.M:1 .L:66 .X:8 * Al Cha:y 4 .N:2 .H:Al Cha:y 4 $$$ ... .H: .H: .H: .H: *Age: 2;9.28 *No of utterances: 344 *MLU: 1.92 *R4-1 Ch pe li'. = mpe ri'. %mor mpe ri'. %eng %spa miren ve. R a ma kachob'oh jas ub'i' wau le: jun ririri. %mor a ma k-0-a/chob'-oh jas u-b'i:' wa le: jun ririri. %eng Qy irr incomp-3A-2E/know-Ttv what 3E-name emph the one here. %spa no sabes como se llama este. R kacha: chareh chab'ij k'ut. %mor k-at/cha: chi-r-eh ch-0-a/b'i-j k'u-t. %eng incomp-2A/say to-3E-poss incomp-3A-2E/say-Ttv emph-T. %spa digale, diga pues. Ch ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. R tek'uri' kaqaya: jun ale. %mor tek'uri' k-0-qa/ya: jun ale. %eng then incomp-3A-4E/give one there. %spa entonces te vamos a dar eso. S ja? %mor ja? %eng %spa que. R le:. %mor le:. %eng %spa ese. C y lele'. %mor y lele'. %eng %spa y ese. Ch a'osa. = a'osa. %mor a'osa. %eng %spa tu cosa. C jas uwach la le'? %mor jas uwach la le'? %eng %spa que es eso. R le: kinya: k'u julaj a me'ki. %mor le: kinya: k'u julaj a me'ki. %eng %spa y te voy a dar un tu mu¤eco. R b'ij ku te. jas k'ub'i' wa' le:. %mor b'ij ku te. jas k'ub'i' wa' le:. %eng %spa diga pues, y como se llamara. R jun juni? jas k'ub'i' cho'qa chareh. %mor jun juni? jas k'ub'i' cho'qa chareh. %eng %spa uno uno y como se llama digale. R no, pre. no, k'as k'ub'i'. %mor no, pre. no, k'as k'ub'i'. %eng %spa no, como se llama. R chab'ij k'u chareh lelele. %mor chab'ij k'u chareh lelele. %eng %spa digale, eso. R a Pe'l jas kub'i' wa' le: jun. %mor a Pe'l jas kub'i' wa' le: jun. %eng %spa Felipe, como se llama esto uno. R riri' cho'qa chareh. %mor riri' cho'qa chareh. %eng %spa digale. S n kutij taj. n kutij taj. %mor n kutij taj. n kutij taj. %eng %spa no lo come, no lo come. S jas k'ub'i' linaj cuenta ri cha:y? %mor jas k'ub'i' linaj cuenta ri cha:y? %eng %spa y como se llama esto Ros. C ma kutij le: kar. %mor ma kutij le: kar. %eng %spa no comes el pescado. C ma katij le: kar. %mor ma katij le: kar. %eng %spa no comes el pescado. R al Talin cha', al Rosaria cha'. %mor al Talin cha', al Rosaria cha'. %eng %spa Catarina dice, Ros dice. S Cha:y. %mor Cha:y. %eng %spa ros. R a katij e kar cha'. %mor a katij e kar cha'. %eng %spa y vas a comer el pescado dice. Ch mn. = mn. %mor mn. %eng %spa que. R kintijeh cha'qok. %mor kintijeh cha'qok. %eng %spa lo como diga. Ch . = . %mor . %eng %spa no. S jah? %mor jah? %eng %spa que. *R4-2 R kutijoh cha'. %mor kutijoh cha'. %eng %spa lo come dice. S koh kab'ij al cha:ya. a utz? %mor koh kab'ij al cha:ya. a utz? %eng %spa lo dices Recio, esta bien. R kinya: k'u le: naj a me'k. %mor kinya: k'u le: naj a me'k. %eng %spa y te voy a dar una botella. R kinya' chi k'o jun. %mor kinya' chi k'o jun. %eng %spa y te voy a dar un. C jun muye'k. jawi: k'o wi le: muyek? %mor jun muye'k. jawi: k'o wi le: muyek? %eng %spa un mu¤eco, en donde esta el mu¤eco. R k'o: wuk' cha'qok. %mor k'o: wuk' cha'qok. %eng %spa esta conmigo diga. C k'o: a wauk'? k'o: a wuk'? %mor k'o: a wauk'? k'o: a wuk'? %eng %spa esta conmigo, esta contigo. Ch le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. S jasach cha:y. %mor jasach cha:y. %eng %spa que Ros. Ch kar k'o taj. = kar k'o taj. %mor kar /k'o: ta-j. %eng fish /exist neg-T. %spa nada. S kar. %mor kar. %eng %spa pescado. R kar cha'. %mor kar cha'. %eng %spa pescado dice. S a ka:tijoh? jah? %mor a ka:tijoh? jah? %eng %spa lo vas a comer? que? R kintijoh cho'qok. %mor kintijoh cho'qok. %eng %spa lo voy a comer diga. Ch tij (taj). = kintij taj. %mor *k-0-*in/tij . %eng %spa no lo voy a comer. S katijoh? %mor katijoh? %eng %spa lo comes. R katijoh cha'. %mor katijoh cha'. %eng %spa kutijo. R lo va a comer dice. %mor lo va a comer dice. %eng S jawi: k'u k'o: wi le: kar? %mor jawi: k'u k'o: wi le: kar? %eng %spa y por donde esta el pescado. C k'o: u powi' le: kar. %mor k'o: u powi' le: kar. %eng %spa tiene sombrero el pescado. S jas uwach e ri cha:y? %mor jas uwach e ri cha:y? %eng %spa que es esto Ros. R cha:y cha'. cha:y cha'. %mor cha:y cha'. cha:y cha'. %eng %spa Ros dice, Ros dice. S cha:y. jas uwach ewa'ri? %mor cha:y. jas uwach ewa'ri? %eng %spa Ros que es esto. R jas k'uwach wa'jun ri ri? %mor jas k'uwach wa'jun ri ri? %eng %spa y que es esto. Ch no'. wach. = no jas uwach. %mor no *jas *u-wach. %eng %spa no que es. S uwach. n k'u le: wa'ri'? %mor uwach. n k'u le: wa'ri'? %eng %spa su Cara, y esto. R jolom cha'. %mor jolom cha'. %eng %spa cabeza dice. Ch (jalon). = (jalon). %mor . %eng %spa cabeza. S jah? %mor jah? %eng %spa que. R no'. upuwi:' cha'qok. %mor no'. upuwi:' cha'qok. %eng %spa su sombrero diga. *R4-3 Ch di:'. = upuwi'. %mor *u-powi:'. %eng %spa su sombrero. S in k'u le: ri'. %mor in k'u le: ri'. %eng %spa y esto. R uxi:k'. %mor uxi:k'. %eng %spa su ala. Ch xi:k. = xi:k. %mor xi:k. %eng %spa ala. S n uxi:k', y k'u le: wa'ri'. %mor n uxi:k', y k'u le: wa'ri'. %eng %spa es su ala esto. R uje' cho'qoq. %mor uje' cho'qoq. %eng %spa su cola, diga. Ch je'. = je'. %mor je'. %eng %spa si. S je' ah jas k'u. %mor je' ah jas k'u. %eng %spa si, y que es. C y le war'ri' le uchi'. %mor y le war'ri' le uchi'. %eng %spa y esto, su boca. R upuchi' cho'qoq. %mor upuchi' cho'qoq. %eng %spa su boca, diga. Ch chi'. = uchi'. %mor *u-chi'. %eng %spa su boca. S ah. %mor ah. %eng %spa ah. C chi'. %mor chi'. %eng %spa u chi'. C su b'oca. %mor su b'oca. %eng S jas k'u u ukolor le riri cha:y. %mor jas k'u u ukolor le riri cha:y. %eng %spa de que color es esto Ros . S ama kachob'oh. %mor ama kachob'oh. %eng %spa no lo sabes Celeste cho'qoq, Celeste choqoq. S celeste diga, celeste diga. %mor celeste diga, celeste diga. %eng Ch le pate. = le pate. %mor le pate. %eng %spa el apachar. S juh? %mor juh? %eng %spa que. Ch pach eli'. = kinpach le ri. %mor *k-0-*in/pach le: ri'. %eng %spa voy aplastar esto. S a nk'u le war'ri'. %mor a nk'u le war'ri'. %eng %spa y esto. R saq cho'qoq. %mor saq cho'qoq. %eng %spa blanco diga. Ch xaq. = saq. %mor saq. %eng %spa blanco. S ah. %mor ah. %eng %spa ah. C jawi: k'o wi le kar. %mor jawi: k'o wi le kar. %eng %spa en donde esta el pescado. S jawi: k'o wi (wi) cha'. %mor jawi: k'o wi (wi) cha'. %eng %spa en donde esta dice. R k'o: ruk' le: jun asa'n cho'qoq. %mor k'o: ruk' le: jun asa'n cho'qoq. %eng %spa esta con santos diga. Ch sa'n, luk' sa'n. = ruk a san. %mor sa'n r-uk' *a san. %eng %spa con santos. S jachin xyo'w chaweh le: wa' ri'. %mor jachin x-0/ya'-ow chi-aw-eh le: wa' ri'. %eng who comp-3A/give-antipass to-2E-poss the this here. %spa quien te dio esto. Ch no' mu's. = no' mu's. %mor no' mu's. %eng %spa no, ladino. *R4-4 C no' alih. %mor no' alih. %eng %spa no, muchacha. R n k'u ri kinya in xa jun munye'k. %mor n k'u ri kinya in xa jun munye'k. %eng %spa y lo que doy yo, un mu¤eco. R kinya in cho'qoq. %mor kinya in cho'qoq. %eng %spa lo doy yo diga. T an taj. %mor *n *k-0-*a/b'an ta-j. %eng neg incomp-3A-2E/do neg-T. %spa no lo hagas. R chak'atisaj mpe ri jun aradio. %mor ch-0-a/k'at-isa-j mpe ri jun a-radio. %eng dep-3A-2E/burn-cause-Ttv emph this one 2E-radio. %spa encienda ese radio. R cho'qa ampe chareh le: mu's. %mor cho'qa ampe chareh le: mu's. %eng %spa digale al ladino. C jun muye'k. %mor jun muye'k. %eng %spa un mu¤eco. Ch k'at e laya. = chak'atisaj laradio. %mor *ch-0-*a/k'at-*isa-*j *le: *a-radio. %eng %spa encienda tu radio. C jas kub'an le: kar. %mor jas kub'an le: kar. %eng %spa que hace le pescado. Ch pa. = pa. %mor pa. %eng %spa C jas kub'an le: kar pa choh. %mor jas kub'an le: kar pa choh. %eng %spa que hace el pescado. R upuuwi', upuuwi'. %mor upuuwi', upuuwi'. %eng %spa su sombrero, su sombrero. Ch pi'. = upuwi. %mor *u-puwi'. %eng %spa su sombrero. R al Rosaria cha' jas ku'anoh cha'. %mor al Rosaria cha' jas ku'anoh cha'. %eng %spa Ros dice que es lo que hace. R le kar cha' kach'awik cho'qa chare. %mor le kar cha' kach'awik cho'qa chare. %eng %spa el pescado habla digale. T kamuxanik kacha. %mor k-0/muxa-n-ik k-0/cha. %eng incomp-3A/swim-antipass-Tiv incomp-3A/say. %spa nada diga. R kamuxanik cho'qa k'ut. %mor k-0/muxa-n-ik /cho'q-a k'u-t. %eng incomp-3A/swim-antipass-Tiv /say-Tdep emph-T. %spa nada diga pues. Ch muxnik. = kamuxanik. %mor *k-0/muxa-n-ik. %eng incomp-3A/swim-abs-Tiv. %spa nada. C aje', kamuxanik. %mor aje', kamuxanik. %eng %spa a si nada. C jawi: kamuxan wih. %mor jawi: kamuxan wih. %eng %spa en donde nada. J po ri mar. cho'qa chareh. %mor po ri mar. cho'qa chareh. %eng %spa en el mar digale. Ch mar. = pari mar. %mor *pa *ri mar. %eng %spa en el mar. C ah jawi: k'o wi mar. %mor ah jawi: k'o wi mar. %eng %spa en donde esta el mar. R naj ch9'qa chare. naj cho'qa k'ut. %mor naj ch9'qa chare. naj cho'qa k'ut. %eng %spa queda lejos digale, queda lejos digale. C la kawil le: mar. %mor la kawil le: mar. %eng %spa ves el mar. S cha:y cha' la kawiloh. %mor cha:y cha' la kawiloh. %eng %spa Ros ves. S kawaj ta chik kaya'oh. %mor kawaj ta chik kaya'oh. %eng %spa no quieres dar. R ma k'uloq nan ya k'uloq cha'. %mor ma k'uloq nan ya k'uloq cha'. %eng %spa damelo, damelo R qaya k'una che la xa'n cha' lele re la pel. %mor qaya k'una che la xa'n cha' lele re la pel. %eng %spa denoslo a Santos a Felipe. *R4-5 R ri lape'l cha nari. %mor ri lape'l cha nari. %eng %spa es de Felipe dice mama. R jani'pa ayo'om kacha k'u chareh. %mor jani'pa a/ya'-om k-0/cha k'u chi-r-eh. %eng howmany 2E/give-perf incomp-3A/say emph to-3E-poss. %spa en donde lo has dejado digale. R e: jun kar cho'qa chareh. %mor e: jun kar cho'qa chareh. %eng %spa el pescado digale. Ch ya a:taj. = ma ya'om taj. %mor *ma 0/ya'-om ta-j. %eng %spa no lo dado. R pares jas chab'ij k'u panoq. %mor pares jas chab'ij k'u panoq. %eng %spa Por eso digale a el. C paciencia. %mor paciencia. %eng %spa paciencia. R chab'ij chaya panoq. %mor chab'ij chaya panoq. %eng %spa daselo. C jas kawaj, jas kab'ij. %mor jas kawaj, jas kab'ij. %eng %spa que queres, que dices. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. C kapuk' le: a santos. %mor kapuk' le: a santos. %eng %spa somatas a Santos. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. C la aweta'm uwach le: a santos. %mor la aweta'm uwach le: a santos. %eng %spa conoces a santos. R weta'am cho'qoq. %mor w/eta-'am /cho'q-oq. %eng 1E/know-perf /say-Tdep. %spa lo conozco diga. Ch lik. = kolik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng /exist-pos-Tiv. %spa esta. C jas kub'ij. %mor jas kub'ij. %eng %spa que dice. R kar cho'qa charech. %mor kar cho'qa charech. %eng %spa pescado digale. Ch kar wa' lili'. = kar wa' lili'. %mor kar wa' riri'. %eng %spa es pescado esto. C kar aje'. %mor kar aje'. %eng %spa pescado a si. S a katijoh cha:y, a katijoh le kar? %mor a k-0-a/tij-oh cha:y a k-0-a/tij-oh le kar. %eng Qy incomp-3A-2E/eat-Ttv chaya Qy incomp-3A-2E/eat-Ttv the fish. %spa lo comes Ros, comes el pescado. Ch toh. = kintijo. %mor *k-0-*in/tij-oh. %eng incomp-3A-1E/eat-Ttv. %spa lo como. S katijoh, lo comes? %mor katijoh, lo comes? %eng C lub'i'. %mor lub'i'. %eng %spa su nombre. S qana chawiye'x taj pe na a ka:tijoh. %mor /qana ch-0-aw/iye'-x ta-j pe na a k-0-a:/tij-oh. %eng /wait dep-3A-2E/wait-X neg-T emph emph Qy incomp-3A-2E/eat-Ttv. %spa espera, esperate, lo vas a comer. S na pares kaqaya: kan chaweh. %mor na pares kaqaya: kan chaweh. %eng %spa por eso te lo vamos a dejar. R a katijoh cha'. %mor a katijoh cha'. %eng %spa lo vas comer dice. Ch tij. = kintijoh. %mor *k-0-*in/tij-*oh. %eng incomp-3A-1E/eat-Ttv. %spa lo voy a comer. S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ch jah. = jah. %mor jah. %eng %spa que. *R4-6 S jah? %mor jah? %eng %spa que. Ch toh. = kintijoh. %mor *k-0-*in/tij-oh. %eng incomp-3A-1E/eat-Ttv. %spa lo voy a comer. R kutoh cha'. %mor kutoh cha'. %eng %spa lo va a comer dice. C katij, katijoh. %mor katij, katijoh. %eng %spa lo comes, lo comes. S a kuyu k'u lape'l chaweh. %mor a kuyu k'u lape'l chaweh. %eng %spa y tu lo va a dar Felipe. S kuya'o chata: chareh chota chareh. %mor kuya'o chata: chareh chota chareh. %eng %spa lo va a dar, pidaselo pidaselo. Ch no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. R a kaya kan le: jun kar chweh. %mor a kaya kan le: jun kar chweh. %eng %spa no vas a dejar este pescado. R cho'qua chareh. %mor cho'qua chareh. %eng %spa digale. S b'ij chareh. %mor b'ij chareh. %eng %spa digale. R b'ij chare, cha kuya'oh. %mor b'ij chare, cha kuya'oh. %eng %spa digale a el. C a Sa'n. %mor a Sa'n. %eng %spa Santos. R a kaya kan chuweh a kaya kan chuweh. %mor a kaya kan chuweh a kaya kan chuweh. %eng %spa me lo vas a dejar a mi, me lo vas a dejar a mi. R cho'qa chareh. %mor cho'qa chareh. %eng %spa digale. Ch weh. = a kaya kan chuweh. %mor *a *k-0-*a/ya' *kan *chi-w-eh. %eng Qy incomp-3A-2E/give leave to-1E-poss. %spa me lo vas a dejar a mi. S jah? %mor jah? %eng %spa que. R no chareh lape'le. %mor no chareh lape'le. %eng %spa no a Felipe. C kaya, kinya wi. %mor kaya, kinya wi. %eng %spa lo das, te lo voy a dar. R a kaya kan chuwe katcha'. %mor a kaya kan chuwe katcha'. %eng %spa me lo vas a dejar diga. Ch weh. = a kaya kan chuweh. %mor *a *k-0-*a/*ya' *kan *chi-w-eh. %eng to-1E-poss. %spa me lo vas a dejar. C kinya kan. %mor kinya kan. %eng %spa lo voy a dar. R tiox b'a' kalcha'. %mor tiox b'a' kalcha'. %eng %spa gracias diga. Ch to'ox. = maltiox. %mor malti'ox. %eng %spa gracias. C tiox, maj lah. %mor tiox, maj lah. %eng %spa gracias, por nada. S jas ka'an chele ri'cha:y. %mor jas ka'an chele ri'cha:y. %eng %spa que haces con esto Ros. R jass ka'anoh a katijoh o kab'uq'ij. %mor jass ka'anoh a katijoh o kab'uq'ij. %eng %spa que vas hacer, lo vas a comer, lo. R panoq. %mor panoq. %eng %spa a tirar. Ch tij na. = kutij umiq'ina'. %mor *k-0-*u/tij *u-miq'ina'. %eng incomp-3A-3E/eat 3E-bath. %spa se ba¤a. S jah? %mor jah? %eng %spa que. *R4-7 R kuutij nah cha'. %mor kuutij nah cha'. %eng %spa toma su ba¤o dice. S ka:tij nah. %mor ka:tij nah. %eng %spa toma su ba¤o. Ch tij na'q. = tij na'q. %mor *k-0-*u/tij *u-miq'ina'. %eng incomp-3A-3E/eat *E-bath. %spa toma su ba¤o. C jas kutij le: kar. %mor jas kutij le: kar. %eng %spa que come el pescado. Ch lon tij. = jaron kutijoh. %mor jaron *k-0-*u/tij-*oh. %eng water incomp-3A-3E/eat-Ttv. %spa toma agua. R jaron kutijoh cha'. %mor jaron kutijoh cha'. %eng %spa agua toma dice. C kuutij joron. %mor kuutij joron. %eng %spa toma agua. R ka'an to k'ut. %mor ka'an to k'ut. %eng %spa no lo hagas. C ya kuutij taj alih. %mor ya kuutij taj alih. %eng %spa no lo tomas muchacha. C alihtomab'. %mor alihtomab'. %eng %spa muchachas. R a kikitij taj kalcha'. %mor a kikitij taj kalcha'. %eng %spa no lo tomas diga. S cha:y cha'. %mor cha:y cha'. %eng %spa Ros dice. Ch lik wa'. = k'o: wa'. %mor /*k'o:-!l-!ik wa'. %eng /exist-pos-Tiv emph. %spa habra. S juh? katijoh. %mor juh? katijoh. %eng %spa trago tomas. C le: kar kuutij alitomab'. %mor le: kar kuutij alitomab'. %eng %spa el pescado come muchachas. C la kutij alitomab' le: kar. %mor la kutij alitomab' le: kar. %eng %spa come muchachos el pescado. Ch tij in taj. = ma kinutij ta in. %mor *ma *k-*in-*u/tij ta-!j in. %eng neg incomp-1A-3E/eat neg 1A. %spa no me come a mi. S cha:y cha'. %mor cha:y cha'. %eng %spa ros dice. C ay. %mor ay. %eng R kutijoh le: kar cha'. %mor kutijoh le: kar cha'. %eng %spa come al pescado dice. C a ki'le: kar. %mor a ki'le: kar. %eng %spa esta sabroso el pescado. S cha:y katijoh. %mor cha:y katijoh. %eng %spa Ros lo comes. T ka to cha'. %mor k-0-a-/tij-oh /cha'. %eng incomp-3A-2E/eat-Ttv /say. %spa lo comes dice. R a ki' cha, a ki' cha', na:n cha' aki'. %mor a ki' cha, a ki' cha', na:n cha' aki'. %eng %spa es sabroso dice, es sabroso. Ch ki'. = ki'. %mor ki'. %eng %spa es sabroso. S ki'. %mor ki'. %eng %spa es sabroso. C aki' ki'. %mor aki' ki'. %eng %spa es sabroso? R kinya k'u le: me'ki, kinya k'u le: me'ki. %mor kinya k'u le: me'ki, kinya k'u le: me'ki. %eng %spa y te voy a das este mu¤eco. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. *R4-8 R piri chaltzijona b'a' le' chaltzijonap. %mor piri ch-al/tzijo-n-a b'a' le' ch-al/tzijo-n-oq. %eng but dep-2A/talk-antipass-Tdep emph there dep-2A/talk-antipass-Tdep. %spa pero que platiques Ros platicio. R kab'aqatij ta k'u le naj uxut. %mor kab'aqatij ta k'u le naj uxut. %eng %spa no tuerses tu sut. Ch me'k. = muye'k. %mor muye'k. %eng %spa mu¤eco. R je ka'an le:', le: ama k'o chi. %mor je ka'an le:', le: ama k'o chi. %eng %spa a si le haces no estara aqui. R k'u na mus le nu le nuwetz'ab'a'l. %mor k'u na mus le nu le nuwetz'ab'a'l. %eng %spa te daria mi juguete. R awuk'a'am cho'qa chareh. %mor aw-u/k'am-'am /cho'q-a chi-r-eh. %eng 2E-X/carry-perf /say-Tdep to-3E-poss. %spa lo tienes diga. R ana k'o: na mas le: wetz'ab'a'l ape'l. %mor ana k'o: na mas le: wetz'ab'a'l ape'l. %eng %spa no tienes mas juguetes. R cho'qa: chareh cho'qa: k'u te. %mor cho'qa: chareh cho'qa: k'u te. %eng %spa digale, diga pues. R b'ij k'ute, ama k'o: na mas cho'qoq. %mor b'ij k'ute, ama k'o: na mas cho'qoq. %eng %spa diga pues, no tienes mas juguetes. S cho'qa: chareh. %mor cho'qa: chareh. %eng %spa digale. R Rosaria b'ij k'u chare le'. %mor Rosaria b'ij k'u chare le'. %eng %spa Ros digale pues. R ape'l ana k'o: na mus e wetz'ab'a'l. %mor ape'l ana k'o: na mus e wetz'ab'a'l. %eng %spa Felipe no habra sus juguetes. R cho'qoq. %mor cho'qoq. %eng %spa diga. Ch lij. = kolik. %mor /*ko:-l-ik. %eng /exist-pos-Tiv. %spa hay. S chaltzijona: ruuk'. %mor ch-al/tzijo-n-a: r-u:k'. %eng dep-2A/talk-antipass-Tdep 3E-with. %spa platica con el. R chaltzijona: ruuk' te kaqaya: jun aye:n. %mor ch-al/tzijo-n-a: r-u:k' te k-0-qa/ya: jun aye:n. %eng dep-2A/talk-antipass-Tdep 3E-with irr incomp-3A-4E/give one penny. %spa platica con el, das pues te vamos a dar un tu centavo. R kuya jun ayen a xan cha'. %mor kuya jun ayen a xan cha'. %eng %spa a das un tu centavo Santos. S a utz chay. %mor a utz chay. %eng %spa esta bien dice. Ch utz. = utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. S chata: b'a chareh lape'l. %mor chata: b'a chareh lape'l. %eng %spa pidase a Felipe. R ama k'o: na nos cho'qa chare. %mor ama k'o: na nos cho'qa chare. %eng %spa no tienes mas digale. Ch max. = a ma k'o: mas. %mor *a *ma /*k'o: mas. %eng %spa no tienes mas. C mas ma utz taj le: kar. %mor mas ma utz taj le: kar. %eng %spa no esta bien el pescado. Ch max. = max. %mor max. %eng %spa tomas. R no utz cho'qa chareh. %mor no utz cho'qa chareh. %eng %spa esta bien digale. Ch uch taj. = uch taj. %mor utz ta-j. %eng %spa no esta bien. C utz taj a jas mas utz. %mor utz taj a jas mas utz. %eng %spa no esta bien, que es mejor. S jasach le: mas utz. %mor jasach le: mas utz. %eng %spa que es mejor. R are mas, are le: mas utz le: riri' cho' are. %mor are mas, are le: mas utz le: riri' cho' are. %eng %spa es mas, es mas bonito esto. *R4-9 C jas wach mas utz? %mor jas wach mas utz? %eng %spa cual es mas bueno. S jas k'uwach..jas k'uwach le riri? %mor jas k'uwach..jas k'uwach le riri? %eng %spa que es, y que es esto. R jetaj le. %mor jetaj le. %eng %spa son... R chab'ij k'u chareh al Rosaria. %mor chab'ij k'u chareh al Rosaria. %eng %spa digale pues Ros. Ch taj me't. = ketaq muyek. %mor ketaq muyek. %eng %spa son mu¤ecos. C jun muye'k. %mor jun muye'k. %eng %spa un mu¤eco. R chab'ij ku chara jas ub'i' lawixoqi'l? %mor chab'ij ku chara jas ub'i' lawixoqi'l? %eng %spa digale come se llama tu mujer. R cha'qok. %mor cha'qok. %eng %spa diga. C a muye'k. %mor a muye'k. %eng %spa tu mu¤eco. R jas ub'i' lawixoqi'l kalcho'qoq. %mor jas ub'i' lawixoqi'l kalcho'qoq. %eng %spa como se llama tu mujer diga. Ch i. = i. %mor i. %eng %spa como no. R chab'ij k'ut. %mor chab'ij k'ut. %eng %spa diga pues. S chata pa chareh. %mor chata pa chareh. %eng %spa pidaselo a el. R chab'ij k'u chareh jas ub'i'. %mor chab'ij k'u chareh jas ub'i'. %eng %spa digale pues como se llama. R lawixoqil cho'qa chare. %mor lawixoqil cho'qa chare. %eng %spa tu mujer digale. Ch i. = i. %mor i. %eng %spa como no. R kub'ij k'u la chawe tek'u. %mor kub'ij k'u la chawe tek'u. %eng %spa te lo va a decir despues. R kaqaya jun a yen. %mor kaqaya jun a yen. %eng %spa te van a dar un tu centavo. C la ka:wil le: wixoqi'l? ri wixoqil? %mor la ka:wil le: wixoqi'l? ri wixoqil? %eng %spa ves mi mujer, mi mujer. R xinwiloh kacha'. xinwiloh cho'qa k'ut. %mor xinwiloh kacha'. xinwiloh cho'qa k'ut. %eng %spa lo vi diga, lo vi diga pues. R xinwiloh cho'qok. %mor xinwiloh cho'qok. %eng %spa lo vi diga pues. C jawi: kawil.. %mor jawi: kawil.. %eng %spa ese donde lo vistes. R le. %mor le. %eng %spa alli. C le: wixoqil? %mor le: wixoqil? %eng %spa mi mujer. R xinwil pa ri k'ayib'al cho'qa k'ut, nan. %mor xinwil pa ri k'ayib'al cho'qa k'ut, nan. %eng %spa lo vi en el mercado diga pues. C pa le: k'ayib'al? a. %mor pa le: k'ayib'al? a. %eng %spa en el mercado. C jas xab'an pa le: k'ayib'al. %mor jas xab'an pa le: k'ayib'al. %eng %spa que hicistes en el mercado. Ch i, ini'. = i, ini'. %mor i, ini'. %eng %spa i, ili'. *R4-10 C le lili'. %mor le lili'. %eng %spa esto. Ch si. = si. %mor si. %eng %spa si. C le aka:r. %mor le aka:r. %eng %spa tu pescado. Ch kar ay ri li'. = kar le riri. %mor kar ay ri li'. %eng %spa esto es pescado. C lih le: ub'i, ilih. %mor lih le: ub'i, ilih. %eng %spa y el nombre de esto. S cha:ya. %mor cha:ya. %eng %spa Ros. C ah alih. %mor ah alih. %eng %spa muchacha. C jass kab'an. %mor jass kab'an. %eng %spa que haces. Ch xa. = xa. %mor xa. %eng %spa es que. R ah jasche xawesaj inaj uchi' awass. %mor ah jasche xawesaj inaj uchi' awass. %eng %spa por que le quitastes la boca, su pescado. R ay a chux inaj car, inaj car nan. %mor ay a chux inaj car, inaj car nan. %eng %spa ay que bonito, el pescadito, el pescadito mama. R b'ij k'u chaweh e a ma je k'o mas. %mor b'ij k'u chaweh e a ma je k'o mas. %eng %spa digale, si no tiene mas pescados. R car cho'qa chare, kawaj jun lib'ra. %mor car cho'qa chare, kawaj jun lib'ra. %eng %spa digale, quiero una libra. R weh cho'q. uy ma ka t'oqopij ta k'ut. %mor weh cho'q. uy ma ka t'oqopij ta k'ut. %eng %spa digale, no lo revientes. S ma katij taj cha:y. al cha:y ja uwach. %mor ma katij taj cha:y. al cha:y ja uwach. %eng %spa no lo comas, Ros. que es esto. S le ririri'. %mor le ririri'. %eng %spa esto. R al Rosaria k'o xaqo'l chila pe'. %mor al Rosaria k'o xaqo'l chila pe'. %eng %spa Ros. hay lodo alli. C matij at. %mor matij at. %eng %spa no lo comas. R juna ek. %mor juna ek. %eng %spa se fue la luna. Ch luz. = luz. %mor luz. %eng %spa luz. S ma. %mor ma. %eng C juna luus. %mor juna luus. %eng %spa una tu luz. R di cha, k'a te pu wa. %mor di cha, k'a te pu wa. %eng %spa muchacha, esta hasta. C no, maka'au taj. %mor no, maka'au taj. %eng %spa no, no lo hagas. S ma k achap taj al cha:ya. %mor ma k achap taj al cha:ya. %eng %spa no lo agarres Ros. R e taj al tal xuye. %mor e taj al tal xuye. %eng %spa por miserable. S kasu' cha. le naj riri' le:. %mor kasu' cha. le naj riri' le:. %eng %spa lo limpio esto. S le: kasutin, le: kasutin, le: kasutin. %mor le: k-0/suti-n le: k-0/suti-n le: k-0/suti-n. %eng this incomp-3A/spin-antipass. %spa da vueltas, vueltas, vueltas. R chab'ij k'ut cha:y, chab'ij k'ut cha:y. %mor chab'ij k'ut cha:y, chab'ij k'ut cha:y. %eng %spa diga Ros diga pues Ros. *R4-11 S chatku'loq, chattzijona k'u quuk'. %mor ch-at/ku'l-oq ch-at/tzijo-n-a k'u q-u:k'. %eng dep-2A/sit-Tdep dep-2A/talk-antipass-Tdep emph 4E-with. %spa sientate, platica con el. C b'a kata le ak'a:l. %mor b'a kata le ak'a:l. %eng %spa entiendes mina. S al cha:y. %mor al cha:y. %eng %spa Ros. C al cha:y. %mor al cha:y. %eng %spa Ros. C jawi ka'e weh. %mor jawi ka'e weh. %eng %spa en donde se va. C pa le: ja: chik. %mor pa le: ja: chik. %eng %spa en la casa otra vez. S pa le: racho:ch. %mor pa le: racho:ch. %eng %spa en la casa. R chatkul a waral. %mor chatkul a waral. %eng %spa sientate aqui. R a maltiox. %mor a maltiox. %eng %spa gracias. R ay mirajil. %mor ay mirajil. %eng %spa ay, mi dinero. C jun un. %mor jun un. %eng %spa un centavo. S u k'u al cha:ya. %mor u k'u al cha:ya. %eng %spa es que la Ros. R e pa ja:. %mor e pa ja:. %eng %spa se fue en la casa. R karaj tij kapetik ay nulen. %mor karaj tij kapetik ay nulen. %eng %spa no quiere venir, ay tengo 5 centavos. C sib'alaj leu wara:l. %mor sib'alaj leu wara:l. %eng %spa muchos centavos aqui. R sib'ilaj len k'o: wuk'. %mor sib'ilaj len k'o: wuk'. %eng %spa muchos centavos tengo. C keb' oxib' oxib'. %mor keb' oxib' oxib'. %eng %spa 2, 3, 3. C oxib' nulen, no'. %mor oxib' nulen, no'. %eng %spa 3, centavos mios. R jasa k'uwach le juna riri'. %mor jasa k'uwach le juna riri'. %eng %spa y que es esto. C ku'an gravaciones chech leak'al. %mor ku'an gravaciones chech leak'al. %eng %spa grava al ni¤o. C jas xab'an pa ja:. %mor jas xab'an pa ja:. %eng %spa que lucistes en la cosa. R jas xa'ana: pa ja: cha'. %mor jas xa'ana: pa ja: cha'. %eng %spa que fuistes hacer en la casa dice. C jas xa'an pa pajah. %mor jas xa'an pa pajah. %eng %spa que lucistes en la cosa. R ama k'o na mas kar cho'qoq. %mor ama k'o na mas kar cho'qoq. %eng %spa no habra mas pescados diga. Ch max kar. = a ma k'o: na mas le par. %mor *a *ma /*k'o: *na mas *le: par. %eng %spa no habra mas pescados. C si. %mor si. %eng %spa si. R k'o:lik cha'. %mor k'o:lik cha'. %eng %spa hay dice. Ch yik. = k'o:lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng /exist-pos-Tiv. %spa hay. C k'o:lik. %mor k'o:lik. %eng %spa hay. *R4-12 R je'cha'. %mor je'cha'. %eng %spa es de ella. C k'o:lik, k'o:lik pa mer. %mor k'o:lik, k'o:lik pa mer. %eng %spa hay, hay en el. R ama kaya: k'u le: kar chuwech ka cha'qoq. %mor ama kaya: k'u le: kar chuwech ka cha'qoq. %eng %spa y no vas a dar el pescado diga. Ch kar wech. = a ma kaya: k'u le: kar chuwech. %mor *a *ma *k-0-*a/*ya' *k'u *le: kar *chi-w-e-ch. %eng Qy irr incomp-3A-2E/give emph the fish to-1E-poss-T. %spa y no me vas a dar a mi el pescado. R a kaya: ku ri kar charecch cha'. %mor a kaya: ku ri kar charecch cha'. %eng %spa y le vas a dar el pescado. C a je'. %mor a je'. %eng %spa a si. S re al cha:y. %mor re al cha:y. %eng %spa es de Ros. C al cha:y, jas kab'anoh? %mor al cha:y, jas kab'anoh? %eng %spa Ros, que vas hacer. Ch wech, wech kar. = wech in le: kar. %mor wech in le: kar. %eng %spa es mio el pescado. R ama kaya: nik'aj retz'ab'a'l cha. %mor ama kaya: nik'aj retz'ab'a'l cha. %eng %spa me llevas a dar un juguete. C a utz kawiloh? %mor a utz kawiloh? %eng %spa lo ves bien. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. R utz cha'qoq. utz cho'qa k'ut. %mor utz cha'qoq. utz cho'qa k'ut. %eng %spa esta bien diga, esta bien diga pues. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. R ma kab'aq'atij ta k'ut. %mor ma kab'aq'atij ta k'ut. %eng %spa no lo des vueltas. Ch ma'a loq. = chama: loq. %mor *ch-0-*a/k'am-a: la-oq. %eng dep-3A-2E/carry-Tdep dir-T. %spa traigalo. C ah, si. %mor ah, si. %eng %spa ah, si. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. R jas k'ub'i' lawixoqil cho'qa k'ut? %mor jas k'ub'i' lawixoqil cho'qa k'ut? %eng %spa como se llama tu mujer diga pues. R jas k'ub'i' lawixoqil cho'qa k'ut. %mor jas k'ub'i' lawixoqil cho'qa k'ut. %eng %spa como se llama tu mujer diga. R le: kinya: k'u jun aleni o jun. %mor le: kinya: k'u jun aleni o jun. %eng %spa y te voy a dar un centavo. R aleni? chab'ij k'ute pero. %mor aleni? chab'ij k'ute pero. %eng %spa tienes un tu centavo, diga pues. R nab'e b'a:y chab'ij. %mor nab'e b'a:y chab'ij. %eng %spa primero, diga. Ch no'. = no'. %mor no'. %eng %spa no. R ne'. %mor ne'. %eng %spa no. C no'. %mor no'. %eng %spa no. Ch no, u. = no, u. %mor no, u. %eng %spa no. R jas k'u, jas kub'i' lawixoqi:l. %mor jas k'u, jas kub'i' lawixoqi:l. %eng %spa que es, como se llama tu mujer. R cha'qoq. %mor cha'qoq. %eng %spa diga. *R4-13 C jas xub'an iwir? %mor jas xub'an iwir? %eng %spa que hizo ayer. R wil taj. %mor *k-0-inw/il ta-j. %eng incomp-3A-1E/see neg-T. %spa no lo vi. S ja? ku kab'i:j. %mor ja? ku kab'i:j. %eng %spa que? que dices. R in kink'ut taj. chab'ij pe chare. %mor in kink'ut taj. chab'ij pe chare. %eng %spa no lo cuseno digale a el. Ch put taj. = put taj. %mor put taj. %eng %spa no hay. C ah. %mor ah. %eng %spa oh. Ch taj me'k. = n k'o: ta le: me'k. %mor *n /*k'o: ta-!j *le: muye'k. %eng neg /exist neg-T the doll. %spa no hay mu¤eco. C ah k'o:lik. %mor ah k'o:lik. %eng %spa ah, ay. Ch k'o: tij. = k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng /exist neg-T. %spa no hay. C k'o: taj? jawi: k'o: wi le: me'k? %mor k'o: taj? jawi: k'o: wi le: me'k? %eng %spa no hay? en donde esta el mu¤eco. Ch taj. = n k'o: taj. %mor *n /*k'o: ta-j. %eng neg /exist neg-T. %spa no hay. C taj le: me'k? %mor taj le: me'k? %eng %spa no esta el mu¤eco. Ch taj le. = n k'o: ta le. %mor *n /*k'o: ta-!j le. %eng neg /exist neg-T that. %spa no esta el. C k'o:lik. %mor k'o:lik. %eng %spa hay. Ch taj le. = n k'o: ta le. %mor *n /*k'o: ta-!j le. %eng %spa no hay. C k'o:lik nan, k'o:lik. k'o le len. %mor k'o:lik nan, k'o:lik. k'o le len. %eng %spa hay mama, hay, hay centavos. C k'o: le le. %mor k'o: le le. %eng %spa hay ese. Ch taj. = n k'o: taj. %mor *n /*k'o: ta-j. %eng neg /exist neg-T. %spa no hay. C taj? jawi: k'o: wih? chi ri? chi ri? %mor taj? jawi: k'o: wih? chi ri? chi ri? %eng %spa no hay, en donde hay, aqui aqui. S y le: muye'k? %mor y le: muye'k? %eng %spa y el mu¤eco. C jawi: k'o: wi le: muye'k, mune'k? %mor jawi: k'o: wi le: muye'k, mune'k? %eng %spa en donde esta el mu¤eco. S Cha:y, Cha:y. %mor Cha:y, Cha:y. %eng %spa Ros, Ros. Ch taj. = n k'o: taj. %mor *n /*k'o: ta-j. %eng %spa no hay. R jawi: k'o: wi are: muye'k cho'qa k'ul. %mor jawi: k'o: wi are: muye'k cho'qa k'ul. %eng %spa en donde esta, es el mu¤eco diga pues. Ch taj, taj. = n k'o: taj. %mor *n /*k'o: ta-j. %eng neg /exist neg-T. %spa no hay. R jawi: k'o: wi ri muye'k. %mor jawi: k'o: wi ri muye'k. %eng %spa en donde esta el mu¤eco. Ch taj me'k. = n k'o: ta le: muye'k. %mor *n /*k'o: ta-!j *le: muye'k. %eng neg /exist neg-T the doll. %spa no esta el mu¤eco. R a je wa' ri' o jewa'ri' cha'qok. %mor a je wa' ri' o jewa'ri' cha'qok. %eng %spa aqui estan diga. Ch b'a:y. = b'a:y. %mor b'a:y. %eng %spa vaya. *R4-14 R jawi: k'o: wi le: numuye'k cha'qok. %mor jawi: k'o: wi le: numuye'k cha'qok. %eng %spa en donde esta el mu¤eco, diga. R b'ij k'ut. %mor b'ij k'ut. %eng %spa diga pues. Ch taj me'k. = n k'o: ta le: muye'k. %mor *n /*k'o: ta-!j *le: muye'k. %eng neg /exist neg-T the doll. %spa no esta el mu¤eco. C xa k'o:lik k'o: wara:l? %mor xa k'o:lik k'o: wara:l? %eng %spa sola esta aqui, esta aqui. Ch taj. = k'o: taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng /exist neg-T. %spa no hay. R chawila ampe' chasolij impe'. %mor chawila ampe' chasolij impe'. %eng %spa mira pues, mira pues. R le: nuq'ub'. le: q'alaj i. %mor le: nuq'ub'. le: q'alaj i. %eng %spa mi mano, se ve. R we k'u le: juun. %mor we k'u le: juun. %eng %spa si hay uno. C jas k'o: pa qab'? %mor jas k'o: pa qab'? %eng %spa que es lo que tienes en tu mano. R ah, ma kawaj taj katzijonik e. %mor ah, ma kawaj taj katzijonik e. %eng %spa no quiere platicar. C aya. %mor aya. %eng R janipa: ya'om? %mor janipa: /ya'-om. %eng howmuch /give-perf. %spa cuanto costo. C na we taj, na weta'm taj. %mor na we taj, na weta'm taj. %eng %spa no es tuyo, no lo sabes. C a, le: wixoqi:l, ah xuloq', xu, %mor a, le: wixoqi:l, ah xuloq', xu, %eng %spa a mi mujer, compro lo. C xuk'am loq chech Massachusetts. %mor xuk'am loq chech Massachusetts. %eng %spa trajo en Massachusetts. R jas k'ub'i' lawixoqil? %mor jas k'ub'i' lawixoqil? %eng %spa y como se llama tu mujer. C Deb'ura. %mor Deb'ura. %eng %spa Debora. S japan. %mor japan. %eng %spa japan. C japan, le: kar? %mor japan, le: kar? %eng %spa japan el pescado. S japan e: kar. %mor japan e: kar. %eng %spa japan el pescado. C jun kar japones. %mor jun kar japones. %eng %spa un pescado japones. R chatoq'ij charech, chatoq'ij charech. %mor chatoq'ij charech, chatoq'ij charech. %eng %spa pidaselo, pidaselo. Ch i, paj weh. = a kasipaj chuweh? %mor *a *k-0-*a/sipa-j *chi-w-eh. %eng Qy incomp-3A-2E/gift-Ttv to-1E-poss. %spa me lo vas a regalar a mi. C paj we. %mor paj we. %eng %spa me lo vas a regalar. R kaya: k'u chuweh le: kar chaqoq. %mor kaya: k'u chuweh le: kar chaqoq. %eng %spa y se vas el pescado diga. S chatku'lu k'ut cha:y, cha:y. %mor chatku'lu k'ut cha:y, cha:y. %eng %spa sientate Ros, Ros. R chuweh le: kar cho'qa k'ut. %mor chuweh le: kar cho'qa k'ut. %eng %spa a mi el pescado diga pues. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. R chab'ij k'ut cha'. a kaya: chuweh. %mor chab'ij k'ut cha'. a kaya: chuweh. %eng %spa diga pues dice, we lo vas a dar. *R4-15 R le: kar cho'qok. %mor le: kar cho'qok. %eng %spa el pescado diga. C jawi: k'o wi le: kar. %mor jawi: k'o wi le: kar. %eng %spa en donde esta el pescado. R jawi: k'o wi le: kar cha'. %mor jawi: k'o wi le: kar cha'. %eng %spa en donde esta el pescado diga. C jawi: k'o wi le: kar. %mor jawi: k'o wi le: kar. %eng %spa en donde esta el pescado. R chila le', chila le' cho'qoq. %mor chila le', chila le' cho'qoq. %eng %spa alli, alli diga. R k'u tu k'ut. %mor k'u tu k'ut. %eng %spa muestralo pues. Ch chele'. = chila le'. %mor chila le'. %eng %spa alli. C ah. ma kinb'ij, a le kar. %mor ah. ma kinb'ij, a le kar. %eng %spa diga el pescado. C jun kar. %mor jun kar. %eng %spa un pescado. R uy tasa'j k'ut u cha'tzijona k'ut. %mor uy /tasa'j k'u-t u ch-a'/tzijo-n-a k'u-t. %eng exc /come emph-T X dep-2A/talk-antipass-Tdep emph-T. %spa venga pues, habla pues. C ma ketz'amik. %mor ma ketz'amik. %eng %spa no juega. Ch yok' chikalah. = kinloq' chikle. %mor *k-0-*in/loq' chikle. %eng incomp-3A-1E/buy gum. %spa lo voy a comprar chikle. C ah. xalok jun chik. %mor ah. xalok jun chik. %eng %spa comprastes en chide. Ch loq a chik alan. = xuloq' chikle le: nuna:n. %mor *x-0-*u/loq' chikle *le: *nu-na:n. %eng comp-3A-3E/buy gum the 1E-mom. %spa compro chikle mi mama. R tawen, sa'j b'a le. %mor tawen, sa'j b'a le. %eng %spa esta bien venga pues. Ch ya pe leche mu'xe. = chaya mpe rech le mu's. %mor *ch-0-*a/ya' mpe r-e-!ch *le mu's e. %eng dep-3A-2E/give emph 3E-poss-T the ladino there. %spa dalo es de ladino. R paresa, mkinya tawe at. %mor paresa, mkinya tawe at. %eng %spa por eso no te voy a dar el tuyo. C jawi: k'o wi le: olih. %mor jawi: k'o wi le: olih. %eng %spa en donde esta muchacha. R le, al Rosaria qo kojo mpe le naj. %mor le, al Rosaria qo kojo mpe le naj. %eng %spa Ros, usemos pues su. R utza'm e. %mor utza'm e. %eng %spa nariz. S sa'je wa' cha:y. %mor sa'je wa' cha:y. %eng %spa venga aca Ros. R ya, Rosario le: tasa'aj chakowia. %mor ya Rosario le: /tasa'aj ch-0-a/kowi-a. %eng exc chaya there /come dep-3A-2E/hurry-Tdep. %spa Ros venga apurate. R kel ta chike, kinya k'u chaweh. %mor kel ta chike, kinya k'u chaweh. %eng %spa y te lo voy a dar. R katoq'ij le: mu'x cha'. %mor katoq'ij le: mu'x cha'. %eng %spa lo va a quitar el ladino dice. C jas kub'ij le: kax jawi: ka'e wih. %mor jas kub'ij le: kax jawi: ka'e wih. %eng %spa que el pescado, a donde va. C kat'e pa chak, a k'o: awaram. %mor kat'e pa chak, a k'o: awaram. %eng %spa se va a trabajar, tiene sue¤o. R jas k'u wach kub'ij warah. %mor jas k'u wach kub'ij warah. %eng %spa que es lo que dice aqui ese. C aje a kawaj waram. %mor aje a kawaj waram. %eng %spa asi, si quieres bueno. S jela x'an wih. %mor jela x'an wih. %eng %spa por alli lo hicieron. *R4-16 R ama kanl. %mor ama kanl. %eng %spa si no vera. C kolik. %mor kolik. %eng %spa sale. R na kutenb'ij che: le: qanan. %mor na k-u-b'e-in/b'i-j chi-r-e: le: qa-na:n. %eng part incomp-3A-go-1E/say-Ttv to-3E-poss the 4E-mom. %spa te voy a decir a mama. ? no utza, tza ma katinb'ij. %mor no utza, tza ma katinb'ij. %eng %spa no, bien, no te voy a decir. ? te panoq. %mor te panoq. %eng S cha:y sa'je wa ri'. %mor cha:y sa'je wa ri'. %eng %spa Ros. venga aca. C la le: le: a cha:y, jawi: kawar wih. %mor la le: le: a cha:y, jawi: kawar wih. %eng %spa eso, Rosaria, en donde duerme. S cha:y, wi katwar wih muye'ki. %mor cha:y, wi katwar wih muye'ki. %eng %spa Ros, donde duerme este mu¤eco. S la muye'ki ka'e ruk' le: qanan. %mor la muye'ki ka'e ruk' le: qanan. %eng %spa el mu¤eco se va con mama. S le: maja ya kuul lal Rosario. %mor le: maja ya kuul lal Rosario. %eng %spa todavia no ha llegado Ros. Ch no yak taj. = ma kayak taj. %mor no *ma *k-0-*a/yak ta-j. %eng no neg incomp-3A-2E/lift neg-T. %spa no lo levantas. Ch kuwi xa'm. = jawi k'o wi a San. %mor *jawi: /k'o: wi *a San. %eng where /exist proloc fam san. %spa donde esta Santos. S tasaj mpe' chay. %mor tasaj mpe' chay. %eng %spa venga Ros. Ch laj taj jun mu'x. = ma karaj taj le: jun mu's. %mor *ma *k-0-r/aj ta-j *le: jun mu's. %eng neg incomp-3A-3E/want neg-T the one ladino. %spa no quiere, el ladino. C que. %mor que. %eng T le. %mor le. %eng %spa ese. C jun nima te:m. %mor jun nima te:m. %eng %spa una pilla grande. S k'o a wuuk', ko awuuk'. %mor k'o a wuuk', ko awuuk'. %eng %spa esta contigo, esta contigo. C maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. Ch xaj jun chik. = xaj jun chik. %mor xaj jun chi-k. %eng %spa solo uno. C < >. %mor %eng %spa S sa'je wa' moko'antaj. %mor sa'je wa' moko'antaj. %eng %spa venga aca no lo hagas. T jewa ri kin awuuk'. %mor jewa ri kin awuuk'. %eng %spa aqui contigo. T kintzijon in awuuk'. %mor k-in/tzijo-n in aw-u:k'. %eng incomp-1A/talk-antipass 1A 2E-with. %spa voy hablar contigo. S cha:y kawil le naj ala le'. %mor cha:y kawil le naj ala le'. %eng %spa Ros te voy hacer este tu... C aje nuradio, jas kab'an. %mor aje nuradio, jas kab'an. %eng %spa a si, mi radio que hace. C a sa'n. %mor a sa'n. %eng %spa San. T ja. %mor ja. %eng %spa que. C jas kab'an le: asa'n. %mor jas kab'an le: asa'n. %eng %spa que hace santos. S sa'aj cha:y n kawaj ta k'ut. %mor sa'aj cha:y n kawaj ta k'ut. %eng %spa venga Ros no quieres pues. *R4-17 C jun alaj al cha:y. %mor jun alaj al cha:y. %eng %spa una Ros peque¤a. S ri. %mor ri. %eng %spa aqui. J tzijona k'ut cha' Rosario cha'. %mor /tzijo-n-a k'u-t /cha' Rosario /cha'. %eng /talk-antipass-Tdep emph-T /say chaya /say. %spa platica pues Ros platica pues. Ch xaq. *** = xaq. %mor xaq. %eng %spa solo (...). S n ka'an ta le: ke:m. %mor n ka'an ta le: ke:m. %eng %spa no haces el toyido. C ay. %mor ay. %eng %spa ay. R Rosario ay. %mor Rosario ay. %eng %spa Ros ay. C ak'al. %mor ak'al. %eng %spa ni¤o. R ay, ay, ay mierda. %mor ay, ay, ay mierda. %eng %spa ay, ay, mierda. Ch xaj jewa:ni. = xaj jewa:ni. %mor /saj jewa: ri. %eng /come here. %spa venga asa. C jas le: kolor le: kej (ke:m). %mor jas le: kolor le: kej (ke:m). %eng %spa de que color es el caballo. C jas uwach le kej. (ke:m). %mor jas uwach le kej. (ke:m). %eng %spa que es el caballo. R di chaltzij ana k'ut alih. %mor di chaltzij ana k'ut alih. %eng %spa platica pues muchacha. C matzaq at. %mor matzaq at. %eng %spa no te caigas. S katzijon lal cha:y. %mor k-0/tzijo-n le: al cha:y. %eng incomp-3A/talk-antipass the fam chaya. %spa platica Ros. C que es esto. %mor que es esto. %eng S jun martes sipax chuwe fab'u. %mor jun martes /sipa-x chi-w-e fab'u. %eng one Tuesday /gift-pass1 to-1E-poss X. %spa un martes me lo regalaron. C a mas cinta k'olik. %mor a mas cinta k'olik. %eng %spa hay mas cinta. C k'o jub'eq' mas. %mor k'o jub'eq' mas. %eng %spa hay otro peco. S k'o nah ri jun agrab'adora ri' Felipe. %mor k'o nah ri jun agrab'adora ri' Felipe. %eng %spa esta todavia tu grabadora aqui Felipe. S janipa xaya: loq. %mor janipa xaya: loq. %eng %spa cuanto te costo. C cuaren'i cinco. %mor cuaren'i cinco. %eng %spa 45. S jawi: pa estados unidos. %mor jawi: pa estados unidos. %eng %spa en donde Estados el. C si. %mor si. %eng %spa si. S ipa, ipa Guatemala janipa wa'. %mor ipa, ipa Guatemala janipa wa'. %eng %spa ese Guatemala cuanto sera. S rajil. %mor rajil. %eng %spa costara. C a ma wet'am taj, na xinwil taj. %mor a ma wet'am taj, na xinwil taj. %eng %spa no se, no lo he vi. C k'o jun grab'adora junam. %mor k'o jun grab'adora junam. %eng %spa hay una grabadora iqual. S n k'o ta ne le: le: tipo jelele'. %mor n k'o ta ne le: le: tipo jelele'. %eng %spa no hay de ese tipo. *R4-18 C talvez k'olik talvez xinwil. %mor talvez k'olik talvez xinwil. %eng %spa talves hay, talves lo vi. R al Rosario ri'. %mor al Rosario ri'. %eng %spa Rosario esto. C ay. %mor ay. %eng %spa ay. R ri', ri' le: jun patax. %mor ri', ri' le: jun patax. %eng %spa alah esto, el pato muchacho. S %mor %eng %spa estan durmiendo. T keqatij in rali. %mor k-0-b'e-qa/tij in ri ali. %eng incomp-3A-go-4E/eat 1A this girl. %spa comemos yo. R kojariq loq ri'. %mor k-uj-a/riq la-oq. %eng incomp-4A-2E/find emph-T. %spa hay que encontramos. C k'o jun patax. %mor k'o jun patax. %eng %spa hay un pato. S qana u'anik lawuq kakajoh. %mor qa/b'an-a u/b'an-ik le: aw-u:q k-0-qa/koj-oh. %eng 4E/do-Tdep 3E/do-nom the 2E-skirt incomp-3A-4E/use-Ttv. %spa arreglemos tu corte, pongamoslo. S qano u'anik awuq. %mor qa/b'an-oh u/b'an-ik aw-u:q. %eng 4E/go-Ttv 3E/do-nom 2E-dress. %spa arreglemos tu corte. R qana u'anik awuq cha' nan. %mor qa/b'an-a u/b'an-ik aw-u:q /cha' na:n. %eng 4E/do-Tdep 3E/do-nom 2E-skirt /say mom. %spa areglamos tu corte dice mama. R mal axa'n. %mor mal a xa'n. %eng because fam san. %spa por Santos. Ch a. = a. %mor a. %eng %spa a. C a. %mor a. %eng %spa a. S chawila k'ut, at at q'inome. %mor chawila k'ut, at at q'inome. %eng %spa mira pues los lo que humos hecho. C xtzaq. %mor xtzaq. %eng %spa se cayo. T keb' alen. %mor keb' alen. %eng %spa 2 centavos. C xtzaq alen. %mor xtzaq alen. %eng %spa se cayo tu centavos. R ma keb' taj xajun, jawi: k'o wi le. %mor ma keb' taj xajun, jawi: k'o wi le. %eng %spa no son 2 palo 1 en donde esta. C muye'k. %mor muye'k. %eng %spa mu¤eco. R e k'u le jun che'k le: jun chik. %mor e k'u le jun che'k le: jun chik. %eng %spa y el otro, y el otro. R a keb' len puch di alih. %mor a keb' len puch di alih. %eng %spa acaso son 2 centavos muchacha. T keb' len taj jun len. %mor keb' len taj jun len. %eng ? no son 2 centavos son palo l. %mor no son 2 centavos son palo l. %eng C jun len. %mor jun len. %eng ? l centavo. %mor l centavo. %eng R chaltzijona k'ut mem. %mor ch-al/tzijo-n-a k'u-t mem. %eng dep-2A/talk-antipass-Tdep emph-T dumbone. %spa habla pues muda. S tzijona k'ut cha:y. %mor tzijona k'ut cha:y. %eng %spa habla pues rosaria. Ch q'i pe weh choq' chikala. = keb' le: u'ch kinloq' nuchikle. %mor keb' le: w-e: *k-0-*in/loq' *nu-chikle. %eng two the 1E-poss incomp-3A-1E/buy 1E-gum. %spa son que los mios, tengo que comprar. R kab'ij k'a chare asa'n. %mor kab'ij k'a chare asa'n. %eng %spa digaselo santos. S m. %mor m. %eng %spa m. *R4-19 C jun chikle. la kutij le: chikle. %mor jun chikle. la kutij le: chikle. %eng %spa jun chide, come el chide. C le muye'k? %mor le muye'k? %eng %spa el mu¤eco. S kutijoh cha'. %mor kutijoh cha'. %eng %spa lo come dice. R kutoq'o tax jun chik. %mor kutiq'ij ta jun chik. %eng %spa no pide otro R k'ax, k'ax nupam. %mor %eng %spa me duele, duele mi estomago. S ka'an taj cha da cha. %mor ka'an taj cha da cha. %eng %spa no lo hagos muchacho. S jas uwach eri cha:y? %mor jas uwach eri cha:y? %eng %spa que es esto Ros. Ch no', patax. = no', patax. %mor no', patax. %eng %spa no pato. S patax? y k'u le, k'u le, y k'u le juni'? %mor patax? y k'u le, k'u le, y k'u le juni'? %eng %spa pato, y esto, y esto ano. Ch no, patax jun. = no, patax jun. %mor no, patax jun. %eng %spa no, pato uno. C le keb'. %mor le keb'. %eng %spa los 2. Ch patax keb'. = patax le: keb'. %mor patax le: keb'. %eng %spa pato los 2. C keb' patax. %mor keb' patax. %eng %spa 2 patos. S keb' taj. ya ku le: juni? %mor keb' taj. ya ku le: juni? %eng %spa no son 2, y este uno. Ch le'i, no. = le ri, no. %mor le ri no. %eng %spa esto va. S jas uwach e june le? y le: juni? %mor jas uwach e june le? y le: juni? %eng %spa que es ese uno, y esto. Ch no, keb'. = no, keb'. %mor no, keb'. %eng %spa no 2. S jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. Ch no, kar. = no, kar. %mor no, kar. %eng %spa no pescado. S kar. %mor kar. %eng %spa pescado. C oxib' lamuye'k. %mor oxib' lamuye'k. %eng %spa 3 son tus mu¤ecos. R kinwila le'. anal taq ja:. %mor k-0-inw/il-a le' *k-0-*in/'an-a al taq ja:. %eng %spa veo eso, hacen casa. C oxib' le: muye'k. %mor oxib' le: muye'k. %eng %spa 3 son los mu¤ecos. S y k'u le...Cha:y, Cha:y, Cha:y. %mor y k'u le...Cha:y, Cha:y, Cha:y. %eng %spa y lo Ros, Ros, Ros. S la k'ut katutij le: kaye le kar e. %mor la k'u-t k-at-u/tij le: kaye le kar e. %eng there emph-T incomp-2A-3E/eat the X the fish there. %spa ya vistes, te come, demos el pescado. C ma kutij taj. %mor ma kutij taj. %eng %spa no lo come. S jas uwach lub'aq'wach le: jun riri? %mor jas u-wach le: u-b'aq'wach le: jun riri. %eng what 3E-face the 3E-eye the one this. %spa que sera el ojo de esto. Ch no, pi:'. = no upuwi:'. %mor no *u-puwi:'. %eng no 3E-hat. %spa no su sombrero. S ja? jas ub'i' le: ri? %mor ja jas u-b'i' le: ri. %eng %spa que, como se llama. *R4-20 Ch pi:'. = upuwi:'. %mor *u-puwi:'. %eng 3E-hat. %spa S pi? %mor pi? %eng Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. S ah. y k'u le: juni? %mor ah. y k'u le: juni? %eng %spa y este ceno. Ch eq u Juan. = q'eqa Juan. %mor q'eq-a Juan. %eng black-adj juan. %spa Juan Negro. * (when someone bothers someone else they are black). R q'eq kalcha'. %mor q'eq kalcha'. %eng %spa negro diga. Ch eq Juan. = q'eq a Juan. %mor q'eq a Juan. %eng %spa Juan negro. S chatku'la k'ut xaya kat'ek. %mor chatku'la k'ut xaya kat'ek. %eng %spa sientate Ros. es que te vas. R b'ij k'ut. %mor b'ij k'ut. %eng %spa diga pues. S k'oloma. %mor k'oloma. %eng %spa lo tienen guardado. R le. %mor le. %eng %spa ese. S jas uwach tajin kiki'ane. %mor jas uwach tajin kiki'ane. %eng %spa que es lo que estan haciendo. S le jewa ri al cha:y? Chay? %mor le jewa ri al cha:y? Chay? %eng %spa esto Ros, Ros. S ma katij ta le.. %mor ma katij ta le.. %eng %spa no comas eso. R uy di. qana kate'mb'ij b'a in. %mor uy di. qana kate'mb'ij b'a in. %eng %spa esperate te voy a decir R che le: qanan. b'ay kink'ama %mor che le: qanan. b'ay kink'ama %eng %spa por estar enojado, vaya vamos hacer. R mala le: chi'l la in chawiji. %mor mala le: chi'l la in chawiji. %eng %spa detras de ti. S katij ta le: wokoj Cha:y. Cha:y. %mor katij ta le: wokoj Cha:y. Cha:y. %eng %spa no comas el, Ros. S ja:wih ri maloq? maloqi. %mor ja:wih ri maloq? maloqi. %eng %spa donde esta traigalo, traigalo. S la k'ute ka'an tu'anike. %mor la k'u-t e k-0-a/b'an ta u/b'an-ik e. %eng Qy emph-T rel incomp-3A-2E/do neg 3E/do-nom there. %spa ya vistes no lo arreglos. S uy le: jun apas. %mor uy le: jun apas. %eng %spa uy tu cinta tu taja. S jachin x'anow le war' ri? %mor jachin x-0/b'an-ow le war' ri. %eng who comp-3A/do-antipass the this here. %spa quien hizo esto? Ch no', 'an na:n. = no, xu'an le: nuna:n. %mor no *x-*0-*u/b'an *le: *nu-na:n. %eng no comp-3A-3E/do the 1E-mom. %spa no hizo su mama. S jachinoq? %mor jachinoq? %eng %spa quien. Ch no, an wach. = no, xub'an le: watz. %mor no *x-0-*u/b'an *le: w-a:tz. %eng no comp-3A-3E/do the 1E-oldsib. %spa hizo mi hermana. S ja'. %mor ja'. %eng %spa que. Ch an e wach. = xub'an le: watz. %mor *x-0-*u/b'an le: w-a:tz. %eng comp-3A-3E/do the 1E-oldsib. %spa hizo mi hermana. S ah, le watz? %mor ah, le watz? %eng %spa ah, mi hermana. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. *R4-21 S ah, no mawatztaj, le wana:b'. %mor ah, no mawatztaj, le wana:b'. %eng %spa no es mi hermana. S ka:chob' uwach? kachob'oh? %mor ka:chob' uwach? kachob'oh? %eng %spa lo conoces, lo sabes. Ch i. = i. %mor i. %eng %spa S ja? %mor ja? %eng %spa que. Ch ina. = ina. %mor ina. %eng %spa yo. S kach'ob' taj? jas k'ub'i le: wa'ri'? %mor kach'ob' taj? jas k'ub'i le: wa'ri'? %eng %spa no lo sabes? y como se llama esto? Ch no, pa:s. = no, pa:s. %mor no, pa:s. %eng %spa no cinta (faja). S pas, y k'u le: wa'ri? %mor pas, y k'u le: wa'ri? %eng %spa Faja y esto. Ch no, uq. = no, uq. %mor no, uq. %eng %spa no, Corte. S le wa' ri? %mor le wa' ri? %eng %spa y esto. Ch no, (chaq). = no, (chaq). %mor no, (chaq). %eng %spa no hermana. S ja? %mor ja? %eng %spa que. R chak. %mor chak. %eng %spa atz'iak R ropa. %mor ropa. %eng %spa S awatz'yaq? %mor awatz'yaq? %eng %spa ropa. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. S mn. jas k'ub'i' le: wa' ri? %mor mn. jas k'ub'i' le: wa' ri? %eng %spa y como se llama esto. Ch no, xtiyin. *** = no, xtiyin. %mor no, xtiyin. %eng %spa Ch tem. = tem. %mor tem. %eng %spa silla. S te:m. %mor te:m. %eng %spa silla. Ch je. = je. %mor je. %eng %spa asi. S n k'u le ri ri? %mor n k'u le ri ri? %eng %spa y esto. Ch ay, xulik. = ay, xulik. %mor ay x-0/ul-ik. %eng exc comp-3A/arrive-Tiv. %spa ay llego. S jachinoq? %mor jachinoq? %eng %spa quien. C a si. %mor a si. %eng %spa a si. Ch ya, xa'n. = a Sa'n. %mor a Sa'n. %eng %spa Santos. R xulik. %mor xulik. %eng %spa llego. C jachin xulik? %mor jachin xulik? %eng %spa quien llego. Ch un mu's. = un mu's. %mor un mu's. %eng %spa en ladino. S m jachin xulik cha'. %mor m jachin x-0/ul-ik /cha'. %eng exc who comp-3A/arrive-Tiv /say. %spa quien llego dice. Ch un mu's. no, mu's. = un mu's. no, mu's. %mor un mu's. no, mu's. %eng %spa en ladino, no ladino. *R4-22 S xulik? %mor xulik? %eng %spa llego. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa si. C jun mu's xulik? %mor jun mu's xulik? %eng %spa un ladino llego. Ch xulik. = xulik. %mor x-0/ul-ik. %eng comp-3A/arrive-Tiv. %spa llego. C pa le: tienda le? %mor pa le: tienda le? %eng %spa en la tienta. Ch tah tienda. = tah tienda. %mor tah tienda. %eng %spa tienda. C pa le: tienta? %mor pa le: tienta? %eng %spa en la tienda. Ch tah tienta. = tah tienta. %mor tah tienta. %eng %spa tienda. C jachike le: mu's? %mor jachike le: mu's? %eng %spa quien ladino. S chatku'la k'ut cha:y. %mor chatku'la k'ut cha:y. %eng %spa sientate pues rosa.. S k'o in. %mor %eng %spa S al cha:y. chatzijon ruk' le: mu'se. %mor al cha:y ch-at/tzijo-n r-u:k' le: mu's e. %eng fam chaya dep-2A/talk-antipass 3E-with the ladino there. %spa Ros. platica con el ladino. Ch e. = e. %mor e. %eng %spa e. S kata jun alen chareh. %mor kata jun alen chareh. %eng %spa pidale un centavo. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. C k'o jun alen? %mor k'o jun alen? %eng %spa tienes un centavo. Ch len. = len. %mor len. %eng %spa centavo. C jawi: k'o: wi? ... %mor jawi: k'o: wi? ... %eng %spa en donde esta. C jawi: k'o: wih lalen? %mor jawi: k'o: wih lalen? %eng %spa en donde esta el len. S jawi: k'o: wih cha'. %mor jawi: k'o: wih cha'. %eng %spa en donde esta dice. C le: k'o:lik. %mor le: k'o:lik. %eng %spa alli esta. S le k'o:lik ele le'. chama: panoq. %mor le k'o:lik ele le'. chama: panoq. %eng %spa alli esta traigalo. S al cha:y. chama: panoq. %mor al cha:y. chama: panoq. %eng %spa Ros, traigalo. C le: alen. %mor le: alen. %eng %spa tu centavo. S jas uwach ku'an le: patax, al cha:y? %mor jas uwach ku'an le: patax, al cha:y? %eng %spa que hace el pato Ros. C jun len. na kaya: le: len chuwech. %mor jun len. na kaya: le: len chuwech. %eng %spa un centavo, y no te va a dar el centavo. Ch pax wech. = sipax chuwech. %mor *x-0/sipa-x *chi-w-e-ch. %eng comp-3A-/gift-pass1 to-1E-poss-T. %spa me lo regalaron. S ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch pa'x wech. = sipax chuwech. %mor *x-0/sipa-x *chi-w-e-ch. %eng comp-3A/gift-pass1 to-1E-poss-T. %spa me lo regalaron. C ah je. jachike, le patax. %mor ah je. jachike, le patax. %eng %spa quien pato. *R4-23 C jas ka:b'an pa ch'at? %mor jas ka:b'an pa ch'at? %eng %spa que vas haces en la cama. S matzaq loq Cha:y. %mor m-at/tzaq la-oq Cha:y. %eng neg-2A/fall emph-T chaya. %spa no te caigos Ros. C ay,k jun alaj alih. ahh. %mor ay,k jun alaj alih. ahh. %eng %spa una ni¤a peque¤a. S katij chiklan wi' cha:y. %mor katij chiklan wi' cha:y. %eng %spa das vuelta gato Ros. C ay alih. %mor ay alih. %eng %spa ay Ros. S xtzaq loq al Cha:y. xtzaq loq. %mor xtzaq loq al Cha:y. xtzaq loq. %eng %spa se cayo Ros se cayo. C xtza:q. %mor xtza:q. %eng %spa cayo. S jasa: xa'anoh? u katzaq. %mor jasa: xa'anoh? u katzaq. %eng %spa que hizo, se cayo. C a utz. %mor a utz. %eng %spa esta bien. S kinya: k'o: jun alen pa jun rato. %mor kinya: k'o: jun alen pa jun rato. %eng %spa y te voy a dar un centavo en un rato. S chi kanoq. alih di, kinyo'o li. %mor chi kanoq. alih di, kinyo'o li. %eng %spa te lo voy a dar. S Rosaria, chatku'l chiri'. %mor Rosaria, chatku'l chiri'. %eng %spa Ros sientate aqui. C ma di alih. %mor ma di alih. %eng %spa muchacha. S la weh k'o: linaj kar cha'. %mor la weh k'o: linaj kar cha'. %eng %spa el tuyo esta el pescado dice. S kuya: kan chaweh. kawaj %mor kuya: kan chaweh. kawaj %eng %spa te lo va dejarlo quieres? S ta wa' kak'amah? ri? %mor ta wa' kak'amah? ri? %eng %spa venga a traer, aqui. C < >. S jascheh katoq'ik? %mor jascheh katoq'ik? %eng %spa por que lloras? C al Cha:y. ka:chob'? jachike. %mor al Cha:y. ka:chob'? jachike. %eng %spa Ros. lo sabes, cual. C le le? %mor le le? %eng %spa ese S i, la k'u te? %mor i, la k'u te? %eng %spa ya vistes. C jachike le: le? jas la le? %mor jachike le: le? jas la le? %eng %spa que es eso, por que. Ch foto in. = le: nufoto in. %mor *le: *nu-foto in. %eng %spa su foto mia. C ah, noh. %mor ah, noh. %eng %spa a no. Ch k'ut, k'ut. = kink'utuh, kink'utuh. %mor *k-0-*in/k'ut-*uh *k-0-*in/k'ut-*uh. %eng incomp-3A-1E/show-Ttv incomp-3A-1E/show-Ttv. %spa lo muestro, lo muestro. Ch li'in. = al Talin. %mor al Talin. %eng %spa Catarina. S no, chama mpe loq, Rosaria. %mor no, chama mpe loq, Rosaria. %eng %spa traigalo Rosaria. Ch no', k'ut, li:n. = no kink'utuh chaweh al Talin. %mor no *k-0-*in/k'ut *chi-*aw-*eh *al Talin. %eng no incomp-3A-1E/show to-2E-poss fam talin. %spa te lo voy a mostrar catarina. C la ka:k'ut alih. %mor la ka:k'ut alih. %eng %spa lo vas a mostrar muchacha. *R4-24 S jas ub'i' le: wa' ri? qana qata nah. %mor jas ub'i' le: wa' ri? qana qata nah. %eng %spa como se llama esto, esperate oigamoslo. S chatku'l. ah. %mor chatku'l. ah. %eng %spa sientate. C je'. %mor je'. %eng %spa asi. S tasa'j impe', tasa'j impe'. %mor tasa'j impe', tasa'j impe'. %eng %spa venga pues, venga pues. S tasaj impe'. %mor tasaj impe'. %eng %spa venga pues. Ch pota in. = le: nupoto in. %mor le: nupoto in. %eng %spa mi foto mia. (a foto of al chay). S pares, la fota. %mor pares, la fota. %eng %spa por eso tu foto. C < > ruk' le: crayones. %mor < > ruk' le: crayones. %eng %spa con crayones. S la k'ute? k'o chi naj ju:n. %mor la k'ute? k'o chi naj ju:n. %eng %spa ya vistes? tenemos otro. S Cha:y,... %mor Cha:y,... %eng %spa ros. C le wu:j charech le: crayones. %mor le wu:j charech le: crayones. %eng %spa el papel de crayones. Ch pij nan in. = kinb'ij che: nuna:n in. %mor *k-0-*in/b'ij *chi-*r-*e: *nu-na:n in. %eng incomp-3A-1E/say-Ttv to-3E-poss 1E-mom 1A. %spa le voy a decir a mi mama. S kawil impe' la'. kaq'upij. %mor kawil impe' la'. kaq'upij. %eng %spa mira pues lo cortas. S k'o: impe la' ma re' le: mu's e'. %mor k'o: impe la' ma re' le: mu's e'. %eng %spa esta, no sera del ladino. Ch no' uj. = no qech uj. %mor no *q-*e:-*ch uj. %eng no 4E-poss-T 4A. %spa no, es de nosotros. S m. chaya: pan chareh. %mor m. chaya: pan chareh. %eng %spa daselo. C a katkowin kawesaj jun crayon? %mor a katkowin kawesaj jun crayon? %eng %spa puedes quitar 1 crayon. Ch no', li'uj. = no ri le qech uj. %mor no ri *le *q-*e-*ch uj. %eng %spa no esto es de nosotros. S n k'u te. tasaj impe', jas %mor n k'u te. tasaj impe', jas %eng %spa ya vistes, venga pues, que S k'u wach le: wa' ri? Cha:y, Cha:y. %mor k'u wach le: wa' ri? Cha:y, Cha:y. %eng %spa sera esto, Ros, Ros. S tasa'j impe'. %mor tasa'j impe'. %eng %spa venga. Ch i ri. = i ri. %mor i ri. %eng %spa aqui. S u. %mor u. %eng %spa u. C jas ka:b'an ruk' le:. %mor jas ka:b'an ruk' le:. %eng %spa que haces con el. S le, le, le jun chike le, chawila ampe' le. %mor le, le, le jun chike le, chawila ampe' le. %eng %spa el otro ve mira eso. S k'o le foto le, le, le. %mor k'o le foto le, le, le. %eng %spa esta la foto, ese. Ch ay, kar. = ay, kar. %mor ay, kar. %eng %spa ay pescado. S le:, xawiloh. jas k'uwach e wa' ri? %mor le:, xawiloh. jas k'uwach e wa' ri? %eng %spa ya vistes, que es esto. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. *R4-25 S le:. %mor le:. %eng %spa ese. Ch kar. = kar. %mor kar. %eng %spa pescado. S kar. %mor kar. %eng %spa pescado. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. S y k'u le naj jun chile:? le: le: naj. %mor y k'u le naj jun chile:? le: le: naj. %eng %spa y este otro. el peque¤ito. S june? %mor june? %eng %spa eso. Ch u. = u. %mor u. %eng %spa u. S ama kach'ob'oh. %mor ama kach'ob'oh. %eng %spa no lo sabes. Ch ay wich'e ke:j. = ay wich a kej. %mor ay wich a kej. %eng %spa ay caballo peque¤o. S uh, y k'u le: naj wich' wa' ri? %mor uh, y k'u le: naj wich' wa' ri? %eng %spa y este peque¤ito. Ch u, maloh. = u, amaloh. %mor u amaloh. %eng %spa mosca. S amloh. %mor amloh. %eng %spa mosca. C utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. S yn k'u le: wa' ri? %mor yn k'u le: wa' ri? %eng %spa y esto. Ch mu'x. = mu'x. %mor mu'x. %eng %spa ladino (nadar). C no, jun che'. %mor no, jun che'. %eng %spa un polo. S jas ub'i' le: wa' ri? %mor jas ub'i' le: wa' ri? %eng %spa como se llama esto. Ch no', che'. = no', che'. %mor no', che'. %eng %spa no, es arbol. S che'. la k'u te', le: b'ien ka:wil. %mor che'. la k'u te', le: b'ien ka:wil. %eng %spa arbol, ya vistes lo ves bien. S chi chi ri'. jas k'ub'i' le: naju ju:n. %mor chi chi ri'. jas k'ub'i' le: naju ju:n. %eng %spa aqui, y como se llama este uno. Ch iy. kep. = iy keb'. %mor iy keb'. %eng %spa 2. S keb', la k'u te. %mor keb', la k'u te. %eng %spa 2 ya vistes. Ch m, keb' kej. = m, keb' kej. %mor m keb' kej. %eng %spa 2 caballos. S m, n k'u le le... %mor m, n k'u le le... %eng %spa y esto. Ch le, kar. = le, kar. %mor le, kar. %eng %spa el pescado. S kar? n k'u le: wa' ri? %mor kar? n k'u le: wa' ri? %eng %spa y esto. Ch ula keb' kar. = ula keb' kar. %mor ula keb' kar. %eng %spa y los 2 pescados. S m, n k'u le wa' ri? jas k'ub'i'. %mor m, n k'u le wa' ri? jas k'ub'i'. %eng %spa y esto, como se llama. S le: wa' ri? %mor le: wa' ri? %eng %spa esto. *R4-26 Ch no' manox. = no' manox. %mor no' manox. %eng %spa ...limon. S ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch nox. = nox. %mor nox. %eng %spa S ah. xawiloh le: pele'. %mor ah. xawiloh le: pele'. %eng %spa vistes eso. S jas k'ub'i' jas ub'i'. %mor jas k'ub'i' jas ub'i'. %eng %spa y como se llama, como se llama. Ch kar. = kar. %mor kar. %eng %spa pescado. S no kar taj ama ka:wil puche. %mor no kar taj ama ka:wil puche. %eng %spa no es pescado, acaso no lo ves. S le:. %mor le:. %eng %spa ese. Ch un ne'y. = ankane'y. %mor ankane'y. %eng %spa guineo. S m la k'u te' ne'y. %mor m la k'u te' ne'y. %eng %spa ya viste guineo. S jas k'ub'i le: wa' ri'. %mor jas k'ub'i le: wa' ri'. %eng %spa y como se llama esto. Ch mul. = imul. %mor imul. %eng %spa conejo. S mul. %mor mul. %eng %spa imul. S conejo. %mor conejo. %eng Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. S o b'ur. %mor o b'ur. %eng %spa burro. Ch p'ur. = p'ur. %mor p'ur. %eng %spa burro. S a b'a:y, b'ur. %mor a b'a:y, b'ur. %eng %spa a voya, burro. Ch b'ur. = b'ur. %mor b'ur. %eng %spa burro. T chalch'aw pa le: riri' chaweh. %mor chalch'aw pa le: riri' chaweh. %eng %spa habla en esto. C katij awa:. %mor katij awa:. %eng %spa comes tu tortilla. S jas k'ub'i' na junaj ri ri'. %mor jas k'ub'i' na junaj ri ri'. %eng %spa y como se llama, este. T tz'ikin kalcha'. %mor tz'ikin kalcha'. %eng %spa pajaro diga. Ch kin. = tzikin. %mor tzikin. %eng %spa pajaro. S m. %mor m. %eng %spa m. T k'o: chirij che' kacha'. %mor k'o: chirij che' kacha'. %eng %spa esta detras del arbol diga. Ch lij che'. = k'o chirij che'. %mor /*k'o:-!l-!ik *chi-*r-*i:j che'. %eng /exist-pos-Tiv at-3E-back tree. %spa esta detras del arbol. S m xawilo le le le k'o: chi june'. %mor m xawilo le le le k'o: chi june'. %eng %spa ya vistes que hay uno. S jas uwach le: naj wa' ri'. %mor jas uwach le: naj wa' ri'. %eng %spa y que es esto. Ch no ane'k. = no mune'k. %mor no mune'k. %eng %spa es mu¤eco. *R4-27 S jah. %mor jah. %eng %spa que. Ch ne'k. = ne'k. %mor ne'k. %eng %spa mu¤eco. C jun muye'k. %mor jun muye'k. %eng %spa un mu¤eco. S ne jas kach'ob' puch. %mor ne jas kach'ob' puch. %eng %spa no, acaso no sabes. S jas ub'i' le: wa' ri'. %mor jas ub'i' le: wa' ri'. %eng %spa y como se llama esto. Ch no tu:j. = no tu:j. %mor no tu:j. %eng %spa horno. C ah. %mor ah. %eng %spa a. S noma tu:j taj ja:. %mor noma tu:j taj ja:. %eng %spa no es horno que. Ch ja:. = ja:. %mor ja:. %eng %spa que. S m le: q'aye:s. %mor m le: q'aye:s. %eng %spa no la hierba. T jik narrari (nardo). %mor jik narrari. %eng %spa lo tienen que halar esto (ahogor). S jah. %mor jah. %eng %spa que. T jik narna (nardo). %mor jik narna. %eng %spa lo hojan. S noh. %mor noh. %eng %spa no. T no lin kotz'i'je. %mor no lin kotz'i'je. %eng %spa no, una flor. S akamaj, akawaj kaqa'n qakotz'i'j. %mor akamaj, akawaj kaqa'n qakotz'i'j. %eng %spa lo quieres lo quieres lo vamos hacer la flor. S che: la watz'yaq. %mor che: la watz'yaq. %eng %spa a tu ropa. Ch towe:n. = towe:n. %mor towe:n. %eng %spa esta bien. S je jas le: wau ri' jas k'ub'i' le: wa' ri'. %mor je jas le: wau ri' jas k'ub'i' le: wa' ri'. %eng %spa y que es esto, como se llama esto. S Cha:y jas k'ub'i' le wa' ri'. %mor Cha:y jas k'ub'i' le wa' ri'. %eng %spa Ros, como se llama esto. Ch no' chi'j. = no kotz'i'j. %mor no kotz'i'j. %eng %spa no a flor. S tz'ij ah, nk'u le: wa' ri'. %mor tz'ij ah, nk'u le: wa' ri'. %eng %spa flor y esto. T n kar taj n kab'g'in pa mu'y kalcha'. %mor n kar taj n kab'g'in pa mu'y kalcha'. %eng %spa no es pescado, pescado no donde diga. Ch kar pin mux kar. = ka di'epin pale: mux le kar. *** %mor ka di'epin pale: mux le kar. %eng %spa salta cuel nado el pescado. S ah Chay le k'o chi june'. %mor ah Chay le k'o chi june'. %eng %spa Ros, hay otro. Ch la:pex in li'. = nulapiz in ri'. %mor *nu-lapiz in ri'. %eng 1E-pen 1A this. %spa salta esto. S m jas ub'i'. %mor m jas ub'i'. %eng %spa como se llama. Ch tal keb' mama la:pix keb'. = tal keb' mama la:pix keb'. %mor tal keb' mama la:pix keb'. %eng %spa 2 grandes tomates. 2. C waqib'. %mor waqib'. %eng %spa 6. *R4-28 Ch je'. = je'. %mor je'. %eng %spa asi. S n k'u le juni cha:y ile: ri'. %mor n k'u le juni cha:y ile: ri'. %eng %spa y este uno, Ros esto. S ka:chob'oh Cha:y. %mor ka:chob'oh Cha:y. %eng %spa lo sabes Ros. Ch uf. = uf. %mor uf. %eng %spa T xa: ju:n we:ch. %mor xa: ju:n we:ch. %eng %spa solo un mio. C jachikeh ukolor. %mor jachikeh ukolor. %eng %spa de que color. Ch xaj. = chawesa:j. %mor *ch-0-*aw/esa-j. %eng dep-3A-2E/take-Ttv. %spa quitalo. S no chawesaj at. %mor no chawesaj at. %eng %spa quitalo Ud. C chawesaj at. %mor chawesaj at. %eng %spa quitalo Ud. Ch kowin taj. = kinkowin taj. %mor *k-*in/kowin ta-j. %eng incomp-1A/can neg-T. %spa no puedo. S katkowin taj. %mor katkowin taj. %eng %spa no lo puedes. C katkowin k'ut. %mor katkowin k'ut. %eng %spa lo puedes pues. Ch xaj. = chawesa:j. %mor *ch-0-*aw/esa-j. %eng dep-3A-2E/take-Ttv. %spa quitalo. S ma kaq'upij taj, ma kiqupij taj. %mor ma kaq'upij taj, ma kiqupij taj. %eng %spa no lo quielres, no lo quieres. S xaq kichapoh. %mor xaq kichapoh. %eng %spa solo lo agarran. Ch la:pix in. = la:pix in. %mor la:pix in. %eng %spa lapiz lapiz mio. S la k'u te. %mor la k'u te. %eng %spa ya vistes. Ch la:pix in. = la:pix in. %mor la:pix in. %eng %spa lapiz mio. S kis'upij ta k'ut cha:y. *** %mor kis'upij ta k'ut cha:y. %eng %spa no lo quiebres Ros. Ch la:pix at. = la:pix at. %mor la:pix at. %eng %spa el lapiz tuyo. S pares xa karesaj cha'. %mor pares xa karesaj cha'. %eng %spa por eso, solo lo quita dice. S jas k'uwach le: wa' ri' cha:y. %mor jas k'uwach le: wa' ri' cha:y. %eng %spa y que sera esto Ros. S le: k'o: chijuni xawiloh. %mor le: k'o: chijuni xawiloh. %eng %spa hay otro lo ves. Ch ti:'. = ti:'. %mor ti:'. %eng %spa carne. S jah. %mor jah. %eng %spa que. Ch kach. = kach. %mor kach. %eng %spa X. S ja ti. %mor ja ti. %eng %spa que come. * xk'is le nab'e uwach le cinta R-4. *R4-29 S la q'eq b'a:y. %mor la q'eq b'a:y. %eng %spa el negro vaya. Ch pa le la:pix in. = le nu lapiz in. %mor !pa le *nu-lapiz in. %eng %spa el lapiz mio. J la k'u te' maltio:x cho'qa k'ut. %mor la k'u te' maltio:x cho'qa k'ut. %eng %spa ya vistes gracias diga pues. Ch to:x lapix. = maltio:x che: le: nula:piz. %mor maltio:x *chi-*r-*e: *le: *nu-la:piz. %eng thanks to-3E-poss the 1E-pen. %spa gracias por mi lapiz. C ah. jachike uwach lele'. %mor ah. jachike uwach lele'. %eng %spa cual es eso. S al cha:y. %mor al cha:y. %eng %spa ros. Ch la:pix ate wich'. = lalapiz wich. %mor le: a-lapiz wich. %eng %spa tu lapiz es pequeno. R ari qak'olo' na:n qak'olo'. %mor ari qak'olo' na:n qak'olo'. *** %eng %spa lo guardos mama lo guardos. Ch la:pix in. = nulapiz in. %mor *nu-lapiz in. %eng 1E-pen 1A. %spa el lapiz mio. J qak'olo' qak'u'u: chuwa: le: mu's. %mor qak'olo' qak'u'u: chuwa: le: mu's. %eng %spa lo guardas, lo escondes delante del ladino. J qak'olo: chuwa: le: mu's. %mor qak'olo: chuwa: le: mu's. %eng %spa lo guardas delante del ladino. J ja:b'ij k'u te' cha'. %mor ja:b'ij k'u te' cha'. %eng %spa anda a decirselo. J le: jun ri ri' le: jun su:tz' cho'qa: k'ut. %mor le: jun ri ri' le: jun su:tz' cho'qa: k'ut. %eng %spa este uno es un perrilleta diga. Ch taj xuch. = k'o taj sut. %mor /*k'o: ta-j sut. %eng /exist neg-T cloth. %spa no hay servilleta. S nk'u le: ri'. %mor nk'u le: ri'. %eng %spa y esto. Ch u kin. = tzikin. %mor tzikin. %eng %spa pajaro. S pares. %mor pares. %eng %spa por eso. C jawi: k'o: wi le: tz'ikin. %mor jawi: k'o: wi le: tz'ikin. %eng %spa en donde esta el pajaro. R le: chika:j cho'qoq. %mor le: chika:j cho'qoq. %eng %spa arriba diga. Ch chika:j. = chika:j. %mor chika:j. %eng %spa arriba. S nk'u le: wa' ri. %mor nk'u le: wa' ri. %eng %spa y esto. Ch ay jun ch'oh wa le'. = ay jun ch'oh wa le'. %mor ay jun ch'oh wa le'. %eng %spa ay creo que es un raton. S le la k'u te jun chike. %mor le la k'u te jun chike. %eng %spa ya vistes otro ve. R jun tz'ikin chike'. %mor jun tz'ikin chike'. %eng %spa un pajaro. Ch kin chikale'. = tzikin chik le. %mor tzikin chik le. %eng %spa otro pajaro ve. S nk'u le: jun chike. %mor nk'u le: jun chike. %eng %spa y el otro. S jas ub'i' le: jun riri ri'. %mor jas ub'i' le: jun riri ri'. %eng %spa como se llama esto. Ch u:u. = u:u. %mor u:u. %eng %spa R jun mar cho'qoq. %mor jun mar cho'qoq. %eng %spa un mar diga. *R4-30 Ch mar. = mar. %mor mar. %eng %spa mar. S mar nk'u le juni' le: jun raxi. %mor mar nk'u le juni' le: jun raxi. %eng %spa mar, y este, y este. R jun che:' cho'qoq. %mor jun che:' cho'qoq. %eng %spa un arbol diga. Ch no. che:'. = no. che:'. %mor no. che:'. %eng %spa no, arbol. S ah nk'u le: naj kuinta le'. %mor ah nk'u le: naj kuinta le'. %eng %spa y este cuento. Ch u mar. = u mar. %mor u mar. %eng %spa mar. S no k'u le le le: riri, ri'. %mor no k'u le le le: riri, ri'. %eng %spa y este, este uno. R naj b'orca cho'qoq. %mor naj b'orca cho'qoq. %eng %spa barco diga. Ch b'acah. = b'acah. %mor b'acah. %eng %spa barco. S b'arca n akat'e: chupa:m? %mor b'arca n a k-at/b'e: chi-u-pa:m. %eng ship irr Qy incomp-2A/go to-3E-stomach. %spa barco, te vas adentro. Ch ek. = kin'e:k. %mor *k-*in/b'e-ik. %eng incomp-1A/go-Tiv. %spa me voy. S a utz. %mor a utz. %eng %spa esta bien. R kinb'e:k cho'qoq. %mor k-in/b'e:-ik /cho'q-oq. %eng incomp-1A/go-Tiv /say-Tdep. %spa me voy diga. S jah. %mor jah. %eng %spa que. T juana, tzaq kan jun ula:piz lal Chaya. %mor juana *x-0-*u/tzaq kan jun u-la:piz le: al Chaya. %eng juana comp-3A-3E/drop left one 3E-pen the fam chaya. %spa Juana se cayo el lapiz de Ros. R no at xatk'amow b'i:k. %mor no at x-at/k'am-ow b'i:-k. %eng no 2A comp-2A/carry-antipass dir-T. %spa no, tu lo llevastes. S cha:y le: cha:y le'. %mor cha:y le: cha:y le'. %eng %spa Ros., Ros. S le: k'o chi ri'. %mor le: k'o chi ri'. %eng %spa esta aqui. R ay tzi:j k'u te'. %mor ay tzi:j k'u te'. %eng %spa a de veras. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. S pares fila' qila' k'u na le'. %mor pares fila' qila' k'u na le'. %eng %spa por eso, veamos, veamos pues. C jachike la le' aka sik'ij. %mor jachike la le' aka sik'ij. %eng %spa cual es eso, lo lees. C a wu:j. %mor a wu:j. %eng %spa tu libro. R al Rosario cha'. San'o qaq'o'o' cha'. %mor al Rosario cha'. San'o qaq'o'o' cha'. %eng %spa Ros lo pintas dice. R qaq'o'o' cha' kuwij %mor qa/q'o'-o' /cha' /kuwi-j %eng 4E/paint-Tdep /say /hurry-Ttv. %spa lo pintas dice te apuras. R jak'u'u che: le: mu's. %mor jak'u'u che: le: mu's. %eng %spa escondalo del ladino. Ch ya k'uto:. = ya k'uto:. %mor ya k'u-to:. %eng so emph-T. %spa ya vistes. R ay al Rosario. %mor ay al Rosario. %eng %spa Ros. C sa'j lah. %mor sa'j lah. %eng %spa Niega. *R4-31 R chawila mpe'le a ami'l. %mor chawila mpe'le a ami'l. %eng %spa mira pues Emilio. R a sa'ne tz'aj le: jun karayone. %mor a sa'ne tz'aj le: jun karayone. %eng %spa Santos se cayo tu crayon. S la k'u te Cha:y qaq'o'o k'ut. %mor la k'u te Cha:y qaq'o'o k'ut. %eng %spa ya vistes Ros, pintalo pues. S le naj kuenta ri le'. %mor le naj kuenta ri le'. %eng %spa este cuanto ve. R qaq'o'o' qaq'o'o: le: naj ke:j cha'. %mor qaq'o'o' qaq'o'o: le: naj ke:j cha'. %eng %spa pintas, pintas el caballito. R naj celeste le: naj ke:j. %mor naj celeste le: naj ke:j. %eng %spa el caballito es celeste. S la k'u te. %mor la k'u te. %eng %spa ya vistes. Ch ewu. = ewu. %mor ewu. %eng %spa esta bien. C ka:wil. %mor ka:wil. %eng %spa lo ves. S kawiloh. %mor kawiloh. %eng %spa lo vistes. R ayinaj celeste le: naj u le: naj. %mor ayinaj celeste le: naj u le: naj. %eng %spa ay es celeste, su hermano, lo vistes. ? k'ochaq cha' xawiloh. %mor k'ochaq cha' xawiloh. %eng Ch anti rah. = a kile. %mor a kile. %eng %spa mira ve. *** C k'o chi keb' vax. %mor k'o chi keb' vax. %eng %spa hay 2 verdes. R no...cha'. %mor no...cha'. %eng %spa no...dice. Ch an tu:j le:' an chi'j. = kin'an jun tu:j, kin'an ju:n chi'j. %mor *k-0-*in/b'an *jun tu:j *k-0-*in/b'an *ju:n chi'j. %eng incomp-3A-1E/do one oven incomp-3A-1E/do one sheep. %spa voy hacer un horno, una oreja. Ch an jun chi le. = kin'an jun chi'j le. %mor *k-0-*in/b'an jun chi'j le. %eng incomp-3A-1E/do one sheep there. %spa voy hacer otro. R le: qaj jun q'ako'j cha'. %mor le: qaj jun q'ako'j cha'. %eng %spa queremos un cafe dice. R malaya pares cha' jun papeh. %mor malaya pares cha' jun papeh. %eng %spa vaya por eso una mariposa. R jun q'eq cha' jun q'eqa papeh cha'. %mor jun q'eq cha' jun q'eqa papeh cha'. %eng %spa un negro, un negro dice, una mariposa. S jas uwach eri' cha:y. %mor jas uwach eri' cha:y. %eng %spa que es esto Ros. R jas uwach le: jun ri'. %mor jas uwach le: jun ri'. %eng %spa que es esto. Ch no' peh. = no puwi. %mor no puwi. %eng %spa sombrero. R n k'u le: junaj riri'. %mor n k'u le: junaj riri'. %eng %spa y esto. Ch u:u. = u:u. %mor u:u. %eng %spa u. T ke:j. %mor ke:j. %eng %spa caballo. R jun tz'i'. %mor jun tz'i'. %eng %spa un perro. Ch chi'. = jun tzi'. %mor jun tzi'. %eng %spa un perro. R n ku le jun ju ni. %mor n ku le jun ju ni. %eng %spa y esto. *R4-32 Ch u du:j. = jun tu:j. %mor jun tu:j. %eng %spa un horno. R tu:j cha'. %mor tu:j cha'. %eng %spa un horno dice. S tu:j taj che:' xawilo le'. %mor tu:j ta-j che:' x-0-aw/il-o le'. %eng oven neg-T tree comp-3A-2E/see-Tdep there. %spa no es horno es un arbol. R tu:j taj che:' xawilo le'. %mor tu:j taj che:' xawilo le'. %eng %spa no es horno es arbol vistes. Ch uj li keb'. = u keb'. %mor u keb'. %eng %spa oh 2. S m. %mor m. %eng %spa si. Ch u: xej. = u: xej. %mor u: xej. %eng %spa oh 2. R ama k'o k'u modo chab'ij k'u chareh. %mor ama k'o k'u modo chab'ij k'u chareh. %eng %spa no habra modo le dices. R ama ko k'u modo wa' ape'l. kaqaq'o'oh %mor ama ko k'u modo wa' ape'l. kaqaq'o'oh %eng %spa no habra modo Felipe digale. R cho'qoq chab'ij k'u chareh la pe'l le'. %mor cho'qoq chab'ij k'u chareh la pe'l le'. %eng %spa R ama k'o k'u modo kaqaqo'oh ape'l choqo'q. %mor ama k'o k'u modo kaqaqo'oh ape'l choqo'q. %eng %spa no habra modo lo quitas Felipe digale. Ch uj. = uj. %mor uj. %eng %spa nosotros. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch oy. = oy. %mor oy. %eng %spa uy. C uy. %mor uy. %eng %spa uy. S chiri' chay. %mor chiri' chay. %eng %spa aqui Rosaria. Ch kej. = kej. %mor kej. %eng %spa caballo. S cha:y, chi ri ri ri'. %mor cha:y, chi ri ri ri'. %eng %spa Ros aqui. Ch a o. = a o. %mor a o. %eng %spa a. T jun q'eq chirij ta ne'. %mor jun q'eq chirij ta ne'. %eng %spa un negro detras. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. C ay. %mor ay. %eng %spa ay. Ch tiya: chik le. = juntira chik. %mor juntira chik. %eng %spa otra ves. R ah. ma ka'an taj cha'na: k'u. %mor ah. ma ka'an taj cha'na: k'u. %eng %spa no lo hagas dice. R julaj ch'i' cha chano ju naj. %mor julaj ch'i' cha chano ju naj. %eng %spa un perrito dice, haga un. R ch'i' cha' na:n. %mor ch'i' cha' na:n. %eng %spa perrito dice mama. T ka:b'an k'u le: ju nih. %mor ka:b'an k'u le: ju nih. %eng %spa y vas hacer esto. Ch le ju n. = le ju n. %mor le ju n. %eng %spa este. R b'a:y, xawiloh. %mor b'a:y, xawiloh. %eng %spa hay vistes. *R4-33 S jas k'ub'i' le jun chileoni, al Chay. %mor jas k'ub'i' le jun chileoni, al Chay. %eng %spa y que es esto animal Ros. R al Cha:y cha', al Cha:y cha', jas %mor al Cha:y cha', al Cha:y cha', jas %eng %spa Ros dice, Ros dice, como R k'ub'i' le: jun chikopi cha'. %mor k'ub'i' le: jun chikopi cha'. %eng %spa se llama ese animal. Ch op. = chikop. %mor chikop. %eng %spa animal. R chi:j. %mor chi:j. %eng %spa oveja. R chi:j. %mor chi:j. %eng %spa oveja. Ch ke:j. = ke:j. %mor ke:j. %eng %spa caballo. R ke:j. no, jas k'uwach wa'. %mor ke:j. no, jas k'uwach wa'. %eng %spa Caballo, no que sera esto. R le: jun ri ri? %mor le: jun ri ri? %eng %spa este uno. Ch kin. = tz'ikin. %mor tz'ikin. %eng %spa pajaro. R tz'ikin. %mor tz'ikin. %eng %spa pajaro. C tz'ikin. %mor tz'ikin. %eng %spa pajaro. R y le jun, ju ni? %mor y le jun, ju ni? %eng %spa y este uno. Ch u, keb' kin. = keb' tzikin. %mor keb' tzikin. %eng %spa 2 pajaros. R keb' tz'ikin cha'. %mor keb' tz'ikin cha'. %eng %spa 2 pajaros dice. C keb' tz'ikin, a si. %mor keb' tz'ikin, a si. %eng %spa 2 pajaros a si. Ch keb' kin. = keb' tzikin. %mor keb' tzikin. %eng %spa 2 pajaros. C je la re'. %mor je la re'. %eng %spa es tambien. R je kotz'i'j cha'qok, kotz'ij chaqok. %mor je kotz'i'j cha'qok, kotz'ij chaqok. %eng %spa Flor, diga, flor diga. Ch ...a jun. = ...a jun. %mor ...a jun. %eng %spa a un. R k'o: le: naj uchih, le: naj, le: naj cuenta. %mor k'o: le: naj uchih, le: naj, le: naj cuenta. %eng %spa Tiene la boca este cuento. R cha'. ay kaqaq'o' k'u na le: naj. %mor cha'. ay kaqaq'o' k'u na le: naj. %eng %spa Tiene pintas ese. R a tz'ikin nan. *** %mor a tz'ikin nan. %eng %spa Tiene tu pajarito mamacita. C jun rax tz'ikin. %mor jun rax tz'ikin. %eng %spa en pajaro verde. R b'i:j konojel. %mor b'i:j konojel. %eng %spa decimos todos. C no. %mor no. %eng %spa no. S k'o: ta ju:n. k'o: jun awe ri li:n. %mor k'o: ta ju:n. k'o: jun awe ri li:n. %eng %spa no ano, tiene un treyo Catarina. C le achaq'. %mor le achaq'. %eng %spa tu hermana. S kinq'upij chaweh. %mor kinq'upij chaweh. %eng %spa te lo voy a cortar. *R4-34 R q'upij taj re lape'l cha'. %mor q'upij taj re lape'l cha'. %eng %spa no lo quiebres es de Felipe. Ch no uje. = no uje. %mor no uje. %eng %spa no. R re lape'l cho' na:n, re lape'l. %mor re lape'l cho' na:n, re lape'l. %eng %spa es de felipe dice es de feli. Ch le mama keb'. = le mama keb'. %mor le mama keb'. %eng %spa mama son 2. C jas ku:b'an awatz. %mor jas ku:b'an awatz. %eng %spa que hace tu hermana. Ch uy. = uy. %mor uy. %eng %spa uy. R na no kaq'o'o k'u na kaq'o'o k'uno. %mor na no kaq'o'o k'u na kaq'o'o k'uno. %eng %spa y tienes que ir a pintar. R linaj tz'ikin, kaq'o'o k'u na le. %mor linaj tz'ikin, kaq'o'o k'u na le. %eng %spa tu pajarito, lo vas a pintar. Ch ju. *** = ju. %mor ju. %eng %spa en. R ma ka'an ta k'ut are: cha'anoa le: ri ri'. %mor ma k-0-a/b'an ta k'u-t are: ch-0-a/b'an-o a le: ri ri'. %eng neg incomp-3A-2E/do neg emph-T that dep-3A-2E/do-Tdep X the this + here. %spa no lo hagas, hagas esto. R ol ol', m, m, no'...chij. %mor ol ol', m, m, no'...chij. %eng %spa oveja. C ana. %mor ana. %eng %spa qana, anearillo. R b'a:y kaq'o'o chi k'u linaj jun. %mor b'a:y kaq'o'o chi k'u linaj jun. %eng %spa vaya pintemos el otro. Ch le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. R como k'o: k'uxe' cha'. %mor como k'o: k'uxe' cha'. %eng %spa como esta debajo dice. Ch le', le'. = le', le'. %mor le', le'. %eng %spa ese. R eu, eu. %mor eu, eu. %eng %spa ... R chab'ij b'a' che lape'l. %mor chab'ij b'a' che lape'l. %eng %spa digale a Felipe me lo regalas. R ama kasipaj kan chuwe cho'qoq. %mor a ma k-0-a/sipa-j kan chi-w-e: /cho'q-oq. %eng Qy neg incomp-3A-2E/gift-Ttv left to-1E-poss /say-Tdep. %spa se lo dejas regalado. R al cha:ya. %mor al cha:ya. %eng %spa ros. Ch xa jun chik e. = xa jun chik e. %mor xa jun chik e. %eng %spa solo uno. R la ku le. %mor la ku le. %eng %spa ya vistes. C cha cha:ha:l. %mor cha cha:ha:l. %eng %spa collar. R uh. %mor uh. %eng %spa ... Ch xa jun chik. = xa jun chik. %mor xa jun chik. %eng %spa ya solo uno. C jun rax. %mor jun rax. %eng %spa en verde. Ch jun xak ye' xaq, ye' xaq. = jun xak ye' xaq, ye' xaq. %mor jun xak ye' xaq, ye' xaq. %eng %spa solo, solo, solo, solo. R ka'an ta k'ut, chana: ku le wara:l li. %mor ka'an ta k'ut, chana: ku le wara:l li. %eng %spa no lo hagas, haga esto. R ma ka'an taj. %mor ma ka'an taj. %eng %spa no lo hagas. *R4-35 R ase k'u linaj uxik' inaj q'eq cha'. *** %mor k'u linaj uxik' inaj q'eq cha'. %eng %spa es la alita del caballito dice. R ase b'a:y ya le', chak'utu te k'u te' ama. %mor b'a:y ya le', chak'utu te k'u te' ama. %eng %spa vaya ya, muestre lo, R ase utz k'u wa' jun xoqo'l luwach e. %mor utz k'u wa' jun xoqo'l luwach e. %eng %spa estara bien, esta pacio su cara. R ase cho'q apanoq no pi ri ma kaq'o'to chi. %mor cho'q apanoq no pi ri ma kaq'o'to chi. %eng %spa digale, pero ya no lo pusistes. R ase at, chab'ij k'u at chareh, ama utz a utz. %mor at, chab'ij k'u at chareh, ama utz a utz. %eng %spa digale Ud. a el, no estara bien. R ase cho'qa chareh chak'ama k'ut ape'l. %mor cho'qa chareh chak'ama k'ut ape'l. %eng %spa digale, traigalo Felipe. Ch jo. = jo. %mor /jo. %eng /go. %spa vamos. R chata mpe. %mor chata mpe. %eng %spa diga pues. Ch noh. = noh. %mor noh. %eng %spa no. R no, kani na cha' karil na cha'. %mor no, kani na cha' karil na cha'. %eng %spa lo tiene que ver dice, lo tiene que ver. R le' cha' keb' tz'ikin katcha' ku ri' cha'. %mor le' cha' keb' tz'ikin katcha' ku ri' cha'. %eng %spa ese 2 pajaros diga pues. C utz, utz le tz'ikin. %mor utz, utz le tz'ikin. %eng %spa esta bien los pajaros. Ch ma ju:n. = chama ju:n. %mor *ch-0-*a/k'am-a ju:n. %eng dep-3A-2E/carry-Tdep one. %spa traiga uno. R le kakul di k'u jun e... %mor le kakul di k'u jun e... %eng %spa van a ver otro dice. Ch ma jun. = chama ju:n. %mor *ch-0-*a/k'am-a ju:n. %eng dep-3A-2E/carry-Tdep one. %spa vea otro. R le, le, le'. %mor le, le, le'. %eng %spa ese. S chaya' chareh chaya'. %mor chaya' chareh chaya'. %eng %spa daselo Ros. R le, le, le, le'. %mor le, le, le, le'. %eng %spa ese. C kaya' chareh. %mor kaya' chareh. %eng %spa daselo. R le, le, le, le'. %mor le, le, le, le'. %eng %spa ese, ese. R choq'o' k'u te, chaq'o'o ku le: papeh. %mor choq'o' k'u te, chaq'o'o ku le: papeh. %eng %spa pinta pues, pinta pues. R chaq'o kau le le papeh. %mor chaq'o kau le le papeh. %eng %spa pinta la mariposa. Ch keb' pepe'h. = keb' pepe'h. %mor keb' pepe'h. %eng %spa 2 mariposas. R chab'ij k'u dore' ay pa kiq'o'm kib'e. %mor chab'ij k'u dore' ay pa kiq'o'm kib'e. %eng %spa digale pues, le veras estan pintado. Ch li' la:piz. = li' la:piz. %mor li' la:piz. %eng %spa el lapiz. R no le: ku:k, k'o: pab'e'h. %mor no le: ku:k, k'o: pab'e'h. %eng %spa no la ardilla esta en el camino. R a ma kaya: k'u kan chuwe le le le'. %mor a ma kaya: k'u kan chuwe le le le'. %eng %spa y no me vas a dejar eso? R papeh cha'qoq. %mor papeh cha'qoq. %eng %spa mariposa diga. Ch keb' a lapiz ate., = keb' a la:piz at e. %mor keb' a la:piz at e. %eng %spa el lapiz. R no le: ku:k, k'o: pa b'e'h. %mor no le: ku:k, /k'o: pa b'e'h. %eng %spa *R4-36 R pa parrita. %mor pa parrita. %eng %spa Ch ob' papeh. = ob' papeh. %mor ob' papeh. %eng %spa ah mariposa. Ch o' ju:n. = o' ju:n. %mor o' ju:n. %eng %spa uno. C jun raxa che'e'. %mor jun raxa che'e'. %eng %spa un arbol verde. R ib'a:y ya! %mor ib'a:y ya! %eng %spa vaya. R ama utz wau le. %mor ama utz wau le. %eng %spa no estara bien esto. R a utz kiut, a utz cho'qa chareh. %mor a utz kiut, a utz cho'qa chareh. %eng %spa esta bien, esta bien digale. R chab'ij chareh la utz kacha', le: kacha'. %mor chab'ij chareh la utz kacha', le: kacha'. %eng C ah a utz. %mor ah a utz. %eng %spa estara bien. Ch utz. = utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. C utz, no utz. %mor utz, no utz. %eng %spa esta bien, esta bien. R chaq'o' k'ut, chaq'o' k'ut le jun papeh le'. %mor chaq'o' k'ut, chaq'o' k'ut le jun papeh le'. %eng %spa pinta pues, pinta la mariposa. R chaq'o' le jun papeh, choq'o' le jun papeh. %mor chaq'o' le jun papeh, choq'o' le jun papeh. %eng %spa pinta la mariposa, la mariposa. Ch lapa le. = lapa le. %mor lapa le. %eng %spa lapiz le. Ch lapiz. = lapiz. %mor lapiz. %eng %spa C si. %mor si. %eng %spa si. S ma re ta chareh le:. %mor ma re ta chareh le:. %eng %spa no es de el. C ch re:ch le: a cha:q'. %mor ch re:ch le: a cha:q'. %eng %spa para tu hermana. Ch pepeh. = pepeh. %mor pepeh. %eng %spa pinto la mariposa. R m. %mor m. %eng %spa m. C pe, pe, pe aje'. %mor pe, pe, pe aje'. %eng %spa mariposa, asi. Ch b'ula. = b'ula. %mor b'ula. %eng %spa ola. C au u. %mor au u. %eng %spa < >. Ch uwach. = uwach. %mor uwach. %eng %spa ojo. C le: b'aq'wach. %mor le: b'aq'wach. %eng %spa su ojo. Ch u li'. = ku le ri. %mor ku *le ri. %eng %spa y esto. C i. %mor i. %eng %spa i. R ula peduke ane... %mor ula peduke ane... %eng %spa ola puchica. *R4-37 C y le chikop, le: alaj chicop. %mor y le chikop, le: alaj chicop. %eng %spa y el animal, el animalito. R a le: klu'ka'. %mor a le: klu'ka'. %eng %spa son ellos... Ch an jun chik. = an jun chik. %mor an jun chik. %eng %spa ah otro. C jun chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. R ajai le jun carre. %mor ajai le jun carre. %eng %spa oy el pescado ve. C jun carre. %mor jun carre. %eng %spa un pescado ve. R le kaq'o' k'ut le: jun care. %mor le kaq'o' k'ut le: jun care. %eng %spa vas a pintar el pescado. R q'o'o', q'o'o'. %mor q'o'o', q'o'o'. %eng %spa lo pinta, lo pinta. R pe le, pe le. %mor pe le, pe le. %eng %spa mira ve, mira ve. C le b'aq', le b'aq wach. %mor le b'aq', le b'aq wach. %eng %spa su ojo. Ch ma loq. = chama loq. %mor *ch-0-*a/k'am-a la-oq. %eng dep-3A-2E/carry-Tdep dir-T. %spa Ch jun cha'a'. = jun cha'a'. %mor jun /cha' a'. %eng %spa uno dice. C jun choro' chanim. %mor jun choro' chanim. %eng %spa un raton. Ch a' jun chic. = a' jun chic. %mor a' jun chic. %eng %spa a otro. C ah tz'ikin. %mor ah tz'ikin. %eng %spa a pajaro. Ch uh. = uh. %mor uh. %eng %spa R tz'ikin cha'. %mor tz'ikin cha'. %eng %spa pajaro dice. R tzalij b'i le jun uxik' cha' al Rosario. %mor tzalij b'i le jun uxik' cha' al Rosario. %eng %spa de el va per ala dice Ros. R e te k'u kab'ij chareh na:n le ama. %mor e te k'u kab'ij chareh na:n le ama. %eng %spa despues le vas a decir mama. R kach'ob' k'u wa' jas ub'i' cho'qok. %mor kach'ob' k'u wa' jas ub'i' cho'qok. %eng %spa sabes como se llama diga. R no pi:a ka q'o' nah qa q'o'o na' di. %mor no pi:a ka q'o' nah qa q'o'o na' di. %eng %spa no pero tienes que pintar. R chama la le: caroyon. %mor chama la le: caroyon. %eng %spa traiga su crayon. R k'o ma: la jun ulib'r q'ila. %mor k'o ma: la jun ulib'r q'ila. %eng %spa auda a traer tu libro, veamoslo. C ay jun kar. %mor ay jun kar. %eng %spa iay' un pescado. R car to li'. %mor car to li'. %eng %spa pescado, oistes. C car. %mor car. %eng %spa pescado. C al cha:y. %mor al cha:y. %eng %spa Ros. R b'a:y. %mor b'a:y. %eng %spa vaya. Ch b'a:y. = b'a:y. %mor b'a:y. %eng %spa vaya. *R4-38 C q'ayes. %mor q'ayes. %eng %spa hierba. Ch k'ayes taj. = k'ayes taj. %mor k'ayes ta-j. %eng %spa no es hierba. C jas. %mor jas. %eng %spa que, como. Ch ay, b'a:y. = ay, b'a:y. %mor ay, b'a:y. %eng %spa ay baya. C jachikeh. %mor jachikeh. %eng %spa cual. Ch no', ke:j. = no', ke:j. %mor no', ke:j. %eng %spa caballo. R wetam taj. %mor w/eta'-am ta-j. %eng 1E/know-perf neg-T. %spa no lo se. C we ma q'ayes taj. %mor we ma q'ayes taj. %eng %spa si no es hierba. Ch oi, le:'. = oi, le:'. %mor oi, le:'. %eng %spa ese. C ah je', celesta. %mor ah je', celesta. %eng %spa a si, celeste. Ch le, le, le, le. = le, le, le, le. %mor le, le, le, le. %eng %spa ese, ese. C jachike color? %mor jachike color? %eng %spa de que color. Ch no', xaq. = no', xaq. %mor no', xaq. %eng %spa saq. Ch b'lanco. = b'lanco. %mor b'lanco. %eng %spa blanco. C xaq. %mor xaq. %eng %spa blanco. R chawila impe' le su:tz' kalcha'. %mor chawila impe' le su:tz' kalcha'. %eng %spa mira la nube diga. R chawile impe' le su:tz'e. %mor chawile impe' le su:tz'e. %eng %spa mira la nube. Ch la' xuch. = chawilampe le su:tz'. %mor *ch-0-*aw/il-a *mpe *le su:tz'. %eng %spa mira la nube. R celesta le. %mor celesta le. %eng %spa es celeste. C pikara. %mor pikara. %eng %spa picara. R la at manyosa. %mor la at manyosa. %eng %spa sos ma¤osa. C at pikara. %mor at pikara. %eng %spa sos picara. R latunatun kacha'. %mor latunatun kacha'. %eng %spa antonio, antonio diga. C at pikara. %mor at pikara. %eng %spa sos picara. R atun atun. jun ahora k'o pa. %mor atun atun. jun ahora k'o pa. %eng %spa antonio, ana esta cu. R nuch'i:ch'. %mor nuch'i:ch'. %eng %spa en mi carro. Ch xoq, xoqo, no:j. = xoq, xoqo, no:j. %mor xoq, xoqo, no:j. %eng %spa < >. R ola, jun qaka:r xelike. %mor ola, jun qaka:r xelike. %eng %spa ola un nuestro pescado salio ve. R chawila ampe' a sa'b'. %mor chawila ampe' a sa'b'. %eng %spa mira pues Santos. C ah, le kar. le utza kar. %mor ah, le kar. le utza kar. %eng %spa a el pescado, el pescado bueno. *R4-39 Ch xoj ta 'ute lah. = xyoj taj k'ute. %mor x-0/yoj ta-*j k'u-t e. %eng comp-3A/scare neg-T emph-T that. %spa no lo asustes. R la k'u te che ma kaq'o'o'. k'o %mor la k'u te che ma kaq'o'o'. k'o %eng %spa ya vistes por que eso lo pintos. R la jun juyub', jun celesta cha'. %mor la jun juyub', jun celesta cha'. %eng %spa una monta¤a, un celeste dice. R Rosaria cha'. la k'u te, %mor Rosaria cha'. la k'u te, %eng %spa Ros dice, ya vistes R kaqak'u' chwa: le: mu's. ay no', %mor kaqak'u' chwa: le: mu's. ay no', %eng %spa lo escondemos del ladino, ay no R ama kassipaj k'u k'an wa' chuweh. %mor ama kassipaj k'u k'an wa' chuweh. %eng %spa me vas a dejar regalado R kalcho'qok. kalcha k'u chareh %mor kalcho'qok. kalcha k'u chareh %eng %spa diga, digale pues. R na:n. %mor na:n. %eng %spa mamacita. Ch taj juwux in. = n k'o: ta le: nuja:wux in. %mor *n /*k'o: ta-!j *le: *nu-ja:wux in. %eng neg /exist neg-T the 1E-bean 1A. %spa no tengo mi habra. R m pe ri k'a, pe ri k'a kaq'o'oh b'a nah. %mor m pe ri k'a, pe ri k'a kaq'o'oh b'a nah. %eng %spa porque lo pintamos. R nan. kaq'o'oh b'a la te kaqab'ij che: %mor nan. kaq'o'oh b'a la te kaqab'ij che: %eng %spa pintamoslo, das pues el. R le: mu's. %mor le: mu's. %eng %spa decimos al ladino. Ch ub'ij mu's. = kaqab'ij che: le: mu's. %mor *k-0-*qa/b'ij *chi-*r-*e: *le: mu's. %eng incomp-3A-4E/say-Ttv to-3E-poss the ladino. %spa le decimos al ladino. Ch are: b'ur. = are: b'ur. %mor are: b'ur. %eng %spa es el burro. C jun kar chik. %mor jun kar chik. %eng %spa otro pescado. R a, ab'or rich, ab'ur ri'. %mor a, ab'or rich, ab'ur ri'. %eng %spa es burro. R chaq'o' b'a' chaq'o'b'a' la wazhoch chi. %mor chaq'o' b'a' chaq'o'b'a' la wazhoch chi. %eng %spa pinta pues, pinta tu casa. Ch a, o. = a, o. %mor a, o. %eng %spa a. R chaq'o' k'u le wa' ri', chaq'o' k'u le: jun. %mor chaq'o' k'u le wa' ri', chaq'o' k'u le: jun. %eng %spa pinta este, pinta este uno. R estrella ri'cha'. %mor estrella ri'cha'. %eng %spa esta estrella dice. C jun estrella? %mor jun estrella? %eng %spa una estrella. R q'o'o k'ut, chaq'o'oh k'ut. %mor q'o'o k'ut, chaq'o'oh k'ut. %eng %spa pintalo pues, pintalo. C chamer. %mor chamer. %eng %spa ch'amil (ch'umi:l). C estrella. %mor estrella. %eng Ch wi le:. = wi le:. %mor wi le:. %eng %spa en donde. C jas ka:b'an jun alih? %mor jas ka:b'an jun alih? %eng %spa que hace una muchacha. R jun alih. %mor jun alih. %eng %spa una muchacha. R jun qapoj cha'qok. pa nuk'u'x. %mor jun qapoj cha'qok. pa nuk'u'x. %eng %spa una se¤orita, en mi pecho. R xa: kutij ulew. %mor xa: kutij ulew. %eng %spa solo come tiene. C jun tz'ikin. %mor jun tz'ikin. %eng %spa un pajaro. *R4-40 R keb' le: naj tz'ikin le'. %mor keb' le: naj tz'ikin le'. %eng %spa son 2 los pajaritos. R k'o: chi naj che:'. %mor k'o: chi naj che:'. %eng %spa hay arbol, hay un arbolito. R inaj pak. %mor inaj pak. %eng R jun kaqlaj estrella sib'ilaj k'a'n. %mor jun kaqlaj estrella sib'ilaj k'a'n. %eng %spa una estrella roja muy enojada. R cho'qa: chareh Rosario. %mor cho'qa: chareh Rosario. %eng %spa digale Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R cha:ya ampe loq jun q'ako'j. %mor cha:ya ampe loq jun q'ako'j. %eng %spa dame un cafe. R te kaqab'ij chareh na:n amu. %mor te kaqab'ij chareh na:n amu. %eng %spa des pues le decimos. R kasipaj kan wa' chaqe ri' xe: wi. %mor kasipaj kan wa' chaqe ri' xe: wi. %eng %spa nos vas a dejar regalado solo. R xqaq'o b'i:k kalcha' na:n. %mor xqaq'o b'i:k kalcha' na:n. %eng %spa lo quebramos, diga mama. C oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. Ch < >. = < >. %mor < >. %eng %spa C le: oxib'. %mor le: oxib'. %eng %spa los 3. Ch xib' la:pix. = xib' la:pix. %mor oxib' la:pix. %eng %spa 3 ve. C chaya: chupa:m. %mor chaya: chupa:m. %eng %spa pongalo adentro. Ch le, le, le juni. = le, le, le juni. %mor le, le, le juni. %eng %spa este uno. C a utz. kata: le q'ojom. %mor a utz. kata: le q'ojom. %eng %spa te gusta escuchar la musica. R utz kintoh kalcha'. %mor utz kintoh kalcha'. %eng %spa me gusta diga. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. R chama: k'uloq kaqaq'o' kut. %mor chama: k'uloq kaqaq'o' kut. %eng %spa traigalo, y lo vamos a pintar. R le naj awestrella cha' na:n. %mor le naj awestrella cha' na:n. %eng %spa tu estrella dice mamcita. S chalxojow b'i le koj al cha:y. *** %mor ch-al/xojow b'i le: kej al cha:y. %eng dep-2A/dance dir the horse fam chaya. %spa baila el caballo Ros. Ch xa'aj jun winak keb' o'at. = xa'aj jun winak keb' o'at. %mor xa'aj jun winaq keb' o' at. %eng %spa solo una persona, 2 o Ud. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. R ma k'uloq, ma k'uloq, ma k'uloq. %mor ma k'uloq, ma k'uloq, ma k'uloq. %eng %spa traigalo, traigalo, traigalo. S cha'ana: nah cha'ana nah, cha'ana nah. %mor cha'ana: nah cha'ana nah, cha'ana nah. %eng %spa hagalo, hagalo, hagalo. S chu'ana nah chaya: chareh. %mor chu'ana nah chaya: chareh. %eng %spa que lo haga, daselo. Ch kob' olik in. *** = kob' olik in. %mor keb' /k'o:-!l-!ik in. %eng two /exist-pos-Tiv 1A. %spa tiene 2. R at taj. %mor at taj. %eng %spa uno eres tu. *R4-41 R ma chi k'u la ju:n wa' ri'. %mor ma chi k'u la ju:n wa' ri'. %eng %spa traiga el otro, aqui lo vamos. R kakoj chareh. %mor kakoj chareh. %eng %spa a usar. C la kaxojawik. %mor la kaxojawik. %eng %spa si baila. R eso, no yaloqe un dos tres. %mor eso, no yaloqe un dos tres. %eng %spa dalo, 1, 2, 3. S jas ub'i' le: ri' cha:y, cha:y. %mor jas ub'i' le: ri' cha:y, cha:y. %eng %spa como se llama Ros, Ros. R wi in cha'. %mor wi in cha'. %eng %spa es mio dice. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. T pe jun tiku:ne. %mor pe jun tiku:ne. %eng %spa mira un tecum. Ch at taj. = at taj. %mor at ta-j. %eng %spa no eres. R le al le: jun tiku:ne. %mor le al le: jun tiku:ne. %eng %spa mira pesa el tecum. Ch m ju:n. = m ju:n. %mor m ju:n. %eng %spa un. R le: Rosario. %mor le: Rosario. %eng %spa mira Rosaria. R cha:y le', jasa hora jun a chi. %mor cha:y le', jasa hora jun a chi. %eng %spa Ros, que hora otro. Ch le' chilerras chik ale' chilerra. = le' chilerras chik ale' chilerra. %mor le' chilerras chik ale' chilerra. %eng %spa es mi bonita, chica, bonita. Ch chilerra chike. = chilerra chike. %mor chilerra chike. %eng %spa es chilera (bonita). C ke le: chik. %mor ke le: chik. %eng %spa cual. S jas ub'i' cha:y. %mor jas ub'i' cha:y. %eng %spa como se llama Ros. T kar. %mor kar. %eng %spa pescado. J cha:y cha' jas ub'i' cha'. %mor cha:y cha' jas ub'i' cha'. %eng %spa Ros dice, como se llama dice. T tak'a lik. %mor tak'a lik. %eng %spa esta parado. Ch tak'alik. = tak'alik. %mor *x-0/tak'-al-ik. %eng comp-3A/stand-pos-Tiv. %spa esta parado. S q'i'tajik, q'i'tajik cha:y. %mor q'i'tajik, q'i'tajik cha:y. %eng %spa esta cansado, cansado Ros. R le le le xq'o'toj rumal le: watz. %mor le le le xq'o'toj rumal le: watz. %eng %spa lo quito mi hermana. R cho'qa k'ut na:n. le: xinqo' in ape'l le. %mor cho'qa k'ut na:n. le: xinqo' in ape'l le. %eng %spa diga pues mamacita. lo pinte yo mira. R qo tzij juntira rinqo'oh. *** %mor qo tzij juntira rinqo'oh. %eng %spa todo lo pinte. Ch ay, ay ay ay. = ay, ay ay ay. %mor ay, ay ay ay. %eng %spa ay. C kaya: juntira. %mor kaya: juntira. %eng %spa le das todo. R uy. %mor uy. %eng %spa uy. C uy jachikeh paqina chik. %mor uy jachikeh paqina chik. %eng %spa uy que pue¤ena es. *R4-42 C oq. %mor oq. %eng %spa gallina. R wa' ay sa'j ku te'. %mor wa' ay sa'j ku te'. %eng %spa venga pues. Ch chach. = chach. %mor chach. %eng %spa que. R qaq'o' k'u choqo'oh k'u le: warali. %mor qaq'o' k'u choqo'oh k'u le: warali. %eng %spa lo vas a pintar pinta esto. R kaqaq'o'oh na:n, qoqo'oh. %mor kaqaq'o'oh na:n, qoqo'oh. %eng %spa pintalo mamacita, lo pintas. Ch job'. = job'. %mor job'. %eng %spa 5. R rax le: q'ayes tajin kutijoh cha'. %mor rax le: q'ayes tajin kutijoh cha'. %eng %spa es verde la hierba que esta locudo dice. C raxa q'ayes. %mor raxa q'ayes. %eng %spa hierba verde. R no are chaqo'o k'u le: warali. %mor no are chaqo'o k'u le: warali. %eng %spa no pinta esto. R chaq'o'o le: jun papeh q'o'oh jun peph. %mor chaq'o'o le: jun papeh q'o'oh jun peph. %eng %spa pinta la mariposa pinta una mariposa. R pe le: jun chi pepeh. %mor pe le: jun chi pepeh. %eng %spa mira, que mariposa. Ch peph. = peph. %mor peph. %eng %spa mariposa. R to i le: jun jun chike. %mor to i le: jun jun chike. %eng %spa el otro ve. R le peph. %mor le peph. %eng %spa la mariposa. Ch peph. = peph. %mor peph. %eng %spa mariposa. R yunko. %mor yunko. %eng %spa e. Ch aq loq' a pepeh. = aq loq' a pepeh. %mor k-0-a/loq' at e: papeh. %eng incomp-3A-2E/buy 2A the butterfly. %spa compraste la mariposa:. R kin. ki'an jun kikixej ki:b'e. %mor kin. ki'an jun kikixej ki:b'e. %eng %spa voy hacer un, se van apostar. Ch uy. = uy. %mor uy. %eng %spa uy. R b'a:y ya ya. %mor b'a:y ya ya. %eng %spa vaya. Ch keb' e la:pix in e'. = keb' e la:pix in e'. %mor keb' e la:pix in e'. %eng %spa 2 lapiz mio. Ch keb' e la:pix in. *** = keb' e la:pix in. %mor keb' e la:pix in. %eng %spa 2 lapiz mios. C keb' a la:pis ja wi k'o wi. %mor keb' a la:pis ja wi k'o wi. %eng %spa 2 lapiz en donde estan. R keb' la:pis cha'. %mor keb' la:pis cha'. %eng %spa 2 lapiz dice. C ay keb'. %mor ay keb'. %eng %spa iay! 2. Ch ula. = ula. %mor ula. %eng %spa ola. C ula. jachike kolores le keb' la:pis. %mor ula. jachike kolores le keb' la:pis. %eng %spa ola que colores lo 2 lapiz. R cha:y cha' jachike u kolor cha'. %mor cha:y cha' jachike u kolor cha'. %eng %spa Ros dice de que color dice. R le juni celeste kacha'. %mor le juni celeste kacha'. %eng %spa este uno celeste diga. *R4-43 Ch na:n jun chik oj tja. = na:n jun chik oj tja. %mor na:n jun chik oj tja. %eng %spa mama otro, no comes nosotros. C ah jawi: k'o: wih. %mor ah jawi: k'o: wih. %eng %spa en donde esta. Ch ko: wuk. = ko: wuk. %mor /ko: w-u:k'. %eng /exist 1E-with. %spa esta conmigo. S at k'a'n Cha:y. %mor at k'a'n Cha:y. %eng %spa esta enojada Ros. Ch chili' la:piz at. = chiri kaya wi le nulapiz at. %mor chiri *k-0-*a/*ya *wi *le: *nu-lapiz at. %eng here incomp-3A-2E/give proloc the 1E-pen 2A. %spa aqui pones mi lapiz mio. R cha:y cha. %mor cha:y cha. %eng %spa Ros dice. Ch chili' la:piz at. = chili' la:piz at. %mor chili' la:piz at. %eng %spa con tu lapiz tuyo. Ch no o le: ab' je? = no o le: ab' je? %mor no o le: ab' je? %eng %spa Ch no lapiz at. = no lapiz at. %mor no lapiz at. %eng %spa no tu lapiz tuyo. C no' le: la:piz at. %mor no' le: la:piz at. %eng %spa no tu lapiz tuyo. Ch jo naj. = jo naj. %mor /jo naj. %eng %spa vamos. C le alapiz at. %mor le alapiz at. %eng %spa tu lapiz tuyo. T chin kalcha'. %mor chin kalcha'. %eng %spa diga. Ch b'ij. = chab'ij. %mor *ch-0-*a/b'ij. %eng dep-3A-2E/say-Ttv %spa diga. R cha:y chana k'u le warali ri waral. %mor cha:y chana k'u le warali ri waral. %eng %spa Ross haga esto, aqui. R jawi k'o wi chenka, chenka chenka. %mor jawi k'o wi chenka, chenka chenka. %eng %spa en donde esta, esta bonita... R kolik. %mor kolik. %eng %spa sale. Ch ta:t. = ta:t. %mor ta:t. %eng %spa papa,. S u le kab'ije. %mor u le kab'ije. %eng %spa y lo que dices. R chupu'. %mor *ch-0-*a/chup-u'. %eng dep-3A-2E/snuff-Tdep. %spa apaga. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. R chalawi xa'at al sa'n choqa chare. %mor chalawi xa'at al sa'n choqa chare. %eng %spa si por que son santos diga. Ch xa'n at. = a San le at. %mor *a San *le at. %eng fam san the 2A. %spa sos Santos. R xa at el sa'n choqa chareh. *** %mor xa at el sa'n choqa chareh. %eng %spa sos santos diga. R at umi'al a at uini'al a. %mor at umi'al a at uini'al a. %eng %spa sos su hija. Ch xa'n wech in. = a San, wech in. %mor *a San w-e:-ch in. %eng fam san 1E-poss-T 1A. %spa Santos, es mio. R le jun amilio laj tzel kutoh. %mor le jun amilio laj tzel kutoh. %eng %spa Emilio no le gusta oir. R lal q'a:q' kinb'i:j laj tzel ku'to. %mor lal q'a:q' kinb'i:j laj tzel ku'to. %eng %spa que diga fuego, no le gusta oir. R kulk'o la waral. %mor kulk'o la waral. %eng %spa cuando llega aqui. S jampa:. %mor jampa:. %eng %spa cuando. *R4-44 R le: chiri' xulk'ola kan ruk' a Pe'le. %mor le: chiri' xulk'ola kan ruk' a Pe'le. %eng %spa aqui vino con Felipe. R chi:ka kujcha' chaue ajtzel kuloh. %mor chi:ka kujcha' chaue ajtzel kuloh. %eng %spa chica le decianos, no le gusta oir. R u, xam xa: jun in a lum le. %mor u, xam xa: jun in a lum le. %eng %spa uy es que palo un mi centavo, mi. R nulam. %mor nulam. %eng %spa centavo. R aPe'l, aPe'l le cha'. ay le: isiks. %mor aPe'l, aPe'l le cha'. ay le: isiks. %eng %spa Fel. Fel. ay el aparato. R ay le: sik kiya: uchaki. %mor ay le: sik kiya: uchaki. %eng %spa iay es cierto que tiene mucho trabajo. R enaj asupi. %mor enaj asupi. %eng %spa tu... R ay, a utz kawiloh le: ri ri'. %mor ay, a utz kawiloh le: ri ri'. %eng %spa te gusta ver esto. R le ri ri' cho'qa: k'ut. no pi ri. %mor le ri ri' cho'qa: k'ut. no pi ri. %eng %spa esto diga pues, no pero. R cha'anoh b'a le ri ri'. %mor cha'anoh b'a le ri ri'. %eng %spa ver haga esto. Ch u pi ri li, pira li. = u pi ri li, pira li. %mor u pi ri li, pira li. %eng %spa pero, pero. C pera li', ay. al Cha:y. %mor pera li', ay. al Cha:y. %eng %spa pero, ay la Ros. T jas uwach ale'? %mor jas uwach ale'? %eng %spa que es eso. Ch jut wech k'o: keb' la:pes in. = jut wech k'o: keb' la:pes in. %mor jut w-e:-ch /k'o: keb' *nu-la:piz in. %eng X 1E-poss-T /exist two 1E-pen 1A. %spa yo tengo lapiz. C ah, le: keb' in. chaya: jun chawech. %mor ah, le: keb' in. chaya: jun chawech. %eng %spa a mios te van a dar uno. C maltio:x. %mor maltio:x. %eng %spa gracias. S chaya:, chawila: k'ut jas ku'anoh. %mor chaya:, chawila: k'ut jas ku'anoh. %eng %spa Ros mira que es lo que hace. S le: jas ku'ano'. le: chawila:. le le'. %mor le: jas ku'ano'. le: chawila:. le le'. %eng %spa que es lo que hace, mira. Ch iji. = iji. %mor iji. %eng %spa < >. S chawila: k'ut ku'anoh. %mor chawila: k'ut ku'anoh. %eng %spa mira pues lo hace. R ay ampe le. %mor ay ampe le. %eng %spa ay mira ve. S < >. %mor %eng %spa C jun jolo:m, jun jolo:m. %mor jun jolo:m, jun jolo:m. %eng %spa una cabeza, una cabeza. S pares, juna:m awi' ruk'. %mor pares, juna:m awi' ruk'. %eng %spa por eso es igual tu cabeza con el. C i jun wu:j, jun uq. i raqan. %mor i jun wu:j, jun uq. i raqan. %eng %spa un papel, un corte, su pie. C raqan. %mor raqan. %eng %spa pie. Ch ax an. = k'ax waqa:n. %mor k'ax *w-aqa:n. %eng hurt 1E-foot. %spa me duele el pie. R qi la b'a. %mor qi la b'a. %eng %spa vea mos. C a q'ab'. %mor a q'ab'. %eng %spa tu mano. *R4-45 R le:, pale: xq'ata taj umal le:'. %mor le: pa le: x-0/q'ata-taj *r-umal le:'. %eng there in there comp-3A/cut-pass2 3E-because that. %spa mira lo ha cortado. Ch uj, wu:j in. = uj, wu:j in. %mor uj, wu:j in. %eng %spa nosotros mi papel. C le: al Cha:y le'. %mor le: al Cha:y le'. %eng %spa mira Ros ve. S ay le alCha:y. %mor ay le alCha:y. %eng %spa ay mira Ros. Ch u leu:j. = le: wu:j u. %mor le: wu:j u. %eng %spa nosotros. C jun poto at. %mor jun poto at. %eng %spa una tu foto. Ch la noq la in. = chayalok le in. %mor *ch-0-*a/ya' la-oq le: in. %eng dep-3A-2E/give dir-T the 1A. %spa damelo el mio. Ch le la na:n in. = le la na:n in. %mor le la nan in. %eng %spa mi mana. R lexe karaj ya: naj juni. %mor lexe karaj ya: naj juni. %eng %spa quiere que le den este uno. R q'ako'j kara:j. %mor q'ako'j kara:j. %eng %spa cafe quiero. Ch la je. = la je. %mor la je. %eng %spa ese. C ay, alih. %mor ay, alih. %eng %spa ay, se¤orita. S b'a:y cha' la cuenta. %mor b'a:y cha' la cuenta. %eng %spa baya tu cuento. S sipaj. %mor sipaj. %eng %spa S chatzapij nan. %mor ch-0-a/tzapi-j na:n. %eng dep-3A-2E/close-Ttv mom. %spa deja cerrado nan. Ch b'aya, b'aya pij na:n. = b'aya, b'aya pij na:n. %mor b'aya b'aya *ch-0-*a/tzapi-j na:n. %eng exc exc dep-3A-2E/close-Ttv mom. %spa vaya, vaya, se regala. R b'aya, b'aya, b'aya, b'a:y. %mor b'aya, b'aya, b'aya, b'a:y. %eng %spa vaya... Ch Juana linpij noq ke:j. = Juana chatzapij kan le: ke:j. %mor Juana *ch-0-*a/tzapi-j *kan-!oq *le: ke:j. %eng juana dep-3A-2E/close left-T the horse. %spa deja cerrado el caballo regala el caballo. Ch pij na:n cha'. = pij na:n cha'. %mor *ch-0-*a/tzapi-j na:n /cha' %eng %spa regala mama. Ch sipaj. *** = sipaj. %mor /sipa-j. %eng %spa C jas kab'i:j? %mor jas kab'i:j? %eng %spa que dices. R chama loq. xol kan le kat'ek. %mor chama loq. xol kan le kat'ek. %eng %spa traigalo, solo te vas. R (xolkani..le kepaq'e'ik). wene. %mor (xolkani..le kepaq'e'ik). wene. %eng %spa talves. R xq'o'taj wumal in, le', aPe'l le le'. %mor x-0/q'o'-taj w-uma:l in le' a Pe'l le le'. %eng comp-3A/paint-pass2 1E-because 1A the fam pe'l the there. %spa lo pinte yo Felipe. R a utz? %mor a utz? %eng %spa esta bien. C utz. xk'i:s le: wu:j? %mor utz. xk'i:s le: wu:j? %eng %spa ? bien, se termino el papel. C k'o: jun chik. %mor k'o: jun chik. %eng %spa hay otro. R le: jun chik xinq'o'oh le'. %mor le: jun chi-k x-0-in/q'o'-oh le'. %eng the one other-T comp-3A-1E/paint-Ttv there. %spa el otro, lo pinte. S k'u le k'ut Chaya:. %mor k'u le k'ut Chaya:. %eng %spa si curate Ros. R xeku'la k'ut xa (cha') Cha:ya. %mor xeku'la k'ut xa (cha') Cha:ya. %eng %spa si curate dice Ros. *R4-46 R xa: ju kuk'ayij kane jun ab'aj. %mor xa: ju kuk'ayij kane jun ab'aj. %eng %spa es que va ir a vender ana piedra. R kak'ayij katim b'ij ponin che le. *** %mor kak'ayij katim b'ij ponin che le. %eng %spa lo vamos a vender, te lo voy a decir. R qana:n. %mor qana:n. %eng %spa a mama. R chab'ij apuch. %mor chab'ij apuch. %eng %spa diga pues. Ch keb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa 2. R kana mpenah. %mor kana mpenah. %eng %spa esperame. C uhu le crayon. %mor uhu le crayon. %eng %spa el crayon. R ay, ala. %mor ay, ala. %eng %spa oy. C xattzaqik. %mor xattzaqik. %eng %spa te caistes. R ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch xaj jan chik. = xaj jan chik. %mor *ch-0-*aw/esa-j ju:n chik. %eng %spa solo uno. Ch j xaj ju:n. = j xaj ju:n. %mor *ch-0-*aw/esa-j ju:n. %eng %spa solo uno. C chawesa:j. %mor chawesa:j. %eng %spa quitalo. Ch xaj. = xaj. %mor *ch-0-*aw/esa-j. %eng dep-3A-2E/take-Ttv. %spa no. C chawea:j. %mor chawea:j. %eng %spa quitalo. Ch no, xa:j jun chik. = no chawesaj jun chik. %mor no *ch-0-*aw/esa-j jun chi-k. %eng no dep-3A-2E/take-Ttv one other-T. %spa quita otro. C no, k'o: taj. %mor no, k'o: taj. %eng %spa no hay. R jun chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. C janipa: k'olik, janipa a la:piz. %mor janipa: k'olik, janipa a la:piz. %eng %spa cuanto hay, cuantos lapiz. Ch < >. = < >. %mor < >. %eng %spa S chakojo' chaya kab'eq'on ta ne lo wa. %mor ch-0-a/koj-o' chaya k-0/b'eq'o'-n ta ne lo wa. %eng dep-3A-2E/use-Tdep chaya incomp-3A/paint-antipass neg emph part part. %spa lo usas Ros, creo que no pinta. R kaq'o taj. (= kaq'o'n taj). %mor k-0/q'o'-*n ta-j. %eng incomp-3A/paint-antipass neg-T. %spa no pinta. S no'. %mor no'. %eng %spa no. R kaq'o taj. (= kaq'o'n taj). %mor k-0/q'o'-*n ta-j. %eng incomp-3A/paint-antipass neg-T. %spa no pinta. R ri a ra chaq'o' ku le jun ri ri'. %mor ri a ra chaq'o' ku le jun ri ri'. %eng %spa aqui, vas a pintar esto. R si chaq'o' k'u te q'o le jun. %mor si chaq'o' k'u te q'o le jun. %eng %spa aqui. R ke:j, q'o le jun ke:j. %mor ke:j *ch-0-*a/q'o le jun ke:j. %eng horse dep-3A-2E/paint the one horse. %spa pinta al caballo. Ch 'o. = 'o. %mor *k-0-*in/*q'o'-oh. %eng incomp-3A-1E/paint-Ttv. %spa lo pinta. C tz'ikin. %mor tz'ikin. %eng %spa pajaro. R utz le: junaj riri le kaq'o' cha na:n. %mor utz le: junaj riri le kaq'o' cha na:n. %eng %spa esta bien esto, lo pintos dice. *R4-47 R kaq'o'oh cha'. %mor k-0-a/q'o'-oh /cha'. %eng incomp-3A-2E/paint-Ttv /say. %spa pinta dice. C ja chike. %mor ja chike. %eng %spa cual. R < >. %mor < >. %eng %spa Ch kat, ab' uwach. = kat, ab' uwach. %mor kat, ab' uwach. %eng %spa mano, su cara. R tioxkala. %mor tioxkala. %eng %spa gracias. C oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. Ch xik' o. = xik' o. %mor xik' o. %eng %spa gavilan. C waqib'. %mor waqib'. %eng %spa 6. S kejeb'. %mor kejeb'. %eng %spa 4. C kejeb'. %mor kejeb'. %eng %spa 4. Ch jeb' uwach, jeb' uwach. = jeb' uwach, jeb' uwach. %mor jeb' uwach, jeb' uwach. %eng %spa 2 closes. C job'. %mor job'. %eng %spa 5. S je ku'an e ri ri' al cha:y. %mor je ku'an e ri ri' al cha:y. %eng %spa a si hace esto Ros. C job'. %mor job'. %eng %spa 5. Ch u jeb'. = u jeb'. %mor u jeb'. %eng %spa 4. C job'. %mor job'. %eng %spa 5. R chi ri lox, chi ri'. %mor chi ri lox, chi ri'. %eng %spa aqui, aqui. C kaya: le: q'ayes. %mor kaya: le: q'ayes. %eng %spa dale hierba. R keb' wa' kib'eh. %mor keb' wa' kib'eh. %eng %spa creo que es 2. C le: q'aye:s, yei. %mor le: q'aye:s, yei. %eng %spa la hierba. C le q'aye:s, a utz, utz wan. *** %mor le q'aye:s, a utz, utz wan. *** %eng %spa la hierba, esta bien. R utz... %mor utz... %eng C keb' mas q'aye:s muq'aye:s. %mor keb' mas q'aye:s muq'aye:s. %eng %spa 2 mas hierba mi hierba. R as nu, as nu, asutin... %mor as nu, as nu, asutin... %eng %spa que. Ch Pe'l tach. = Pe'l tach. %mor Pe'l tach. %eng %spa Ch le: wo:ta. = le: wo:ta. %morle wota. %eng %spa la bota. Ch laj taj, laj taj. = m karaj taj. %mor *m *k-0-r/aj ta-j *m *k-0-r/aj ta-j. %eng neg incomp-3A-3E/want neg-T neg incomp-3A-3E/want neg-T. %spa no quiere. R kapetik e le. %mor k-0/pet-ik e le. %eng %spa viene ve. *R4-48 Ch kaj taj. = karaj taj. %mor k-0-*r/aj ta-j. %eng incomp-3A-3E/want neg-T. %spa no quiere. Ch ah la:pis in. = le nu la:pis in. %mor ah *le *nu-la:pis in. %eng exc the 1E-pen 1A. %spa mi lapiz mio. C ji la:pis at. %mor ji la:pis at. %eng %spa asi, tu lapiz. R chaq'o'o k'u le: jana. %mor chaq'o'o k'u le: juana. %eng %spa pinta a juana. Ch no' in. = no' in. %mor no' in. %eng %spa no, yo. C no'. %mor no'. %eng %spa no. Ch la:pis. = la:pis. %mor la:pis. %eng %spa lapiz. R cha'ana: jun awikil. %mor ch-0-a/b'an-a: jun aw-ikil. %eng dep-3A-2E/do-Tdep one 2E-X. %spa hagalo un..si.. R chana' jun awinak warali. %mor chana' jun awinak warali. %eng %spa haga una tu persona aqui. R ka'an k'u uj e qe warale cha na:n. %mor ka'an k'u uj e qe warale cha na:n. %eng %spa y vamos hacer de nosotros aqui, dice. R ka'an ne qe... %mor ka'an ne qe... %eng %spa mamacita..y vamos hacer. Ch li la:pis wich'. = li la:pis wich'. %mor li la:pis wich'. %eng %spa tu lapiz peque¤o. R e na:n. %mor e na:n. %eng %spa asi mamacita. Ch wich' lapis. = wich' lapis. %mor wich' lapis. %eng %spa peque¤o lapiz. Ch uy chapa' wan cho'oj. = uy chapa' wan cho'oj. %mor uy *ch-0-*a/chap-a' wan /cho'-oj. %eng uy *dep-3A-2E/grab-Tdep juan /fight-nom. %spa agarra, juana pelea. C jas ki'anoh le'. %mor jas ki'anoh le'. %eng %spa que es lo que hace. R an nulaq. %mor an nulaq. %eng %spa tengo mi vaso (trosto). R kaq'ano ri aSa'n, le le jun ri'. %mor kaq'ano ri aSa'n, le le jun ri'. %eng %spa vas a pintar esto Santos, este uno. R jun celeste le'. %mor jun celeste le'. %eng %spa un celeste. R awale jewa le'. %mor awale jewa le'. %eng %spa aqui ve. C ke:l la juni. %mor ke:l la juni. %eng %spa sale este uno. Ch ke:l. = ke:l. %mor k-0/e:l. %eng %spa sale. C ke:l. %mor ke:l. %eng %spa sale. Ch wan kojo'. = wan chakojo'. %mor wan *ch-0-*a/koj-o'. %eng juana dep-3A-2E/use-Tdep. %spa juana vamos. J man, pero chawi yi'ej inh. %mor man, pero chawi yi'ej inh. %eng %spa pero esperate. J saj ewa' a. %mor saj ewa' a. %eng %spa venga aca. C a yai. %mor a yai. %eng %spa a si. Ch o, warlik. = jo' je wari. (or = xwarik.) %mor /jo' jewari. %eng /go overhere. %spa se durmio. R po:t. %mor po:t. %eng %spa foto. *R4-49 C le apolo at. %mor le apolo at. %eng %spa tu foto tuyo. R lupota laka:l. %mor lupota laka:l. %eng %spa la foto del ni¤o. Ch o warik jo' jewari'. = o warik jo' jewari'. %mor /jo *x-0/war-ik /jo' jewari'. %eng %spa durmio. R le, le le. %mor le, le le. %eng %spa ese. R a:y. %mor a:y. %eng %spa bay. R < >. %mor < >. %eng %spa Ch c'omo. = c'omo. %mor c'omo. %eng %spa como. R q'an ju:n. %mor q'an ju:n. %eng %spa es amarillo el uno. Ch com utat. = com utat. %mor com u-tat. %eng %spa como es su papa. S inn se lu wa hi... *** %mor inn se lu wa hi... %eng %spa es que es esto. S jachin k'ut al Rosaria. %mor jachin k'ut al Rosaria. %eng %spa quien es Rosaria. C in cho'qoq. *** %mor in cho'qoq. *** %eng %spa yo diga. S ma'kawesaj ta luwaq'. %mor ma'kawesaj ta luwaq'. %eng %spa no vas a sacar mi leugua. S kol lawaq'. *** %mor kol lawaq'. *** %eng %spa va a palir tu lengua. R kamala: peloq. %mor kamala: peloq. %eng %spa traigalo. S cha'na', cha'ma' kioqanar taj. %mor cha'na', cha'ma' kioqanar taj. %eng %spa traigalo, para que no se acuerde. S a utz b'a na:n kinxa jun alen. %mor a utz b'a na:n kinxa jun alen. %eng %spa esta bien se¤ora, le di un centavo. S kinya: jun alinj. %mor kinya: jun alinj. %eng %spa doy centavo. R kxya jun alen a xa'n cha'. %mor k-0-u/ya' jun a-len a xa'n /cha'. %eng %spa te va dar un centavo. Ch jun chik le'. = jun chik le'. %mor jun chik le'. %eng %spa un otro ve. S un k'u la xe:l. %mor un k'u la xe:l. %eng %spa y tu tocaya. R un k'u le: qa na:n cha'. %mor un k'u le: qa na:n cha'. %eng %spa y nuestra abuelita dice. Ch jun chik. = jun chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. C jun muye'k. %mor jun muye'k. %eng %spa un muyeco. Ch e na:n. = e na:n. %mor e na:n. %eng %spa a si mamacita. R no'. %mor no'. %eng %spa no. S utza la. %mor utza la. %eng %spa esta bien. Ch < > u na:n ta u'na:n ta. = < > u na:n ta u'na:n ta. %mor < > u na:n ta u'na:n ta. %eng %spa manta. R uy keb'achih. %mor uy keb'achih. %eng %spa uy ya son 2. *R4-50 C keb'. %mor keb'. %eng %spa 2. Ch keb', keb' achih. = keb', keb' achih. %mor keb', keb' achih. %eng %spa 2, 2 se¤or. C kajeb'. %mor kajeb'. %eng %spa 4. Ch keb' achih. = keb' achih. %mor keb' achih. %eng %spa 2, se¤or. C a je'. kajeb' y jun muye'k. %mor a je'. kajeb' y jun muye'k. %eng %spa asi, a y un mu¤eco. R chab'ij b'a chareh e a kaya:. %mor chab'ij b'a chareh e a kaya:. %eng %spa diga a el, y das. R chuweh le: ri ri' cho'qok. %mor chuweh le: ri ri' cho'qok. %eng %spa a mi esto, diga. Ch b'ul ko in oy. = b'ur k'o in. %mor b'ul /k'o: in oy. %eng %spa burra, yo estoy. R ch'a:w k'u te. ama kaya: choqe %mor ch'a:w k'u te. ama kaya: choqe %eng %spa habla pues. no vas a dar mi R le riri' cho'qo k'ut. cha kuya: %mor le riri' cho'qo k'ut. cha kuya: %eng %spa este, diga pues, asi te lo va R kan chaweh na:. cha k'u. %mor kan chaweh na:. cha k'u. %eng %spa a dar mamcita, asi da. R k'o:lik e o jun muda wa' re'. %mor k'o:lik e o jun muda wa' re'. %eng %spa esta ve, una muda. R karil ta wa'q'e. ama: kaya: kan %mor karil ta wa'q'e. ama: kaya: kan %eng %spa creo que no ve, no me lo vas R chaqeh cho'qa: k'ut. %mor chaqeh cho'qa: k'ut. %eng %spa a dejar, diga pues. Ch jeh. = chaqeh. %mor chaq eh. %eng %spa hermana. R ama kaya: kan chareh cho'qok. %mor ama kaya: kan chareh cho'qok. %eng %spa no le vas a dejar diga. C ka'an. utz kawiloh? %mor ka'an. utz kawiloh? %eng %spa vas hacer bueno, lo vas bien. R ama kaya: kan chuweh kacha'. %mor ama kaya: kan chuweh kacha'. %eng %spa no me lo vas a dejar diga? R ama kaya: kan chuweh cho'qa: k'ut. %mor ama kaya: kan chuweh cho'qa: k'ut. %eng %spa no me lo vas a dejar diga. S al Cha:y. %mor al Cha:y. %eng %spa Ros. R al Cha:y cha? ay ma kuta ay, ay. %mor al Cha:y cha? ay ma kuta ay, ay. %eng %spa Ros dice, ay no oye. R b'uro. %mor b'uro. %eng %spa burra. S k'a. %mor k'a. %eng %spa es acido. R < > pa. %mor < > pa. %eng %spa Ch m. chis. = m. chis. %mor m. chis. %eng %spa chix. S ni moda katijoh'. %mor ni moda katijoh'. %eng %spa por que lo comes. Ch m chis. = m chis. %mor m chis. %eng %spa chis. R a ma kaya kan chaqe le jun. %mor a ma kaya kan chaqe le jun. %eng %spa nos vas a dejar a nosotros. R wuje kalcho'qok. %mor wuje kalcho'qok. %eng %spa ese libro diga. *R4-51 R ama kaya: kan chiqeh cho'qok. %mor ama kaya: kan chiqeh cho'qok. %eng %spa nos vas a dejar a nosotros diga. Ch m chis. = m chis. %mor m chis. %eng %spa chix. R sib'alaj tiro. %mor sib'alaj tiro. %eng %spa es muy de altira (picara). C chix. %mor chix. %eng %spa chix. Ch chis a m, chis. = chis a m, chis. %mor chis a m, chis. %eng %spa chix. C chis cha:t. %mor chis cha:t. %eng %spa chix cama. Ch m chis. = m chis. %mor m chis. %eng %spa chis. S chis ch'aj achi cha alih. %mor chis ch'aj achi cha alih. %eng %spa chis tu cara dice muchacha. Ch mn. chis m chis m chis. = mn. chis m chis m chis. %mor mn. chis m chis m chis. %eng %spa chisc. R < >. %mor %eng %spa R powij loq chixin tza:qik. *** %mor powij loq chixin tza:qik. %eng %spa me empujaron y me cai. Ch le: wich' me'le. = le: wich' muye'k. %mor le: wich' muye'k. %eng %spa el peque¤o mu¤eco. C le: witz'a muye'k. %mor le: witz'a muye'k. %eng %spa el mu¤eco peque¤o. Ch to:s, keb'e:k. = to, keb'ek. %mor to k-e/b'e-ik. %eng X incomp-6A/go-Tiv. %spa se van. R xaq q'ojom lin taq le:tra. %mor xaq q'ojom lin taq le:tra. %eng %spa solo musica las mu¤eco. R kalcha. %mor kalcha. %eng %spa diga. Ch pele. = pele. %mor pele. %eng %spa mira. R le tus amiga ro. %mor le tus amiga ro. %eng %spa si tus amigos. C ah, utz. chawesaj ri crayon. %mor ah, utz. chawesaj ri crayon. %eng %spa esta bien si pacas el crayon. R b'ay (qachuqta kan che le qa letra cha). %mor b'ay (qachuqta kan che le qa letra cha). %eng %spa de muestra letra dice. Ch < >. = < >. %mor < >. %eng %spa R kaq'o'o k'u la' lale'. te k'u ka %mor kaq'o'o k'u la' lale'. te k'u ka %eng %spa pinta eso. despues le muestros R kut chwa le mu'x. le mu'x %mor kut chwa le mu'x. le mu'x %eng %spa al ladino, al ladino R na:n. kaq'o'oh le: jun "A" cha'. %mor na:n. kaq'o'oh le: jun "A" cha'. %eng %spa mama, pinta la "A" dice. R chaq'o'oh le: jun "A" cha'. %mor chaq'o'oh le: jun "A" cha'. %eng %spa pinta chana "A" dice. R kin'an inaj arelo:j chirij aqab'. %mor kin'an inaj arelo:j chirij aqab'. %eng %spa te voy un veloj en tu mano. C no'. %mor no'. %eng %spa no. Ch a lo' chi'. b'atij. = a lo' chi'. b'atij. %mor a lo' /chi' b'atij. %eng %spa a no dice. *R4-52 R no chab'ij b'a' chareh. xe b'a chab'ij %mor no chab'ij b'a' chareh. xe b'a chab'ij %eng %spa no digale, solo digale. R chareh ama kate' jun rat pale:. %mor chareh ama kate' jun rat pale:. %eng %spa no te vas un rato en. R wacho:ch cho'qa chareh. %mor wacho:ch cho'qa chareh. %eng %spa mi cosa dile. Ch ek lat achoch. = a ma kate: jun rat pa wacho:ch. %mor *a *ma *k-*at/b'e-!ik *jun rat *pa *w-acho:ch. %eng %spa te vas un rato en la cosa. C si. %mor si. %eng %spa si. R jo b'a le: cho'qoq. %mor jo b'a le: cho'qoq. %eng %spa vamos pues diga. Ch jo pa le'. = jo b'a le. %mor /jo b'a le. %eng %spa vamos. C pa xela. %mor pa xela. %eng %spa en xela. R jo ama katt, ama kat'e pa. %mor jo ama katt, ama kat'e pa. %eng %spa vamos, no te vos en. R qacho:ch cha'. %mor qacho:ch cha'. %eng %spa mi cosa diga. Ch tij wa: cho:ch. = katija awa: pa wacho:ch. %mor *k-0-*a/tij-*a *a-wa: *pa *w-acho:ch. %eng %spa vas ir a comer en la casa. C ka:tij wah cha' wocho:ch. %mor ka:tij wah cha' wocho:ch. %eng %spa vas a comer en la casa. S cha:y. %mor cha:y. %eng %spa Ros. Ch maj mah. = maj mah. %mor maj mah. %eng %spa < >. R awuk', la k'u te. %mor awuk', la k'u te. %eng %spa contigo, ya vistes. R ama kaya: chuweh cho'qa: k'ut. %mor ama kaya: chuweh cho'qa: k'ut. %eng %spa me lo vas a dar diga R b'ij k'ut. jo: b'a wuk' pa le nu, pa le nu. %mor b'ij k'ut. jo: b'a wuk' pa le nu, pa le nu. %eng %spa diga pues, vamos conmigo en mi. R kusi'n cho'qok. %mor kusi'n cho'qok. %eng %spa cacina diga. T alih. %mor alih. %eng %spa muchacha. Ch le cara. = le cara. %mor le cara. %eng %spa el carro. R chab'ij k'ut. %mor chab'ij k'ut. %eng %spa diga pues. S le le', le le wila impe' Cha:y. %mor le le', le le wila impe' Cha:y. %eng %spa ese, mira ve Ros. S wila ampe' Cha:y. %mor wila ampe' Cha:y. %eng %spa mira Ros. Ch wantane numpara re mu'x. = wantane numpara re mu'x. %mor wantane numpara re mu'x. %eng %spa es si, es del ladino. R wat. %mor wat. %eng %spa boto. *** Ch jun mu'si. = jun mu'si. %mor jun mu's i. %eng %spa este ladino. S t'u'y opalaj Cha:y. %mor t'u'y opalaj Cha:y. %eng %spa Cara de olla Ros. C jawi k'o wi al Cha:y? ay. %mor jawi k'o wi al Cha:y? ay. %eng %spa en donde esta Ros. R ama kate' jun rat pa ri nukusi'n cho'qo k'ut. %mor ama kate' jun rat pa ri nukusi'n cho'qo k'ut. %eng %spa no te vas un rato en mi cocina. *R4-53 Ch jun la:t a xin. = a kate' jun ra:t pa nukusi'n. %mor *a *k-*at/*'e' jun ra:t pa *nu-kusi'n. %eng %spa te vas un rato a mi cocina. R jas k'u wach e jun ri ri'. %mor jas k'u wach e jun ri ri'. %eng %spa y que es este uno. R enaj awocho:ch. ay, ay. %mor enaj awocho:ch. ay, ay. %eng %spa es mi cosita ay, ay. R jas uwach e jun ri ri? %mor jas uwach e jun ri ri? %eng %spa y que es esto. S Cha:y, ri la wetz'ab'a'l. %mor Cha:y, ri la wetz'ab'a'l. %eng %spa Ros, aqui esta tu juguete. R %morR %eng C ay ya. %mor ay ya. %eng %spa ay.. Ch mi la:pis at, o'. = chaya: nula:pis, at. %mor <*ch-0-*a/*ya'> *nu-la:pis, at. %eng %spa dame mi lapiz Ud. Ch a la:spis at. = awe at le: la:pis. %mor *aw-*e at le: la:pis. %eng %spa es tuyo el lapiz. R q'o'oh kacha'. %mor q'o'oh kacha'. %eng %spa lo pinto diga. Ch la:pix in. = nula:pis in. %mor nu-la:pis in. %eng %spa mi lapiz mio. Ch chik. = chik. %mor chi-k. %eng %spa otro. S qana: juntiro kaq'o'oh. %mor qana: juntiro kaq'o'oh. %eng %spa esperate todo lo vos a pintar. Ch taj chik. = n k'o: ta chik. %mor *n /*k'o: ta-!j chi-k. %eng %spa no esta. C chik. %mor chik. %eng %spa otro. S le ju:n. %mor le ju:n. %eng %spa este uno. Ch kab' u at. = keb' awe at. %mor keb' awe at. %eng %spa 2 tuyos. Ch keb' u at. = keb' awe at. %mor keb' awe at. %eng %spa 2 tuyos. C keb' kut. %mor keb' kut. %eng %spa 2 pues. Ch keb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa 2. C oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. S oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. Ch xib' oat. = oxib' awe at. %mor oxib' *aw-*e at. %eng %spa 3 tuyos. Ch xib' wech in. = oxib' wech in. %mor oxib' wech in. %eng %spa 3 mios. C ah si. %mor ah si. %eng %spa ah si. S le, cha'na: k'ut lawe at. %mor le, cha'na: k'ut lawe at. %eng %spa haga pues el tuyo. S chaq'o'oh chiri ri'. %mor chaq'o'oh chiri ri'. %eng %spa pintalo aqui. Ch no, keb' o at. = keb' awe at. %mor no, keb' *aw-*e at. %eng %spa 2 tuyos. S oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. *R4-54 C oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. Ch xib' u at. = oxib' awe at. %mor oxib' *aw-*e at. %eng %spa 3 tuyos. S n k'u le: awe at chik? %mor n k'u le: awe at chik? %eng %spa y el tuyo. Ch uy, keb' e wech in. = keb' le: wech in. %mor uy, keb' le: w-e-ch in. %eng %spa 2 son los mios. C no, oxib'. awech in. %mor no, oxib'. awech in. %eng %spa no 3, mio. C awech at. %mor awech at. %eng %spa tuyo. Ch we ta in. = we ta in. %mor we ta in. %eng %spa Ch ma we ta in. = ma we ta in. %mor *ma we ta in. %eng %spa no es mio. C maltio:x. %mor maltio:x. %eng %spa gracias. R < >. %mor %eng %spa Ch aw at. = aw at. %mor aw at. %eng %spa es tuyo. R k'o: chi loq e. %mor k'o: chi loq e. %eng %spa ya esta ve. S Cha:y, Cha:y. chana k'ut. %mor Cha:y, Cha:y. chana k'ut. %eng %spa Ros, Ros, haga pues. S jas uwach e wa' ri? %mor jas uwach e wa' ri? %eng %spa que es esto. Ch chi'x wa ri ri' cha'. = chi'x wa ri ri' cha'. %mor chi'x wa ri ri' /cha'. %eng %spa chix esto dice. R sa'mpe nah. %mor sa'mpe nah. %eng %spa venga. C jun no's. %mor jun no's. %eng %spa un drompipe. R corto. %mor corto. %eng %spa corto. Ch xib' e wech. = oxib' le wech. %mor oxib' le w-e-ch. %eng %spa 3 son los mios. Ch aj taj. ulach! = ka'an taj. %mor *k-0-*a/'an ta-j. %eng %spa no lo hagos. Ch aj taj. = ka'an taj. %mor *k-0-*a/'an ta-j. %eng %spa no lo hagos. R da alah u. swacha la... *** %mor da alah u. swacha la... %eng %spa muchacha que pera eso. Ch xib'. = oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. C keb'. al Cha:y, jas kab'anoh? %mor keb'. al Cha:y, jas kab'anoh? %eng %spa 2 Ros que hace. S pe le kub'ano le'. le le le le. %mor pe le kub'ano le'. le le le le. %eng %spa mira lo que hace. Ch xaj. = kinka'yisaj. %mor *k-0-*in/*ka'y-isa-j. %eng %spa lo saco. S n ka:chap ta k'ut. kachap ta... %mor n k-0-a/chap ta k'u-t. k-0-a/chap ta... %eng %spa no lo tientes, no lo tientes. Ch xaj lu. = kinka'yisaj le lus. %mor *k-0-*in/*ka'y-isa-j *le lus. %eng %spa voy encender la luz. C saj la luz. %mor kuka'yisaj le luz. %eng %spa voy encender la luz. Ch jun. jun li. = jun jun ri'. %mor jun jun ri'. %eng %spa esto uno. *R4-55 C ko'o taj. %mor ko'o taj. %eng %spa no hay. Ch jun. jun kar. = jun. jun kar. %mor jun. jun kar. %eng %spa uno, uno pescado. C n k'o: taj. %mor n k'o: taj. %eng %spa no esta. S k'o: le: kar xia ri'. *** %mor k'o: le: kar xia ri'. %eng %spa esta el pescado ve. Ch u. = u. %mor u. %eng %spa u. C le: kar. %mor le: kar. %eng %spa el pescado. Ch ke:l wa' rli'. = kel le wari. %mor k-0/e:l *le: wari. %eng %spa sale esto. Ch aj wa'rli. = aj wa'rli. %mor /saj jewari. %eng %spa venga. S n k'u le: wa' ri le. %mor n k'u le: wa' ri le. %eng %spa y esto. Ch pal taj. = ma' taj. %mor <*ch-0-*a/k'am-a'> ta-j. %eng %spa no lo lleves. S ma k'o: ta chik. %mor ma k'o: ta chik. %eng %spa ya no esta. C mal taj. %mor mal taj. %eng %spa no lo lleves. S ma k'o: ta chik. %mor ma k'o: ta chik. %eng %spa ya no esta. Ch ma ile taj. = ma ile taj. %mor ma ile ta-j. %eng %spa ya no es. S jas k'u wach kawa:j. %mor jas k'u wach kawa:j. %eng %spa que es lo que quieres. Ch pa'x. = pata:x. %mor pata:x. %eng %spa pato. S ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch pax. = pata:x. %mor pata:x. %eng %spa pato. C k'o: le: pata:x. %mor k'o: le: pata:x. %eng %spa esta el pato. Ch uch. taj wax. = ma utz taj le wari. %mor *ma utz ta-j *le wari. %eng %spa no esta bien esto. *xk'is le cinta R-4