila kut al Chay. chawila kut. %eng %spa mira pues Ros. mira pues. C k'o awaqan, al Chay. %mor k'o awaqan, al Chay. %eng %spa tienes pies, Ros. *R10-58 C k'o le jun carro. %mor k'o le jun carro. %eng %spa esta el carro. P chawila k'ute. %mor chawila k'ute. %eng %spa mira pues. C k'o le jun Fink. %mor k'o le jun Fink. %eng %spa esta la finca. Ch chipok. = chikop. %mor chikop. %eng %spa animal. C le wakax ka e pa le qayes. %mor le wakax ka e pa le qayes. %eng %spa la vaca se va en la hierba. C jas uwach le june, alchay. %mor jas uwach le june, alchay. %eng %spa que es ese uno, Ros. R le qa, le wakax enaq pale qayes. %mor le qa, le wakax enaq pale qayes. %eng %spa nuestra vaca, se fue en la hierba. R kutzuqu naj ak'al. %mor kutzuqu naj ak'al. %eng %spa busca un nino. C ah je kub'ij chiri le wakax. %mor ah je kub'ij chiri le wakax. %eng %spa a si dice aqui la vaca. C enaq pe le qayes. %mor enaq pe le qayes. %eng %spa se ha ido en la hierba. R m. %mor m. %eng %spa m. C le ak'al karileh. %mor le ak'al karileh. %eng %spa el nino ve. Ch jun oq'. = jun qoq. %mor jun qoq. %eng %spa un chile coyote. C le keb' ixkeb'. %mor le keb' ixkeb'. %eng %spa los 2, son 2 uds. R wex qab'ex chawij k'o ta pe. %mor wex qab'ex chawij k'o ta pe. %eng %spa si te echan la culpa. C k'o lu tzij le ak'al, y le ak'al. %mor k'o lu tzij le ak'al, y le ak'al. %eng %spa tiene sus palabras el nino, el nino. C karil le le wakax. karil le jun. %mor karil le le wakax. karil le jun. %eng %spa ve la vaca, ve el uno. P jas le ka'ano le, ay. %mor jas le ka'ano le, ay. %eng %spa que haces ve. C Dios. %mor Dios. %eng %spa Dios. P chasu'u'. %mor chasu'u'. %eng %spa limpialo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P chasu'u'. %mor chasu'u'. %eng %spa limpialo. C jun rax. %mor jun rax. %eng %spa una vaca. R ma rex taj ki. %mor ma rex taj ki. %eng %spa no es verde. C rax le cirwela. %mor rax le cirwela. %eng %spa es verde la ciruela. R ma cirwela taj xa manzan. %mor ma cirwela taj xa manzan. %eng %spa no es ciruela, es manzana. C manzan. %mor manzan. %eng %spa manzana. Ch no, no. = no, no. %mor no, no. %eng %spa no. C ma antaj al Talin. %mor ma antaj al Talin. %eng %spa no lo hagas Catarina. *R10-59 C a kachob' jas kub'ij le wa kax. %mor a kachob' jas kub'ij le wa kax. %eng %spa sabes como se llama la vaca. P al Chay cha. %mor al Chay cha. %eng %spa Ros dice. C al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. Ch tole' at lech pelipe. = chatero at le rech le pelipe. %mor chatero at *le r-e-ch *le pelipe. %eng %spa estuvo el de Felipe. C a kachob'. %mor a kachob'. %eng %spa lo sabes. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch atawa at. = a xatwa at. %mor *a *x-#at/wa' at. %eng %spa comio ud. P jachin chike. %mor jachin chike. %eng %spa cual de ellos. Ch we at a leh. = a we at a le. %mor *a aw-e at a le. %eng %spa es tuyo eso. P m. %mor m. %eng %spa m. C a kachob' jas kub'ij le wakax. %mor a kachob' jas kub'ij le wakax. %eng %spa sabes como se llama la vaca. C ay dios. %mor ay dios. %eng %spa Dios. Ch chaq'a le. = chaq la le. %mor *in-chaq' la le. %eng %spa es mi hermana eso. P ay chaq taj. %mor ay chaq taj. %eng %spa no es tu hermana. C a ch'am. %mor a ch'am. %eng %spa amargo. Ch ch'am taj. = ch'am taj. %mor ch'am ta-j. %eng %spa no es amargo. C a ch'am es amargo. %mor a ch'am es amargo. %eng Ch ch'am. = ch'am. %mor ch'am. %eng %spa amargo. C ch'am taj jas uwach le chikop le. %mor ch'am taj jas uwach le chikop le. %eng %spa no es amargo que es el animal. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. P chawila kut al chay. %mor chawila kut al chay. %eng %spa mira pues Ros. C chawilo jas uwach le chikop. %mor chawilo jas uwach le chikop. %eng %spa lo ves, que es el animal. C k'o le k'isik. %mor k'o le k'isik. %eng %spa esta la cabra. P ay. %mor ay. %eng %spa ay. C Dios. %mor Dios. %eng %spa Dios. P chawila k'ut cha. %mor chawila k'ut cha. %eng %spa mira pues dice. C le ak'al kuya qayes. %mor le ak'al kuya qayes. %eng %spa el nino da hierba. R ja. %mor ja. %eng %spa que. C che le chikop. %mor che le chikop. %eng %spa el animal. *R10-60 Tr jesach, a pedro chij. %mor jesach, a pedro chij. %eng %spa que es pedro, oveja. C kuya qayes che k'isik. %mor kuya qayes che k'isik. %eng %spa le da hierba a la cabra. Ch ay pex le. = a pedro le. %mor *a pedro le. %eng %spa mira pedro. Ch ay quch', quch'. = ay kaquchik. %mor ay *k-0/quch-*ik. %eng %spa ay lo crujir. Ch mam la le. = le jun mam a lele. %mor *le *jun mam a lele. %eng %spa este es un gran. P m. jas uwach le ruka'ame. %mor m. jas uwach le ruka'ame. %eng %spa que es lo que tiene. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwach le ruk'am le jun alehle. %mor jas uwach le ruk'am le jun alehle. %eng %spa que es lo que tiene eso. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R je taq chiij kacha, je taq. %mor je taq chiij kacha, je taq. %eng %spa ovejas, diga, las. Ch je taq chiij. = je taq chiij. %mor je taq chiij. %eng %spa las ovejas. P jas uwach pe kuya chake'ee. %mor jas uwach pe kuya chake'ee. %eng %spa que es lo que les dan. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. Tr a pedro chij. a pedro chij. %mor a pedro chij. a pedro chij. %eng %spa Pedro oveja, Pedro oveja. Ch no' lona, chiij lu. = jaron kuya che le chij ri. %mor no jaron *k-0-*u/*ya' *che *le chij ri. %eng %spa les da agua a las ovejas. P ah, q'ayes kikitije chij. %mor ah, q'ayes kikitije chij. %eng %spa las ovejas comen hierba. Ch ah. = ah. %mor ah. %eng %spa ah. C qayes kikitij. %mor qayes kikitij. %eng %spa hierba comen. R a tet. %mor a tet. %eng %spa a si. C le qayes kikitij le aq. %mor le qayes kikitij le aq. %eng %spa la hierba comen los cerdos. C ma'an taj al Talin. %mor ma'an taj al Talin. %eng %spa no lo hagas Catarina. P chawila chi k'ule jun aqe. %mor chawila chi k'ule jun aqe. %eng %spa mira el otro gallo. C al Talin ma'antaj. %mor al Talin ma'antaj. %eng %spa Catarina no lo hagas. P xaq chat koloq cha al talin. %mor xaq chat koloq cha al talin. %eng %spa solo sientate Catarina. P chawila kute al chay le. %mor chawila kute al chay le. %eng %spa mira pues Ros. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. R ay kuraj xin tz'ape kenoq. %mor ay kuraj xin tz'ape kenoq. %eng %spa ay yamero me quede encerrado. *R10-61 R alej jun ak'al tajin karil le kej. %mor alej jun ak'al tajin karil le kej. %eng %spa fijate que ese nino esta viendo el caballo. C jorepa le aq. %mor jorepa le aq. %eng %spa cuanto cerdo. R tajin kikitij ki leche. %mor tajin kikitij ki leche. %eng %spa estan comiendo su comida. C jeropa le aq. %mor jeropa le aq. %eng %spa cuantos cerdo. R kub'utzuqule. %mor kub'utzuqule. %eng %spa las alimenta. C kutzuq le aq ruk' qayes. %mor kutzuq le aq ruk' qayes. %eng %spa le da de comer con hierba. R qayes k'o pa jun, pari karro. %mor qayes k'o pa jun, pari karro. %eng %spa hierba ay en un carro. C k'o le jun man aq. %mor k'o le jun man aq. %eng %spa esta este gran cerdo. R jun mam aq tajin. %mor jun mam aq tajin. %eng %spa un gran cerdo esta. C lu nan, lunan le aq. %mor lu nan, lunan le aq. %eng %spa su mama el cerdo. R a laje. %mor a laje. %eng %spa mira. Ch k'olik nan leh. = k'o le nan le. %mor /k'o:-!l-!ik *le nan le. %eng %spa esta el grande. C le jun al chay, le, le jun al Talin. %mor le jun al chay, le, le jun al Talin. %eng %spa esa Ros, Catarina. C le jun al juana, sib'ilej al juanas. %mor le jun al juana, sib'ilej al juanas. %eng %spa esa Juana, muchas Juanas. R xa are la Milio. %mor xa are la Milio. %eng %spa es que es Emilio. Ch Milio. = Milio. %mor Milio. %eng %spa Emilio. C le Milio. %mor le Milio. %eng %spa el Emilio. R la, la pelipe la peria chij, al Milia. %mor la, la pelipe la peria chij, al Milia. %eng %spa el Felipe, pura oveja Emilio. C ah je? e k'o ux nan. %mor ah je? e k'o ux nan. %eng %spa a si hay. Ch lipe q'e che le q'e. = le jun a pelipe q'e jasche la qe. %mor *le *jun *a pelipe q'e jasche la q'e. %eng %spa este Felipe, porque sera. C ka ux lanik, chirij, chuxe le che. %mor ka ux lanik, chirij, chuxe le che. %eng %spa descansa detras, debajo del arbol. P jas uwach e jun nima ririri. %mor jas uwach e jun nima ririri. %eng %spa que es esta gran cosa. R juni jun che. %mor juni jun che. %eng %spa un arbol. Ch jun cham taj. = le jun ma cham taj. %mor *le jun *ma cham ta-j. %eng %spa es uno no es amargo. R arb'ol le are b'ur le. %mor arb'ol le are b'ur le. %eng %spa este es burro. Ch are koche. = are koche. %mor are koche. %eng %spa es coche. C k'o le che. %mor k'o le che. %eng %spa esta el arbol. R arb'ol. %mor arb'ol. %eng %spa arbol. C y le jun achi k'an leche. %mor y le jun achi k'an leche. %eng %spa ese hombre hace el arbol. *R10-62 Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C che le ak'aal. %mor che le ak'aal. %eng %spa al nino. Ch tok tuk wich'. = xatok ruk' le wich. %mor *x-at/ok r-uk' *le wich. %eng %spa entraste con el pequeno. R kikitijoh. %mor kikitijoh. %eng %spa lo comen. C ah je. %mor ah je. %eng %spa a si. K a ki katijow la la le. %mor a ki katijow la la le. %eng %spa fijate que comun eso. K peri akatzak na. %mor peri akatzak na. %eng %spa pero si tienes que coserlo. C kik, kikitij. %mor kik, kikitij. %eng %spa lo comen. P akatij at al chay. %mor akatij at al chay. %eng %spa lo come ud. P Ros. %mor Ros. %eng Ch at. = at. %mor at. %eng %spa ud. R kutij la. %mor kutij la. %eng %spa lo come pues. P akatije leche. %mor akatije leche. %eng %spa toma ud. leche. Ch e tij luh. = kintij la. %mor *k-0-*in/tij la. %eng %spa lo tomo pues. C akatij leche. %mor akatij leche. %eng %spa toma leche. P n katij taj xaq xewi ch'am. %mor n katij taj xaq xewi ch'am. %eng %spa no lo como solo los amargo. P taq cirwela katijo. %mor taq cirwela katijo. %eng %spa ciruelas. Ch (in tijoh). = kintijo. %mor *k-0-in/tij-o. %eng %spa lo como. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. C xaq xe wi le tam. %mor xaq xe wi le tam. %eng %spa solo el amargo. R xama kutij tachi tu. %mor xama kutij tachi tu. %eng %spa ella ya no toma leche(nadie). C le cham taq cirwela. %mor le cham taq cirwela. %eng %spa las ciruelas amargas. R xane xkam e naj inchaq'e. %mor xane xkam e naj inchaq'e. %eng %spa es que se llevaron a mi hermano. P a tzij katij na tu? %mor a tzij katij na tu? %eng %spa es cierto que mamas. P tij la. *** = kintij la. %mor *k-0-*in/tij la. %eng %spa mamo. P tij na tu. *** = kintij na le tu? %mor *k-0-*in/tij na *le tu? %eng %spa mamo todavia. R kiy china lu pam lu tu ruk'. %mor kiy china lu pam lu tu ruk'. %eng %spa crecio todavia adentro con. R jun un exib' qij ma, mak'o ta na. %mor jun un exib' qij ma, mak'o ta na. %eng %spa unos 3 dias ya no tenia. R lu pam pechina. %mor lu pam pechina. %eng %spa lo de adentro, vino todavia. Ch ch'am. = ch'am. %mor ch'am. %eng %spa amargo. *R10-63 C le wakax kuya lu pa, lu pa. %mor le wakax kuya lu pa, lu pa. %eng %spa la vaca da su, su. C jalom. %mor jalom. %eng %spa cabeza. Ch uy ixta. = uy ixta. %mor uy ixta. %eng %spa xt. C ay dios. %mor ay dios. %eng %spa ay! Dios. R chaya juxil wech alchayooo. %mor chaya juxil wech alchayooo. %eng %spa dame un poco Ros. R e b'ay. %mor e b'ay. %eng %spa vaya. P chawila kut al chay le. %mor chawila kut al chay le. %eng %spa mira pues Ros. R tawen alchay. %mor tawen alchay. %eng %spa esta bien Ros. C le k'isik kewarik. %mor le k'isik kewarik. %eng %spa las cabras duermen. R tawen kal tzijon pa wanima. %mor tawen kal tzijon pa wanima. %eng %spa esta bien hablas en mi corazon. R tiox chawech. %mor tiox chawech. %eng %spa gracias a ud. C le kisik' ke warik le chij kewarik. %mor le kisik' ke warik le chij kewarik. %eng %spa las cabras duermen, la oveja duerme. C k'o lu nan, k ral. %mor k'o lu nan, k ral. %eng %spa tiene su mama, su hijo. Ch ay chapij chi leh. = xkitz'apij kichi le. %mor *x-0-*ki/tz'api-j *ki-chi le. %eng %spa se encerraron. P m jas ub'i linaj aleh ri. %mor m jas ub'i linaj aleh ri. %eng %spa como se llama este nino. Ch a pe'l. = a pe'l. %mor a pe'l. %eng %spa Felip. P no' a Milio. %mor no' a Milio. %eng %spa Emilio. R no. %mor no. %eng %spa no. P axib'al. %mor axib'al. %eng %spa tu hermano. Ch mim. = mim. %mor mim. %eng %spa Milio. R no. %mor no. %eng %spa no. C a pedro. %mor a pedro. %eng %spa Pedro. R no, no apel ah no je kab'ijeri. %mor no, no apel ah no je kab'ijeri. %eng %spa no Felip, diga asi. C a pedro. %mor a pedro. %eng %spa Pedro. Ch pedra chij. = pedra chij. %mor pedra chij. %eng %spa Pedro tu oveja. C le aq jas kiki'ano. %mor le aq jas kiki'ano. %eng %spa que hacen los cerdos. R tajin kikitij kitux ruk'unam. %mor tajin kikitij kitux ruk'unam. %eng %spa estan mamando con sus mamas. C kewarik. %mor kewarik. %eng %spa duermen. R kewarik chuxe lu pam unan. %mor kewarik chuxe lu pam unan. %eng %spa duermen, debajo de su mama. *R10-64 C ah je'. k'o lu nan k'o le. %mor ah je'. k'o lu nan k'o le. %eng %spa a si esta su mama. R jo la sien puta. %mor jo la sien puta. %eng %spa Vamos, cien putas. C kawax, kawarik le wakax. %mor kawax, kawarik le wakax. %eng %spa duerme, duerme la vaca. R la sien, eh la. %mor la sien, eh la. %eng %spa cien no. Ch b'ay talin chapamele, chupamla. = b'ay talin chapamele, chupamla. %mor b'ay talin chi-u-pam e le. %eng %spa Catarina adentro. C kawarik le aq. %mor kawarik le aq. %eng %spa duerme el cerdo. R tawen, tawen alcha. %mor tawen, tawen alcha. %eng %spa esta bien, esta bien, Ros. Ch tawen ay xirwela. = sirwela. %mor sirwela. %eng %spa ciruela. C utz karilo? %mor utz karilo? %eng %spa le parece bien. R utz b'a kawil in, peri weta. %mor utz b'a kawil in, peri weta. %eng %spa entonces me gusta a mi, pero. R kamakix b'i jun wech. %mor kamakix b'i jun wech. %eng %spa me cortaran un mio. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. P rachaqitaj ya le jun awumal. %mor rachaqitaj ya le jun awumal. %eng %spa ya rompistes el uno. ch tawen a pel, tawen. %mor tawen a pel, tawen. %eng %spa esta bien Felipe, esta bien. C tawena al chay. %mor tawena al chay. %eng %spa esta Ros. Ch tawena. = tawena. %mor tawena. %eng %spa esta bien. C tawena tawena. %mor tawena tawena. %eng %spa esta bien. C jas uwach le june. %mor jas uwach le june. %eng %spa que es ese uno. *xk'is le cinta R-10.