T(iyaan) R(sep) C(liff) A(ugustin) N(an) * Altiyaan 6 *Age 2;2.19 *No of utterances: 323 *MLU: 1.44 *S6-1 C le jun kej, k'o: jun kej. %mor le jun kej, k'o: jun kej. %eng %spa C chak'ut che al sep. %mor chak'ut che al sep. %eng %spa N kak'ut chuwa lal Se'p chah. %mor kak'ut chuwa lal Se'p chah. %eng %spa A k'o: jun kej chiri le. %mor k'o: jun kej chiri le. %eng %spa A k'o: jun achi le:, kawil lu puwi'. %mor k'o: jun achi le:, kawil lu puwi'. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A k'o: upuwii le. %mor k'o: upuwii le. %eng %spa A k'o: jun kolob' ruk'a'am, jun kolob'e. %mor k'o: jun kolob' ruk'a'am, jun kolob'e. %eng %spa T ja. = ja. %mor ja. %eng %spa A jun kolob', k'o: jun usik'. %mor jun kolob', k'o: jun usik'. %eng %spa A k'o: puchi', tajin kutubaj. %mor k'o: puchi', tajin kutubaj. %eng %spa A jun usik'e juna chile. %mor jun usik'e juna chile. %eng %spa A kawil le sik', sik'. %mor kawil le sik', sik'. %eng %spa T chik'. = sik'. %mor sik'. %eng %spa A le keje tajin kab'inike. %mor le keje tajin kab'inike. %eng %spa A petinaq inaj kej aminaqe. %mor petinaq inaj kej aminaqe. %eng %spa A k'o: jun taq k'im chiri le. %mor k'o: jun taq k'im chiri le. %eng %spa A k'im jawii le kabin wile kej. %mor k'im jawii le kabin wile kej. %eng %spa A k'oya juyub' chirile. %mor k'oya juyub' chirile. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa m. A inaj juyub' chirile. %mor inaj juyub' chirile. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A jelale, yamero kape jab' qalaj. %mor jelale, yamero kape jab' qalaj. %eng %spa A k'o: su'tz'e, kawil le su'tz'. %mor k'o: su'tz'e, kawil le su'tz'. %eng %spa A le su'tz'e: wari le nik'aj saqe. %mor le su'tz'e: wari le nik'aj saqe. %eng %spa A su'tz' kawilo. %mor su'tz' kawilo. %eng %spa *S6-2 T sutz'. = sutz'. %mor sutz'. %eng %spa A sutz', qila lu pam. %mor sutz', qila lu pam. %eng %spa A ay xtzaqik, qila lu pam. %mor ay xtzaqik, qila lu pam. %eng %spa A le ekeb' achijab'e', le june. %mor le ekeb' achijab'e', le june. %eng %spa A nim utza'm, k'o:chi jun chike:. %mor nim utza'm, k'o:chi jun chike:. %eng %spa S m. %mor m. %eng %spa T qila le wuj. = qila le wuj. %mor *k-0-q/il-a le: wuj. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T qila. = qila. %mor *k-0-q/il-a. %eng %spa A le:. %mor le:. %eng %spa C anim utzam. %mor anim utzam. %eng %spa A qila lupam le. %mor qila lupam le. %eng %spa A uy le k'o: chupame, xawiloh. %mor uy le k'o: chupame, xawiloh. %eng %spa A le, le le le le jun jaron tajin kape chupame. %mor le, le le le le jun jaron tajin kape chupame. %eng %spa A le k'o: keb' laqe. %mor le k'o: keb' laqe. %eng %spa T laq. = laq. %mor laq. %eng %spa A keb' laqe. %mor keb' laqe. %eng %spa T qila. = qila. %mor *k-0-q/il-a. %eng %spa A k'o: jun chirile. %mor k'o: jun chirile. %eng %spa A k'o: june laqe. *** %mor %eng %spa T wi le'. = wi le'. %mor wi le'. %eng %spa A k'o: chi jun chike. %mor k'o: chi jun chike. %eng %spa T ah. = ah. %mor ah. %eng %spa A jas uwach?. %mor jas uwach?. %eng %spa T jun lot. = jun pelota. %mor jun pelota. %eng %spa *S6-3 A jah?. %mor jah?. %eng %spa T jun lota. = jun pelota. %mor jun pelota. %eng %spa A pelota, kach'ob' b'a le pelotah?. %mor pelota, kach'ob' b'a le pelotah?. %eng %spa T lotah. = pelota. %mor pelota. %eng %spa A k'o: pelota le:, jun achile. %mor k'o: pelota le:, jun achile. %eng %spa k'o: na kan jun pelota le. T lota, le'. = pelota le. %mor pelota le. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T ma loq. = chama loq. %mor *ch-0-*a/k'am-a la-oq. %eng %spa A n le', chachapa na. %mor n le', chachapa na. %eng %spa T tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa A chachapa. %mor chachapa. %eng %spa A kakay loq pa le jun jun wantana. %mor kakay loq pa le jun jun wantana. %eng %spa A kukayisaj jun tata. %mor kukayisaj jun tata. %eng %spa T manta. = wantana. %mor wantana. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T mam jun. = kinb'an jun. %mor *k-0-in/b'an jun. %eng %spa A wan. %mor wan. %eng %spa T xoqil. = rixoqil. %mor *r-ixoq-il. %eng %spa C al Sep. %mor al Sep. %eng %spa T mex. = me's. %mor me's. %eng %spa C chata chech lal ti'an jas uwach k'o: pa le wuj. %mor chata chech lal ti'an jas uwach k'o: pa le wuj. %eng %spa A jun ixoqe. %mor jun ixoqe. %eng %spa T mux. = mu's. %mor mu's. %eng %spa N jata che lal Tian cha. %mor jata che lal Tian cha. %eng %spa *S6-4 N di cha, jatax taj chelal Tian. %mor di cha, jatax taj chelal Tian. %eng %spa A jun tata k'o: uwile. %mor jun tata k'o: uwile. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A k'o: jun tata k'o: uwile. %mor k'o: jun tata k'o: uwile. %eng %spa N jawixtaj k'ut. %mor jawixtaj k'ut. %eng %spa A jas uwache wa'ri'. %mor jas uwache wa'ri'. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A jun che'. %mor jun che'. %eng %spa T che:'. = che:'. %mor che:'. %eng %spa A le qila impe le wa'ri, le'. %mor le qila impe le wa'ri, le'. %eng %spa A k'o: chi jun chik jewari le. %mor k'o: chi jun chik jewari le. %eng %spa A k'o: nik'aj ja k'o: chiri ri', jah. %mor k'o: nik'aj ja k'o: chiri ri', jah. %eng %spa T jaa. = jaa. %mor jaa. %eng %spa A e:k'iya le: ja le:. %mor e:k'iya le: ja le:. %eng %spa T ay le: ja le'. = le: ja le'. %mor le: ja le'. %eng %spa A k'iya. %mor k'iya. %eng %spa T kiya' mes. = k'iya le mesa. %mor k'iya *le: mesa. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T mes. = mesa. %mor mesa. %eng %spa A m, le mesa. %mor m, le mesa. %eng %spa T mesa. = mesa. %mor mesa. %eng %spa A kaya le jun chik chiri le. %mor kaya le jun chik chiri le. %eng %spa A le k'o: inaj chikop chirile. %mor le k'o: inaj chikop chirile. %eng %spa A chawilampe le. %mor chawilampe le. %eng %spa T kop. = chikop. %mor chikop. %eng %spa A inaj wich' chikope. %mor inaj wich' chikope. %eng %spa *S6-5 A xawiloh. %mor xawiloh. %eng %spa T ano. = xinano. (xinwilo.) %mor . (x-0-inw/il-o.) %eng %spa A k'o: lu wache. %mor k'o: lu wache. %eng %spa T le: wach. = luwach. %mor le: *u-wach. %eng %spa A k'o: lu q'ab', k'o: lu q'ab' inaj chiko p chiri. %mor k'o: lu q'ab', k'o: lu q'ab' inaj chiko p chiri. %eng %spa T qab' kop. = luq'ab' inaj chikop. %mor *le: *u-q'ab' *inaj chikop. %eng %spa C jas uwach le chikop. %mor jas uwach le chikop. %eng %spa C a kach'obo. %mor a kach'obo. %eng %spa A kach'ob' tu wach, kach'ob' taj. %mor kach'ob' tu wach, kach'ob' taj. %eng %spa A inaj wich' chikope, naj wich'. %mor inaj wich' chikope, naj wich'. %eng %spa A chawila chuwach jachina. %mor chawila chuwach jachina. %eng %spa C k'o: le jun alih. %mor k'o: le jun alih. %eng %spa T wich. = wich. %mor wich. %eng %spa C chiri. %mor chiri. %eng %spa T wi le'. = wi le'. %mor wi le'. %eng %spa A naj ali le:. %mor naj ali le:. %eng %spa C ah je kusi, kusik'ij. %mor ah je kusi, kusik'ij. %eng %spa C uwa wuj, le ali. *** %mor uwa wuj, le ali. %eng %spa A k'o: inaj wuj tajin kusik'ij le. %mor k'o: inaj wuj tajin kusik'ij le. %eng %spa T kop a le'. = chikop a le'. %mor chikop a le'. %eng %spa A inaj chikope, k'o: jun che'. %mor inaj chikope, k'o: jun che'. %eng %spa A le jun nim. *** %mor le jun nim. %eng %spa T keb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa A nime jun che' le. %mor nime jun che' le. %eng %spa T keb' le' le'. = keb' le' le'. %mor keb' le' le'. %eng %spa A k'o: uq'ab' le che' le. %mor k'o: uq'ab' le che' le. %eng %spa *S6-6 A lu q'ab'e. %mor lu q'ab'e. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A wiri. %mor wiri. %eng %spa T jun li' li. = jun ri ri. %mor jun ri ri. %eng %spa A wi lu qule. %mor wi lu qule. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa A a k'o: uqul jun ali le. %mor a k'o: uqul jun ali le. %eng %spa A jun wi ali le, ali, lu nane. %mor jun wi ali le, ali, lunane. %eng %spa A eh, naj ali le k'o: loq. %mor eh, naj ali le k'o: loq. %eng %spa T wi'. = uwi'. %mor *u-wi'. %eng %spa A k'o: uwi le'. %mor k'o: uwi le'. %eng %spa T wi'. = wi'. %mor wi'. %eng %spa A k'o: uwi le naj ali. %mor k'o: uwi le naj ali. %eng %spa T ay, A'ustin. = ay, A'ustin. %mor ay, A'ustin. %eng %spa C jas uwach le ri'. %mor jas uwach le ri'. %eng %spa A jas uwach? a kach'ob'oh. %mor jas uwach? a kach'ob'oh. %eng %spa C ixjut. %mor ixjut. %eng %spa A nim ixjute. %mor nim ixjute. %eng %spa T ixjut. = ixjut. %mor ixjut. %eng %spa A le'. %mor le'. %eng %spa T k'ut. = la k'ut. %mor *la k'u-t. %eng %spa A ixjut. %mor ixjut. %eng %spa C a utz kawilo le ixjut. %mor a utz kawilo le ixjut. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa C no. %mor no. %eng %spa T no. = no. %mor no. %eng %spa *S6-7 A k'oya. %mor k'oya. %eng %spa C al Sep, chata chech al Tian jas k'o: pa wuj. %mor al Sep, chata chech al Tian jas k'o: pa wuj. %eng %spa C jas k'opa le wuj. %mor jas k'opa le wuj. %eng %spa R ah no, ah no. %mor ah no, ah no. %eng %spa A saj jewa al Se'p. %mor saj jewa al Se'p. %eng %spa A Se'p, lawila le wuj chiri' al Se'p. %mor Se'p, lawila le wuj chiri' al Se'p. %eng %spa N jawila ruk' al Tian cha. %mor jawila ruk' al Tian cha. %eng %spa A jawila le wuj ruk' al Tian. %mor jawila le wuj ruk' al Tian. %eng %spa A jat k'ut al Tian, saj k'ut al Sep. %mor jat k'ut al Tian, saj k'ut al Sep. %eng %spa R m. %mor m. %eng %spa A saj k'ut, kaltzijnona ruk' al. %mor saj k'ut, kaltzijnona ruk' al. %eng %spa A ri, k'o: chi jun chike, le:. %mor ri, k'o: chi jun chike, le:. %eng %spa A lawila chiri le, le:. %mor lawila chiri le, le:. %eng %spa C chak'ut chechal Sep. %mor chak'ut chechal Sep. %eng %spa N chiwila ruk' al Sep cha. %mor chiwila ruk' al Sep /cha'. %eng %spa N chiwala ruk' al Sep cha. %mor chiwala ruk' al Sep cha. %eng %spa A ixkeb'. %mor ixkeb'. %eng %spa C ixkeb'. %mor ixkeb'. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N chiwila k'ute. %mor chiwila k'ute. %eng %spa C chata chech al Sep jas k'o: pa nu wuj. %mor chata chech al Sep jas k'o: pa nu wuj. %eng %spa N di cha'. %mor di cha'. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N jas le k'o: pa le wuj choqa chare lal Se'p. %mor jas le k'o: pa le wuj choqa chare lal Se'p. %eng %spa T m, Se'p. = al Se'p. %mor *al Se'p. %eng %spa *S6-8 T jun le li, le'. = jun le ri', le. %mor jun le ri', le. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa C chata chech al Sep, jas uwach le juni. %mor chata chech al Sep, jas uwach le juni. %eng %spa T no. = no. %mor no. %eng %spa A chata k'ut al Sep. %mor chata k'ut al Sep. %eng %spa A jas uwach e wari kalcha chare. %mor jas uwach e wari kalcha chare. %eng %spa R inch'ob' tane'. = ma kinchob' ta ne. %mor *ma *k-0-in/ch'ob' ta ne'. %eng %spa A ja. %mor ja. %eng %spa R inch'ob' taj. = ma kinchob' taj. %mor *ma *k-0-in/ch'ob' ta-j. %eng %spa R nch. %mor nch. %eng %spa N chata chare lal Tian. %mor chata chare lal Tian. %eng %spa A kach'ob'oh pues, ta chare jas uwach. %mor kach'ob'oh pues, ta chare jas uwach. %eng %spa C chata jas uwach, le jun tzam. %mor chata jas uwach, le jun tzam. %eng %spa C le jun b'alaj. %mor le jun b'alaj. %eng %spa N dicha. %mor dicha. %eng %spa C luwi'. %mor luwi'. %eng %spa T luwi'. = luwi'. %mor le: u-wi'. %eng %spa C jun achih, lexajab'. %mor jun achih, lexajab'. %eng %spa A jun ixoq. %mor jun ixoq. %eng %spa C ak'o: xajab' le achi. %mor ak'o: xajab' le achi. %eng %spa N Tian chah. %mor Tian chah. %eng %spa T le:. = le:. %mor le:. %eng %spa C ak'o: xajab'? le achijab'?. %mor ak'o: xajab'? le achijab'?. %eng %spa N chawila k'ut e wuj cha. %mor chawila k'ut e wuj cha. %eng %spa T noh. = noh. %mor noh. %eng %spa *S6-9 A cha, chal tzijona k'u ruk' al Tian. %mor cha, chal tzijona k'u ruk' al Tian. %eng %spa R ja. %mor ja. %eng %spa A chaltzijona k'u ruk' ta chaq'. %mor chaltzijona k'u ruk' ta chaq'. %eng %spa A chiwila le wuj ix keb. %mor chiwila le wuj ix keb. %eng %spa N chiwila k'u le wuj cha. %mor chiwila k'u le wuj cha. %eng %spa R no. %mor no. %eng %spa A pares, chiwlah. %mor pares, chiwlah. %eng %spa R utz le naj wa le. = utz le naj wari le. %mor utz le naj wa-*ri le. %eng %spa A pares chixtzijona ruk' kinik'oj. %mor pares chixtzijona ruk' kinik'oj. %eng %spa N chiwila qajoq cha. %mor chiwila qajoq cha. %eng %spa T ah noh. = ah noh. %mor ah noh. %eng %spa N chak'utu k'u chuwa lal Sep, al Tian. %mor chak'utu k'u chuwa lal Sep, al Tian. %eng %spa N karilo cha, di di. %mor karilo cha, di di. %eng %spa T noh. = noh. %mor noh. %eng %spa N jasche?. %mor jasche?. %eng %spa T no. = no. %mor no. %eng %spa C jasche?. %mor jasche?. %eng %spa T noh. = noh. %mor noh. %eng %spa C no? jas k'o: pa la wuj, al Tian?. %mor no? jas k'o: pa la wuj, al Tian?. %eng %spa T m, m. = m, m. %mor m, m. %eng %spa N al Tian chah. %mor al Tian chah. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa C a k'o: jun kej?, k'o: jun ke:j. %mor a k'o: jun kej?, k'o: jun ke:j. %eng %spa N dicha. %mor dicha. %eng %spa T ah noh. = ah noh. %mor ah noh. %eng %spa C k'olik. %mor k'olik. %eng %spa *S6-10 N ali cha chawila k'ut cha. %mor ali cha chawila k'ut cha. %eng %spa N chawila k'ut. %mor chawila k'ut. %eng %spa A chix tzijona k'u ruk' al Sep. %mor chix tzijona k'u ruk' al Sep. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A wila k'ule jun wuj cha. %mor wila k'ule jun wuj cha. %eng %spa C jawi k'owi le ke:j. %mor jawi k'owi le ke:j. %eng %spa A tzijona k'u ruk' al Sep cha. %mor tzijona k'u ruk' al Sep cha. %eng %spa R m. %mor m. %eng %spa A chaltzijona k'u ruk' a chaq. %mor chaltzijona k'u ruk' a chaq. %eng %spa A kixetzanik. %mor kixetzanik. %eng %spa R ya linaj wali. = chaya linaj wari. %mor *ch-0-*a/ya' le inaj wa-ri. %eng %spa C jawi k'owi le kej. %mor jawi k'owi le kej. %eng %spa T m, ah noh. = m, ah noh. %mor m, ah noh. %eng %spa C jawi k'owi le kej?. %mor jawi k'owi le kej?. %eng %spa T ah noh. = ah noh. %mor ah noh. %eng %spa C k'olik. %mor k'olik. %eng %spa T ah noh. = ah noh. %mor ah noh. %eng %spa C k'o: pa le wuj. %mor k'o: pa le wuj. %eng %spa T ah noh. = ah noh. %mor ah noh. %eng %spa N tzukuj chupame wuj cha. %mor tzukuj chupame wuj cha. %eng %spa T ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa N chitzukuj ixkeb' ruk' al sep. %mor chitzukuj ixkeb' ruk' al sep. %eng %spa N chiwila qajoq. %mor chiwila qajoq. %eng %spa N chak'utu pan chuwa lal Sep. %mor chak'utu pan chuwa lal Sep. %eng %spa N chawila le jun kej kacha chare. %mor ch-0-aw/il-a le jun kej k-0/cha' chi-r-e. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa *S6-11 A le jek'ulale chixtzijona k'ut. %mor le jek'ulale chixtzijona k'ut. %eng %spa R jun chik li. = jun chik ri. %mor jun chi-k ri. %eng %spa C kixe k'u san pedro chuweq. %mor kixe k'u san pedro chuweq. %eng %spa N je'. %mor je'. %eng %spa R june, are le ri le naj kej. %mor june, are le ri le naj kej. %eng %spa C le al Tian. %mor le al Tian. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa C mas ko aq'ab'. %mor mas ko aq'ab'. %spa %eng A chak'utu k'u chuwach. %mor chak'utu k'u chuwach. %eng %spa N chak'utu ku chuwach al sep. %mor chak'utu ku chuwach al sep. %eng %spa R tiane. %mor tiane. %eng %spa A jek'ulale. %mor jek'ulale. %eng %spa R le'. %mor le'. %eng %spa C jas uwach le le, al Tian?. %mor jas uwach le le, al Tian?. %eng %spa N ali chah. %mor ali chah. %eng %spa R e keb' le winaq chik e:. %mor e keb' le winaq chi-k e:. %eng %spa T pantah. = elepanta. %mor elepanta. %eng %spa R pan chik cha', le:. %mor pan chik cha', le:. %eng %spa T le choqe le'. = ixoq le'. %mor !le ixoq le'. %eng %spa A le k'o, k'o: winaq ko chilale'. %mor le k'o, k'o: winaq ko chilale'. %eng %spa T m lik e: kolik. = k'o:lik e, k'olik. %mor /k'o:-l-ik e, /k'o:-l-ik. %eng %spa N chatzukuj qajoq cha. %mor chatzukuj qajoq cha. %eng %spa A le k'o: pu q'ab' jun reloj jetaqale. %mor le k'o: pu q'ab' jun reloj jetaqale. %eng %spa R reroja. = reloja. %mor reloja. %eng %spa T lo:ja. = reloja. %mor reloja. %eng %spa A reloj. %mor reloj. %eng %spa *S6-12 T lo:ja. = reloja. %mor reloja. %eng %spa A kuk'ut le oro. %mor kuk'ut le oro. %eng %spa T uloja. = reloja. %mor reloja. %eng %spa R oja chi, oj chi. = reloj chi. %mor reloj /chi. %eng %spa R ay nu qalom. = ay nujalom. %mor ay nu-jalom. %eng %spa T ay le: tz'i. = ay le tz'i. %mor ay le tz'i. %eng %spa R chikop taj. %mor chikop taj. %eng %spa T kop. = chikop. %mor chikop. %eng %spa R ten wich'. %mor ten wich'. %eng %spa A ek'o: nik'aj winaq e. %mor ek'o: nik'aj winaq e. %eng %spa A nik'aj achijab' ek'o: chuwach e. %mor nik'aj achijab' ek'o: chuwach e. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A nik'aj achijab'e. %mor nik'aj achijab'e. %eng %spa T je'. = je'. %mor je'. %eng %spa A ch'iya, ek'o: chilale. %mor ch'iya, ek'o: chilale. %eng %spa N chawila k'ut cha. %mor chawila k'ut cha. %eng %spa C k'o: le tz'ikin. %mor k'o: le tz'ikin. %eng %spa T tij na quch tzikin. = tz'ikin. %mor tz'ikin. %eng %spa C al sep akawil le tz'ikin. %mor al sep akawil le tz'ikin. %eng %spa R Tian, Tian. %mor Tian, Tian. %eng %spa C Tian chawilo. %mor Tian chawilo. %eng %spa R jun tz'ikin e, jun tzi na k'ut. = jun tzikin na k'ut. %mor jun tz'ikin e, jun tzikin na k'u-t. %eng %spa R jun tata la le. = jun taq jetaqa le le. %mor jun taq jetaqa le le. %eng %spa R tzaje wa cha. = tasaj jewa cha. %mor ta/saj je wa /cha. %eng %spa R le le. %mor le le. %eng %spa A le k'olik. %mor le k'olik. %eng %spa *S6-13 T ay. = ay. %mor ay. %eng %spa C k'o: le chikop. %mor k'o: le chikop. %eng %spa T tin. = . %mor . %eng %spa R kinch'ob' taj k'o wi le chikop. = kinch'ob' taj jawi k'o wi le chikop. %mor k-0-in/ch'ob' ta-j *jawi /k'o wi le chikop. %eng %spa T i'. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa C chata chech al Sep jas uwach e chikop e. %mor chata chech al Sep jas uwach e chikop e. %eng %spa T noh. = noh. %mor noh. %eng %spa R m ya inch'ob'o, inch'ob' in. = ya kinch'ob'o, kinch'ob' in. %mor ya kinch'ob'o, kinch'ob' in. %eng %spa R jun u'. = jun. %mor jun. %eng %spa N chab'ij che lal Sep jas uwach le chikop. %mor chab'ij che lal Sep jas uwach le chikop. %eng %spa T m, wi le:. = m, wi le:. %mor m, wi le:. %eng %spa R kink'ototej upuchi. %mor k-0-in/k'ot-ote-j u-puchi. %eng %spa T tian le: tian le:. = tian le: tian le:. %mor tian le: tian le:. %eng %spa C jawi k'owi Tian. %mor jawi k'owi Tian. %eng %spa R tian chik cha. %mor tian chik cha. %eng %spa N al Tiane chi'. %mor al Tiane chi'. %eng %spa C jawi k'owi. %mor jawi k'owi. %eng %spa T no. = no. %mor no. %eng %spa A jas k'ub'i lal se'p pa Castilla. %mor jas k'ub'i lal se'p pa Castilla. %eng %spa N n. %mor n. %eng %spa T jah?. = jah?. %mor jah?. %eng %spa A jas k'ub'i lal se'p pa Castilla. %mor jas k'ub'i lal se'p pa Castilla. %eng %spa N lal Sep, amaxa josepa ne lo. %mor lal Sep, amaxa josepa ne lo. %eng %spa *S6-14 A ah, Josefa. %mor ah, Josefa. %eng %spa ah chi. R telana tian. = chatela na Tian. %mor *ch-at/el-a na tian. %eng %spa R li esa luli chili chi. = ri jas le k'o: chiri cha. %mor ri jas le /*k'o: chi-ri /!chi. %eng %spa A y le k'o: ki gorra le'. %mor y le k'o: ki gorra le'. %eng %spa T yolah. = gorra. %mor gorra. %eng %spa R li yorra ri, ritaq kiputzupik. = ri gorra ri. %mor ri gorra ri, ri taq k-0-i/putz-up-ik. %eng %spa T yolah. = gorra. %mor gorra. %eng %spa R kiputzupik. %mor k-#i/putz-up-ik. %eng %spa T loyah. = gorra. %mor gorra. %eng %spa C chawilo le jun achile. %mor chawilo le jun achile. %eng %spa T loyah. = gorra. %mor gorra. %eng %spa C le jun achi. %mor le jun achi. %eng %spa T loyah. = gorra. %mor gorra. %eng %spa R tarom. %mor tarom. %eng %spa C pale jaron. %mor pale jaron. %eng %spa A tajin katin pa jarone. %mor tajin katin pa jarone. %eng %spa R le jun. %mor le jun. %eng %spa T lon. = jaron. %mor jaron. %eng %spa R lujalon e. = lujaron e. %mor le: u-jaron e. %eng %spa A tajin katin pa jarone jun achi. %mor tajin katin pa jarone jun achi. %eng %spa R n katinik pa jalom. = n katin pa jaron. %mor n k-0/atin-!ik pa jaron. %eng %spa C a kawilo le achi pa jaron. %mor a kawilo le achi pa jaron. %eng %spa T m lon. = jaron. %mor jaron. %eng %spa R le enaq le jun jun chik e'. %mor le 0/b'e:-inaq le jun jun chi-k e'. %eng %spa R y k'o: chi naj jun le. %mor y k'o: chi naj jun le. %eng %spa *S6-15 T xaj. = chawesaj. %mor *ch-0-*aw/esa-j. %eng %spa R ay k'o: chik. %mor ay k'o: chik. %eng %spa A k'o: uwantana le june. %mor k'o: uwantana le june. %eng %spa C k'o: le jun chik. %mor k'o: le jun chik. %eng %spa T mu's. = mu's. %mor mu's. %eng %spa R mu's chi k'o: chi k'u le mu's. %mor mu's chi k'o: chi k'u le mu's. %eng %spa R mu's chi la le cha'. %mor mu's chi la le cha'. %eng %spa A mu's k'ut. %mor mu's k'ut. %eng %spa R naj lale le. %mor naj lale le. %eng %spa N le. %mor le. %eng %spa T se'p. = al Se'p. %mor *al Se'p. %eng %spa C jas, jas uwach. %mor jas, jas uwach. %eng %spa T pe'l. = a pe'l. %mor *a pe'l. %eng %spa R k'o: chi jun chi cha. %mor /k'o: chi jun chi /cha. %eng %spa R aya pela mu's chik'u le chi le cha. %mor aya pela mu's chik'u le chi le cha. %eng %spa A pela mu's. %mor pela mu's. %eng %spa N ay nan. %mor ay nan. %eng %spa C puro muxab'. %mor puro muxab'. %eng %spa R xinwil tane jun jun. %mor xinwil tane jun jun. %eng %spa R k'o: chupam. %mor /k'o: chi-u-pam. %eng %spa C ak'o: le mu's. %mor ak'o: le mu's. %eng %spa T mux tah. = mu's cha'. %mor mu's /cha'. %eng %spa N a k'o: le mu's, wile. %mor a k'o: le mu's, wile. %eng %spa C jawile. %mor jawile. %eng %spa T wuk. = wuk'. %mor w-uk'. %eng %spa N chakowila k'ut, chakowila k'ut. %mor chakowila k'ut, chakowila k'ut. %eng %spa *S6-16 R le jun mus cha'. %mor le jun mus cha'. %eng %spa C jawi k'o: wile mu's. %mor jawi k'o: wile mu's. %eng %spa N dicha. %mor dicha. %eng %spa R al ach kacha'. %mor al ach kacha'. %eng %spa N ay. %mor ay. %eng %spa A al at chi. %mor al at chi. %eng %spa R at cha'. %mor at cha'. %eng %spa C ma kinta taj la le'. %mor ma kinta taj la le'. %eng %spa N laj tira na lal Se'p. %mor laj tira na lal Se'p. %eng %spa A tira lal se'p. %mor tira lal se'p. %eng %spa T uya, uya. = uya, uya. %mor uya, uya. %eng %spa R b'ay, b'ay b'ay xt'ub'inik. %mor b'ay, b'ay b'ay x-0/t'ub'i-n-ik. %eng %spa A chawila chi k'ule jun chik. %mor chawila chi k'ule jun chik. %eng %spa A ay n k'o ta chik. %mor ay n /k'o: ta chi-k. %eng %spa A le chirij le ri. %mor le chirij le ri. %eng %spa T m chi. = m chi. %mor m chi. %eng %spa A m chi, ri k'olike. %mor m chi, ri k'olike. %eng %spa R achijab'. %mor achijab'. %eng %spa C ah chawilo al Tian. %mor ah chawilo al Tian. %eng %spa N Tian cha. %mor Tian cha. %eng %spa R pelotah. %mor pelotah. %eng %spa C ah pelota. %mor ah pelota. %eng %spa T pit. = pit. %mor pit. %eng %spa R pelota. %mor pelota. %eng %spa C le ixoqib' pa pelota. %mor le ixoqib' pa pelota. %eng %spa R pelota. %mor pelota. %eng %spa *S6-17 C kutij awinaq le achijab'. %mor kutij awinaq le achijab'. %eng %spa T pot. = pot. %mor pot. %eng %spa C le winaq. %mor le winaq. %eng %spa R tian, chupik. = al Tian xchupik. %mor *al Tian *x-0/chup-ik. %eng %spa T pot, m chi'. = pot, m chi'. %mor pot, m chi'. %eng %spa A m chi kuta b'a wa'. %mor m chi kuta b'a wa'. %eng %spa N k'uta k'ute. %mor k'uta k'ute. %eng %spa R ay le wal. %mor ay le wal. %eng %spa A k'o: jun chichu le:'. %mor k'o: jun chichu le:'. %eng %spa R m. %mor m. %eng %spa T tu'. = chichu'. %mor chichu'. %eng %spa A le jun chichu' le. %mor le jun chichu' le. %eng %spa T i chu'. = chichu'. %mor chichu'. %eng %spa A jun chichu'. %mor jun chichu'. %eng %spa T uta la lata le'. = utz pa jun rat e le'. %mor utz pa *jun rat e le'. %eng %spa R le nik'aj la le le'. %mor le nik'aj la le le'. %eng %spa T i li'. = i ri'. %mor i ri'. %eng %spa A jun tata' chila le. %mor jun tata' chila le. %eng %spa C jas uwach le b'ij. %mor jas uwach le b'ij. %eng %spa R tata, ja. %mor tata, ja. %eng %spa T ay jaa le'. = ay jaa le'. %mor ay jaa le'. %eng %spa C jas uwach le dib'ujas. %mor jas uwach le dib'ujas. %eng %spa R le lili li li. = le ri ri ri. %mor le ri ri ri !ri. %eng %spa C ah je. %mor ah je. %eng %spa R ch'ob' taj. = ma kinch'ob' taj. %mor *ma *k-0-*in/ch'ob' ta-j. %eng %spa T jun ton te'l le'. = jun Santa le. %mor jun Santa le. %eng %spa *S6-18 A m. %mor m. %eng %spa C le colores. %mor le colores. %eng %spa T tanta. = Santa. %mor Santa. %eng %spa C a utz kawilo?. %mor a utz kawilo?. %eng %spa R no. %mor no. %eng %spa T kanch. = canche. %mor canche. %eng %spa T ka'. = ka'. %mor ka'. %eng %spa T un kwent. = jun kwenta. %mor jun kwenta. %eng %spa T kwent. = kwenta. %mor kwenta. %eng %spa R cuenta chi'. %mor cuenta chi'. %eng %spa C kawilo', ay. %mor kawilo', ay. %eng %spa T ay. = ay. %mor ay. %eng %spa R jun chiki, di, uy jun at. %mor jun chiki, di, uy jun at. %eng %spa T kolik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa C k'o: le jun laser chiri. %mor k'o: le jun laser chiri. %eng %spa R ya les chi. %mor ya les chi. %eng %spa C sib'alaj meqin. %mor sib'alaj meqin. %eng %spa R ja?. %mor ja?. %eng %spa C sib'alaj meqin. %mor sib'alaj meqin. %eng %spa R meq'in, tzen ak'al. = meq'in, xtzen ak'al. %mor meq'in, *x-0/tze'-n ak'al. %eng %spa T ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa T taya lat. = chaya le at. %mor ch-0-a/ya' le: at. %eng %spa R chaya la lal. %mor ch-0-a/ya' la r-al. %eng %spa T chalal. = chalal. %mor chalal. %eng %spa R chalalab'l, chala lalal. %mor chalalab'l, chala lalal. %eng %spa R tatel, tateloq. = chateloq. %mor *ch-at/el-oq. %eng %spa *S6-19 R tate loq ch'ana la lal. = chate loq, ch'anal. %mor ch-at/b'e: la-oq, /ch'an-al. %eng %spa T ch'anal. = ch'anal. %mor /ch'an-al. %eng %spa R ch'analik, b'aya, b'aya, b'aya, b'aya. %mor /ch'an-al-ik, b'aya, b'aya, b'aya, b'aya. %eng %spa T b'aya, b'aya. = b'aya, b'aya. %mor b'aya, b'aya. %eng %spa C le lal Sep xaq kub'ij b'aya, b'aya. %mor le lal Sep xaq kub'ij b'aya, b'aya. %eng %spa R b'aya, b'aya je kula ka'an taj. %mor b'aya, b'aya je kula ka'an taj. %eng %spa R k'o: chaq'e cha, q'o choch chik cha. %mor k'o: chaq'e cha, q'o choch chik cha. %eng %spa C jas ku'ano le ch'i. %mor jas ku'ano le ch'i. %eng %spa R le chi'. %mor le chi'. %eng %spa A jas tajin ku'an e jun achi le'. %mor jas tajin ku'an e jun achi le'. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A jas tajin ku'an e jun achi. %mor jas tajin ku'an e jun achi. %eng %spa T tijo'. = kutijo'. %mor *k-0-*u/tij-o'. %eng %spa A ja. %mor ja. %eng %spa T tijo'. = kutijo'. %mor *k-0-*u/tij-o'. %eng %spa R tijo chi, Tian le nunan. %mor tijo chi, Tian le nunan. %eng %spa R pe la k'ute. %mor pe la k'ute. %eng %spa A je k'o: chi nik'aj, chuk'ut chelale. %mor je k'o: chi nik'aj, chuk'ut chelale. %eng %spa R chi juni. %mor chi juni. %eng %spa T ay pe le'. = mpe le. %mor mpe le. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T pe'. = mpe le. %mor mpe le. %eng %spa R ut e cha'. %mor ut e /cha'. %eng %spa T ta loq. = chata loq. %mor *ch-0-*a/ta' la-oq. %eng %spa R sike: awiya. = chawila. %mor sik e: *ch-aw/il-a. %eng %spa T sik le:. = sik le:. %mor sik le:. %eng %spa *S6-20 R atub'aj cha. = chatub'aj cha. %mor *ch-0-a/tub'a-j /cha. %eng %spa A sik' tajin kutijoh. %mor sik' tajin kutijoh. %eng %spa T ka'an daj. = ma ka'an taj. %mor *ma k-0-a/b'an ta-j. %eng %spa N ali, al Tian. %mor ali, al Tian. %eng %spa A mattzaq b'ik al Tian. %mor mattzaq b'ik al Tian. %eng %spa N mat tzaqik. %mor mat tzaqik. %eng %spa R tiku'an. %mor tiku'an. %eng %spa N tzi lawalo al Tian. %mor tzi lawalo al Tian. %eng %spa R xt. %mor xt. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa A le:. %mor le:. %eng %spa C tzaqik, jas ka'ano, m, no. %mor tzaqik, jas ka'ano, m, no. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa C k'o:le jun achih pa le edificio. %mor k'o:le jun achih pa le edificio. %eng %spa T ul. = ul. %mor ul. %eng %spa C kapaq ik le edificio. %mor kapaq ik le edificio. %eng %spa T uk'. = quk'. %mor *q-uk'. %eng %spa C le achi kapaqik, pa'ik. %mor le achi kapaqik, pa'ik. %eng %spa T puk'. = ..... %mor ..... %eng %spa C paqe'ik. %mor paqe'ik. %eng T ay, quk'. = ay, quk'. %mor ay, q-uk'. %eng %spa C k'olik. %mor k'olik. %eng %spa T quk' le. = quk' le. %mor q-uk' le. %eng %spa A k'olik kacha. %mor k'olik kacha. %eng %spa C le achi le, kapaqe'ik, le edificio. %mor le achi le, kapaqe'ik, le edificio. %eng %spa R laj palomax, palomax. %mor laj palomax, palomax. %eng %spa *S6-21 R laj qa palomax k'olik, pajah. = k'o: pa ja. %mor laj qa-palomax /k'o: pa jah. %eng %spa R palomax, palomax, palomax. %mor palomax, palomax, palomax. %eng %spa T k'al, k'al, k'al. = ak'al. %mor ak'al. %eng %spa R tzale wanto, ay , le winaqe. %mor tzale wanto, ay , le winaqe. %eng %spa R n k'o: ta chik, pa be. = n k'ota chi pa le b'e. %mor n /k'o: ta chi-!k pa le b'e. %eng %spa R ay le, ay, ay. %mor ay le, ay, ay. %eng %spa R kacha, kacha Tian, o'kacha ri. %mor kacha, kacha Tian, o'kacha ri. %eng %spa R o, a, o. %mor o, a, o. %eng %spa T a'. = a'. %mor a'. %eng %spa R uy, li li le. = uy, lali, le. %mor uy, le: ali le. %eng %spa R uy, puta, uy chope, chop, chop, chop. %mor uy, puta, uy chope, chop, chop, chop. %eng %spa R chopa kichop cha. = chikop. %mor chikop /cha. %eng %spa A k'o: inaj reloja le, inaj k'olik. %mor k'o: inaj reloja le, inaj k'olik. %eng %spa A xawilo?. %mor xawilo?. %eng %spa C le nima relo'. %mor le nima relo'. %eng %spa R wich' reloja. %mor wich' reloja. %eng %spa C wich'. %mor wich'. %eng %spa A inaj wich' e reloja. %mor inaj wich' e reloja. %eng %spa C mas nim le relo le'. %mor mas nim le relo le'. %eng %spa R al Tian. %mor al Tian. %eng %spa C che le nu relo', in. %mor che le nu relo', in. %eng %spa R xt teloq. %mor xt teloq. %eng %spa T ay, tama le:. = chama le:. %mor chama le:. %eng %spa R le juni. %mor le juni. %eng %spa T te job'. = te job'. %mor te job'. %eng %spa C le telob'. %mor le telob'. %eng %spa *S6-22 R taleb', taleb', taleb', taleb'. %mor taleb', taleb', taleb', taleb'. %eng %spa T uya. = uya. %mor uya. %eng %spa R uya. %mor uya. %eng %spa C jawi k'o: wi le telob', k'o: le jun prob'lema. %mor jawi k'o: wi le telob', k'o: le jun prob'lema. %eng %spa T lema. = prob'lema. %mor prob'lema. %eng %spa R prompa, prompa. %mor prompa, prompa. %eng %spa C a kawilo le lecha'. %mor a kawilo le lecha'. %eng %spa T la'. = la'. %mor la'. %eng %spa R lik. = k'o:lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa C a k'o: jun, a k'o: jun b'e pa le, pale. %mor a k'o: jun, a k'o: jun b'e pa le, pale. %eng %spa ka'an taj. R ta loq Tian, ay. %mor ta loq Tian, ay. %eng %spa A jun achi xa jun uwach k'o: chila le'. %mor jun achi xa jun uwach k'o: chila le'. %eng %spa R al Tian, uya, wicenta. = Vicenta. %mor al Tian, uya, wicenta. %eng %spa C a k'o: jun b'e? k'o: chiri. %mor a k'o: jun b'e? k'o: chiri. %eng %spa R qe 'uj. %mor q-e 'uj. %eng %spa C y k'o: le jun chik , y le jun chik. %mor y k'o: le jun chik , y le jun chik. %eng %spa y le jun chik, k'o: sibalaj b'eh. R puta. %mor puta. %eng %spa C a k'o: modo ka'e chi le le'. %mor a k'o: modo ka'e chi le le'. %eng %spa A xa xesax chupa nuq'ab'. %mor xa xesax chupa nuq'ab'. %eng %spa N laj tira wa le jun al Tian. %mor laj tira wa le jun al Tian. %eng %spa R an, an, le alaj jun chiki. %mor an, an, le alaj jun chiki. %eng %spa T ay, ko chik e'. = k'o: chik e. %mor /k'o: chi-k e. %eng %spa R m, ta chi'. %mor m, ta chi'. %eng %spa A k'o: chi jun chupam. %mor k'o: chi jun chupam. %eng %spa *S6-23 R ay, b'aya, b'aya, b'aya. %mor ay, b'aya, b'aya, b'aya. %eng %spa T u'. = utu'. %mor *u-tu'. %eng %spa R ti tu' chi', ay. %mor ti tu' chi', ay. %eng %spa C jas uwach lali? jas uwach?. %mor jas uwach lali? jas uwach?. %eng %spa T no. = no. %mor no. %eng %spa C jun kej?. %mor jun kej?. %eng %spa T no', ek yak. = no' x'ek. %mor no' *x-0/b'e:-ik. %eng %spa C a k'o: jun kej?. %mor a k'o: jun kej?. %eng %spa R ek chi', ek, parapap, parapap. %mor ek chi', ek, parapap, parapap. %eng %spa ay, nuchi', nuchi', para'. R pa rak' e kej. = pa le raq e kej. %mor pa *le r-aq e kej. %eng %spa C a k'o: akej?. %mor a k'o: akej?. %eng %spa T nik'. = nik'. %mor nik'. %eng %spa C jawi k'o: wi. %mor jawi k'o: wi. %eng %spa R n. %mor n. %eng %spa C jawi k'o: wi la kej?. %mor jawi k'o: wi la kej?. %eng %spa R n. %mor n. %eng %spa C ah je, la le, a k'o: la ch'ij. %mor ah je, la le, a k'o: la ch'ij. %eng %spa C jawi k'o: wi, la ch'ij. %mor jawi k'o: wi, la ch'ij. %eng %spa N chix nan, chix. %mor chix nan, chix. %eng %spa C jawi k'o: wi la chij?. %mor jawi k'o: wi la chij?. %eng %spa R chij chi. %mor chij chi. %eng %spa N di cha. %mor di cha. %eng %spa T n, n, n. = n, n, n. %mor n, n, n. %eng %spa A k'o: inaj muyeke, jachin ajchoqe muyeke. %mor k'o: inaj muyeke, jachin ajchoqe muyeke. %eng %spa R we 'in. %mor we 'in. %eng %spa *S6-24 A nku le re lal, la we al Tian?. %mor nku le re lal, la we al Tian?. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A nku la muyek at?. %mor nku la muyek at?. %eng %spa T we't. = muyek. %mor muyek. %eng %spa A jawi k'o: wih. %mor jawi k'o: wih. %eng %spa T kolik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa R ti'ek. %mor ti'ek. %eng %spa A m, jawi k'ama wi. %mor m, jawi k'ama wi. %eng %spa T ti'ek. = ti'ek. %mor ti'ek. %eng %spa N kink'ama loq kacha b'i ri'. %mor kink'ama loq kacha b'i ri'. %eng %spa R ti'ek, ti'ek, ti'ek. %mor ti'ek, ti'ek, ti'ek. %eng %spa A ruk'am chu muyek. %mor ruk'am chu muyek. %eng %spa N la k'ute ret'am jawi uyom kaneq. %mor la k'ute ret'am jawi uyom kaneq. %eng %spa R ti'ek, ti'ek, ti'ek. %mor ti'ek, ti'ek, ti'ek. %eng %spa A xuk'am keb' umuyek. %mor xuk'am keb' umuyek. %eng %spa N la k'ute, retam jawi uyom kanoq. %mor la k'ute, retam jawi uyom kanoq. %eng %spa A ji, retame kula. %mor ji, retame kula. %eng %spa N retam kula. %mor retam kula. %eng %spa A a k'olik?. %mor a k'olik?. %eng %spa C ya mole. %mor ya mole. %eng %spa A a k'olik?. %mor a k'olik?. %eng %spa C ya mole. %mor ya mole. %eng %spa A jawi le?. %mor jawi le?. %eng %spa N dicha. %mor dicha. %eng %spa A wilana la muyek. %mor wilana la muyek. %eng %spa N rixtaj na Agustin cha la muyek cha. %mor rixtaj na Agustin cha la muyek cha. %eng %spa A ka'an mix, ka'an mix chare?. %mor ka'an mix, ka'an mix chare?. %eng %spa N di cha. %mor di cha. %eng %spa *S6-25 A ka'an mix, ka'an mix chare. %mor ka'an mix, ka'an mix chare. %eng %spa N kaweqaj cha. %mor kaweqaj cha. %eng %spa A ink'ota, nk'ota weq'ab'al. %mor ink'ota, nk'ota weq'ab'al. %eng %spa A nk'u la weq'ab'al, e chine lori chuk'amik. %mor nk'u la weq'ab'al, e chine lori chuk'amik. %eng %spa N reqab'al ne lo la, xuk'ama. %mor reqab'al ne lo la, xuk'ama. %eng %spa A ix k'o: b'a. %mor ix k'o: b'a. %eng %spa N di cha. %mor di cha. %eng %spa A k'o: b'a le req'ab'al? k'olik?. %mor k'o: b'a le req'ab'al? k'olik?. %eng %spa R are taje'. %mor are taje'. %eng %spa N kixch'aw k'ut cha di. %mor kixch'aw k'ut cha di. %eng %spa A jeqana le ri chare'. %mor jeqana le ri chare'. %eng %spa T wach. = uwach. %mor *u-wach. %eng %spa A awe lu wach?. %mor awe lu wach?. %eng %spa T wach. = wach. %mor wach. %eng %spa A are ku le in we kinq'i'o. %mor are ku le in we kinq'i'o. %eng %spa A kinya bi chawij. %mor kinya bi chawij. %eng %spa A b'ay saj k'ut ay kal kowin. %mor b'ay saj k'ut ay kal kowin. %eng %spa A chu yutik, kal kowin taj. %mor chu yutik, kal kowin taj. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa N al Tian. %mor al Tian. %eng %spa A kakowin chu yutik kakowin taj. %mor kakowin chu yutik kakowin taj. %eng %spa R k'isik'. %mor k'isik'. %eng %spa C xk'isik. %mor xk'isik. %eng %spa A n a utz. %mor n a utz. %eng %spa *S6-26 T utz. = utz. %mor utz. %eng %spa A utz, b'ay le k'o: la wal chawij e le, le, le'. %mor utz, b'ay le /k'o: le aw-al chi-aw-ij e le, le, le'. %eng %spa T pe'l e. = la pe'l le. %mor *le: *a pe'l le. %eng %spa N la k'ut a pel le. %mor la k'ut a pel le. %eng %spa N a k'o: la wal chawij. %mor a k'o: la wal chawij. %eng %spa T li '. = ri'. %mor ri'. %eng %spa N a k'olik. %mor a k'olik. %eng %spa C a k'olik. %mor a k'olik. %eng %spa A jas ub'i, jas ub'i la wal. %mor jas ub'i, jas ub'i la wal. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A jas ub'i la wal?. %mor jas ub'i la wal?. %eng %spa R al Tian ub'i kal cha. %mor al Tian ub'i kal cha. %eng %spa A jas ub'i. %mor jas ub'i. %eng %spa T tia'. = al Tian. %mor *al Tian. %eng %spa A al Tian, le eh. %mor al Tian, le eh. %eng %spa C Tian a utz la wal. %mor Tian a utz la wal. %eng %spa A al Tian ub'i le ral cha'. %mor al Tian ub'i le ral cha'. %eng %spa N laj tira lali. %mor laj tira lali. %eng %spa A ma xwax ta chib'a. %mor ma xwax ta chib'a. %eng %spa N maja kawarike. %mor maja kawarike. %eng %spa A ah maja kawarik. %mor ah maja kawarik. %eng %spa N maja. %mor maja. %eng %spa A atzi kawar wi ronojel q'ij. %mor atzi kawar wi ronojel q'ij. %eng %spa N kawar ya wi, kawar ya'a. %mor kawar ya wi, kawar ya'a. %eng %spa A kawar b'a kana. %mor kawar b'a kana. %eng %spa *S6-27 N kawar ya'a, xa ma weqam taj. %mor kawar ya'a, xa ma weqam taj. %eng %spa N chiri k'ula ma warinaq taj. %mor chiri k'ula ma warinaq taj. %eng %spa A ji. %mor ji. %eng %spa N weta kaweqaj kawarik. %mor weta kaweqaj kawarik. %eng %spa A kawarik. %mor kawarik. %eng %spa N kawar k'ut. %mor kawar k'ut. %eng %spa A ki kuna la le, le keqarik. %mor ki kuna la le, le keqarik. %eng %spa N ki kuna le kaweqaj. %mor ki kuna le kaweqaj. %eng %spa N chixik'owoq. %mor chixik'owoq. %eng %spa A nk'ulal se'p a kawar china. %mor nk'ulal se'p a kawar china. %eng %spa N ay Dios kawarta chal sep. %mor ay Dios kawarta chal sep. %eng %spa N laj tira lal Se'p. %mor laj tira lal Se'p. %eng %spa A tira lal se'p. %mor tira lal se'p. %eng %spa T ya. = ya. %mor ya. %eng %spa R ay le jun. %mor ay le jun. %eng %spa C le nu q'ab'. %mor le nu q'ab'. %eng %spa R y ek'o: k'une'. %mor y ek'o: k'une'. %eng %spa C jachike, xaq xewi'. %mor jachike, xaq xewi'. %eng %spa C ah je. %mor ah je. %eng %spa R ik. %mor ik. %eng %spa N sik'ij ka pan al Tian. %mor sik'ij ka pan al Tian. %eng %spa N di chawij, sik'ij pomoqe. %mor di chawij, sik'ij pomoqe. %eng %spa A chuwa jari tajin, chike tzan wi. %mor chuwa jari tajin, chike tzan wi. %eng %spa N chuwaja kuriri, we xelb'ike. %mor chuwaja kuriri, we xelb'ike. %eng %spa C no ek'olik. %mor no ek'olik. %eng %spa R no makaraj ka chik. %mor no makaraj ka chik. %eng %spa *S6-28 R no's. %mor no's. %eng %spa C makaraj ta chik. %mor makaraj ta chik. %eng %spa N sa'aj choqa chare. %mor sa'aj choqa chare. %eng %spa R karaj tiya'a. %mor karaj tiya'a. %eng %spa N ama karaj. %mor ama karaj. %eng %spa A atukel b'a tajin kate tz'anik. %mor atukel b'a tajin kate tz'anik. %eng %spa A jas tajin ku'ano. %mor jas tajin ku'ano. %eng %spa N nkule sut' cha. %mor nkule sut' cha. %eng %spa R k'olik, kolik chirij. %mor k'olik, kolik chirij. %eng %spa R chirij koral, korral chi, korral. %mor chirij koral, korral chi, korral. %eng %spa N jas k'ula le al Tian chi. %mor jas k'ula le al Tian chi. %eng %spa R chawesax taj nu b'i. %mor chawesax taj nu b'i. %eng %spa N chab'ij panoq. %mor chab'ij panoq. %eng %spa R tian cha. %mor tian cha. %eng %spa R laj nan kusoq, kusoq'o. %mor laj nan kusoq, kusoq'o. %eng %spa R ku'an, ku'ana jun che li. = ku'ana le jun chare ri. %mor k-0-u/b'an, k-0-u/b'an-a *le jun chi-r-e ri. %eng %spa R chij wi. = tzij wi. %mor tzij wi. %eng %spa N ay Dios. %mor ay Dios. %eng %spa R kuseq' laq'. = kuseq' raq'. %mor k-0-u/seq' r-aq'. %eng %spa N qila k'ule wuj cha choqa chare di. %mor qila k'ule wuj cha choqa chare di. %eng %spa R m. %mor m. %eng %spa N qila le wuj cha choqa chare. %mor qila le wuj cha choqa chare. %eng %spa R m no. %mor m no. %eng %spa N al Sep jasik'ij k'uloq. %mor al Sep jasik'ij k'uloq. %eng %spa *S6-29 N sa'aj cha kacha chare. %mor sa'aj cha kacha chare. %eng %spa R i kensik'ij kamik. %mor i kensik'ij kamik. %eng %spa N xa etzanem ku'an chuwaja. %mor xa etzanem ku'an chuwaja. %eng %spa R qila le wuj, karaj taj nan. %mor qila le wuj, karaj taj nan. %eng %spa N awa koraj. %mor awa koraj. %eng %spa A ou. %mor ou. %eng %spa *xk'is le nab'e uwach e cinta S-6. *S6-30 C jawi xat pewi. %mor jawi xat pewi. %eng %spa T n.n. = n.n. %mor n.n. %eng %spa A jawi xat pewi al Tian. %mor jawi xat pewi al Tian. %eng %spa N dicha', saj k'ut cha'. %mor dicha', saj k'ut cha'. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa N chixetzana chiri ruk' al Sep cha. %mor chixetzana chiri ruk' al Sep cha. %eng %spa C k'o: le jun wuj chik. %mor k'o: le jun wuj chik. %eng %spa A chixetz'ana ruk' al se'p cha'. %mor chixetz'ana ruk' al se'p cha'. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A chixetz'ana ruk' al Se'p cha'. %mor chixetz'ana ruk' al Se'p cha'. %eng %spa C jas uwach le le'. %mor jas uwach le le'. %eng %spa N chiwila chi june wuj cha'. %mor chiwila chi june wuj cha'. %eng %spa R ay xime, jun mu's. %mor ay xime, jun mu's. %eng %spa C jas uwach le le', n. %mor jas uwach le le', n. %eng %spa R chikop. %mor chikop. %eng %spa A jas uwach chi chikop. %mor jas uwach chi chikop. %eng %spa R no. %mor no. %eng %spa A jas uwach?. %mor jas uwach?. %eng %spa T kah. = kah. %mor kah. %eng %spa A jas uwach chi chikop. %mor jas uwach chi chikop. %eng %spa R u je'. %mor u je'. %eng %spa A ja?. %mor ja?. %eng %spa N le chawila le jun chikop cha. %mor le chawila le jun chikop cha. %eng %spa R uje', amalo le:. %mor uje', amalo le:. %eng %spa T ay qak'. = ay qak'. %mor ay q-ak'. %eng %spa R kaq', qak', qak', qak' uj. %mor kaq', qak', qak', qak' uj. %eng %spa *S6-31 C k'ole kak', jas uwach lale'. %mor k'ole kak', jas uwach lale'. %eng %spa R uje'. %mor uje'. %eng %spa C jas uwach le chikop le'?. %mor jas uwach le chikop le'?. %eng %spa N dicha'. %mor dicha'. %eng %spa R jun chik. %mor jun chik. %eng %spa T kop le:. *** = chikop le. %mor chikop le. %eng %spa le:. R xel le naj jun. %mor xel le naj jun. %eng %spa A jas uwach?. %mor jas uwach?. %eng %spa R kinch'ob' taj. %mor kinch'ob' taj. %eng %spa C chata chech al sep, jas uwach. %mor chata chech al sep, jas uwach. %eng %spa T e wuj li' le'. = le: wuj ri', le:. %mor le: wuj ri', le:. %eng %spa R xa pu kuch'ob'o la. %mor xa pu kuch'ob'o la. %eng %spa R kuch'ob la re q'e. %mor kuch'ob la re q'e. %eng %spa C chata chech la sep jas uwach le le. %mor chata chech la sep jas uwach le le. %eng %spa T qak'. = qak'. %mor q-ak'. %eng %spa A jas uwach?. %mor jas uwach?. %eng %spa T ay k'ix le:. = ay k'ix le:. %mor ay k'ix le:. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T k'ix. = k'ix. %mor k'ix. %eng %spa A k'ix. %mor k'ix. %eng %spa R al tian, Tian, Tian. %mor al tian, Tian, Tian. %eng %spa C le q'ayes, le q'ayes. %mor le q'ayes, le q'ayes. %eng %spa A chiwila k'u lale. %mor chiwila k'u lale. %eng %spa T nan. = nan. %mor nan. %eng %spa N ja. %mor ja. %eng %spa *S6-32 T k'ix le. = k'ix le. %mor k'ix le. %eng %spa N la k'ute. %mor la k'ute. %eng %spa T k'ix. = k'ix. %mor k'ix. %eng %spa N ay nan, pele jun chikope wal. %mor ay nan, pele jun chikope wal. %eng %spa R jun k'ix, jun, jun k'ix k'o: chupam. %mor jun k'ix, jun, jun k'ix k'o: chupam. %eng %spa C chata chech al sep jas uwach. %mor chata chech al sep jas uwach. %eng %spa T kax. = wakax. %mor wakax. %eng %spa N ah je k'u lal sep'. %mor ah je k'u lal sep'. %eng %spa C k'ax. %mor k'ax. %eng %spa R kaqa k'ule jun ab'aj. %mor kaqa k'ule jun ab'aj. %eng %spa N chawila k'ute jun chikop cha. %mor chawila k'ute jun chikop cha. %eng %spa N le impe len taq chikope wal. %mor le impe len taq chikope wal. %eng %spa N ntaq tz'ikine. %mor ntaq tz'ikine. %eng %spa A chawila k'ut al Se'p. %mor chawila k'ut al Se'p. %eng %spa T kin e' kin. = tz'ikin e', tz'ikin. %mor tz'ikin e', tz'ikin. %eng %spa R jah?. %mor jah?. %eng %spa A chawila k'ut ale, tz'ikin. %mor chawila k'ut ale, tz'ikin. %eng %spa C tz'ikin, y le le', lele'?. %mor tz'ikin, y le le', lele'?. %eng %spa A chawila k'u karuk' al se'p. %mor chawila k'u karuk' al se'p. %eng %spa A ixkeb kiwila. %mor ixkeb kiwila. %eng %spa C xkoj jun b'atze. %mor xkoj jun b'atze. %eng %spa N jas uwache jun chikop cha?. %mor jas uwache jun chikop cha?. %eng %spa N chiwila mpe. %mor ch-0-iw/il-a mpe. %eng %spa T ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa N jun me's, a me's di. %mor jun me's, a me's di. %eng %spa R xa k'ana le jun ta. %mor xa k'ana le jun ta. %eng %spa *S6-33 N al Tian. %mor al Tian. %eng %spa R xa k'ix chike, la k'ut. %mor xa k'ix chike, la k'ut. %eng %spa R k'ixe: riri'ri bay, baya. %mor k'ixe: riri'ri bay, baya. %eng %spa N me's, me's le. %mor me's, me's le. %eng %spa T k'ix. = k'ix. %mor k'ix. %eng %spa R jun chike, ay ak', ak' chik cha'. %mor jun chike, ay ak', ak' chik cha'. %eng %spa T al Ta'. = al Ta'. %mor al Ta'. %eng %spa R chikope. %mor chikope. %eng %spa T kop e'. = chikop e'. %mor chikop e'. %eng %spa R jun kotz'ije le le. %mor jun kotz'ije le le. %eng %spa T ch'ij. = kotz'ij. %mor kotz'ij. %eng %spa A kotz'ij cha. %mor kotz'ij cha. %eng %spa R chawila ka lu pam chiriri, chiriri. %mor chawila ka lu pam chiriri, chiriri. %eng %spa T ay ko ch'ij. = ay kotz'ij. %mor ay kotz'ij. %eng %spa T pan. = . %mor <*u-pam, elepanta>. %eng %spa R le chiriri, le, le. %mor le chiriri, le, le. %eng %spa R ay ii, naj la lele'. %mor ay ii, naj la lele'. %eng %spa T k'ix le'. = k'ix le'. %mor k'ix le'. %eng %spa A jas uwach ale le'. %mor jas uwach ale le'. %eng %spa R kinch'ob' taj. %mor kinch'ob' taj. %eng %spa A jas uwache wa'ri. %mor jas uwache wa'ri. %eng %spa R le. %mor le. %eng %spa R kinch'ob' taj, tz'i'. %mor kinch'ob' taj, tz'i'. %eng %spa T tzi'. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa A y le naj jun chike. %mor y le naj jun chike. %eng %spa *S6-34 R le naj juni'. %mor le naj juni'. %eng %spa A je'. %mor je'. %eng %spa R kinch'ob' taj. %mor kinch'ob' taj. %eng %spa T tz'i. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa R b'ay tan na. %mor b'ay tan na. %eng %spa C le jun kuk'. %mor le jun kuk'. %eng %spa N ali cha. %mor ali cha. %eng %spa A inaj kuk. %mor inaj kuk. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa A kuk. %mor kuk. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa R ay k'o: inaj jun yuqulik e'. %mor ay k'o: inaj jun /yuq-ul-ik e'. %eng %spa T jun. = jun. %mor jun. %eng %spa R kuk. %mor kuk. %eng %spa C jun tz'i kawarik. %mor jun tz'i kawarik. %eng %spa T ay. = ay. %mor ay. %eng %spa R jun tz'i cha. %mor jun tz'i cha. %eng %spa C tajin kawarik jun tz'i. %mor tajin kawarik jun tz'i. %eng %spa R tzij. %mor tzij. %eng %spa T tz'i. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa C tajin kawar le tz'i. %mor tajin kawar le tz'i. %eng %spa C le kuk kawil, kawil le tz'i. %mor le kuk kawil, kawil le tz'i. %eng %spa N ali cha chiwila, k'u le wuj cha. %mor ali cha chiwila, k'u le wuj cha. %eng %spa N ali axawile kuk. %mor ali axawile kuk. %eng %spa T jun k'uk. = jun k'uk. %mor jun k'uk. %eng %spa *S6-35 N jawii le kuke'. %mor jawii le kuke'. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa N wile'. %mor wile'. %eng %spa T kuk' e. = le kuk e'. %mor le kuk e'. %eng %spa N ay la k'ute. %mor ay la k'ute. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa N la k'ut. %mor la k'ut. %eng %spa T kuk'. = kuk. %mor kuk. %eng %spa N jas lu'anome'. %mor jas lu'anome'. %eng %spa N jas le wari. %mor jas le wari. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa N kuk taj. %mor kuk taj. %eng %spa T Tian, Tian. = Tian, Tian. %mor Tian, Tian. %eng %spa N Tz'i, Tian chi'. %mor Tz'i, Tian chi'. %eng %spa A Tian. %mor Tian. %eng %spa C jas ku'an le tz'i. %mor jas ku'an le tz'i. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa C jas ku'an le tz'i. %mor jas ku'an le tz'i. %eng T m. = m. %mor m. %eng %spa N katiyonik kacha'. %mor k-0/ti'-n-ik k-at/cha'. %eng %spa T tiyonik in. = xinuti' in. %mor *x-*in-*u/ti'-!n-!ik in. %eng %spa N katiyonik e tz'i. %mor k-0/ti'-n-ik e tz'i. %eng %spa R kintiyon in chi'. %mor k-in/ti'-n in /chi'. %eng %spa C kawarik le tz'i. %mor k-0/war-ik le tz'i. %eng %spa T tiyon ta in tiyon ta in. = kintiyon ta in kintiyon ta in. %mor *k-*in/ti'-n ta in *k-*in/ti'-n ta in. %eng %spa A kintiyon ta in chi'. %mor k-in/ti'-n ta in /chi'. %eng %spa *S6-36 N jechi. %mor jechi. %eng %spa C a katij joron?. %mor a katij joron?. %eng %spa N ali cha. %mor ali cha. %eng %spa T a noh. = a noh. %mor a noh. %eng %spa C akatij joron. %mor akatij joron. %eng %spa A kutij, jarone tz'i. %mor kutij, jarone tz'i. %eng %spa N akutije jarone tz'i cha. %mor akutije jarone tz'i cha. %eng %spa T tz'i'. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa N akutije jaron cha'?. %mor akutije jaron cha'?. %eng %spa T lon. = jaron. %mor jaron. %eng %spa R jun nim chi jun kuk. %mor jun nim chi jun kuk. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa R kuk, kuk, kuk. %mor kuk, kuk, kuk. %eng %spa R jun nim, jun kuk. %mor jun nim, jun kuk. %eng %spa A inaj kuke: k'o: lu, k'o: lu qab'e jun. %mor inaj kuke: k'o: lu, k'o: lu qab'e jun. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A k'o: lu q'ab'e: ku ke:. %mor k'o: lu q'ab'e: ku ke:. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T q'ab'. = q'ab'. %mor q'ab'. %eng %spa A k'olik uq'ab', a xawilo. %mor k'olik uq'ab', a xawilo. %eng %spa A chiwila k'ut al Tian. %mor chiwila k'ut al Tian. %eng %spa R ja. %mor ja. %eng %spa A chiwila k'ut. %mor chiwila k'ut. %eng %spa T lon e'. = jaron e'. %mor jaron e'. %eng %spa N chiwila qaje jun wuj cha. %mor chiwila qaje jun wuj cha. %eng %spa *S6-37 A ixkeb' kiwiloh. %mor ixkeb' kiwiloh. %eng %spa R qa wuj cha, la k'ut mas chik. %mor qa wuj cha, la k'ut mas chik. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa R le' chi, le' chi'. %mor le' chi, le' chi'. %eng %spa T y le' eh. = y le' eh. %mor y le' eh. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T li' le'. = ri' le'. %mor ri' le'. %eng %spa A inaj kuke. %mor inaj kuke. %eng %spa T jah. = jah. %mor jah. %eng %spa A inaj wich' kuk. %mor inaj wich' kuk. %eng %spa C y le nima tz'i, tajin kawarik. %mor y le nima tz'i, tajin kawarik. %eng T le. = le. %mor le. %eng %spa R le k'o: chi naj june. %mor le k'o: chi naj june. %eng %spa C jas karil le tz'i. %mor jas karil le tz'i. %eng %spa T ay loh. = ay kariloh. %mor ay *k-0/*r/il-oh. %eng %spa R ah k'isik. = ah xk'isik. %mor ah *x-0/k'is-ik. %eng %spa C jas karil le tzi. %mor jas karil le tzi. %eng %spa R la k'ut kis inaj jun. = la k'ut xk'is lenaj jun. %mor la k'u-t *x-0/k'is *le inaj jun. %eng %spa N di cha. %mor di cha. %eng %spa R tz'i le ri'. %mor tz'i le ri'. %eng %spa N ki karile jun tz'i le. %mor ki karile jun tz'i le. %eng %spa N k'o: chilale. %mor /k'o: chila le. %eng %spa C jas kariloh?. %mor jas kariloh?. %eng %spa R karilo la le. %mor karilo la le. %eng %spa T uyal pan. = uyal pan. %mor uyal pan. %eng %spa R pan taj. %mor pan taj. %eng %spa *S6-38 T ay panah. = ay panah. %mor ay panah. %eng %spa C ah je. %mor ah je. %eng %spa A raqana le ri?. %mor raqana le ri?. %eng %spa T qane'. = le raqan a. %mor *le: *r-aqan a. %eng %spa A raqane. %mor raqane. %eng %spa C kan le. %mor kan le. %eng %spa N axawilo. %mor axawilo. %eng %spa T max. = palomax. %mor palomax. %eng %spa N jah?. %mor jah?. %eng %spa T amax. = palomax. %mor palomax. %eng %spa N kuk kacha'. %mor kuk k-0/cha'. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa N je' cha', kawil ka le tz'i. %mor je' cha', kawil ka le tz'i. %eng %spa A palomax kachab'iri?. %mor palomax kachab'iri?. %eng %spa N palomax kachab'iri?. %mor palomax kachab'iri?. %eng %spa A chiwila chik'u che le jun la do chike. %mor chiwila chik'u che le jun la do chike. %eng %spa N dicha. %mor dicha. %eng %spa A le jela le chike. %mor le jela le chike. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A no maka'antaj. %mor no maka'antaj. %eng %spa C k'o: le jun chik. %mor k'o: le jun chik. %eng %spa N chawila k'ut al se'p. %mor chawila k'ut al se'p. %eng %spa T lach'. = lach'. %mor lach'. %eng %spa C jas che?. %mor jas che?. %eng %spa R no. %mor no. %eng %spa R no li. = no ri. %mor no ri. %eng %spa *S6-39 R wile, te yita, te yita. %mor wile, te yita, te yita. %eng %spa R baya, baya, baya, baya. %mor baya, baya, baya, baya. %eng %spa N chawila k'ut cha' dih. %mor chawila k'ut cha' dih. %eng %spa C jas uwach?. %mor jas uwach?. %eng %spa T pit. = pit. %mor pit. %eng %spa C jas uwach al Tian. %mor jas uwach al Tian. %eng %spa R al ke'k al Tian, al k'ek. %mor al ke'k al Tian, al k'ek. %eng %spa R al k'ek al q'ek. %mor al k'ek al q'ek. %eng %spa C jas uwach?. %mor jas uwach?. %eng %spa R uy, uya. %mor uy, uya. %eng %spa T uya. = uya. %mor uya. %eng %spa R mal tanto't. %mor mal tanto't. %eng %spa T le', le', te li', te. = le', le', te li', te. %mor le', le', te li', te. %eng %spa R tela tela tel. %mor tela tela tel. %eng %spa T tel li' tel. = tel ri'. %mor tel ri'. %eng %spa R kapitera, kapitera, kapitera. %mor kapitera, kapitera, kapitera. %eng %spa N jas ku'an awatz. %mor jas ku'an awatz. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N jas ku'an awatz?. %mor jas ku'an awatz?. %eng %spa T pu'. = ku'anoh. %mor k-0-u/*b'an-*oh. %eng %spa R k'u chi', ku'. %mor k'u chi', ku'. %eng %spa N xa ku'ane pu'. %mor xa ku'ane pu'. %eng %spa N jas e ku'ano, axa axa ku'ane pu. %mor jas e ku'ano, axa axa ku'ane pu. %eng %spa A xane kuxut'uj uwach. %mor xane kuxut'uj uwach. %eng %spa N ka'an ta k'ut, di. %mor ka'an ta k'ut, di. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa *S6-40 N lal sepe, chawila qaj e kuk. %mor lal sepe, chawila qaj e kuk. %eng %spa T e kuk. = e kuk. %mor e kuk. %eng %spa N a k'olik e kuk?. %mor a k'olik e kuk?. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa N a k'olik? k'o: le jun tz'i. %mor a k'olik? k'o: le jun tz'i. %eng %spa T kuk e'. = kuk e'. %mor kuk e'. %eng %spa N la k'ute, a k'o: le tz'i. %mor la k'ute, a k'o: le tz'i. %eng %spa T tz'i. = tz'i. %mor tz'i. %eng %spa N a k'olik?. %mor a k'olik?. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa N m, la k'ute', karil kanoqe'. %mor m, la k'ute', karil kanoqe'. %eng %spa T ki le' e'le. = a ki le. %mor a ki le. %eng %spa C jawii k'o: wih?. %mor jawii k'o: wih?. %eng %spa N ali cha. %mor ali cha. %eng %spa T eh le'. = eh le'. %mor eh le'. %eng %spa C jawi k'o: wi le tz'i. %mor jawi k'o: wi le tz'i. %eng %spa T no'. = no'. %mor no'. %eng %spa N k'o: pa q'ayes kacha?. %mor k'o: pa q'ayes kacha?. %eng %spa T ayes. = q'ayes. %mor q'ayes. %eng %spa N la k'ut. %mor la k'ut. %eng %spa T ayes. = q'ayes. %mor q'ayes. %eng %spa N k'o: pa q'ayes. %mor k'o: pa q'ayes. %eng %spa T ayes. = q'ayes. %mor q'ayes. %eng %spa N k'olik. %mor k'olik. %eng %spa C has ku'ano le tz'i. %mor has ku'ano le tz'i. %eng %spa T ah noh, noh. = ah noh, noh. %mor ah noh, noh. %eng %spa *S6-41 N a katiyonik e: tz'i nan?. %mor a katiyonik e: tz'i nan?. %eng %spa T tiyon, tz'i. = katiyon e tz'i. %mor *k-0/ti'-n *e tz'i. %eng %spa N a katiyonik. %mor a k-0/ti'-n-ik. %eng %spa T yon. = katiyonik. %mor *k-0/*ti'-n-*ik. %eng %spa N saj k'ut le wila k'ute. %mor saj k'ut le wila k'ute. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N lawila le jun kuk, katij mal le tz'i. %mor lawila le jun kuk, katij mal le tz'i. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N katij mal le tz'i le', kawiloh?. %mor katij mal le tz'i le', kawiloh?. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa C kawiloh?. %mor kawiloh?. %eng %spa N katij mal le tz'i cha kato?. %mor katij mal le tz'i cha kato?. %eng %spa T noh. = noh. %mor noh. %eng %spa C a kawil le tz'i. %mor a kawil le tz'i. %eng %spa T m, kuk, m chili le'. = chiri le. %mor chi-ri le. %eng %spa A m, jas uwach?. %mor m, jas uwach?. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa A jas ku'ana le le'. %mor jas ku'ana le le'. %eng %spa N jas ku'ana le, ali?. %mor jas ku'ana le, ali?. %eng %spa T kuk. = kuk. %mor kuk. %eng %spa N a karilo, lali?. %mor a karilo, lali?. %eng %spa T ke'. = kuk e. %mor kuk e. %eng %spa N karilo?. %mor karilo?. %eng %spa T ke'. = kuk e. %mor kuk e. %eng %spa A chawila chi ku che le jun lado. %mor chawila chi ku che le jun lado. %eng %spa A k'o: chi nik'aj chikop chik. %mor k'o: chi nik'aj chikop chik. %eng %spa *S6-42 T keb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa A chanampe loq, kink'ut chawach. %mor chanampe loq, kink'ut chawach. %eng %spa A saj impe'. %mor /saj impe'. %eng T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa A le, a xawiloh'. %mor le, a x-0-aw/il-oh'. %eng %spa A le k'o: junaj chikop chik chiri le. %mor le k'o: junaj chikop chik chiri le. %eng %spa T kax e'. = wakax e'. %mor wakax e'. %eng %spa A no, b'ur. %mor no, b'ur. %eng %spa T b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa A b'ur. %mor b'ur. %eng %spa T b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa A b'ur, jawi le. %mor b'ur, jawi le. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa A la k'ute. %mor la k'ute. %eng %spa T la pe', le'. = chawila mpe, le. %mor *ch-0-*aw/il-a mpe, le. %eng %spa A i tzij k'ute, le pele. %mor i tzij k'ute, le pele. %eng %spa A k'o: inaj kotz'ij e. %mor k'o: inaj kotz'ij e. %eng %spa T u'. = tz'i'. %mor tz'i'. %eng %spa A yamero kuchap le kotz'ij che lu q'ab'e. %mor yamero kuchap le kotz'ij che lu q'ab'e. %eng %spa T wi leh?. = wi leh?. %mor wi leh?. %eng %spa A le'. %mor le'. %eng %spa T k'an. = k'an. %mor k'an. %eng %spa A k'o: powi jun che' le', le kuke:. %mor k'o: powi jun che' le', le kuke:. %eng %spa T te'. = che'. %mor che'. %eng %spa A k'o: powi jun che', jun che' le wa'ri. %mor k'o: powi jun che', jun che' le wa'ri. %eng %spa T li'. = ri. %mor ri. %eng %spa *S6-43 A kach'ay b'a le kuk, le xawilo?. %mor kach'ay b'a le kuk, le xawilo?. %eng %spa A k'o: jun b'ur chila le'. kawilo. %mor k'o: jun b'ur chila le'. kawilo. %eng %spa A nimaq u xikin, nim uxikine. %mor nimaq u xikin, nim uxikine. %eng %spa T b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa A nim uxikin. %mor nim uxikin. %eng %spa T jun li'. = jun ri. %mor jun ri. %eng %spa A le nim uxikine, keb'. %mor le nim uxikine, keb'. %eng %spa T kin, ah. = uxikin. %mor *u-xikin. %eng %spa A uxikin. %mor uxikin. %eng %spa T wach e'. = uwach e'. %mor *u-wach e'. %eng %spa A pares, uwach. %mor pares, uwach. %eng %spa T wach. = uwach. %mor *u-wach. %eng %spa A le raqane'. %mor le raqane'. %eng %spa T wach. = uwach. %mor *u-wach. %eng %spa A je'. %mor je'. %eng %spa T xach. = jas uwach?. %mor jas *u-wach?. %eng %spa A raqan. %mor raqan. %eng %spa T b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa A raqan e: b'ur. %mor raqan e: b'ur. %eng T b'ul. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa A b'ur, xawiloh. %mor b'ur, xawiloh. %eng R b'u, b'u, b'u, b'u. %mor b'u, b'u, b'u, b'u. %eng A mattzaqik, n yamero tzaqik. %mor mattzaqik, n yamero tzaqik. %eng %spa le, qila k'ut, x, x luwach eh. A qila chi le jun chik. %mor qila chi le jun chik. %eng C le jun chik. %mor le jun chik. %eng *S6-44 A kachob' le wari? wari, kawiloh?. %mor kachob' le wari? wari, kawiloh?. %eng T jul. = jul. %mor jul. %eng %spa A jah?. %mor jah?. %eng T jun. = jun. %mor jun. %eng %spa A aq. %mor aq. %eng T qilah. = qilah. %mor *k-0-q/il-a. %eng %spa A aq. %mor aq. %eng T aq. = aq. %mor aq. %eng %spa A aqe', tajin kuch'ab'ej e kuke. %mor aqe', tajin kuch'ab'ej e kuke. %eng T a chi', chi'. = atz'i', tz'i. %mor a tz'i', tz'i. %eng %spa A tajin kuch'ab'eje, le aq ruk'am. %mor tajin kuch'ab'eje, le aq ruk'am. %eng %spa jun che'. T che'. = che'. %mor che'. %eng %spa A ama kawil le che'. %mor ama kawil le che'. %eng T jun li'. = jun ri'. %mor jun ri'. %eng %spa A k'o, k'o: pu q'ab'e, k'o: chi june. %mor k'o, k'o: pu q'ab'e, k'o: chi june. %eng T q'ab'. = lupam. %mor *le: *u-q'ab'. %eng %spa A u chapom e jun che'. %mor u chapom e jun che'. %eng T pan, pan. = uchapom. %mor *u/chap-om. %eng %spa A le, le raqane'. %mor le, le raqane'. %eng %spa T qan e'. = raqan e. %mor *r-aqan e. %eng %spa A k'o: uje: le'. %mor k'o: uje: le'. %eng %spa T ay, q'ab', li'. = luq'ab' ri'. %mor *le: *u-q'ab' ri'. %eng %spa A ile:, le' chi?. %mor ile:, le' chi?. %eng %spa T aq e'. = aq e'. %mor aq e'. %eng %spa A aqe', k'o: junaj ratzyaqe?. %mor aqe', k'o: junaj ratzyaqe?. %eng %spa *S6-45 T jah?. = jah?. %mor jah?. %eng %spa A k'o: ratz'yaqe. %mor k'o: ratz'yaqe. %eng %spa T yaq. = ratzyaq. %mor *r-atzyaq. %eng %spa A kawilo?. %mor kawilo?. %eng %spa T le?. = le?. %mor le?. %eng %spa T o chi' jun. = k'o: chi jun. %mor /k'o: chi jun. %eng %spa A jun chike qila na le june tekuri. %mor jun chike qila na le june tekuri. %eng %spa A kaqil chi le jun, kaqil na le jun. %mor kaqil chi le jun, kaqil na le jun. %eng %spa A nab'eri, jelale. %mor nab'eri, jelale. %eng %spa T tit. = tit. %mor tit. %eng %spa A kawilo, jas e ruk'am e jun. %mor kawilo, jas e ruk'am e jun. %eng %spa T ka'l kuk tziyaq le'. = le kuk k'o: ratzyaq e'. %mor *le: kuk /*k'o: *r-atzyaq e'. %eng %spa A k'olik, ratzyaq n kawilo. %mor k'olik, ratzyaq n kawilo. %eng %spa A k'o: ruk'am e. %mor /k'o: r-u/k'am-am e. %eng %spa T jah?. = jah?. %mor jah?. %eng %spa A k'o: jun ruk'am puq'ab' e. %mor k'o: jun ruk'am puq'ab' e. %eng %spa T q'ab'. = puqab'. %mor *pa *u-qab'. %eng %spa A k'o: junaj chikop taren chirije. %mor k'o: junaj chikop taren chirije. %eng %spa T pon, pon chik. = uchapom. %mor *u/chap-om. %eng %spa A wanon. %mor wanon. %eng %spa T non. = wanon. %mor wanon. %eng %spa A wanon. %mor wanon. %eng %spa T nan non le'. = nan, wanon le'. %mor nan, wanon le'. %eng %spa T b'aj. = ab'aj. %mor ab'aj. %eng %spa A no, are kuk wa le wari'. %mor no, are kuk wa le wari'. %eng %spa T b'aj. = ab'aj. %mor ab'aj. %eng %spa *S6-46 A no kuk, aq, kuk, wanon. %mor no kuk, aq, kuk, wanon. %eng %spa A xawiloh. %mor x-0-aw/il-oh. %eng %spa T non. = wanon. %mor wanon. %eng %spa A wi, wi la li le'. %mor wi, wi la li le'. %eng %spa T non. = wanon. %mor wanon. %eng %spa R tarota rota rot. %mor tarota rota rot. %eng %spa N xane karil na lali le kub'ij cha. %mor xane karil na lali le kub'ij cha. %eng %spa N le ral cha, ali le ral cha. %mor le ral cha, ali le ral cha. %eng %spa A alih. %mor alih. %eng %spa N alih cha'. %mor alih cha'. %eng A xa chuk'utu chuwa lawal cha'. %mor xa chuk'utu chuwa lawal cha'. %eng %spa A chab'ij chare, ali, chawila le kuk kacha. %mor ch-0-a/b'i:-j chi-r-e, ali, ch-0-aw/il-a le kuk k-0/cha'. %eng %spa T le'. = le'. %mor le'. %eng %spa A chawila le wanon kacha'. %mor chawila le wanon kacha'. %eng %spa T tij non. = kutij wanon. %mor *k-0-*u/tij wanon. %eng %spa A ali, chawila le wanon kacha. %mor ali, chawila le wanon kacha. %eng %spa A chabij che lawal, ali, chawila le none kacha'. %mor chabij che lawal, ali, chawila le none kacha'. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A pares chak'utu che la wal. %mor pares chak'utu che la wal. %eng %spa A ali, ali chawila le wanone kacha'. %mor ali, ali chawila le wanone kacha'. %eng %spa A chawila kacha?. %mor chawila kacha?. %eng %spa R pok, pelipa, lipa, lipa. %mor pok, pelipa, lipa, lipa. %eng %spa A kawil le wanon kacha'. %mor kawil le wanon kacha'. %eng %spa T nan che', le: nax. = nan, le: che' le: patax. %mor nan, *le: che' le: patax. %eng %spa *S6-47 A m. %mor m. %eng %spa A patax. %mor patax. %eng %spa R pelipa, pelipa, peli. %mor pelipa, pelipa, peli. %eng %spa T tax. = patax. %mor patax. %eng %spa A patax. %mor patax. %eng %spa C patax. %mor patax. %eng %spa A le'. %mor le'. %eng %spa T ah, b'aj. = ab'aj. %mor ab'aj. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T kop. = chikop. %mor chikop. %eng %spa A chikop. %mor chikop. %eng %spa T ay. = ay. %mor ay. %eng %spa A etz'ab'ale. %mor etz'ab'ale. %eng %spa T no'. = no'. %mor no'. %eng %spa A m. %mor m. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa A k'ix, le: wa'ri'. %mor k'ix, le: wa'ri'. %eng %spa T ah noh taj le'. = n k'o: taj le. %mor *n /*k'o: ta-j le. %eng %spa N al cha'. %mor al cha'. %eng %spa A tzijona ku ruk' le. %mor tzijona ku ruk' le. %eng %spa N ali cha, tzijona ku ruk' cha'. %mor ali cha, tzijona ku ruk' cha'. %eng %spa T laya nan pela le'. = radio nan mpe le. %mor radio nan mpe le. %eng %spa R pela le. %mor pela le. %eng %spa N ali cha'. %mor ali cha'. %eng %spa R m. %mor m. %eng %spa N tetzan ruk' lal tian cha. %mor tetzan ruk' lal tian cha. %eng %spa R no k'ut, k'ut nan tz'i. = kuk'ut jun mam tz'i. %mor no *k-0-*u/k'ut jun mam tz'i. %eng %spa *S6-48 A tetz'am k'ut al Se'p, tetz'ana ruk'a chaq. %mor tetz'am k'ut al Se'p, tetz'ana ruk'a chaq. %eng %spa C chata we utz le uwach le wal. %mor chata we utz le uwach le wal. %eng %spa N ali cha. %mor ali cha. %eng %spa C a utz uwach le awal. %mor a utz uwach le awal. %eng %spa T tiox. = tiox. %mor tiox. %eng %spa C a utz uwach le awal' al Tian. %mor a utz uwach le awal' al Tian. %eng %spa N ali cha', al Se'p cha. %mor ali cha', al Se'p cha. %eng %spa T nlaq. = nulaq. %mor nu-laq. %eng %spa C al Sep, al Sep. %mor al Sep, al Sep. %eng %spa R pela, pela, pela, pela. %mor pela, pela, pela, pela. %eng %spa T tzula. = le: xinul. %mor *le: xinul. %eng %spa C chata chech al Tian we. %mor chata chech al Tian we. %eng %spa T xula. = le: xinul. %mor *le: xinul. %eng %spa C we utz uwach le. %mor we utz uwach le. %eng %spa T loch' iyulah. = luloch' le: xinul. %mor *le: *u-loch' *le: xinul. %eng %spa N a utz uwach awal kacha chare. %mor a utz uwach awal kacha chare. %eng %spa T loch' iyulah. = luloch' le: xinul. %mor *le: *u-loch' *le: xinul. %eng %spa R le richa, le riri. %mor le richa, le riri. %eng %spa T chulah e. = xinul. %mor xinul. %eng %spa A ku la wila ku le naj ja, al Tian. %mor ku la wila ku le naj ja, al Tian. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A chulawila k'o: le naj ja ri. %mor ch-0-ul-aw/il-a /k'o: le naj ja ri. %eng %spa A xawilo? inaj wich' jah. %mor xawilo? inaj wich' jah. %eng %spa T ja, jun wich'. = ja, jun wich'. %mor ja, jun wich'. %eng %spa A ja wich' ja. %mor ja wich' ja. %eng %spa A le k'o: uchii le jale. %mor le k'o: uchii le jale. %eng %spa *S6-49 T chi'. = uchi. %mor *u-chi. %eng %spa A uchi lejah. %mor uchi lejah. %eng %spa T jaj le jun le:. = ja le jun le:. %mor ja le jun le:. %eng %spa A le naj chikop k'o: la chupan e:. %mor le naj chikop k'o: la chi-u-pam e:. %eng %spa A kakay laq. %mor kakay laq. %eng %spa T taxa koh. = patax e: koh. %mor patax e: koh. %eng %spa A kakay le chikop. %mor kakay le chikop. %eng %spa T li le:. = la li le:. %mor la li le:. %eng %spa T qiij. = q'iij. %mor q'iij. %eng %spa A q'iij. %mor q'iij. %eng %spa T qiij. = q'iij. %mor q'iij. %eng %spa N awilampe al Tian cha'. %mor awilampe al Tian cha'. %eng %spa T unax. = jun palomax. %mor jun palomax. %eng %spa C k'o: le patax. %mor k'o: le patax. %eng %spa T tax. = pax. %mor pax. %eng %spa C k'o: pa jaron la patax. %mor k'o: pa jaron la patax. %eng %spa C k'o: pa wuj, k'o: chupam a wuj. %mor k'o: pa wuj, k'o: chupam a wuj. %eng %spa C le patax kamuxanik. %mor le patax kamuxanik. %eng %spa C kamuxa le patax. %mor kamuxa le patax. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa A n. %mor n. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa A n. %mor n. %eng %spa N chawilampe al Tian. %mor chawilampe al Tian. %eng %spa N ch'abej pan al Tian, jas ka'ano le Tian. %mor ch'abej pan al Tian, jas ka'ano le Tian. %eng %spa *S6-50 N dih al Tian. %mor dih al Tian. %eng %spa A chulawila chi juntiro le wari. %mor ch-0-ul-aw/il-a chi juntiro le wari. %eng %spa A al Tian, chula wila chi juntiro le wari. %mor al Tian, chula wila chi juntiro le wari. %eng %spa A le chulawila chi juntiro. %mor le chulawila chi juntiro. %eng %spa T xach. = jasach?. %mor jasach?. %eng %spa A qila chi juntiro le keb' achijab e. %mor qila chi juntiro le keb' achijab e. %eng %spa A kawil luxikin le jun e. %mor kawil luxikin le jun e. %eng %spa T kin e' le'. = lu xikin e le. %mor *le: *u-xikin e le. %eng %spa A nim, k'o: inaj kar ruk'ane'. %mor nim, /k'o: inaj kar ruk'ane'. %eng %spa A xawiloh. %mor xawiloh. %eng %spa T kala. = kar. %mor kar. %eng %spa A kar, k'o: jun kare', le:. %mor kar, k'o: jun kare', le:. %eng %spa A jasa wa le wari pelota le'. %mor jasa wa le wari pelota le'. %eng %spa T pelota. = pelota. %mor pelota. %eng %spa A pelota le wa'ri. %mor pelota le wa'ri. %eng %spa R naj tun cha. %mor naj tun cha. %eng %spa A k'o: nik'aj sona le. %mor k'o: nik'aj sona le. %eng %spa T le: sola. = sona. %mor sona. %eng %spa A sona. %mor sona. %eng %spa T sola. = sona. %mor sona. %eng %spa A sona. %mor sona. %eng %spa T sola. = sona. %mor sona. %eng %spa A sona, chab'ij impe sona. %mor sona, chab'ij impe sona. %eng %spa T sona. = sona. %mor sona. %eng %spa A sona anal ch'o'oje. %mor sona anal ch'o'oje. %eng %spa T ch'oj. = ch'o'oj. %mor /ch'o'-j. %eng %spa A ruk'am q'aq'. %mor ruk'am q'aq'. %eng %spa *S6-51 T qaq'. = q'aq'. %mor q'aq'. %eng %spa A k'o: q'aq' k'o: paki q'ab'e. %mor k'o: q'aq' k'o: paki q'ab'e. %eng %spa A le xawiloh?. %mor le xawiloh?. %eng %spa T lota. = pelota. %mor pelota. %eng %spa A xawiloh. %mor xawiloh. %eng %spa T lota. = pelota. %mor pelota. %eng %spa N a k'olik dih. %mor a k'olik dih. %eng %spa R ah no. %mor ah no. %eng %spa N a k'olik?. %mor a k'olik?. %eng %spa T lik. = k'o:lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa N k'olik. %mor k'olik. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N m, tetz'ama ruk' al sep. %mor m, tetz'ama ruk' al sep. %eng %spa N tetz'ana k'ut. %mor tetz'ana k'ut. %eng %spa C le pit, u b'atz'. %mor le pit, u b'atz'. %eng %spa N dicha. %mor dicha. %eng %spa C k'o: b'atz' le. %mor k'o: b'atz' le. %eng %spa R jun chaqap, jun ch'aqap wolita. %mor jun chaqap, jun ch'aqap wolita. %eng %spa C nik'aj jun b'olita. %mor nik'aj jun b'olita. %eng %spa N dih, jas ka'ano walija q'anoq. %mor dih, jas ka'ano walija q'anoq. %eng %spa N dih. %mor dih. %eng %spa R ka. %mor ka. %eng %spa N al tian. %mor al tian. %eng %spa T jah?. = jah?. %mor jah?. %eng %spa N jas ka'ano le. %mor jas ka'ano le. %eng %spa T noh. = noh. %mor noh. %eng %spa *S6-52 N jas ka'anoh?. %mor jas ka'anoh?. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa R chich. %mor chich. %eng %spa N al sep, saj jewa, dih. %mor al sep, saj jewa, dih. %eng %spa R m. %mor m. %eng %spa N jas ka'ano, jas ka'an chila le'. %mor jas ka'ano, jas ka'an chila le'. %eng %spa N sik'ij pan al Tian, dih. %mor sik'ij pan al Tian, dih. %eng %spa R x'e jun chich cha'. %mor x'e jun chich cha'. %eng %spa C la utz'. %mor la utz'. %eng %spa A saj k'ut. %mor saj k'ut. %eng %spa C jun k'olob'. %mor jun k'olob'. %eng %spa N la li, jas xu'an, jas xu'an al Sep chaweh?. %mor la li, jas xu'an, jas xu'an al Sep chaweh?. %eng %spa T tzaqik. = xintzaqik. %mor *x-*in/tzaq-ik. %eng %spa N xaltzaqik. %mor x-at/tzaq-ik. %eng %spa T no', noh. = no', noh. %mor no', noh. %eng %spa N xtzaqik. %mor xtzaqik. %eng %spa R eh k'amo chawech k'ano. %mor eh k'amo chawech k'ano. %eng %spa R k'amo, k'amo chi. %mor k'amo, k'amo chi. %eng %spa N kasilob'ike. %mor kasilob'ike. %eng %spa T noh. = noh. %mor noh. %eng %spa N ka silob'ike kawilo. %mor ka silob'ike kawilo. %eng %spa C kak'ame: ke:j. %mor kak'ame: ke:j. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N kak'ame: ke:j cha'. %mor kak'ame: ke:j cha'. %eng %spa A kak'ano. %mor kak'ano. %eng %spa N ali. %mor ali. %eng %spa *S6-53 T m. = m. %mor m. %eng %spa C kak'am la muyek. %mor kak'am la muyek. %eng %spa T le wech wal. = le wech wal. %mor le: w-e-ch w-al. %eng %spa N lawal, ka'e chawij. %mor lawal, ka'e chawij. %eng %spa N kaq'aluj, tetzana k'u r'uk ina li, dih. %mor kaq'aluj, tetzana k'u r'uk ina li, dih. %eng %spa R m. %mor m. %eng %spa C a utz la wal. %mor a utz la wal. %eng %spa N utz kacha', utz uwach kacha'. %mor utz kacha', utz uwach kacha'. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa C ka, ka e pix kuwela la wal. %mor ka, ka e pix kuwela la wal. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N ka'e taj kacha?. %mor ka'e taj kacha?. %eng %spa N ka'e taj kacha'. %mor k-0/b'e ta-j k-0/cha'. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa N ka'e la wal piskuwela cha. %mor ka'e la wal piskuwela cha. %eng %spa T we. = iskwela. %mor iskwela. %eng %spa N katek. %mor katek. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N kate piskuwela cha. %mor kate piskuwela cha. %eng %spa T wela. = iskuwela. %mor iskuwela. %eng %spa N katek. %mor katek. %eng %spa T wela. = iskuwela. %mor iskuwela. %eng %spa N kate at. %mor kate at. %eng %spa T te' in. = kin'ek. %mor *k-*in/b'e:-*ik. %eng %spa N katek, katek. %mor katek, katek. %eng %spa C a utz kawil le piskuwel, le iskuwela. %mor a utz kawil le piskuwel, le iskuwela. %eng *S6-54 N utz kacha, ja. %mor utz kacha, ja. %eng %spa T tut. = su't. %mor su't. %eng %spa N la su't. %mor la su't. %eng %spa T tut. = su't. %mor su't. %eng %spa T tut in. = nusu't in. %mor *nu-su't in. %eng %spa N weqaj kula loch'. %mor weqaj kula loch'. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa N iwuk' ix kacha, iwuk' ix. %mor iwuk' ix kacha, iwuk' ix. %eng %spa N malaya nan kutij e tu'. %mor malaya nan k-0-u/tij e tu'. %eng %spa A katij b'a le tu al Tian. %mor katij b'a le tu al Tian. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa A katije tu', katijoh?. %mor katije tu', katijoh?. %eng %spa N kintijo kacha. %mor kintijo kacha. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa A katije: tu', makatij ta chik. %mor katije: tu', makatij ta chik. %eng %spa N kintij ta chik kacha chare. %mor kintij ta chik kacha chare. %eng %spa A are kutij na lal Sep. %mor are kutij na lal Sep. %eng %spa N jat k'u ruk' al Sep. %mor jat k'u ruk' al Sep. %eng %spa A tetzana ruk' a chaq' al Sep, di. %mor tetzana ruk' a chaq' al Sep, di. %eng %spa R no. %mor no. %eng %spa N chi ana ich'ajon cha. %mor chi ana ich'ajon cha. %eng %spa A chi ana ich'ajon ix keb'. %mor chi ana ich'ajon ix keb'. %eng %spa N chi ana ich'ajon, k'o: la q'eqe. %mor chi ana ich'ajon, k'o: la q'eqe. %eng %spa N k'o laq'eq e ali. %mor /k'o: le a-q'eq e ali. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N la q'eqe. %mor la q'eqe. %eng %spa *S6-55 A xane lo kape inaj uwaram wa. %mor xane lo kape inaj uwaram wa. %eng %spa N xa k'ute, chiri k'uwa le. %mor xa k'ute, chiri k'uwa le. %eng %spa N xa k'an chike. %mor xa k'an chike. %eng %spa A k'an chik. %mor k'an chik. %eng %spa N chi ana li ch'ajon ruk' al Sep. %mor chi ana li ch'ajon ruk' al Sep. %eng %spa C k'o: uwaram la wal. %mor k'o: uwaram la wal. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa C ak'o: uwaram la wal. %mor ak'o: uwaram la wal. %eng %spa N k'olik kacha. %mor k'olik kacha. %eng %spa N chiana qaj li ch'ajon chiri, dih dih. %mor chiana qaj li ch'ajon chiri, dih dih. %eng %spa R sach. %mor sach. %eng %spa N chi ana qaj ich'ajon chiri'. %mor chi ana qaj ich'ajon chiri'. %eng %spa R ile cha. %mor ile cha. %eng %spa T chajo'n. = ch'ajon. %mor /ch'aj-on. %eng %spa N chi ana li ch'ajon, chiri. %mor chi ana li ch'ajon, chiri. %eng %spa N ki an wi li ch'ajon le. %mor ki an wi li ch'ajon le. %eng %spa N saj k'ut di. %mor saj k'ut di. %eng %spa A ki an li ch'ajon chi'. %mor ki an li ch'ajon chi'. %eng %spa N pares laj tira la li. %mor pares laj tira la li. %eng %spa N kian ich'ajon cha di. %mor kian ich'ajon cha di. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa N chiana li ch'ajon ruk' al sep cha'. %mor chiana li ch'ajon ruk' al sep cha'. %eng %spa R saj jewa. %mor saj jewa. %eng %spa N chiana li ch'ajon. %mor chiana li ch'ajon. %eng %spa N chiana qaj chiriri. %mor chiana qaj chiriri. %eng %spa R utz taj le. %mor utz taj le. %eng %spa *S6-56 N saj k'ut di le. %mor saj k'ut di le. %eng %spa C kasikij le wuj ruk' A'ustin. %mor kasikij le wuj ruk' A'ustin. %eng %spa R tz'ikin. %mor tz'ikin. %eng %spa A la pataxe' al Tian. %mor la pataxe' al Tian. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A la pataxe: k'o: puwile jun teme'. %mor la pataxe: k'o: puwile jun teme'. %eng %spa T tem. = tem. %mor tem. %eng %spa A le xawilo. %mor le xawilo. %eng %spa T max. = palomax. %mor palomax. %eng %spa A patax, jek'u le nik'aj tz'i'le. %mor patax, jek'u le nik'aj tz'i'le. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A le nik'aj tz'ile chulike. %mor le nik'aj tz'ile chulike. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa A inaj chij chike. %mor inaj chij chike. %eng %spa T m. = m. %mor m. %eng %spa C le kek, le: naj ke:j. %mor le kek, le: naj ke:j. %eng %spa N alaja le jun kel. %mor alaja le jun kel. %eng %spa A nima ch'ajon. %mor nima ch'ajon. %eng %spa N paresa. %mor paresa. %eng %spa R tet. %mor tet. %eng %spa N jat k'ut ruk' al Tian che etz'anem. %mor jat k'ut ruk' al Tian che etz'anem. %eng %spa T jo'. = jo'. %mor /jo'. %eng %spa R pe le. %mor pe le. %eng %spa T ay k'aq li'. = k'aq ri'. %mor k'aq ri'. %eng %spa A xtzaq b'i le q'eq. %mor xtzaq b'i le q'eq. %eng %spa R inaj a wech. %mor inaj a wech. %eng %spa *S6-57 R n b'ay. %mor n b'ay. %eng %spa N are kaya le nim chareh cha'. %mor are kaya le nim chareh cha'. %eng %spa R le b'aya. %mor le b'aya. %eng %spa N chi'ana k'u li chajon cha'. %mor chi'ana k'u li chajon cha'. %eng %spa T lon. = jaron. %mor jaron. %eng %spa N laj etira na. %mor laj etira na. %eng %spa A are b'a inaj tzikine kaq'uyuwike'. %mor are b'a inaj tzikine kaq'uyuwike'. %eng %spa N are kuti. %mor are kuti. %eng %spa R uy katuta. %mor uy katuta. %eng %spa T li'. = ri'. %mor ri'. %eng %spa R utza wila. %mor utza wila. %eng %spa T aah. = aah. %mor aah. %eng %spa R no k'ota ne we ine'. %mor no k'ota ne we ine'. %eng %spa T intaj. = ma in taj. %mor *ma in ta-j. %eng %spa C xtzaq. %mor xtzaq. %eng %spa T aq. = xtzaq. %mor *x-0/tzaq. %eng %spa R ah le. %mor ah le. %eng %spa N chaya pan uq'eq cha chayapanoq. %mor chaya pan uq'eq cha chayapanoq. %eng %spa R la k'ut xa xin k'aq pan chuwach. %mor la k'ut xa xin k'aq pan chuwach. %eng %spa R xa puro kensik'a, ka. %mor xa puro kensik'a, ka. %eng %spa N sik'ij panoq al Tian. %mor sik'ij panoq al Tian. %eng %spa R Tian saj k'uch. = al Tian saj k'ut. %mor *al Tian /saj k'u-t. %eng %spa T n. = n. %mor n. %eng %spa R jun e. %mor jun e. %eng %spa T pat. = sapat. %mor sapat. %eng %spa T qaj. = kinweqaj. %mor *k-0-*inw/eqa-j. %eng %spa R kareqaj chi k'ut cha'. %mor k-0-r/eqa-j chi k'u-t /cha'. %eng %spa *S6-58 A kaweqaj e jun ke:j. %mor k-0-aw/eqa-j e jun ke:j. %eng %spa N je cha?. %mor je /cha?. %eng %spa R lal Tian e. %mor le: al Tian e. %eng %spa A n kaweqaj ta b'a lawal at al. %mor n k-0-aw/eqa-j ta b'a le: aw-al at al. %eng %spa R ya. %mor ya. %eng %spa A n kaweqaj ta b'a lawal at?. %mor n k-0-aw/eqa-j ta b'a le: aw-al at?. %eng %spa R n. %mor no. %eng %spa no. A jasche?. %mor jasche?. %eng %spa *xk'is le cinta S-6.