.M:1 .L:66 .X:8 *Al Cha:y 2 .N:2 .H:Al Cha:y 2 $$$ ... .H: .H: .H: .H: *Age 2;9.8 *No of utterances: 363 *MLU: 1.57 *R2-1 C jas kub'i:j le apatax? %mor jas k-0-u/b'i:-j le: a-patax? %eng %spa Que dice tu pato? C kub'i:j k'ut katcha'. %mor k-0-u/b'i:-j k'u-t k-at/cha'. %eng %spa Dice pues diga. N di cha. %mor di 0/cha. %eng dear 3A/say. %spa muchacha. N kattzijon ta ri: mem. %mor k-at/tzijo-n ta ri: mem. %eng incomp-2A/talk-absol neg the dumb. %spa No habla la muda. N je ta k'u le: ku'anoh, kol kub'anoh. %mor je ta k'u le: k-0-u/b'an-oh kol k-0-u/b'an-oh. %eng yes neg emph that incomp-3A-3E/do-Ttv so incomp-3A-3E/do-Ttv. %spa y no hace asi, hace muchas cosas. Ch le puich. = le puich. %mor le puich. %eng %spa Ch < >. = < >. %mor < >. %eng %spa R b'i:j k'ute. = chab'i:j k'ute. %mor *ch-0-*a/b'i:-j k'u-t-e. %eng dep-3A-2E/say-der emph-T-there. %spa Diga pues. Ch we ach. = we ach. %mor we ach. %eng %spa Ch < >. = < >. %mor < >. %eng %spa R pe le ku'ano le. = chawila impe le ku'anoh le. %mor *ch-0-*aw/*il-*a impe le: k-0-u/b'an-oh le. %eng dep-3A-2E/see-Tdp emph rel incomp-3A-3E/do-Ttv there. %spa Mire lo que hace. T kach'aw ta chik. %mor k-0/ch'aw ta chi-k. %eng incomp-3A/talk neg still-T. %spa No habla. T m kach'aw ta chik. %mor m k-0/ch'aw ta chi-k. %eng neg incomp-3A/talk neg still-T. %spa No habla. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. J m kach'aw ta chiki'. %mor m k-0/ch'aw ta chi-k-i'. %eng neg incomp-3A/talk neg still-T-there. %spa no habla. C no. %mor no. %eng Ch lee cha. = lee cha. %mor le: /cha. %eng %spa Ch < >. = < >. %mor < >. %eng %spa J de ch'aw. %mor de ch'aw. %eng C xaq jub'ek. %mor xaq jub'ek. %eng %spa Solo un poco. C xaq jub'ek katcha. %mor xaq jub'ek katcha. %eng %spa Solo un poco diga. C jas kub'ij le apatax? %mor jas kub'ij le apatax? %eng %spa Que dice tu pato? N di cha. %mor di 0/cha. %eng dear 3A/say. %spa muchacha. N jas le kub'i:j apatax cha. %mor jas le k-0-u/b'i:-j a-patax 0/cha. %eng what %spa Que dice el pato dice. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que? N jas le kub'i:j apatax. %mor jas le k-0-u/b'i:-j a-patax. %eng %spa Que dice el pato. R jas kub'ij cha. %mor jas kub'ij cha. %eng %spa Que dice dice. Ch b'ij. = kub'i:j. %mor *k-0-*u/b'i:-j. %eng incomp-3A-3E/say-Ttv. %spa decir. C b'ij. %mor b'ij. %eng C la utz kawiloh... %mor la utz k-0-aw/il-oh. %eng %spa te gusta. Ch utz. = utz. %mor utz. %eng %spa me gusta. C le kinaq? %mor le kinaq? %eng %spa el frijol. *R2-2 Ch naq. = kinaq'. %mor kinaq'. %eng %spa frijol. C la utz karilo le patax le kinaq? %mor la utz karilo le patax le kinaq? %eng %spa Le gusta frijol el pato? Ch si. = si. %mor si. %eng %spa C si? %mor si? %eng %spa R utz? %mor utz? %eng %spa esta bien? Ch utz. = utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. C la kutij kinaq la patax? %mor la kutij kinaq la patax? %eng %spa Come frijol el pato? Ch si. = si. %mor si. %eng %spa R si. %mor si. %eng %spa C la utz karilo le kinaq la patax? %mor la utz karilo le kinaq la patax? %eng %spa Ale gusta frijol tu pato? Ch utz. = utz. %mor utz. %eng %spa le gusta. R utz. %mor utz. %eng %spa le gusta. C la at. %mor la at. %eng %spa es Ud. Ch utch. = utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. C la at. %mor la at. %eng %spa C la at utz? %mor la at utz. %eng %spa Esta Ud bueno? Ch utch. = utz. %mor utz. %eng %spa Estoy bueno. C la katij kinaq at? %mor la katij kinaq at? %eng %spa Come frijol Ud? Ch utch. = utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. R utch chi. %mor utch chi. %eng %spa E jas uwach laweqan le al Rosario? %mor jas u-wa:ch le: aw-eqa-n le: al Rosario. %eng what 3E-face rel 2E/carry-nom the fam Rosario. %spa Que es lo que cargas Ros. J pe jun mek. %mor *ch-0-*aw/*il-*a mpe jun me'k. %eng dep-3A-2E/see-Tdep emph one doll. %spa mu¤eco. C juna mek. %mor juna mek. %eng %spa le at. C Ud. %mor Ud. %eng %spa E jas kub'an le muyek? %mor jas k-0-u/b'an le: muye'k. %eng what incomp-3A-3E/do the doll. %spa Que hace le mu¤eco? Ch no, mek. = no muye'k. %mor no muye'k. %eng %spa no, mu¤eco. E jasa kub'anoh? %mor jasa k-0-u/b'an-oh. %eng what incomp-3A-3E/do-Ttv. %spa Que hace? Ch no. = no. %mor no. %eng %spa *R2-3 Ch tij mux. = kutij mux. %mor *k-0-*u/tij mux. %eng incomp-3A-3E/eat swim. %spa nada. C kutij mux? %mor k-0-u/tij mux. %eng incomp-3A-3E/eat swim. %spa nada? R le chuqutal uwach. %mor le chuqutal uwach. %eng %spa esta tapado de la cara. Ch iy. = iy. %mor iy. %eng %spa R xb'antaj le su't le qatat. %mor x-0/b'an-taj le: su't le: qa-ta:t. %eng comp-3A/do-pass2 the cloth the 4E-dad. %spa Ya hicieron, el pa¤uelo de papa. R < >. C tij mux. %mor tij mux. %eng C kutij mux katcha. %mor kutij mux katcha. %eng %spa nada diga. C le at, katij mux? %mor le at, k-0-a/tij mux? %eng %spa Ud nada? Ch tij. = kintijoh. %mor *k-0-*in/tij-*oh. %eng incomp-3A-1E/eat-Ttv. %spa nado. C tij k'ut? = katij. %mor katij. %eng %spa nada pues. C tzij?. = kastzij. %mor %eng %spa de veras. C la katij, la katij. %mor la katij, la katij. %eng %spa Comes, comes. Ch tij mux. = kintij mux. %mor *k-0-*in/tij mux. %eng incomp-3A-1E/eat swim. %spa nado. C la katij ak? %mor la katij ak? %eng %spa Comes puerco? C la katij patax? %mor la katij patax? %eng %spa comes pato? Ch tij. = kintijoh. %mor *k-0-*in/tij-*oh. %eng incomp-3A-1E/eat-Ttv. %spa como. C katij lapatax? %mor k-0-a/tij le: a-patax? %eng %spa Comes tu pato? C ay ya. %mor ay ya. %eng Ch xi. = xi. %mor xi. %eng %spa si. (Rosaria put duck in her mouth.) C katij k'ut. %mor k-0-a/tij k'u-t. %eng %spa Comes pues. E k'u lanan a Rosario? %mor k'u le: a-na:n a Rosario. %eng asfor the 2E-mom fam Rosario. %spa y tu mama Ros. E Rosario. %mor rosario. %eng rosario. %spa E k'u la nan? %mor k'u la nan? %eng %spa y tu mama. E jawi: xe wi la nan? %mor jawi: x-0/b'e: wi le: a-na:n. %eng where comp-3A/go proloc the 2E-mom. %spa Donde se fue tu mama? Ch le luk al tul. = xee ruk' al tur. %mor *x-0/b'e: r-u:k' al tur. %eng comp-3A/go 3E-with fam tur. %spa Se fue con Ventura. E eh? jah? %mor eh? jah? %eng %spa Ch lok ti'. = xuloq' ti'j. %mor *x-0-*u/loq' ti'j. %eng comp-3A-3E/buy meat. %spa Compro carne. J xuloq'o ti'ij chah. %mor x-0-u/loq'-oh ti'ij /chah. %eng comp-3A-3E/buy-Ttv meat /say. %spa Compro carne dice. *R2-4 Ch m. = m. %mor m. %eng %spa si. C la kutij kayes le ara:tz, awa:tz? %mor la kutij kayes le ara:tz, awa:tz? %eng %spa Come hierbas tu hermana? Ch xip. = xip. %mor xip. %eng %spa si. R xi chi. %mor xi chi. %eng C jas kutij le awatz? %mor jas kutij le awatz? %eng %spa Que come tu hermana? Ch no, ab'. = no, ab'. %mor no, ab'. %eng %spa C ab', jachike ab'. %mor ab', jachike ab'. %eng Ch no'. = no'. %mor no'. %eng %spa J ti'ij cha. %mor ti'ij cha. %eng %spa Carne dice. Ch tij. = tij. %mor tij. %eng %spa carne. C tij?, tij qab', aq'ab'. %mor tij?, tij qab', aq'ab'. %eng %spa Ch si. = si. %mor si. %eng %spa C tij raqab'. %mor tij raqab'. %eng %spa Es carne tu mano. C janipa le le? %mor janipa le le? %eng %spa Quanto es eso? Ch xaq, xaq, xaq. = xaq, xaq, xaq. %mor xaq, xaq, xaq. %eng %spa solo, solo, solo. Ch ab' muxab'. = ab' muxab'. %mor ab' muxab'. %eng %spa R xinco katcha. %mor xinco katcha. %eng %spa cinco diga. R xinco katcha. %mor xinco katcha. %eng %spa cinco diga. R chapa k'ut al chay le. %mor *ch-0-*a/chap-a k'u-t al cha:y le:. %eng dep-3A-2E/grab-Tdep emph-T fam cha:y there. %spa agarro Ros pues. C janipa le le? %mor janipa le le? %eng %spa Quanto es eso? R di cha. %mor di cha. %eng %spa muchacha dice. Ch 6. = 6. %mor 6. %eng %spa R joropa luwi awokan che. %mor joropa le: u-wi: aw-okan che. %eng howmany the 3E-hair 2E-toe foot. %spa Quanto son los dedos de tus pies? Ch 6. = 6. %mor 6. %eng %spa R cinco katcha. %mor cinco katcha. %eng %spa 5 diga. Ch cinc. = cinc. %mor cinc. %eng %spa cinco. R cinca. %mor cinca. %eng %spa cinco. C cinca. %mor cinca. %eng %spa cinco. C jas ub'i lele?. %mor jas ub'i lele?. %eng %spa Como se llama ese? Ch no an. = rakan. %mor no *r-aqa:n. %eng no 3E-leg. %spa pie. *R2-5 R an chi. %mor an chi. %eng %spa C k'o jun cuent pa Ingles. %mor k'o jun cuent pa Ingles. %eng %spa Hay un cuento en Ingles. C we le le jun aq, jun alaj aq. %mor we le le jun aq, jun alaj aq. %eng %spa Si es que el coche, un cerdo peque¤o. Ch ay chuj. = ay chuj. %mor ay chuj. %eng %spa R ah. %mor ah. %eng Ch chuk. = chuk. %mor chuk. %eng %spa C y lele alaj aq. %mor y lele alaj aq. %eng %spa y ese coche peque¤o. Ch ay a chu. = ay a chu. %mor ay a chu. %eng %spa C le le alaj. %mor le le alaj. %eng %spa ese coche. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa C y lele ka'e pa k'ayib'al. %mor y lele ka'e pa k'ayib'al. %eng %spa Se va en el mercado. C y lele ka'e choroch. %mor y lele ka'e choroch. %eng %spa Se va en su casa. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa C y lele. %mor y lele. %eng %spa y eso. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa C kutij ti'j. %mor kutij ti'j. %eng %spa Come carne. C y lele na kutij taj. %mor y lele na kutij taj. %eng %spa y eso no come. C y lele ka'oq wiwiwi. %mor y lele ka'oq wiwiwi. %eng %spa y eso llora "wi wi wi". C pa le b'eh choroch. %mor pa le b'eh choroch. %eng %spa en el camino enfrente esa casa. C jas kub'ij lele? %mor jas kub'ij lele? %eng %spa Que dice eso? R jas kub'ij cha, di cha. %mor jas kub'ij cha, di cha. %eng %spa Que dice? dice, muchacha. R chab'ij k'ut. %mor chab'ij k'ut. %eng %spa Diga pues. C a utz awach? %mor a utz awach? %eng %spa Estas bien? R utz chaqoq. %mor utz chaqoq. %eng %spa Estoy bien diga. R utz chatchoqa k'ut. %mor utz chatchoqa k'ut. %eng %spa Estoy bien diga lo pues. R utz chatchoqa k'ut. %mor utz ch-at/cho'q-a k'u-t. %eng good dep-2A/say-Tdep emph-T. %spa Estoy bien diga lo pues. C la patax. %mor la patax. %eng %spa tu pato. C jas kub'an la patax? %mor jas kub'an la patax? %eng %spa Que hace tu pato. Ch na:n, lik mux le. = na:n k'olik mux le. %mor na:n /*k'o:-l-ik mux le. %eng mom exist-pos-Tiv ladino there. %spa mama, hay nado. *R2-6 N ah. %mor ah. %eng %spa C saqarik nan. %mor saqarik nan. %eng %spa Buenos dias se¤ora. N saqarik, ya xatulik? %mor /saq-ar-ik, ya x-at/ul-ik. %eng white-vb-Tiv now comp-2A/arrive-Tiv. %spa Buenos dias, ya llegaste? C ah si. %mor ah si. %eng %spa N na natal ta chi chuwe we katpetik. %mor na natal ta chi chi-w-e we k-at/pet-ik. %eng neg clear neg yet to-1E-poss rel incomp-2A/come-Tiv. %spa Ya no me he acordado que ibas a venir. C no. %mor no. %eng %spa Ch naan le. = naan le. %mor naan le. %eng %spa mama, mire. N no amalaya la k'ut le. %mor no amalaya la k'ut le. %eng %spa mira pues. N xattzijona k'ute. %mor x-at/tzijo-n-a k'u-t-e. %eng comp-2A/talk-absol-Tiv emph-T-there. %spa habla pues. C kojtzijon utz. %mor k-oj/tzijo-n utz. %eng %spa C utz kojtzijonik. %mor utz k-oj/tzijo-n-ik. %eng %spa mejor hablemos. N chattzijona ruk'. %mor ch-at-tzijo-n-a r-u:k'. %eng %spa Habla con el. N entonces katch'aw la. %mor entonces k-at/ch'aw la. %eng %spa entonces te va a hablar. C ruk' le oxib' ak'alab'. %mor ruk' le oxib' ak'alab'. %eng %spa con los tres ni¤os. N huh, chattzijona k'ut, al chayo. %mor huh ch-at/tzijo-n-a k'u-t al chayo. %eng huh dep-2A/talk-absol-Tdep emph-T fam cha:y. %spa Habla pues Ros. C le altoma:b'. %mor le altoma:b'. %eng %spa los muchachas. C chattzijona k'ut. %mor chattzijona k'ut. %eng %spa Habla pues. Ch y, y xej. = y, y xej. %mor y, y xej. %eng %spa Ch xej wih. = xej wih. %mor *x-0-*u/xe'j w-ib'. %eng %spa Tengo miedo. R kate reloq. %mor kate reloq. %eng %spa Lo signes. N ma k'o ta wuk'aam. %mor ma /k'o: ta w-u/k'am-am. %eng %spa No traes nada. N xa ti'j le riri. %mor xa ti'j le riri. %eng %spa Es carne este. N chaya le, a katij larros le? %mor chaya le, a k-0-a/tij le arros le? %eng %spa Ros, vas a comer el arroz? N larros le. %mor le arros le. %eng %spa el arroz. R < >. N sib'ilaj at ab'usiva... %mor sib'ilaj at ab'usiva... %eng %spa Ud es muy abusivo. N sib'ilaj k'an al Rosario. %mor sib'ilaj k'an al Rosario. %eng %spa Es muy brava, Ros. N jumpe che rub'anik. %mor jumpe che r-u/b'an-ik. %eng %spa Ella estuvo para hacer lo. N jawila le xa ti'j xinloq' loq. %mor /j-0-aw/il-a le xa ti'j x-0-in/loq' la-oq. %eng %spa Anda a ver que solo es carne lo que compre. C la karaj le unan? %mor la karaj le unan? %eng %spa Quiere su mama? *R2-7 J no, karaj kach'awik ra ak'al. %mor no, karaj kach'awik ra ak'al. %eng %spa Quiere hablar el ni¤a. J per que lere lare xa koq'ik. %mor per que lere lare xa koq'ik. %eng %spa pero ella esta llorando. C ah je'. %mor ah je'. %eng %spa C pero jasche xa koq'ik. %mor %eng %spa Porque llora? J are karilo kas le ruk'am. %mor are karilo kas le ruk'am. %eng %spa Esta viendo lo que trae. J le nu nan. %mor le nu nan. %eng %spa mi mama. C ah ya. %mor ah ya. %eng %spa J ah je. %mor ah je. %eng %spa kuto... C la karaj le arros? %mor la karaj le arros? %eng %spa Quiere arroz? J karaj cha. %mor karaj cha. %eng %spa Quiere. C k'ax le ak'alab'. %mor k'ax le ak'alab'. %eng %spa Cuesta los ni¤os. C le alaj ak'al. %mor le alaj ak'al. %eng %spa El ni¤o peque¤o. J le k'ax. %mor le k'ax. %eng %spa Cuesta. J jas ku an ririri? %mor jas ku an ririri? %eng %spa Que hace esto? C aretaq k'o jun sonido chech le tzijonik. %mor aretaq k'o jun sonido chech le tzijonik. %eng %spa Cuando hay un sonido de hablar. C le luz k'o, indicaca k'olesonido. %mor le luz k'o, indicaca k'olesonido. %eng %spa hay que indica el sonido. R a kattzijon k'ut le? %mor a kattzijon k'ut le? %eng %spa Vas a hablar pues. C a je, %mor a je, %eng %spa we kattzijon k'o le luz. C Si hab'las, esta la luy. %mor Si hab'las, esta la luy. %eng R chattzijon mpe le. %mor chattzijon mpe le. %eng %spa Habla pues. C kawilo? %mor kawilo? %eng %spa Ves? R a je, kawilo. %mor a je, kawilo. %eng %spa si, miras. R kuya vuelta le. %mor kuya vuelta le. %eng %spa Dar vueltas. R a tajin kattzijonik e? %mor a tajin kattzijonik e? %eng %spa Estas hablando. C si, we k'o.. %mor si, we k'o.. %eng %spa si hay. R jas uwach le kub'ij le ak'al? %mor jas uwach le kub'ij le ak'al? %eng %spa Que es lo que dice la ni¤a? C y despues le emilio ruk'in, wuk'in. %mor y despues le emilio ruk'in, wuk'in. %eng %spa y despues Emilio conmigo. C kattzib'an jas, jas kab'ij le le winaq chiri. %mor kattzib'an jas, jas kab'ij le le winaq chiri. %eng %spa kaqatzibaj jas kikibij le winaq chiri. C Escrib'emos qoque dicen las personas aqui. %mor Escrib'emos qoque dicen las personas aqui. %eng *R2-8 C le at, le ana, le awatz. %mor le at, le ana, le awatz. %eng %spa Ud, tu mama, tu hermana. R a tajin kattzijonik kachari? %mor a tajin kattzijonik kachari? %eng %spa Estas hablando dice? C ah, je'. %mor ah, je'. %eng %spa C rojonel. %mor rojonel. %eng %spa C y despues, kinban estudiar jas kubij. %mor %eng %spa y despues voy a estudiar que lo que dice. C le. %mor le. %eng %spa R kab'ij jeri. %mor kab'ij jeri. %eng %spa vas a decir asi. C no. %mor no. %eng R no kinchob' taj jass kinb'an chare. %mor no kinchob' taj jass kinb'an chare. %eng %spa No se que es lo que voy a hacer. R cha na chimpe at le. %mor cha na chimpe at le. %eng %spa Haga lo otra vez Ud. C xaq le kaq. %mor xaq le kaq. %eng %spa Solo el rojo. C no, no n k'o ta modo. %mor no, no n k'o ta modo. %eng %spa No hay manera. R na k'o ta chi modo. %mor na k'o ta chi modo. %eng %spa No hay manera. R cha anampe le jas ri kaan at. %mor cha anampe le jas ri kaan at. %eng %spa Hago como le haces tu. R charech. %mor charech. %eng C ah, kinb'an estudiar jachike manera. %mor ah, kinb'an estudiar jachike manera. %eng %spa Voy a estudiar de que manera. C le le, awak, le a chaq. %mor le le, awak, le a chaq. %eng %spa tu hermana menor. C kamajij kach'awik. %mor kamajij kach'awik. %eng %spa Empieza hablar. R jasikij kulok lal Rosaria cha di cha. %mor jasikij kulok lal Rosaria cha di cha. %eng %spa Anda a llamar el Ros, dice muchacha. R kattzijonik cha. %mor kattzijonik cha. %eng %spa tienes que hablar dice. C rumal xa, xa kach'aw pa le witza. %mor rumal xa, xa kach'aw pa le witza. %eng %spa Porque solo habla en palabras peque¤as. C palab'ras, le witza tzij. %mor palab'ras, le witza tzij. %eng %spa pababras peque¤as R al lale chatampe le ku ano le jun wari. %mor al lale chatampe le ku ano le jun wari. %eng %spa muchacha oiga que es lo que hace esto. R chatampe le ku ana le. %mor chatampe le ku ana le. %eng %spa Oiga que es lo que hace. R chana, chimpe juntira le. %mor chana, chimpe juntira le. %eng %spa Haga otra vez. C la katijo. %mor la katijo. %eng %spa Lo comes. C a katijo carn. %mor a katijo carn. %eng %spa Comes carne. R a'an chimpe juntira. %mor a'an chimpe juntira. %eng %spa Haga otra vez. R cha'ana chimpe juntira chuwach kuto cha. %mor cha'ana chimpe juntira chuwach kuto cha. %eng %spa Haga otra vez enfrente, lo oiyo dice. *R2-9 C ah no. %mor ah no. %eng C xaq kinwaj kinban gravar. %mor %eng %spa Solo quiero gravar lo. C jas kubij lele. %mor %eng %spa que dice eso. C kubij k'ut. %mor %eng %spa dice pues. C la patax? la patax. %mor %eng %spa tu pato,, tu pato. C jas, jachike, jas ubi le patax? %mor %eng %spa Como se llama el pato? R di cha, jas ub'i la patax? cha. %mor di cha, jas ub'i la patax? cha. %eng %spa Muchacha, como se llama tu pato dice. N chaya cha, jas ub'i le patax? cha. %mor chaya /cha', jas u-b'i le patax? /cha'. %eng %spa Ros, como se llama el pato dice. N jun patax kcha al chaya. %mor jun patax k-0/cha' al chaya. %eng %spa un pato diga Ros. C jas ub'i la patax? %mor jas ub'i la patax? %eng %spa Como se llama el pato? N < >. %mor %eng %spa R xule jun ixoq le. %mor xule jun ixoq le. %eng %spa llego esa mujer. C nk'o taj jun ub'i? %mor nk'o taj jun ub'i? %eng %spa No tiene un nombre? N al chaya cha. %mor al chaya /cha'. %eng %spa Ros dice. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa N chab'ij k'ut jun patax katcha. %mor ch-0-a/b'i:-j k'u-t jun patax k-at/cha'. %eng %spa diga pues un pato diga. R jass ub'i cha. %mor jass ub'i cha. %eng %spa Como se llama dice. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa R al ton choka chare. %mor al ton choka chare. %eng %spa Antonia diga le. R al ton champe le. %mor al ton champe le. %eng %spa Antonia diga le. Ch nan..no, nan. = nan..no, nan. %mor nan..no, nan. %eng %spa mama, no mama. N chinya le jun len cha. %mor ch-0-in/ya' le jun len /cha'. %eng %spa Di un centavo dice. N ama k'o pu le jun len. %mor ama /k'o: pu le jun len. %eng %spa a casa no esta un centavo. N ama kawilo xa posporo le. %mor ama k-0-aw/il-o xa posporo le. %eng %spa en casa lo miras que es fosforo. R nan chi jun nu len. %mor nan chi jun nu len. %eng %spa mama, uno centavo. C in k'o nu kinaq. %mor in k'o nu kinaq. %eng %spa yo tengo frijol. Ch n len. = n len. %mor n len. %eng %spa mi centavo. T ma xkiyua ta nu karamela lal juana le. %mor ma xkiyua ta nu karamela lal juana le. %eng %spa No me dieron los caramelos Juana. N lee k'o jun ak' e. %mor lee /k'o: jun ak' e. %eng %spa Hay una gallina. Ch ax. = ax. %mor ax. %eng %spa *R2-10 Ch jun taroy le. = jun taroy le. %mor jun taroy le. %eng %spa un gallo. C jun ak. %mor jun ak. %eng %spa una gallina. N jun ak. %mor jun ak. %eng %spa una gallina. J b'ij k'ut e. %mor b'ij k'ut e. %eng %spa Diga le. J mpe jun ak'e choqoq. %mor mpe jun ak'e choqoq. %eng %spa una gallina diga. Ch 'e ak. = le ak'. %mor le ak'. %eng %spa la gallina. R chawila k'o panoq e. %mor chawila k'o panoq e. %eng %spa Mira alli esta. R k'o chi nik'aj la wetzab'al le. %mor k'o chi nik'aj la wetzab'al le. %eng %spa Alli tienes otras juegos. N la k'ut al Rosario le? %mor la k'ut al Rosario le? %eng %spa Ya ha visto Ros. C in k'o kinaq. %mor in k'o kinaq. %eng %spa yo tengo frijol. N kub'an tzib'anik. %mor k-0-u/b'an /tzib'a-n-ik. %eng %spa Escribe. N kawila mpe la kamik. %mor k-0-aw/il-a mpe la kamik. %eng %spa Vas a ver ahora. Ch le pay. = le pal. %mor le pal. %eng %spa juguete. C kinaq, janipa le kinaq. %mor kinaq, janipa le kinaq. %eng %spa frijol, quantos frijoles? T xib' katcha. %mor xib' katcha. %eng %spa tres diga. N keb' katcha. %mor keb' k-at/cha'. %eng %spa dos diga. J ke ek katcha. %mor ke ek katcha. %eng %spa T keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. Ch eb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. C keb'? %mor keb'? %eng %spa dos? Ch nan le. = nan le. %mor nan le. %eng %spa mama, mire. C jawik'o wi le kinaq? %mor jawik'o wi le kinaq? %eng %spa Donde esta el frijol? N chattzijon k'ut, le mus katcha. %mor ch-at/tzijo-n k'u-t, le mus k-at/cha'. %eng %spa Habla pues, el ladino diga. J di cha, jawi k'o wi lee kinaq' chah. %mor di cha, jawi k'o wi lee kinaq' chah. %eng %spa Muchacha, donde esta al frijol. Ch winak. = winak. %mor winak. %eng %spa Ch kinaq. = kinaq. %mor kinaq'. %eng %spa frijol. C jawi k'o wi le kinaq? %mor jawi k'o wi le kinaq? %eng %spa Donde esta el frijol? Ch le'. = le'. %mor le'. %eng %spa alla. R pa juyub' katcha. %mor pa juyub' katcha. %eng %spa en la monta¤a diga. J k'oo pa lee nayla chaqoq. %mor k'oo pa lee nayla chaqoq. %eng %spa Esta en nayla diga. Ch nayah. = nayah. %mor nayah. %eng %spa nayla. *R2-11 C k'o pa paqab'. %mor k'o pa paqab'. %eng %spa Esta en tu mano. C na kutij taj le kinaq. %mor na kutij taj le kinaq. %eng %spa No come el frijol. C kaya le kinaq, chaya le kinaq. %mor kaya le kinaq, chaya le kinaq. %eng %spa Ponga el frijol. C chupam le inaj lemet. %mor chupam le inaj lemet. %eng %spa adentro de la botella. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa R ya kub'ik cha. %mor ya kub'ik cha. %eng %spa Dalo. C a utz. %mor a utz. %eng %spa Esta bien? C la katkowin kawesaj le kinaq? %mor la katkowin kawesaj le kinaq? %eng %spa Puedes sacar el frijol? J chawesaj chi k'u juntira chawesaj e'. %mor chawesaj chi k'u juntira chawesaj e'. %eng %spa Saca otra vez, sacalo. C ay. %mor ay. %eng %spa Ch xi naq' le. = kinaq le. %mor kinaq' le. %eng %spa es frijol. E jaripa raqan k'o chila Rosaria? %mor jaripa raqan k'o chila Rosaria? %eng %spa Quanto hay Ros? E joripa raqan? %mor joripa raqan? %eng %spa Quanto hay? T keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. Ch keb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. C keb', ay. %mor keb', ay. %eng %spa dos. C jas kub'ano? %mor jas kub'ano? %eng %spa que hace? J jas ku ano? cha. %mor jas ku ano? cha. %eng %spa que hace? dice. J kach'aw loq choqoq. %mor kach'aw loq choqoq. %eng %spa Esta hablando diga. Ch chaw, loq. = kach'aw loq. %mor *k-0/ch'aw la-oq. %eng incomp-3A/talk dir-T. %spa Esta hablando. R ch'aw loq chi. %mor ch'aw loq chi. %eng %spa C le k'ax pikan, le kapixk'an pa lemet? %mor le k'ax pikan, le kapixk'an pa lemet? %eng %spa Salta en la botella? Ch tiw, taj. = ma ch'iw taj %mor *ma ch'iw ta-j. %eng neg chick neg-T. %spa no como. Ch chaw, taj. = ma kach'aw taj. %mor *ma *k-0/ch'aw ta-j. %eng neg incomp-3A/talk neg-T. %spa no como. C ah. %mor ah. %eng %spa C xe'e le kinaq. %mor %eng %spa Se fue el frijol. C ay, mattzaq at. %mor %eng %spa No te caigas. E k'o china jun chikri. %mor k'o china jun chikri. %eng %spa Hay otro, aqui esta. E kaya pa le lemet, le. %mor kaya pa le lemet, le. %eng %spa Ponga lo en la botella. *R2-12 Ch jule, apule, pule, pule. = jule, apule, pule, pule. %mor jule, apule, pule, pule. %eng %spa C jawu k'o wi le kinaq? %mor jawu k'o wi le kinaq? %eng %spa Donde esta el frijol. J k'o pa le lamet chaqoq. %mor k'o pa le lamet chaqoq. %eng %spa Esta en la botella diga. Ch met, ah. = met, ah. %mor met, ah. %eng %spa Ch pa le lamet. = pa le lamet. %mor pa le lamet. %eng %spa en la botella. C lemet? %mor lemet? %eng %spa botella. Ch un. = un. %mor un. %eng %spa C ay, jun. %mor ay, jun. %eng %spa ay uno. C jas kub'an? %mor jas kub'an? %eng %spa Que hace? C jas kub'an le kinaq? %mor jas kub'an le kinaq? %eng %spa Que hace el frijol? R katch'aw loq choqa k'ut. %mor katch'aw loq choqa k'ut. %eng %spa Hable, diga. R < >. %mor < >. %eng Ch chaw loq. = kach'aw loq. %mor *k-0/ch'aw la-oq. %eng %spa Diga. J are k'u lub'i le riri alton lub'i katchoqok. %mor are k'u lub'i le riri alton lub'i katchoqok. %eng %spa El nombre de este Antonia es el nombre diga. Ch ton. = al ton. %mor al ton. %eng %spa Antonia. C la katkowin katzuq le la patax. %mor la katkowin katzuq le la patax. %eng %spa Puedes dar a comer tu pato. R di chah. %mor di chah. %eng %spa muchacha. Ch tzuk. = kintzuqu. %mor *k-0-*in/tzuq-*u. %eng %spa Doy a comer. C la kutij le kinaq? %mor la kutij le kinaq? %eng %spa Come el frijol? Ch tij nak. = kutij kinaq. %mor *k-0-*u/tij kinaq'. %eng %spa come frijol. C le patax. %mor le patax. %eng %spa el pato. C la utz karilo le kinaq? %mor la utz karilo le kinaq? %eng %spa Le gusta frijol? Ch xi. = xi. %mor xi. %eng %spa si. Ch lok le? = lok le? %mor lok le? %eng %spa R di sib'ilaj at moleston le. %mor di sib'ilaj at moleston le. %eng %spa muchacha, estas muy molestana. Ch chaw, loq. = kach'aw loq. %mor *k-0/ch'aw la-oq. %eng %spa Habla pues. C ch'aw k'ut. %mor ch'aw k'ut. %eng %spa Habla pues. Ch chaw, taj. = ma kach'aw taj. %mor ma *k-0/ch'aw ta-j. %eng %spa no habla. R cha'ana chi k'ut le. %mor cha'ana chi k'ut le. %eng %spa Haga lo pues. Ch 6h. = 6h. %mor 6h. %eng %spa R chana chi k'ut e. %mor chana chi k'ut e. %eng %spa Haga lo pues. *R2-13 C jas lele? jas lele? %mor jas lele? jas lele? %eng %spa Que es eso? Ch tale. = tale. %mor tale. %eng %spa eso? C jawi ka7e wi le kinaq? %mor jawi k-0/b'e wi le kinaq? %eng %spa Donde se va el frijol? T kinpitz nu mik. %mor kinpitz nu b'ik. %eng %spa Lo voy a empujar. C nu b'ik. *** %mor nu b'ik. %eng %spa Lo voy a empujar. C le kinaq ka e pa k'ay b'al. %mor le kinaq ka e pa k'ay b'al. %eng %spa El frijol se va a mercado. C la xaloq le kinaq? %mor la xaloq le kinaq? %eng %spa Compraste el frijol? Ch xi. = xi. %mor xi. %eng %spa si. C jawi xaloq wi le kinaq? %mor jawi xaloq wi le kinaq? %eng %spa Donde compraste el frijol? Ch to. = to. %mor to. %eng %spa C jawii xaloq wi le kinaq? %mor jawii xaloq wi le kinaq? %eng %spa Donde compraste el frijol? Ch loq. = loq. %mor *x-0-*in/loq'. %eng %spa R in chik kinataranel lok. %mor in chik kinataranel lok. %eng %spa A mi me vas a perseguir. R jab'ij k'ute. %mor jab'ij k'ute. %eng %spa Anda a decir. C jawi xaloq wi le kinaq? %mor jawi xaloq wi le kinaq? %eng %spa Donde compraste el frijol? J xinloq'o pa tienta chqoq. %mor xinloq'o pa tienta chqoq. %eng %spa Compre en una tienda diga. T xinloq' chuwa tiox. %mor xinloq' chuwa tiox. %eng %spa lo compre en la playa. Ch loq', tox. = xinloq chua tiox. %mor *x-0-*in/loq' *chi-*u-*wa tiox. %eng %spa lo compre en la playa. C janipa le kinaq? %mor janipa le kinaq? %eng %spa Quantos frijoles? Ch no, xeta. = no, xeta. %mor no, xeta. %eng %spa siete. R ocho katcha. %mor ocho katcha. %eng %spa 8 diga. C janipa xaya arech le kinaq? %mor janipa xaya arech le kinaq? %eng %spa Quanto te costo el frijol. R chab'ij k'ut cha di cha. %mor chab'ij k'ut cha di cha. %eng %spa Diga lo pues, muchacha. R di nan, chab'ij kopanoq a el alla. %mor di nan, chab'ij kopanoq a el alla. %eng %spa Diga se lo pues. Ch u kanaq? = u kanaq? %mor u kanaq? %eng %spa R asi dice. %mor asi dice. %eng %spa R jabij k'u panok mudo. %mor /j-0-a/b'ij k'u pan-oq mudo. %eng %spa Anda a decir lo muda. R janipa xaya le kinaq katcha. %mor janipa x-0-a/ya' le kinaq' k-at/cha'. %eng %spa Quanto te costo el frijol diga. R bij, mem asaria. *** %mor *ch-0-*a/b'ij, mem asaria. %eng %spa Diga Ross muda. R kaya k'u jun a len. %mor k-0-a/ya' k'u jun a len. %eng %spa Te van a dar un centavo. C a xaya cinc len cheri le kinaq? %mor a xaya cinc len cheri le kinaq? %eng %spa Te costo once centavos el frijol? *R2-14 R le kaqaya jun a len. %mor le kaqaya jun a len. %eng %spa Te vamos a dar un centavo? Ch taq. = taq. %mor taq. %eng %spa que? Ch taq emet. = je taq lemet. %mor je taq lemet. %eng %spa las b'otellass. C le taq amet? %mor le taq amet? %eng %spa Ch xi. = xi. %mor xi. %eng %spa si. C taq kinaq. %mor taq kinaq. %eng %spa los frijoles. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa C nitsi. %mor nitsi. %eng Ch taq met. = je taq lemet. %mor je taq lemet. %eng %spa las botellas. C taq met. %mor taq met. %eng Ch m, xi. = m, xi. %mor m, xi. %eng %spa Ch naj lom. = naj jaron. %mor naj jaron. %eng %spa aguita. N tetzana k'ut chaya. %mor at/etz'an-a k'u-t chaya. %eng %spa Juega pues Ros. N tzijona kok cha. %mor /tzijo-n-a kok /cha'. %eng %spa Habla dice. R tzijona k'ute dicha. %mor tzijona k'ute dicha. %eng %spa Habla dice, muchacha. N e k'o jun taq a o. %mor e /k'o: jun taq a o. %eng %spa Tienes unas tuyas b'otas. N k'o jun taqa, a bota. %mor /k'o: jun taq a bota. %eng %spa Tienes unas tuyas b'otas. C ay. %mor ay. %eng N chatzepela k'ute. *** %mor ch-at/tzep-e la k'u-t-e. %eng %spa Sienta te. R tekukaya jun a jub'a. %mor tekukaya jun a jub'a. %eng %spa Te van a dar despues una agua. C jachike lele? %mor jachike lele? %eng %spa Que es eso? Ch wech, u, at. = a wech k'u at. %mor a wech k'u at. %eng %spa Y es tuyo? N jun wich a ssok le. %mor jun wich a ssok le. %eng %spa un tu. C jas uwach lele? que es eso? %mor jas uwach lele? que es eso? %eng %spa R Rosaria le. %mor Rosaria le. %eng %spa Es Ros. N no mi hija, no no na katij ta le sucio. %mor no mi hija, no no ma k-0-a/tij ta le sucio. %eng %spa No comes el sucio. N xa awetzab'al, kawilo. %mor xa aw/etz'an-b'al, k-0-aw/il-o. %eng %spa solo es tu juguete, ves? N jas e k'o chuwach le. %mor jas e /k'o: chi-u-wach le. %eng %spa Que tiene enfrente? R xutij k'ute al Rosario. %mor xutij k'ute al Rosario. %eng %spa Come pues Ros. N ma'an lixim. %mor ma /b'an le ixim. %eng %spa No hagas el maiz. *R2-15 E jas u kub'anoh? %mor jas u kub'anoh? %eng %spa que hace? Ch m. = m. %mor m. %eng %spa E jas ukub'ano? %mor jas ukub'ano? %eng %spa Que hace? R jas ku ano? cha nan cha. %mor jas k-0-u/b'an-o? /cha nan /cha'. %eng %spa Que hace, dice mamacita dice. Ch i. = i. %mor i. %eng %spa no, paq' wal, li. C jas uwach lele? ay. %mor jas uwach lele? ay. %eng %spa Que es eso? Ch ay, tzuq. = tzaqik. %mor *x-0/tzaq-*ik. %eng %spa se cayo. R jas kuano? cha at Rosario mem. *** %mor jas kuano? cha at Rosario mem. %eng %spa Que hace dice, Ros mude. C nim le akem, nan. %mor nim le akem, nan. %eng %spa Es grande tu tejido mama. T nim kaan nima che le kem. %mor nim kaan nima che le kem. %eng %spa Hacen grande el tejido. Ch lin tij taj. = lin tij taj. %mor lin *k-0-*a/tij ta-j. %eng %spa tal vez no tiene significado. C tzaq le kinaq? %mor tzaq le kinaq? %eng %spa Se cayo el frijol? J al Rosaria chab'ij k'ut cha. %mor al Rosaria chab'ij k'ut cha. %eng %spa Ros diga le pues. E n wi le kinaq k'o chupam al Rosario. %mor n wi le kinaq k'o chupam al Rosario. %eng %spa Esta el frijol lo que esta adentro de Ros. Ch naq' e' pam. = kinaq chupam. %mor kinaq' chupam. %eng %spa frijol adentro. C jun kinaq. %mor jun kinaq. %eng %spa un frijol. C kawaj? %mor kawaj? %eng %spa quieres? C kawaj keb' kinaq? ay. %mor kawaj keb' kinaq? ay. %eng %spa Quieres dos frijoles? R kinwaj choka k'ut. %mor kinwaj choka k'ut. %eng %spa Quiero diga pues. C xaqa, xa jun. %mor xaqa, xa jun. %eng %spa solo uno. E chaya pa le lamet. %mor chaya pa le lamet. %eng %spa Ponga en la botella. Ch em. = em. %mor em. %eng %spa E kaya pa lee lamet. %mor kaya pa lee lamet. %eng %spa lo Pones en la botella. E joropa xeya pa le lamete? %mor joropa xeya pa le lamete? %eng %spa Quanto pusiste en la botella? Ch pa met. = pa le lamet. %mor pa le lamet. %eng %spa en la botella. C pa lemet. %mor pa lemet. %eng %spa en la botella. R keb' choka k'ut. %mor keb' choka k'ut. %eng %spa dos diga. Ch na, at. = na, at. %mor na, at. %eng %spa no7 ab'. C kinwesaj, kinwesaj le kinaq. %mor kinwesaj, kinwesaj le kinaq. %eng %spa Voy a sacar el frijol. *R2-16 C jachike nuqab' k'o wi le kinaq? %mor jachike nuqab' k'o wi le kinaq? %eng %spa En que mano tengo el frijol. C jawi k'o wi le kinaq? %mor jawi k'o wi le kinaq? %eng %spa Donde esta el frijol? C jawi? %mor jawi? %eng %spa donde. E jawii k'u wi lee kinaq' pa lu q'ab'? cha. %mor jawii k'u wi lee kinaq' pa lu q'ab'? cha. %eng %spa Donde esta el frijol en su mano? dice. Ch wi naq'. = jawi k'o wi le kinaq. %mor *jawi /*k'o: wi *le kinaq'. %eng %spa Donde esta el frijol? E pa le june o pa le juni. %mor pa le june o pa le juni. %eng %spa En ese o en este. Ch n. = n. %mor n. %eng %spa R le jun ak'al. %mor le jun ak'al. %eng %spa El ni¤o. C jawi k'o wi? %mor jawi k'o wi? %eng %spa Donde esta? E jawi chi k'u wi? cha. %mor jawi chi k'u wi? cha. %eng %spa Donde esta dice. R pa le jun cha. %mor pa le jun cha. %eng %spa En el uno dice. C k'o taj. %mor k'o taj. %eng %spa No hay. E jawi xe le kinaq? %mor jawi xe le kinaq? %eng %spa Donde se fue el frijol? Ch kinaq'. = kinaq'. %mor kinaq'. %eng %spa frijol. C jawi xe wi... %mor jawi xe wi... %eng %spa Donde se fue... T k'oo pa q'ab' katcha al chay. %mor k'oo pa q'ab' katcha al chay. %eng %spa Esta en tu mano diga Ros. Ch oo ab'. = k'o pa qab'. %mor /k'o: *pa *a-q'ab'. %eng %spa Esta en tu mano. C jachike nu qab'? %mor jachike nu qab'? %eng %spa En que mano? E jachin chikeuqab' k'uwi? cha. %mor jachin chikeuqab' k'uwi? cha. %eng %spa En cual de sus manos esta? dice. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa R jewa. %mor jewa. %eng %spa aqui. R chan? %mor chan? %eng R xak'utu k'ute Emilio. %mor xak'utu k'ute Emilio. %eng %spa Muestra lo que Emilio. R are le juni o are le juni. %mor are le juni o are le juni. %eng %spa Es este o es este? R xa k'u tu k'ute. %mor xa k'u tu k'ute. %eng %spa Muestre lo pues. C ay, k'olik. %mor ay, k'olik. %eng %spa Esta. E jawii chik wi? chah. %mor jawii chik wi? chah. %eng %spa donde estas? dice. Ch wih. *** = jawi. %mor jawi. %eng %spa Donde. E jawii k'u wi lee kinaq'? %mor jawii k'u wi lee kinaq'? %eng %spa Donde esta el frijol? Ch wi naq'. = jawi k'u wi le kinaq? %mor *jawi /*k'o: wi *le kinaq'? %eng %spa Donde esta el frijol? *R2-17 C jawi? lele. %mor jawi? lele. %eng %spa Donde, ese? E chayaa pa lee lamet. %mor chayaa pa lee lamet. %eng %spa Ponga en la botella. C a utz, utz nan. %mor a utz, utz nan. %eng %spa Esta bien, esta bien mama. T utz uwach. %mor utz uwach. %eng %spa Se encuentra bien. R ta sa a al Chaya lu wach. %mor ta sa a al Chaya lu wach. %eng %spa Anda a solear Ros. R le je ka an lele chilinaj awach le. %mor le je ka an lele chilinaj awach le. %eng %spa Me haces a tu carita. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa C no. %mor no. %eng J jab'ij k'ute al Rosario. %mor jab'ij k'ute al Rosario. %eng %spa Anda a decir lo Ros. T kink'am b'i la b'ota. %mor kink'am b'i la b'ota. %eng %spa Voy a llevar tu bota. J jawi k'uwi le kinaq' katcha. %mor jawi k'uwi le kinaq' katcha. %eng %spa Donde esta el frijol, diga. Ch kinaq'. = kinaq'. %mor kinaq'. %eng %spa frijol. E tzaq chirij e patax? %mor tzaq chirij e patax? %eng %spa El cayo encima de los patos. R e qassa lq q'ab' a dios. %mor e qassa lq q'ab' a dios. %eng %spa Que sera esa bomba, dios. Ch a diox. = a diox. %mor a diox. %eng %spa dios. C kinaq. %mor kinaq. %eng %spa frijol. Ch noo. = noo. %mor noo. %eng %spa C no, jasche. %mor no, jasche. %eng %spa porque? Ch ku taj le. = k'o: taj le. %mor /k'o: ta-j le. %eng %spa no hay. C jelale, ay. %mor jelale, ay. %eng %spa por alla. C ay k'odik. %mor ay k'odik. %eng %spa hay. Ch taj ale. = je taq ale. %mor je taq ale. %eng %spa por alla. C le le? %mor le le? %eng %spa ese? Ch taj le. = jetaq ale. %mor jetaq ale. %eng %spa por alla. C le le, ay. %mor le le, ay. %eng %spa ese? C k'otaj. %mor k'otaj. %eng %spa No hay. jawi k'o wi. %mor k'o wi. %eng %spa Donde esta. Ch taj le. = jetaq ale. %mor jetaq ale. %eng %spa por alla. C k'o taj. %mor k'o taj. %eng %spa No hay. Ch le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. *R2-18 C ay, k'olik. %mor ay, k'olik. %eng %spa hay. Ch taj le. = je taq ale. %mor je taq ale. %eng %spa alla. C n k'o taj. %mor n k'o taj. %eng %spa No hay. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. C aya, k'o. %mor aya, k'o. %eng %spa hay. Ch taj le. = jetaq ale. %mor jetaq ale. %eng %spa alla. C le le. %mor le le. %eng %spa ese. Ch taj le. = jetaq ale. %mor jetaq ale. %eng %spa alla. C ay, k'olik. %mor ay, k'olik. %eng %spa Hay. Ch le, lik. = k'olik. %mor le, /*k'o:-l-ik. %eng %spa ese, hay. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. R chab'ij k'ut chare al Rosario. %mor chab'ij k'ut chare al Rosario. %eng %spa Diga le Ros. Ch le, le. = le, le. %mor le, le. %eng %spa ese, ese. C joropa? %mor joropa? %eng %spa Quanto? Ch xete. = xete. %mor xete. %eng %spa 7. C keb' katcha. %mor keb' katcha. %eng %spa dos diga. Ch taj le. = jetaq ale. %mor jetaq ale. %eng %spa alla. C taj le. %mor taj le. %eng Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. C ay. %mor ay. %eng Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. C jun, e jun, jun. %mor jun, e jun, jun. %eng %spa uno. Ch le taj. = jetaq ale. %mor jetaq ale. %eng %spa all. C jun, keb'. %mor jun, keb'. %eng %spa uno, dos. C jun, jun, keb'. %mor jun, jun, keb'. %eng %spa uno, uno, dos. Ch keb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. C keb', jun, jun keb'. %mor keb', jun, jun keb'. %eng %spa dos, uno, uno, dos. Ch un, keb'. = jun keb'. %mor jun keb'. %eng %spa uno, dos. C keb' a kinaq. %mor keb' a kinaq. %eng %spa dos frijoles para ti. Ch keb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. *R2-19 C a pakalik le kinaq? %mor a pakalik le kinaq? %eng %spa Cara el frijol? R paqalik chaqoq di. %mor paqalik chaqoq di. %eng %spa Cuesta diga muchacha. C a pakalik a kinaq? %mor a pakalik a kinaq? %eng %spa Cuesta tu frijol? C pakalik k'ut. %mor pakalik k'ut. %eng %spa Cuesta pues. C kab'an tortillas? %mor kab'an tortillas? %eng %spa Haces unas tortillas? C la kab'an tortillas? %mor la kab'an tortillas? %eng %spa Haces unas tortillass? Ch ah, puk. = ah, puk. %mor ah, puk. %eng %spa C la kab'an wa?] %mor la kab'an wa?] %eng %spa Haces comida? R ku ano chatchoka k'ut. %mor ku ano chatchoka k'ut. %eng %spa Hace pues diga. C la kab'an wa? %mor la kab'an wa? %eng %spa Haces comida? C la kab'an wa? %mor la kab'an wa? %eng %spa Haces comida? R lo kari. %mor lo kari. %eng %spa Ch xito kom. = xito kom. %mor x-0-i/ta'-o q'ajom. %eng %spa Oiya la musica. C chua q'ajom? %mor chua q'ajom? %eng %spa Enfrente la musica. Ch e, kok. = e, kok. %mor e, kok. %eng %spa E i le jun chik, jawi xe la wi le kinaq? %mor i le jun chik, jawi xe la wi le kinaq? %eng %spa El otro donde salio el frijol. R la. %mor la. %eng %spa Ch la. = le. %mor le. %eng there. %spa alla. R kin'e xojowoq. %mor k-in/b'e /xojow-oq. %eng incomp-1A/go /dance-Tiv. %spa Voy a bailar. R kinwil q'ojom, we ta xa at achi. %mor k-0-inw/il q'ojom we ta xa at achi. %eng incomp-3A-1E/see marimba if irr only 2A man. %spa Voy a ver marimba si fueras hombre. E jas kub'an lapatax? %mor jas k-0-u/b'an le a-patax. %eng what incomp-3A-3E/do the 2E-duck. %spa Que haces tu pato? Ch chax taj. = ma patax taj. %mor *ma patax ta-j. %eng neg duck neg-T. %spa No es pato. E jah? %mor jah? %eng %spa Ch chap taj. = ma kinchap taj. %mor *ma *k-0-*in/chap ta-j. %eng %spa No lo agarro. C la xajow pa q'ajom? %mor la /xajow pa q'ajom. %eng Qy /dance at marimba. %spa Vas a bailar en la fiesta? Ch kachaku'un. = kachaku'un. %mor k-0/chaku-n. %eng %spa Ud trabaja. C jun kinaq? %mor jun kinaq? %eng %spa un frijol. R le xatzapij luwi. %mor le xatzapij luwi. %eng %spa lo que topaste/enseraste encima. R xat'e chik. %mor xat'e chik. %eng %spa Ya te fuiste. C la katij le q'ojom. %mor la katij le q'ojom. %eng %spa Vas a bailar? *R2-20 R ek'e, ek'e'e. %mor ek'e, ek'e'e. %eng %spa se fue, se fue. E al Rosario, kat e ruk'a nan. %mor al Rosario, kat e ruk'a nan. %eng %spa Rosario te vas com to mama. E ya kab'e la nan, ke e la nan. %mor ya kab'e la nan, ke e la nan. %eng %spa ya se va tu mama, se va tu mama. E ke e la nan... %mor ke e la nan... %eng %spa se va tu mama. E ke e la nan. %mor ke e la nan. %eng %spa se va tu mama. C jawe k'o wi. %mor jawe k'o wi. %eng %spa Donde cota? N ya, chi iglesia esta. %mor ya, chi iglesia esta. %eng %spa ya, frente a la iglesia cota. N jas ku le q'ojam le milio. %mor jas ku le q'ojam le milio. %eng %spa Que sera esa marimba Emilio. E q'alak taj. %mor q'alak taj. %eng %spa no se sabe. N e k'o le achijab' le. %mor e /k'o: le achi-jab' le. %eng %spa estanu los se¤ores. R a kipa al Rosario. %mor a kipa al Rosario. %eng %spa fijate la Rosario. R ruk' le xuta le q'ojom. %mor ruk' le xuta le q'ojom. %eng %spa Cuando oyo la marimba. R chixb'elob' chik. %mor chixb'elob' chik. %eng %spa se fue rapido. N jak'ama lok. %mor /j-0-a/k'am-a la-oq. %eng %spa anda a traerlo. N jo', cha katcha. %mor /jo', /cha' k-at/cha'. %eng %spa jauros, diga. R tal tu vida jun a zorra. %mor tal tu vida jun a zorra. %eng %spa no estoy para oir la vida del zorro. N ka e la qanan katcha. %mor k-0/b'e la qa-nan k-at/cha. %eng %spa Se va nuestra mama diga. N jat k'o ruk' a mus cha. %mor /jat /k'o: r-uk' a mu's /cha'. %eng %spa anda con el ladino dice. R xajo w k'u ruk' emus. %mor xajo w k'u ruk' emus. %eng %spa baila con el ladino. R tajin kaxojowik, xojowik. %mor /tajin k-0/xojow-ik /xojow-ik. %eng /prog incomp-3A/dance-Tiv /dance-Tiv. %spa esta bailando, bailando. R chab'ij k'ute. %mor chab'ij k'ute. %eng %spa diga pues. R jab'ij k'u chare le mus e. %mor jab'ij k'u chare le mus e. %eng %spa diga al ladino pues. C kawila? %mor k-0-aw/il-o? %eng %spa ves. R jab'ij k'u chare le mus. %mor jab'ij k'u chare le mus. %eng %spa anda a decir al ladino. R < >. %mor < >. %eng %spa J ay, chab'ij k'u chare: aj ki kinta le q'ojom cho'qoq. %mor ay, chab'ij k'u chare: aj ki kinta le q'ojom cho'qoq. %eng %spa oy digale me gusta oir la marimba diga. C la kawil le q'ojom? le qojom. %mor la kawil le q'ojom? le qojom. %eng %spa ves la marimba, la marimba. T convita tajin nik. %mor convita tajin nik. %eng %spa estaw haciendo el boile de Conrite. T u q'ojom convit. %mor u q'ojom convit. %eng %spa es marimba de conrite. C ay lee kotz'ij. %mor ay lee kotz'ij. %eng %spa ay la Flor. *R2-21 Ch d'ij. = d'ij. %mor d'ij. %eng %spa Ch kotzij. = kotzij. %mor kotzij. %eng %spa flor. C kotz'ij katcha. %mor kotz'ij katcha. %eng %spa flor diga. N jawila k'u lali? %mor /j-0-aw/il-a k'u le ali? %eng %spa auda a ver a la ni¤a. R < >. %mor < >. %eng %spa R k'o chi la q'ajom ixil. %mor k'o chi la q'ajom ixil. %eng %spa esta la marimba. R jab'ij mema Rosaria. %mor jab'ij mema Rosaria. %eng %spa anda decir Ros muda. R kinetzan in katcha. %mor kinetzan in katcha. %eng %spa voy a jugar dices. C kab'an kotz'ij. %mor kab'an kotz'ij. %eng %spa Haces flores. R chay mpe la xarten e. %mor chay mpe la xarten e. %eng %spa da fue sarten. Ch ta wan, us. = ta wan, us. %mor ta wan, us. %eng %spa Ch cota b'ien. = cota b'ien. %mor cota b'ien. %eng %spa tawen utz. R chab'ij k'u che le mus e. %mor chab'ij k'u che le mus e. %eng %spa diga al ladino. R ama katij junawa choka chare. %mor ama katij junawa choka chare. %eng %spa no quiere comer, diga. R katij juna wa. %mor katij juna wa. %eng %spa quieres comer. C katij. %mor katij. %eng %spa comes. Ch ah. = ah. %mor ah. %eng %spa oh. C maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. C utz, leawwa. %mor utz, leawwa. %eng %spa esta bien tu tortilla. J ama katij jun laq arikil choqa chare le. %mor ama katij jun laq arikil choqa chare le. %eng %spa no quieres comer un plato de comida digale. Ch tij, kintij. *** = tij, kintij. %mor *k-0-*in/tij. %eng %spa Como. C utz. %mor utz. %eng %spa bien. Ch utch. = utz. %mor utz. %eng %spa bien. C utz k'ut. %mor utz k'ut. %eng %spa bien pues. J katij jub'a q'or cha. %mor katij jub'a q'or cha. %eng %spa no quieres tomar un poco de atobe. Ch tij. = ama katij. %mor *ama *k-0-*a/tij. %eng %spa no comes. N le al chay. %mor le al chay. %eng %spa mira Ros. C k'o taj, ay. %mor k'o taj, ay. %eng %spa no hay, ay. C utz le a wa. %mor utz le a wa. %eng %spa esta bien tu comida. N la k'ut le q'ojom le. %mor la k'ut le q'ojom le. %eng %spa ya viste la marimba. C la katij le a, le lak. %mor la katij le a, le lak. %eng %spa Comes tu trasto plato. Ch utch. = utz. %mor utz. %eng %spa bien. *R2-22 C ay. %mor ay. %eng %spa C la katkowin kaxa, kaxojowik? %mor la k-at/kow-in kaxa k-at/xojow-ik. %eng Qy incomp-2A/can-iver xxx incomp-2A/dance-Tiv. %spa puedes bailar? C ruk' le awatz. %mor %eng %spa con tu hermana. E jas uwach la wari al Rosari? %mor jas uwach la wari al Rosari? %eng %spa Que es esto Ros. Ch li. = ali. %mor ali. %eng %spa muchacha. E jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa Que es. Ch li ri. = ali. %mor ali. %eng %spa muchacha. J Rosaria cha, jas uwach le tajin kukut. %mor Rosaria cha, jas uwach le tajin kukut. %eng %spa Ros quieres lo que esta mostrando. J le Emilio le, cha. %mor le Emilio le, cha. %eng %spa Emilio. J jas kuwach tajin kuk'ut Amilio. %mor jas kuwach tajin kuk'ut Amilio. %eng %spa Que es lo que muestra Emilio. J le, le lelelele. %mor le, le lelelele. %eng %spa ese, ese... J jas k'uwach le jun lele. %mor jas k'uwach le jun lele. %eng %spa Que es eso. E jas kuwach le wari. %mor jas kuwach le wari. %eng %spa Que es esto. Ch jun a pix. = jun pix. %mor jun pix. %eng %spa un tomate. C jun a pix? %mor jun a pix? %eng %spa un tu tomate. C a je. %mor a je. %eng %spa si. C y lele, nu lak? %mor y lele, nu lak? %eng %spa y ese, mi trasto. C ah. a utz awa? %mor ah. a utz awa? %eng %spa ah, esta bien tu comida. R utz chokok. %mor utz chokok. %eng %spa esta bien diga. Ch utch. = utz. %mor utz. %eng %spa bien. C utz. %mor utz. %eng %spa bien. E le, k'o chi jun awetz'ab'al le. %mor le, k'o chi jun awetz'ab'al le. %eng %spa alli tienes otro juguete. Ch e. = e. %mor e. %eng %spa E jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa Que es? Ch no, kij. = kej. %mor kej. %eng %spa no caballo. C jun alanxax? %mor jun alanxax? %eng %spa una naranja. E xawilo? %mor xawilo? %eng %spa ya viste. E Rosaria. %mor Rosaria. %eng %spa Ros. N di cha, xane xatpe chik. %mor di /cha', xane x-at/pet chi-k. %eng %spa muchacha, ya temiste otra vez. Ch nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. *R2-23 N jat k'ut. %mor /jat k'u-t. %eng %spa anda pues. C ku xej rib' avetaq n k'o taj le rat. %mor ku xej rib' avetaq n k'o taj le rat. %eng %spa tiene miedo cuando no esta hermana. N jat k'ut. %mor /jat k'u-t. %eng %spa anda pues. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. N al chaaya chah. %mor al chaaya /cha'. %eng %spa Ros. Ch kis b'ik in. = kis b'ik in. %mor kis b'ik in. %eng %spa N ja'ana nan, ja'ana nan. %mor /j-0-a/b'an-a nan, /j-0-a/b'an-a nan. %eng %spa anda hacerlo mama, auda hauslo mama. R chatkatisaj k'ut ri jun radio. %mor chatkatisaj k'ut ri jun radio. %eng %spa encienda el radio. N ukatisam. %mor u/k'at-isa-m. %eng %spa lo tiene encendido. R kattzijona kamik. %mor kattzijona kamik. %eng %spa Vas hablar ahora. R chatkatisaj k'u ri jun radio. %mor chatkatisaj k'u ri jun radio. %eng %spa encienda pues el radio. R chatkatisaj chakatisaj. %mor chatkatisaj chakatisaj. %eng %spa encienda. C katis ja? %mor katis ja? %eng %spa R ja, ri radio. %mor ja, ri radio. %eng %spa el radio. C katis. %mor katis. %eng %spa Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese C le le. %mor le le. %eng %spa ese. R chab'ij chare Emilio. %mor chab'ij chare Emilio. %eng %spa diga a Emilio. R ke k'u katisaj ri u radio. %mor ke k'u katisaj ri u radio. %eng %spa que encienda su radio. E mpe le jun destapador. %mor mpe le jun destapador. %eng %spa mi ren el desta pador. E xa waral chik por wile. %mor xa waral chik por wile. %eng %spa aqui esta tirado se. N la k'ut e emilio, ay. %mor la k'ut e emilio, ay. %eng %spa ya viste Emilio. N sib'ilaj echab'al anima. %mor sib'ilaj /echa-b'al anima. %eng %spa dan dolor de corazon. R arewa lin tat, are lin tat. %mor arewa lin tat, are lin tat. %eng %spa es mi papa, es mi papa. N a xa pu xkuje la tat chirir. %mor a xa pu x-0/kuj-e le a-tat chiri. %eng %spa acaso esturo tu papa aqui. R nik ama xapuxax kuje. %mor nik ama xapuxax kuje. %eng %spa saber, cres que essturo. R cha kuyu tat. %mor cha kuyu tat. %eng %spa disall peuos papa. R asacha qamake. %mor asacha qamake. %eng %spa perdonanos. N jas are le q'ojom ri? %mor jas are le q'ojom ri? %eng %spa para que es la marimba. *R2-24 E sab'er. %mor sab'er. %eng %spa saber. E aj k'antelab' lo wa. %mor aj k'antel-ab' lo wa. %eng per cantel-pl emph emph. %spa cres que son de cantel. C jas lele? %mor jas lele? %eng %spa que es eso. R aj k'antelab' ne lo. %mor aj k'antel-ab' ne lo. %eng per cantel-pl emph emph. %spa son de cantel. R jun a pel chirij pila. %mor jun a pel chi-r-ij pila. %eng one fam pel at-3E-back fountain. %spa es don Felipe detras la pila. R jun pila cha. %mor jun pila cha. %eng %spa a kante7e chiku le juna. R San Pedro acaso es de Cautel uno de al molonga. %mor San Pedro acaso es de Cautel uno de al molonga. %eng %spa le juna zorra chana. R el zorro dice. %mor el zorro dice. %eng N xa a zorra. %mor xa a zorra. %eng %spa es el zorro. R m. %mor m. %eng N chaya. %mor chaya. %eng %spa Ros. C kinwokik jun ro'ch. %mor kinwokik jun ro'ch. %eng %spa Voy a construir una Casa. N chaya. %mor chaya. %eng %spa Ros. C jun aja. %mor jun aja. %eng %spa Una casa. N chaya cha. %mor chaya /cha'. %eng %spa Ros dice. N chaya. %mor chaya. %eng %spa Ros. C mas utz lele. %mor mas utz lele. %eng %spa Es mejor ese. R jas k'u le ku'ano. %mor jas k'u le ku'ano. %eng %spa Que es lo que hace. R cha katisaj chuarak'al. %mor cha katisaj chuarak'al. %eng %spa euciende delaute de la uina. C la, le choin lele u vocina. %mor la, le choin lele u vocina. %eng %spa ese es fuerte su bocina. C ma kab'antaj. %mor ma kab'antaj. %eng %spa mo lragas. R na ka'an ta k'ut cha. %mor na ka'an ta k'ut cha. %eng %spa no hagas dice. R ko'ana le mus chokok. %mor ko'ana le mus chokok. %eng %spa lo va hacer al ladino diga. R kawila k'unala kamik. %mor kawila k'unala kamik. %eng %spa vas a ver que lo va hacer ahora. N katinak cha al chay. %mor /k'at-inaq /cha' al chay. %eng %spa esta encedido dice Ros. N ma radio ta lele. %mor ma radio ta lele. %eng %spa no es radio ese. N ka'ana at al juan. %mor k-0-a/b'an-a at al juan. %eng %spa lo haces juana. R ka ch'awik nan. %mor ka ch'awik nan. %eng %spa habla mama. R le jun radio le. %mor le jun radio le. %eng %spa ese radio. R we ta xa kato. %mor we ta xa kato. %eng %spa nada mas oigalo. *R2-25 R katija. %mor katija. %eng %spa vas a comer. C no. %mor no. %eng %spa no. R katij. %mor katij. %eng %spa comes. R katzijan k'ut e'. %mor katzijan k'ut e'. %eng %spa hablas pues. R chanampe chuwach le nunan. %mor chanampe chuwach le nunan. %eng %spa ha'galo auto nie mama. N < > ma kak'ut tawib'. %mor < > ma k-0-a/k'ut ta aw-ib'. %eng %spa no te muesfres. N chuwach taqin kib'ij chajala wach. %mor chi-u-wach /tajin k-0-i/b'i:-j /ch'aj-a le a-wach. %eng %spa estan diciendo, causbialo. R chacha k'atisaj. %mor chacha k'atisaj. %eng %spa euciendelo. R < >. %mor < >. %eng R cha k'atisaj le riri. %mor cha k'atisaj le riri. %eng %spa eucienda esfo. R kasa la kub'ij? %mor kasa la kub'ij? %eng %spa Que es lo que dice. Ch li lila. = le riri. %mor le riri. %eng %spa esto. C kutij. %mor kutij. %eng %spa come. C katesaaj que es pa kax an tzij? %mor katesaaj que es pa kax an tzij? %eng %spa euceuder que es eu es pauol. E encender. %mor encender. %eng %spa encender (katisaj). C encender, si. %mor encender, si. %eng %spa katisaj k'ut. C euciendo pues. %mor euciendo pues. %eng N ..juxil le katchaj. %mor ..juxil le k-at/chaj. %eng %spa N cha juxil chik. %mor cha juxil chi-k. %eng %spa C jas che? %mor jas che? %eng %spa Por que. R al Rosa'... %mor al Rosa'... %eng %spa Ros. N kaya k'ut jun awetzab'al. %mor k-0-a/ya' k'u-t jun aw/etzan-b'al. %eng %spa te van a dor an juguete. R je', cha, k'o jun awetzab'al. %mor je', cha, k'o jun awetzab'al. %eng %spa si dice, tienes un tu juguete. R keqak'ama loq. %mor keqak'ama loq. %eng %spa lo vamos a traer. N Juana, matuqij le kastaq re le mus. %mor Juana, m-0-a/tuqi-j le kastaq r-e le mu's. %eng %spa Ju no miegues lass cosas del ladino. N si no katinch'ay kamik. %mor si no k-at-in/ch'ay kamik. %eng %spa sino, te pego ahora. Ch to'n in. = to'n in. %mor to'n in. %eng %spa To'in. N jah. %mor jah. %eng %spa que. Ch to. = to. %mor to. %eng %spa *R2-26 N ja, jas mpe. %mor ja, jas mpe. %eng %spa Que es. Ch to. = to. %mor to. %eng %spa R al Rosario le. %mor al Rosario le. %eng %spa Rosario ve'. R pe la patax e. %mor pe la patax e. %eng %spa el pato ve. R kuk'am b'i mu's e. %mor kuk'am b'i mu's e. %eng %spa se lo llera el ladino. R patax e, nane... %mor patax e, nane... %eng %spa el pato. N chojowoq k'ut chuwach. %mor ch-at/xojow-oq k'u-t chi-u-wa:ch. %eng dep-*2A/dancy-Tdep emph-T to-3E-face. %spa baila ante el. R tzatzijon b'a ruk' le mos. %mor tzatzijon b'a ruk' le mos. %eng %spa habla con el ladino. R jun xar tene. %mor jun xar tene. %eng %spa un sarten ve. R kasipaj kan chare'. %mor kasipaj kan chare'. %eng %spa se lo regalos. C ah, je. %mor ah, je. %eng %spa oh, si. J la k'ute kusipaj kanoq. %mor la k'ute kusipaj kanoq. %eng %spa ya viste lo va a regalar. J chatch'awa k'ut cha. %mor chatch'awa k'ut cha. %eng %spa habla pues. Ch taj. = ko taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa no hay. N kach'aw k'ut, nan, un cuenta le. %mor k-0/ch'aw k'u-t, nan, un cuenta le. %eng %spa habla pues, mira un cueuto. Ch u, nu, nu. = u, nu, nu. %mor u, nu, nu. %eng %spa T xarten. %mor xarten. %eng %spa Sarteno. Ch wech in. = wech in. %mor wech in. %eng %spa nuio. R jun raq e. %mor jun raq e. %eng %spa un su cerdo. N m, a lin a lin ma kawaj taj. %mor m, a lin a lin ma k-0-aw/aj ta-j. %eng %spa Catarina no quieras. R keb' taq. %mor keb' taq. %eng %spa dos. R keb' uxak. %mor keb' uxak. %eng %spa dos lrojos. N la k'ute jataxtaj che le mu's. %mor la k'ute /j-0-a/ta'-xtaj che le mu's. %eng %spa ya vista, preguistale al ladino. N la le k'o la le re un k'u la lal talin. %mor la le /k'o: la le r-e un k'u la le al talin. %eng %spa ese tiene, tambien esta Catarina. N u ral talin. %mor u r-al talin. %spa Catarina. Ch iij, iij. = kowij. %mor *ch-0-*a/kowi-j. %eng dep-3A-2E/hurry-Ttv. %spa apurate. N kowi:j b'a dih. %mor /kowi:-j b'a dih. %eng /hurry-Ttv emph dear. %spa apurate pues muchacha. Ch i:, i:. = di di. %mor di di. %eng %spa muchacha. N jat jatetzijona ruk' le mu's. %mor /jat j-at-e/tzijo-n-a r-u:k' le mu's. %eng go-2A go-2A-go/talk-absol-Tdep 3E-with the ladino. %spa auda, a platicar ladino con el. N ay, chux le laj taq awetz'ab'al le. %mor ay chux le: laj taq aw/etz'an-b'al le. %eng exc pretty the dim pl 2E/play-instr there. %spa ay que bonito tas juguetes. *R2-29 J xta b'a la qa aq. = qa:q %mor x-0/ta-0 b'a la q-a:q. %eng comp-3A/ask-pass1 emph dir 4E-pig. %spa pregunta por el coche. J ama kaya cha sinkwent kalcha'. %mor a ma k-0-a/ya cha sinkwent k-al/cha'. %eng Qy irr incomp-3A-2E/give only fifty incomp-2A/say. %spa No lo das el cinquenta, diga. Ch sink. = sink. %mor cinco. %eng %spa cinco. C sink? %mor sink? %eng %spa cinco. C keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. Ch eb'. = keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. C keb'. %mor keb'. %eng %spa dos. Ch xut. = su't. %mor su't. %eng %spa servilleta. R A milio. %mor A milio. %eng %spa Emilio. C le, sut? %mor le sut. %eng %spa la servilleta. R chachupu' jun ja siriwuela. %mor ch-0-a/chup-u' jun ja-siriwuela. %eng dep-3A-2E/pick-Tdep one 2E-plum. %spa corta una tu ciruela. R kaya chare... %mor k-0-a/ya chi-r-e:. %eng incomp-3A-2E/give to-3E-poss. %spa te vas a dar. C jas kab'an, %mor jas kab'an, %eng %spa que haces. C jas kab'an ruk' le su't? %mor jas kab'an ruk' le su't? %eng %spa Que haces con la servilleta. Ch no', no'. = no', no'. %mor no', no'. %eng %spa C no? %mor no? %eng %spa Ch pij wah. = kasipaj wa. %mor *k-0-*a/sipa-j wa. %eng incomp-3A-2E/gift-Ttv emph. %spa lo vas a regalar? C kayaa wah chupam. %mor kayaa wah chupam. %eng %spa lo pones adentro. Ch popam uk'. = chupam k'ut. %mor chi-u-pa:m k'u-t. %eng to-3E-stomach emph-T. %spa adentro pues. C la kaya wah chupam? %mor la kaya wah chupam? %eng %spa lo vas a poner adentro? Ch wah. = kaya wah. %mor *k-0-*a/*ya' wah. %eng incomp-3A-2E/give food. %spa lo pongo. C ah, sib'ilaj wah. %mor ah, sib'ilaj wah. %eng %spa mucha comida. R kinchop in. %mor k-0-in/chap in. %eng incomp-3A-1E/grab 1A. %spa lo agarro. Ch ix. %mor ix. %eng 5A. %spa Uds. C la utz karilo le wa? %mor la utz karilo le wa? %eng %spa le gusta la comida? C ay, waa. %mor ay, waa. %eng %spa Ch i jin? = i jin? %mor i jin? %eng %spa E kas uwach e wari'? %mor kas uwach e wari'? %eng %spa Que es esto? Ch no', keej. = no', keej. %mor cab'allo. %eng %spa cab'allo. C keej. %mor keej. %eng %spa caballo. *R2-30 Ch tan. = tan. %mor tan. %eng %spa C ah. %mor ah. %eng Ch le', tam. =le', tam. %morle', tam. %eng %spa C jawi ka, %mor jawi ka, %eng %spa Donde? C jawi: kanaj wi le: keej? %mor jawi: kanaj wi le: keej? %eng %spa donde queda el caballo. Ch no', yub'. = pa ju'yub'. %mor pa ju'yub'. %eng %spa en la monta¤a. C pa, juyub'? %mor pa, juyub'? %eng %spa en la monta¤a? Ch tsi. = si. %mor si. %eng %spa C la utz karil pa juyub'. %mor la utz karil pa juyub'. %eng %spa le gusta. C le juyub' le kej? %mor le juyub' le kej? %eng %spa la monta¤a el caballo. Ch le ch'u kat? = le ch'u kat? %mor le ch'u kat? %eng %spa C le kej k'o: jun su't. %mor le kej k'o: jun su't. %eng %spa El caballo tiene una servilleta. C jun la su't. %mor jun la su't. %eng %spa Una tu servilleta. E k'o: kej chirij e su't. %mor /k'o: kej chi-r-i:j e: su't. %eng /exist horse at-3E-back the cloth. %spa Hay caballos en la servilleta? Ch u't, kej. = k'o: kej chirij le sut. %mor /*k'o: kej *chi-*r-*ij *le: *sut. %eng /exist horse at-3E-back the cloth. %spa C y jawi k'o: wi le kej? %mor y jawi k'o: wi le kej? %eng %spa Donde esta el caballo? E jawi: k'u wi le: kej cha'. %mor jawi: /k'u wi le: kej /cha'. %eng where /exist proloc the horse /say. %spa Donde esta el caballo dice. Ch le:, xaj. = le: chawesaj. %mor le: *ch-0-*aw/esa:-j. %eng that dep-3A-2E/takeout-Ttv. %spa lo sacaste. E chawesaj. %mor ch-0-aw/esa:-j. %eng dep-3A-2E/takeout-Ttv. %spa sacalo. C xawesaaj le su't. %mor xawesaaj le su't. %eng %spa saca la servilleta. Ch xaj xu't. = chawesaj le su't. %mor *ch-0-*aw/esa-j *le: su't. %eng dep-3A-2E/takeout-Ttv the cloth. %spa Quita la servilleta. C la kaya. %mor la kaya. %eng %spa lo das. Ch xaj xut. = chawesaj le su't. %mor *ch-0-*aw/esa-j *le: su't. %eng dep-3A-2E/takeout-Ttv the cloth. %spa Quita la servilleta. C le su't. %mor le su't. %eng %spa la servilleta. E jachin xajow? %mor jachin /xojow. %eng who /dance. %spa Quien, baila? Ch tij lom. = jat'ij ajalom. %mor *ch-0-*a/jat'i-j *a-jalom. %eng dep-3A-2E/tie-Ttv 2E-head. %spa Amara la cabeza. Ch tij lom. = jat'ij ajalom. %mor *ch-0-*a/jat'i-j *a-jalom. %eng dep-3A-2E/tie-Ttv 2E-head. %spa Amara la cabeza. C tij lom. %mor tij lom. %eng E jat'ij ujalom. %mor /jat'i-j u-jalom. %eng /tie-Ttv 3E-head. %spa Amara la cabeza. C katij ujalom. %mor katij ujalom. %eng %spa Comes su cabeza. *R2-31. Ch tij at. = kajatij at. %mor *k-0-*a/jat'i-j at. %eng incomp-3A-2E/tie-Ttv 2A. %spa comes ud. C le Emilio tij le. %mor le Emilio tij le. %eng %spa Emilio come. E jachin xyo le: su't chawech? %mor jachin x-0/ya-ow le: su't chi-aw-e-ch. %eng who comp-3A/give-focap the cloth to-2E-poss-T. %spa Quien te dio la servilleta? Ch ayy. = ayy. %mor ayy. %eng %spa E le. %mor le. %eng that. %spa ese? R xe: b'a ri lajq'ojomab'. %mor x-0/b'e: b'a ri le: aj-q'ojom-a:b'. %eng comp-3A/go emph there the per-marimba-pl. %spa se fue los marimbistas. R jun, q'ij b'ari kikib'ano. %mor jun q'ij b'a ri k-0-ki/b'an-oh. %eng one day emph there incomp-3A-6E/do-Ttv. %spa Un dia van a tocar. E jas kab'an chi le: keej? %mor jas k-0-a/b'an chi le: keej. %eng what incomp-3A-2E/do to the horse. %spa Que va a hacer con el cabello. E jachin ajchaq'o al, Rosari? %mor jachin aj-chaq'e al Rosari. %eng who per-owner fam Rosaria. %spa de quien es? Ros. Ch no lech al wan. = no rech al Juana. %mor no r-e:-ch al Juana. %eng %spa es de Juana. E chah. %mor chah. %eng %spa jah? Ch lech wa'n. = rech al Juana. %mor rech al Juana. %eng %spa es de Juana. E lech al wan. %mor lech al wan. %eng %spa es de Juana. R nan m pele. %mor nan m pele. %eng %spa Mama, mire. C k'o: jun b'e rech le: kej. %mor k'o: jun b'e rech le: kej. %eng %spa Hay un camino para el caballo. Ch na, nap. = na, nap. %mor na, nap. %eng %spa Ch le'. = le'. %mor ese. %eng %spa ese. C no' n k'o: taj. %mor no' n k'o: taj. %eng %spa no, no hay. Ch taj. = k'o: taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng /exist neg. %spa No hay. C jewari, jewari. %mor jewari, jewari. %eng %spa este, este. Ch taj. = k'o: taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng /exist neg. %spa no hay. Ch taj xan. = k'o: taj xan. %mor /*k'o: ta-j xan. %eng /exist neg adobe. %spa no hay adobe. Ch taj min. = k'o: taj min. %mor /*k'o: ta-j min. %eng /exist neg < >. %spa C jun sib'alaj swan. %mor jun sib'alaj swan. %eng %spa Barrancos. C nima swan lele. %mor nima swan lele. %eng %spa Es un barranco profundo ese. Ch at ku xaj. =at ku xaj. %morat ku xaj. %eng %spa C la xatkowin kayaj q'ayes die ch. %mor la xatkowin kayaj q'ayes die ch. %eng %spa Puede darle hierba. C le kej. %mor le kej. %eng %spa al caballo? C la kaya kes, qa'yes chech. %mor la kaya kes, qa'yes chech. %eng %spa le das hierbas al. C le kej. %mor le kej. %eng %spa caballo? *R2-32 Ch b'uiy. = b'uiy. %mor b'uiy. %eng %spa C b'uy. %mor b'uy. %eng Ch b'uy ay. = b'uy ay. %mor b'uy ay. %eng %spa C ay, ay, ay. %mor ay, ay, ay. %eng J al Rosaari cha k'u cha reh. %mor al Rosaari cha k'u cha reh. %eng %spa Ros, dice, digale. J a ma kawaj ch'akat a. %mor a ma k-0-aw/aj ch'akat a. %eng Qy irr incomp-3A-2E/want piece < >. %spa no quieres un pedazo. J siriquela qapij k'u chi jun. %mor siriquela qapi-j k'u chi jun. %eng plum part-Ttv emph another one. %spa di ciruela, lo partimos. J rax a cho'qa chareh. %mor rax-a /cho'q-a chi-r-eh. %eng green-adj /say-Tdep to-3E-poss. %spa es muy verde digale. Ch ax. = rax. %mor rax. %eng green. %spa verde. C le inaj tax. %mor le inaj tax. %eng %spa el patito. C ja chike le le'. %mor ja chike le le'. %eng %spa cual es eso. Ch wo weelah. = ciruela. %mor ciruela. %eng %spa Ch tij. = kintijoh. %mor *k-0-*in/tij-*oh. %eng incomp-3A-1E/eat-Ttv. %spa como. C la katij. %mor la katij. %eng %spa lo comes. C a a a. %mor a a a. %eng C la katij le kej. %mor la katij le kej. %eng %spa comes el caballo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa C kutijo'. %mor kutijo'. %eng %spa lo come. R chuxe. %mor chuxe. %eng %spa abajo. J a katij e: aq cho'qa chare. %mor a k-0-a/tij e: aq /cho'q-a chi-r-e:. %eng Qy incomp-3A-2E/eat the pig /say-Tdep to-3E-poss. %spa comes el cerdo digale. J a katij jun lib'ra awee le: aq? %mor a k-0-a/tij jun lib'ra aw-e: le: aq. %eng Qy incomp-3A-2E/eat one pound 2E-poss the pig. %spa comes una libra de cerdo. J cho'qa k'ut. %mor /cho'q-a k'u-t. %eng /say-Tdep emph-T. %spa digale. Ch lib'ra tij aq. = kintij jun lib'ra re le aq. %mor *k-0-*in/tij *jun lib'ra *r-*e: *le: aq. %eng incomp-3A-1E/eat one pound 3E-poss the pig. %spa como una libra de Cerdo. R a katij at ri aq cha. %mor a k-0-a/tij at ri aq /cha. %eng Qy incomp-3A-2E/eat 2A the pig /say. %spa come Ud el cerdo dice. C aje kintijoh. %mor aje kintijoh. %eng %spa si le como. C le kej tij le aq. %mor le kej tij le aq. %eng %spa el caballo come el cerdo. R amila, saj amila. %mor a mila /saj a mila. %eng fam Emilio /come fam Emilio. %spa Emilio, venga emilio. C le kayej kutij le aq. %mor le kayej kutij le aq. %eng %spa El caballo come al cerdo. R da, da, da, ... uy. %mor da, da, da, ... uy. %eng %spa muchacho, muchacho. R pa we le jun. %mor pa we le jun. %eng *R2-33 J da. %mor da. %eng %spa muchacho. J chachupu jun usiriwela la. %mor ch-0-a/chup-u jun u-siriwela la. %eng dep-3A-2E/pick-Tdep one 3E-plum there. %spa Corta una ciruela de. J lamil. %mor le: a mil. %eng the fam Emilio. %spa Emilio. C jas kab'an le: aq. %mor jas kab'an le: aq. %eng %spa Que hace el cerdo. Ch no' tij aq in. = no kintij aq in. %mor no *k-0-*in/tij aq in. %eng no incomp-3A-1E/eat pig 1A. %spa come cerdo. C le: kayej kutij le: aq. %mor le: kayej k-0-u/tij le: aq. %eng the horse incomp-3A-3E/eat the pig. %spa de caballo come al cerdo. Ch tij aq. = kutij aq. %mor *k-0-*u/tij aq. %eng incomp-3A-3E/eat pig. %spa come cerdo. C kutij aq. %mor k-0-u/tij aq. %eng %spa come cerdo. R aq. %mor aq. %eng %spa cerdo. Ch aq, ay. = aq, ay. %mor cerdo, ay. %eng %spa cerdo, ay. C le b'omb'as. %mor le b'omb'as. %eng %spa jas bombos. Ch m, m. = m, m. %mor m, m. %eng %spa C kutij ak'aal. %mor k-0-u/tij ak'a:l. %eng %spa come ni¤os. J tache la milio le. %mor tache la milio le. %eng %spa preguntale a Emilio. Ch an an an... = Juana, Juana. %mor Juana, Juana. %eng %spa Juana. N juan cha chaya che la milio cha. %mor juan /cha ch-0-a/ya' chi-r-e: le: a milio /cha. %eng Juan /say dep-3A-2E/give to-3E-poss the fam Emilio /say. %spa Juan dale a Emilio dice. C tzaq le: kej. %mor /tzaq le: kej. %eng /fall the horse. %spa el caballo se cayo. Ch no tan. = no tan. %mor no tan. %eng %spa C tzaq le: kej. %mor /tzaq le: kej. %eng /fall the horse. %spa el caballo se cayo. Ch no tan. = no tan. %mor no tan. %eng %spa C tzaq le kej. %mor tzaq le kej. %eng %spa el caballo se cayo. E su suwach e wari? %mor su suwach e wari. %eng %spa que es esto. E cucharua kalcha'. %mor cucharua k-al/cha'. %eng spoon incomp-2A/say. %spa es dichara diga. Ch laa. = laa. %mor lor. %eng %spa lor. C laq, le laq le kayej la kej. %mor laq, le laq le kayej la kej. %eng %spa trasto de caballo. C ma katzaq kintzuq kayej. %mor ma katzaq kintzuq kayej. %eng %spa no se cae de comer al caballo. E kutzuq e: keej cha'. %mor k-0-u/tzuq e: keej /cha'. %eng incomp-3A-3E/feed the horse /say. %spa le das su comida al caballo dice. Ch tchuq keej. = kintzuq le: ke:j. %mor *k-0-*in/tzuq *le: ke:j. %eng incomp-3A-1E/feed the horse. %spa alimento al caballo. C kintzuq jun izan, jun aq. %mor kintzuq jun izan, jun aq. %eng %spa alimento a un cerdo. E jas uwach e ku'anoh le'? %mor jas u-wa:ch e: k-0-u/b'an-oh le'. %eng what 3E-face rel incomp-3A-3E/do-Ttv there. %spa Que es lo que hace. Ch no' tij la. = no kutij la. %mor no' *k-0-*u/tij la. %eng no incomp-3A-3E/eat there. %spa lo come. E jas kub'an le: aq? *** %mor jas k-0-u/b'an le: aq. %eng what incomp-3A-3E/do the pig. %spa que hace el cerdo. *R2-34 E jas kub'an e aq? %mor jas k-0-u/b'an le: aq. %eng what incomp-3A-3E/do the pig. %spa que hace el cerdo. Ch no' tij aq. = no kintij aq. %mor no' *k-0-*in/tij aq. %eng no incomp-3A-1E/eat pig. %spa Como cerdo. C kutij aqa:b'. %mor kutij aqa:b'. %eng %spa Como tu mano. E a katij at xe aq? %mor a k-0-a/tij at xe aq. %eng Qy incomp-3A-2E/eat 2A the pig. %spa Comes tu el cerdo. Ch tij. = kintije. %mor *k-0-*in/tij-e. %eng incomp-3A-1E/eat-that. %spa le como. E tijoh? %mor /tij-oh. %eng /eat-Ttv. %spa come. Ch m. = m. %mor si. %eng %spa si. C a utz le aq? %mor a utz le aq? %eng %spa es bueno el cerdo. Ch utch. = utz. %mor utz. %eng %spa es bueno. C utz? %mor utz? %eng good. %spa E jkas k'uwach e wari'? %mor jkas k'uwach e wari'? %eng %spa que es esto. Ch no, nox. = no, nox. %mor no chompipe. %eng %spa no chompipe. E huh jah. %mor huh jah. %eng Ch nox. = nox. %mor chompipe. %eng %spa chompipe. J no's chah. %mor no's chah. %eng %spa es chompipe. Ch m. = m. %mor si. %eng %spa si. R pa no's dah. %mor pa no's dah. %eng %spa Verdad que es chompipe. E uhuh n. %mor uhuh n. %eng R m la k'ut tzij k'ut le. %mor m la k'ut tzij k'ut le. %eng %spa ya viste que es verdad. E a k'o: awe: at le: no's? %mor a /k'o: aw-e: at le: no's. %eng Qy /exist 2E-poss 2A the turkey. %spa tiene ud chompipe. Ch chob' taj. = kinchob' taj. %mor *k-0-*in/chob' ta-j. %eng incomp-3A-1E/know neg-T. %spa tengo pues. E k'o:lik? %mor /k'o:-l-ik. %eng /exist-pos-Tiv. %spa tengo. Ch m. = m. %mor si. %eng %spa si. C la katij le: no's? %mor la katij le: no's? %eng %spa Comes el chompipe. Ch chij. = kintijo ctzij? %mor kintijo ctzij? %eng %spa le como. C la utz le no's? %mor la utz le no's? %eng %spa es bueno el chompipe. Ch utch. = utz. %mor utz. %eng %spa bueno. C la utz kawilo le no's? %mor la utz kawilo le no's? %eng %spa te gusto el chompipe. Ch utz. = utz. %mor me gusta. %eng %spa me gusta. R utz, kachi juntiro utz chuwach. %mor utz, kachi juntiro utz chuwach. %eng %spa utz dice, todo es bueno para alla. E jachin xyow xe wari' chaweh? %mor jachin x-0/ya-ow xe wari' chi-aw-eh. %eng who comp-3A/give-focap X this to-2E-poss. %spa Quien te dio esto. *R2-35 Ch no', no wak. = nu wak. %mor no' !nu-w-ak'. %eng %spa mi gallina. E a ch'am, a ch'am. %mor a ch'am, a ch'am. %eng %spa es amargo, es amargo. C jun motor. %mor jun motor. %eng %spa un motor. E a katkajen chirij le kej? %mor a k-at/kaje-n chi-r-i:j le: ke:j. %eng Qy incomp-2A/ride-absol at-3E-back the horse. %spa montas bien el caballo. Ch na. = na. %mor no. %eng %spa no. R no chi. %mor no chi. %eng %spa no dice. R la, k'ut. %mor la, k'ut. %eng %spa ya viste. R chak'ama lq chupam. *** %mor ch-0-a/k'am-a le: chi-u-pa:m. %eng dep-3A-2E/carry-Tdep the at-3E-stomach. %spa traigalo adentro. E kas uwach e wari? %mor kas uwach e wari? %eng %spa Que es esto. Ch no, tita. = no, tita. %mor b'olita? %eng %spa b'olita? E huh? %mor huh? %eng %spa Ch tita. = tita. %mor b'olito? %eng %spa b'olito? E a kutij le aq le lita? %mor a k-0-u/tij le: aq le: lita. %eng Qy incomp-3A-3E/eat the pig the marble. %spa Come bolita el cerdo. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa E kutijoh? %mor k-0-u/tij-oh. %eng incomp-3A-3E/eat-Ttv. %spa Come Ch do toh. = kutijoh. %mor *k-0-*u/tij-oh. %eng incomp-3A-3E/eat-Ttv. %spa E kayaa chupam. %mor k-0-a/ya: chi-u-pa:m. %eng incomp-3A-2E/give to-3E-stomach. %spa le pones adentro. N m karaj taj. %mor m k-0-r/aj ta-j. %eng neg incomp-3A-3E/want neg-T. %spa no quieres. J kinwil panoq laq k'o: jomab'. %mor k-0-inw/il pan-oq le: aj-q'ojom-ab'. %eng incomp-3A-1E/see down-T the per-marimba-pl. %spa Voy a ver a los musicos. Ch wi uy jawi. = wi uy jawi. %mor donde. %eng %spa donde. E jas xub'anoh? %mor jas x-0-u/b'an-oh. %eng what comp-3A-3E/do-Ttv. %spa Que hizo. Ch kan ti. = kan ti. %mor kan ti. %eng %spa C k'o: jun b'e. %mor k'o: jun b'e. %eng %spa hay un camino. C jun b'e arech le kej. %mor jun b'e arech le kej. %eng %spa un camino para el caballo. Ch nop. = nop. %mor nop. %eng %spa C le: le:j. %mor le: le:j. %eng %spa el caballo. Ch ke'an in. = kin'an in. %mor k-0-*in/b'an in. %eng incomp-3A-1E/do 1A. %spa le hago yo. E a utz, katetz'an pa jah? %mor a utz k-at/etz'a-n pa jah. %eng Qy good incomp-2A/play-absol in house. %spa es bueno que juegues en la casa. C utz waral. %mor utz waral. %eng %spa es mejor aqui. C utz waral. %mor utz waral. %eng %spa es mejor aqui. *R2-36 Ch tak', keg. = atak'e le: kej. %mor atak'e le: kej. %eng %spa al caballo. C le kej? %mor le kej? %eng %spa el caballo. Ch keg taj iweela. *** = le kej kutij ciriwela. %mor *le: kej *k-0-*u/tij ciriwela. %eng the horse incomp-3A-3E/eat plum. %spa el caballo come ciruela. C ay, kutijoh. %mor ay, kutijoh. %eng %spa le come. C kutijo. %mor kutijo. %eng %spa come. R ch'aw k'ut cha. %mor /ch'aw k'u-t /cha. %eng /talk emph-T /say. %spa habla dice. Ch olik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng exist-pos-Tiv. %spa hay. C chom? ch'am. %mor chom? ch'am. %eng %spa gordo, amargo. Ch chom. = chom. %mor amargo. %eng %spa amargo. C maa ki taj. %mor maa ki taj. %eng %spa no es dulce. Ch ki taj. = ma ki taj. %mor *ma ki ta-j. %eng neg sweet neg-T. %spa no es dulce. C ki taj? %mor ki taj? %eng %spa Ch ay, pun. = ay, pun. %mor ay, pun. %eng %spa sonido del vaso que cayo. R nan mpe lal chika le'. *** %mor nan mpe lal chika le'. %eng %spa mama mira a fea. ve. Ch aj. = aj. %mor aj. %eng %spa Ch ah, tula, tula, tul. = ah, tula, tula, tul. %mor ah, tula, tula, tul. %eng %spa C jawi k'o: wi le aq? %mor jawi k'o: wi le aq? %eng %spa donde esta el cerdo. C jas kab'ano? %mor jas kab'ano? %eng %spa Que haces. C jas kab'ano? %mor jas kab'ano? %eng %spa Que haces. Ch xte'...oj. = xte'...oj. %mor xte'...oj. %eng %spa Ch le pal le, le, pal lq nan, pal le. = le pal le, le, pal lq nan, pal le. %mor el juegueto mama... %eng %spa el juguete mama... N ay, xb'ek. %mor ay x-0/b'e:-ik. %eng exc comp-3A/go-Tiv. %spa se fue. Ch le. = le. %mor ve. %eng %spa ve. N tzaltzijona k'ut. %mor tz-at/tzijo-n-a k'u-t. %eng dep-2A/talk-absol-Tdep emph-T. %spa habla pues. Ch max ch'am max na. = mas ch'am. %mor mas ch'am. %eng %spa mas amargo. N tzattzijona k'ut ruk' le mus le'. %mor tz-at/tzijo-n-a k'u-t r-u:k' le: mus le'. %eng dep-2A/talk-absol-Tdep emph-T 3E-with the ladino there. %spa Venga a platicer con el ladino. N tzaltzijona k'ut Rosario. %mor tz-al/tzijo-n-a k'u-t Rosario. %eng dep-2A/talk-absol-Tdep emph-T Rosario. %spa habla pues Ros. R ssaj k'ut da. %mor ssaj k'ut da. %eng %spa venga pues muchacho. R le aq je'. %mor le aq je'. %eng %spa el cerdo ve. Ch mm. = mm. %mor si. %eng %spa si. *R2-37 R aq e. %mor aq e. %eng %spa cerdo se. Ch m tij. = kintijo. %mor *k-0-*in/tij-*o. %eng %spa lo como. N kia..ct'zoncia ruk' b'e mus le. %mor kia..ct'zoncia r-uk' b'e mus le. %eng %spa lo juego con el ladino ve. N al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. C kutijo. %mor kutijo. %eng %spa le come. R kutijo le tiijle. %mor kutijo le tiijle. %eng %spa come la carne ve. Ch incliic. *** = inchic. %mor ahora yo. %eng %spa ahora yo. N kutijo lupen xa jetak re. %mor k-0-u/tij-o le u-pe'n xa jetak re. %eng %spa Come la sobra. Ch du pen. = kutij lu pen. %mor *k-0-*u/tij *le u-pen. %eng %spa come la sob'ra. Ch top. = top. %mor top. %eng %spa C jun comate. %mor jun comate. %eng %spa una eubebra. Ch xaj. = chawesaj. %mor *ch-0-*aw/esa-j. %eng %spa quita. C cumate. %mor cumate. %eng %spa culebra. J jun cumate coha. %mor jun cumate coha. %eng %spa una culebra dice. C la kawil le: cumate. %mor la kawil le: cumate. %eng %spa mira Ud la culebra. Ch im kil. = in kawil. %mor in k-0-#aw/il. %eng %spa yo miro. C ay ay. %mor ay ay. %eng R ay le cumate. %mor ay le cumate. %eng %spa ay, la culebra. C ka'e le: cumate. %mor ka'e le: cumate. %eng %spa se va la culebra. Ch xe wib'. = kinxej wib'. %mor *k-0-*in/xe'j w-ib'. %eng %spa tengo miedo. C aaam. %mor aaam. %eng R ma caxejtakaqib' xa jun. %mor ma caxejtakaqib' xa jun. %eng %spa no tengas miedo por una. R re ancaney. %mor re ancaney. %eng %spa quineo (banano). Ch xe wib'. = kinxej wib'. %mor *k-0-*in/xe'j w-ib'. %eng %spa tengo miedo. Ch xe wib' ney kinxej wib' uucaney. = kinxej wib' uucaney. %mor *k-0-*in/xe'j w-ib' uucaney. %eng %spa tengo miedo, quineo (banano). E fe kutaq panec le. %mor fe kutaq panec le. %eng %spa le va a tirar. Ch na na. = na na. %mor na na. %eng %spa E macaxejtawib' yaxec. %mor macaxejtawib' yaxec. %eng %spa no tengas miedo ya se fue. C k'o: ab'aj paorle nooj. %mor k'o: ab'aj paorle nooj. %eng %spa hay una piecha en mi pensamiento. Ch taj, taj snach. = taj, taj snach. %mor taj, taj snach. %eng %spa *R2-38 C sib'alaj ab'aj. %mor sib'alaj ab'aj. %eng %spa mudas piedras. R al Rosario le. %mor al Rosario le. %eng %spa mira Ros. R chawile k'ute. %mor chawile k'ute. %eng %spa ya viste. N ahayale. %mor ahayale. %eng %spa Ros ve. Ch ay.a...y = ay.a...y %mor ay.a...y %eng %spa C kuk'ainb'i le. %mor kuk'ainb'i le. %eng %spa lo va a llevar el. Ch te pic. = te pic. %mor te pic. %eng %spa R ka xiya la wi. %mor ka xiya la wi. %eng %spa vas a peinarte. N chula, chulachab'ij ku't chareh. %mor chula ch-0-a/b'ij ku'-t chi-r-eh. %eng %spa chala, chala digale. N le: jun patax kutij le: jaron kacha. %mor le: jun patax k-0-u/tij le: jaron k-0/cha'. %eng %spa el pato toma agua digale. Ch tij lon tax. = kutij le joron le patax. %mor *k-0-*u/tij *le joron *le patax. %eng %spa toma agua el pato. N y le: jun aq kutij upen kacha. %mor y le: jun aq k-0-u/tij u-pe'n k-0/cha'. %eng %spa el cerdo toma sobra diga. Ch tij pen. = kutij lupen. %mor *k-0-*u/tij *le *u-pen. %eng %spa toma la sob'ra. R aq. %mor aq. %eng Ch aq pen. = le aq kutij lupen. %mor *le aq *k-0-*u/*tij *le *u-pen. %eng %spa el cerdo toma la sob'ra. C jas kotij at. %mor jas kotij at. %eng %spa Que comes tu. J lenti'y aq clooqoq. *** %mor lenti'y aq clooqoq. %eng %spa carne de cerdo, diga. Ch tij aq. = tiij aq. %mor tiij aq. %eng %spa Carne de cerdo. C jachi ke nas? %mor jachi ke nas? %eng %spa que mas. R tij tiij. %mor tij tiij. %eng %spa carne. Ch no' no. = no' no. %mor no' no. %eng %spa R uwal ic chokoq. %mor uwal ic chokoq. %eng %spa caldo de res diga. Ch antoj dera uj. *** = kaqati' b'erro uj. %mor *k-0-*qa/tij b'erro uj. %eng %spa comemos berro. R dicha di. %mor dicha di. %eng %spa muchacha dice. Ch dera. = dera. %mor b'erro. %eng %spa b'erro. R b'ij kut. %mor b'ij kut. %eng %spa diga pues. R kintij u wal ie. %mor kintij u wal ie. %eng %spa tomo caldo. Ch antaj dera at. = ma katij ta b'erro at. %mor *ma *k-0-*a/tij ta-!j b'erro at. %eng %spa no comes berro Ud. C Emilio. %mor Emilio. %eng %spa emilio. E jan. %mor jan. %eng %spa que. *R2-39 C kata charech. %mor kata charech. %eng %spa le vas a preguntar. E jas uwach ri kin'an charech? %mor jas uwach ri kin'an charech? %eng %spa Que le voy hacer. Ch no, weela no ciruela. = no, weela no ciruela. %mor ciruela. %eng %spa ciruela. E jachin xyow chawech? %mor jachin x-0/ya'-ow chawech? %eng %spa Quien te dio. Ch no wan. = no wan. %mor no wan. %eng %spa Ch wana. = wana. %mor Juana. %eng %spa Juana. E jasche kitijo? %mor jasche k-0-i/tij-o? %eng %spa por que lo comen. J kinumik cho'qoq. %mor k-in/num-ik /cha-oq. %eng %spa tengo hambre digan. Ch num. = kinumik. %mor *k-*in/num-*ik. %eng %spa hambre. E ama ch'am puch? %mor ama ch'am puch? %eng %spa acaso no es amargo. Ch cham taj. = cham taj. %mor no es amargo. %eng %spa no es amargo. E ch'am taj. %mor ch'am taj. %eng R ch'am taj. %mor ch'am taj. %eng E ki'. %mor ki'. %eng %spa (Rico) dulce. E jas a b'i'? choqa chelee mu's. %mor jas a b'i'? choqa chelee mu's. %eng %spa Como te llamas digale al ladino. Ch ik taj. = ma kasik' taj. %mor *ma *k-0-*a/sik' ta-j. %eng %spa no lo recojos. J di cha. %mor di cha. %eng %spa muchacha dice. J chab'ij kapanoq jas la b'i' choqok. %mor chab'ij kapanoq jas la b'i' choqok. %eng %spa digale, como te llamas diga. Ch b'i'. = jas la b'i? %mor jas la b'i? %eng %spa como te llamas. R jas ra b'ii'? %mor jas ra b'ii'? %eng %spa como te llamas. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa J cha ku panoq. %mor cha ku panoq. %eng %spa diga pues. J jas ra b'i' at? cho'qa chare. %mor jas ra b'i' at? cho'qa chare. %eng %spa como te llamas diga. Ch b'i 'at. = jas la b'i at? %mor jas la b'i at? %eng %spa como te llamas. C in inn a Pelip. %mor in inn a Pelip. %eng %spa Me llama felipe. E a Pe'l cha. %mor a Pe'l cha. %eng %spa es Felipe dice. C a Pe'l. %mor a Pe'l. %eng %spa Felipe. Ch Pel aj. = at a Pe'l at. %mor at a Pe'l at. %eng %spa es Ud. Felipe. C in Pel. %mor in Pel. %eng %spa Felipe. C soy Felipe. %mor soy Felipe. %eng J a tuk'a xel b'ari lin tat cho'qa chareh. %mor a tuk'a xel b'ari lin tat cho'qa chareh. %eng %spa Son tocayos con mi papa diga a el. Ch xel tat. = a tuk'axel b'ari lin tat. %mor a tuk'axel b'ari lin tat. %eng %spa *R2-40 C a je, k'o:lik. %mor a je, k'o:lik. %eng %spa si hay. J lin tat in a Pe'l ub'i choqa chareh. %mor lin tat in a Pe'l ub'i choqa chareh. %eng %spa el nombre di mi papa se llama Felipe digale. Ch tat in Pe'l. = lin tat in a Pe'l ub'i. %mor lin tat in a Pe'l ub'i. %eng %spa el nomb're de mi papa es Fel. C no, lin tat ub'i Malcolm. %mor no, lin tat ub'i Malcolm. %eng %spa no, mi papa se llama Malcolm. Ch no' tat taj. = no' tat taj. %mor no' tat ta-j. %eng %spa no. R y k'u ra nan at choqa chare. %mor y k'u ra nan at choqa chare. %eng %spa y tu mama, digale. Ch no' at. = ku ra nan at. %mor ku ra nan at. %eng %spa y tu mama. C aje', k'o:lik nu nan. %mor aje', k'o:lik nu nan. %eng %spa si, tengo mama. Ch xi. = xi. %mor xi. %eng %spa C k'o:lik. %mor k'o:lik. %eng %spa tengo. J jas rub'i'? choqa chareh. %mor jas rub'i'? choqa chareh. %eng %spa Como se llama digale. Ch b'i nan. = jas ub'i la nan. %mor jas ub'i la nan. %eng %spa Como se llama tu mama. C ah, le nunan ub'i Ardis. %mor ah, le nunan ub'i Ardis. %eng %spa Su nombre es Ardis. Ch xi. = xi. %mor xi. %eng %spa C tzi. %mor tzi. %eng J y n k'u rawatz jas taq kib'i'. %mor y n k'u rawatz jas taq kib'i'. %eng %spa y tus hermanas como se llaman. Ch watch b'i'. = un k'u rawatz jastaq ri kib'i?. %mor un k'u rawatz jastaq ri kib'i? %eng %spa y tus hermana como 'e llawan. C ah, nk'o: taj watz. %mor ah, nk'o: taj watz. %eng %spa no tengo hermanes (mayor). C xaq nu chaq. %mor xaq nu chaq. %eng %spa Solo un hermano menor. Ch kaayik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa hay. R a xaq a tukel at. %mor a xaq a tukel at. %eng %spa tu solo eres. R o k'o: awatz? choqa chare. %mor o k'o: awatz? choqa chare. %eng %spa O tienes hermanos (mayores). Ch wach. = a k'o: awatz. %mor *a /*k'o: aw-atz. %eng %spa tienes hermanos. C xaq nu chaq. %mor xaq nu chaq. %eng %spa solo hermano (menor). Ch chak. = chak. %mor hermano. %eng %spa hermano. C chaq. %mor chaq. %eng %spa hermano. J jas rub'i choqa chare. %mor jas rub'i choqa chare. %eng %spa como se llama digale. Ch b'i'. = jas rub'i. %mor jas rub'i. %eng %spa Come se llama. C ah, Guillermo rub'i. %mor ah, Guillermo rub'i. %eng %spa Se llama Guillermo. Ch xchu. = xchu. %mor xchu. %eng %spa *R2-41 C Guillermo. %mor Guillermo. %eng %spa Guillermo. Ch xchu. = xchu. %mor xchu. %eng %spa R xchu kub'i. %mor xchu kub'i. %eng C k'o: jun wanab'. %mor k'o: jun wanab'. %eng %spa tengo una hermana. J jas rub'i choqa chare. %mor jas rub'i choqa chare. %eng %spa Como se llama digale. J dih, jas rub'i' rawanab' cho'qa chare. %mor dih, jas ri u-b'i' ri aw-anab' /cha'-oq-a chi-r-e. %eng %spa muchacha, tu hermana como se elab'ra. Ch b'i nab'. = jas rub'i rawanab'? %mor jas rub'i rawanab'? %eng %spa como se llama tu hermana. C laurel ub'i. %mor laurel ub'i. %eng %spa se llama Laurel. Ch xu. = xu. %mor xu. %eng %spa C at. %mor at. %eng %spa Ud. R un k'u le at cha, un k'u le at cha. %mor un k'u le at cha, un k'u le at cha. %eng %spa y ustd. dice. y rld. dice. Ch at. = at. %mor at. %eng %spa Ud. C jas ab'i at? %mor jas ab'i at? %eng %spa Como se llama Ud. T Rosario cho'qoq. %mor Rosario cho'qoq. %eng %spa Ch chara in. = ri Rosario rub'i in. %mor ri Rosario rub'i in. %eng %spa ri Rosario rub'i in. C ay. %mor ay. %eng %spa R chara in kub'ij e'. %mor chara in kub'ij e'. %eng %spa tengo cuchara dice. C jas ub'i awatz? %mor jas ub'i awatz? %eng %spa Come se llama tu hermana. Ch no', Jana. = no', Jana. %mor no, juana. %eng %spa no, juana. C ay, Juana. %mor ay, Juana. %eng %spa ay, juana. E ak'o: axib'al? %mor ak'o: axib'al? %eng %spa tienes, hermanas. Ch ik. = k'o:lik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa tengo. E jas ub'i laxib'al? %mor jas ub'i laxib'al? %eng %spa Come se llama tu hermano. Ch no, mim. = no, mim. %mor no, mim. %eng %spa E huh? jah? %mor huh? jah? %eng %spa Ch mim. = mim. %mor mim. %eng %spa E ah. %mor ah. %eng %spa C jas kutijo? %mor jas kutijo? %eng %spa que come. C jas kakitij le amolo? %mor jas kakitij le amolo? %eng %spa que comen las moscas (mosquitos). Ch no. = no. %mor no. %eng %spa J kutij lupe'n chaqok. %mor kutij lupe'n chaqok. %eng %spa Come la sobra dice. *R2-42 Ch tij pe'n. = kutij lupe'n. %mor *k-0-*u/tij *le *u-pe'n. %eng %spa Comen lasdora. Ch an taj. = ma ka'an taj. %mor *ma *k-0-*a/b'an ta-j. %eng %spa no lo hagas. R an taj xa tane' kaqatijo. %mor an taj xa tane' kaqatijo. %eng %spa no lo hagas, esqal ni lo comemos. R kelik le nik'aj q'ayes ri. %mor kelik le nik'aj q'ayes ri. %eng %spa se quitan estas hierbas. Ch jah. = jah. %mor jah. %eng %spa Ch ay wech xintea len. = ay k'o: jun nu cinqa len. %mor ay /*k'o: *jun #nu-cinqa len. %eng %spa ay tengo cinqa len. C lele cinqa len? %mor lele cinqa len? %eng %spa esos son 5 centavos. Ch le weh palle. = la we pale. %mor la we pale. %eng %spa llame en. R je', la wee le. %mor je', la wee le. %eng %spa la llore. E jas ub'i lele'? %mor jas ub'i lele'? %eng %spa Como se llama eso. Ch no weh lla we. = no weh lla we. %mor no es llave. %eng %spa no es llave. E jah? %mor jah? %eng %spa Ch we. = lawe. %mor lawe. %eng %spa llave. R la awee chah. %mor la awee chah. %eng %spa es llave dice. R la awecha chab'ij kapanoq la'an. %mor la awecha chab'ij kapanoq la'an. %eng %spa lo es tuyo dice, diga. R la awee cha. %mor la awee cha. %eng %spa es llave dice. Ch weh, weh. = lawe, lawe. %mor lawe, lawe. %eng %spa llave, llave. C la'an. %mor la'an. %eng %spa C llave. %mor llave. %eng Ch si. = si. %mor si. %eng %spa C nima la we'? %mor nima la we'? %eng %spa llave grande. Ch si. = si. %mor si. %eng %spa C ale la we, sla al. %mor ale la we, sla al. %eng %spa pesa la llave, pesa. Ch si. = si. %mor si. %eng %spa C la al? %mor la al? %eng %spa pesa. Ch al. = al. %mor al. %eng %spa pesa. C al k'ut. %mor al k'ut. %eng %spa pesa pues. Ch al k'ut. = al k'ut. %mor al k'u-t. %eng %spa pesa pues. Ch le al 'an in. = le al kina in. %mor le al *k-0-*in/#na' in. %eng %spa yo siento que pesa. *R2-43 C ah, le al a. %mor ah, le al a. %eng %spa pesa. Ch a in. = a in. %mor a in. %eng %spa yo. Ch an in. *** = an in. %mor *k-0-*in/b'an in. %eng %spa C awwaxan al. %mor awwaxan al. %eng %spa tu pie pesa. C we at al. %mor we at al. %eng %spa si pesas tu. J inaal kacha' lajin cho'm dho'gadiarseh. *** %mor inaal kacha' lajin cho'm dho'gadiarseh. %eng %spa peso diga estoy muy gorda digale. Ch cham. = dayin chom. %mor dayin chom. %eng %spa gorda. Ch ay chi g'a. = ay chi g'a. %mor ay chi g'a. %eng %spa C ay ay. %mor ay ay. %eng Ch ay, ay choqom. = ay, choqon. %mor ay /choqo-n. %eng %spa ay cosquillas - tickles. J inaj ach'eki. %mor inaj ach'eki. %eng %spa tu rodillita. R kinchob' in tub'i 'ln lale choqa k'u chare'. *** %mor k-0-in/ch'ob' in ta u-b'i 'ln lale choqa k'u chare'. %eng %spa yo si el nombre di este muchacho digale. Ch la le'. *** = lu b'i los la le'. %mor lu b'i los la le'. %eng %spa el nombre de ese muchacho. Ch la le. = la le. %mor la le. %eng %spa E jass nub'i in. %mor jass nub'i in. %eng %spa Como me llamo yo. R la Rosaria cha. %mor la Rosaria cha. %eng %spa es Ros dice. R di cha, di cha, di cha. %mor di cha, di cha, di cha. %eng %spa muchacha dice, muchacha dice. R jus ru b'i la le jun alchee cha. %mor jus ru b'i la le jun alchee cha. %eng %spa Como se llama ese muchacho dice. Ch no mini. = no mini. %mor no Emilio. %eng %spa no Emilio. C jun amilio. %mor jun amilio. %eng %spa Emilio. C at amilio. %mor at amilio. %eng %spa sos Emilio. R at amilio al Rosaria. %mor at amilio al Rosaria. %eng %spa Sos Emilio, Rosario. R nan mario ta we tzab'al le:. *** %mor nan mario ta w/etzan-b'al le:. %eng %spa no tengo juguete ve. C jas ukolor le le'? %mor jas ukolor le le'? %eng %spa que color es ese. R dih malay, malay chil. *** %mor dih malay, malay chil. %eng %spa muchacha lday a toya. Ch na na in. = na na in. %mor na na in. %eng %spa N xtane in xeb'e ri pa kachoch. %mor xtane in x-e/b'e ri pa k-achoch. %eng %spa se Fueron a sus casas, se Fueron. N xeb'e ri. %mor x-e/b'e ri. %eng %spa se Fueron. Ch la inchoch. = pa inchoch. %mor pa in-cho'ch. %eng %spa en la casa. Ch pa naxux ta neiu. *** = xeb'eri pa qachoch? %mor *x-e/b'e ri pa *qa-cho'ch? %eng %spa *R2-44 N xela xe' wei. %mor xela x-0/b'e wi. %eng %spa Xela se Fueron. Ch la inchoch. = le wachoch. %mor le #w-achoch. %eng %spa mi casa. Ch nan la inchoch. = nan le wachoch. %mor nan le #w-achoch. %eng %spa mama mi casa. N xane xe'e pa kachoch. %mor xane x-e/b'e pa k-achoch. %eng %spa se Fueron a sus casas. N pa xela xe'e wi le. %mor pa xela x-e/b'e wi le. %eng %spa se Fueron a Xela. Ch ek in xela. = kin'e in Xela. %mor *k-*in/b'e-!ik in Xela. %eng %spa me voy a xela. N cho eq na b'anik cha. %mor choweq na /b'an-ik /cha'. %eng %spa ma¤ana lo hacen dice. N kawila chweq. %mor k-0-aw/il-a chweq. %eng %spa lo vas a ver ma¤ana. Ch la, in. = la, in. %mor la, in. %eng %spa yo. N aje. %mor aje. %eng %spa si. N jataxtaj oha re le mus. *** %mor /j-0-a/ta'-xtaj oha re le mu's. %eng %spa preguntale al ladino. N jas le julaj ab'i. %mor jas le julaj a-b'i. %eng %spa que es tu nonbre. Ch 'ut jab'ij kanoq charech. *** %mor 'ut /j-0-a/b'ij kan-oq chi-r-e-ch. %eng %spa anda a decirselo. N jachin ajchaq'e l'e laj in taq etz'ab'al le. %mor jachin ajchaq'e l'e laj in taq /etz'an-b'al le. %eng %spa De quienes son esos juguetes. N jachin aj chaq'e. %mor jachin aj chaq'e. %eng %spa de quienes son. R e. %mor e. %eng C la ka'e pa xela. %mor la ka'e pa xela. %eng %spa se va a Quezaltenango. Ch xel. = kin'e xela. %mor *k-*in/*b'e xela. %eng %spa Me voy a xela. C ja chiko, gij. %mor ja chiko, gij. %eng %spa Que dia. Ch no dej to ruk'. *** = no dej to ruk'. %mor no dej to ruk'. %eng %spa R tgruk. *** %mor tgruk. %eng %spa no con el. Ch kam b'ix' xela. = kink'am b'ik xela. %mor *k-0-*in/k'am b'i-*k xela. %eng %spa me lleran a xela. J jawi: xaka mawi' cho'qa chare. %mor jawi: xaka mawi' cho'qa chare. %eng %spa Donde lo trajiste digale. Ch ma wj jhoerxa a marvi, donde *** %mor ma wj jhoerxa a marvi, donde %eng J l in tagetza b'al choqok. *** %mor l in tagetza b'al choqok. %eng %spa lo juguetes diga. Ch pa'lx. = pa'lx. %mor /etz'an-b'al. %eng %spa los juguetes. C pax, pa xela. %mor pax, pa xela. %eng %spa en Quezaltenango. R ja wii xaka wa wi lin tag. %mor ja wii xaka wa wi lin tag. %eng %spa Donde fuiste a traer. R etzab'al cho'qa chape'. %mor etzab'al cho'qa chape'. %eng %spa los juguetes digale. *R2-45. Ch k'am wi pax etzab'al. *** = k'am wi pax etzab'al. %mor *jawi *k-0-*a/k'am wi pax /etz'an-b'al. %eng %spa juguete donde lo trajes te el juguete. C na xinloq taj lele. %mor na xinloq taj lele. %eng %spa no compre eso. Ch si. = si. %mor si. %eng %spa C na xinloq taj. %mor na xinloq taj. %eng %spa no lo compre. C xaq le no's. %mor xaq le no's. %eng %spa solo el chompipe. R jawi: k'u xak'ama wi? choq chare. %mor jawi: k'u xak'ama wi? choq chare. %eng %spa Donde lo trajiste digale. Ch kawi. = jawi. %mor jawi. %eng %spa donde. C ah, xin k'am lo xela. %mor ah, xin k'am lo xela. %eng %spa lo traje de xela. Ch mxe. = mxe. %mor mxe. %eng %spa C ah, je'. %mor ah, je'. %eng %spa R janipa taq xaya wi? cho'qa chare'. %mor janipa taq xaya wi? cho'qa chare'. %eng %spa Cuanto te costo digale. Ch ta qu jamipa taq xaya wi. *** = ta qu jamipa taq xaya wi. %mor ta qu jamipa taq x-0-a/ya' wi. %eng %spa cuanto te costaron. C ah le, lele jun oxib' len. %mor ah le, lele jun oxib' len. %eng %spa unos 3 centavos. Ch si. = si. %mor si. %eng %spa J in k'u ri xarten choqa chare. %mor in k'u ri xarten choqa chare. %eng %spa y el sarten digale. Ch xarten. = xarten. %mor sarten. %eng %spa sarten. C oxib' len. *** %mor oxib' len. %eng %spa tres centavos. J in k'u ri le jun patax choqa chare. %mor in k'u ri le jun patax cha-oq-a chi-r-e. %eng %spa y el pato digale. Ch tax. = patax. %mor patax. %eng %spa pato. C a je', oxib' len chuq'u je. %mor a je', oxib' len chuq'u je. %eng %spa asi tres centavos tambien. R in k'u ri xarten choqa chare. %mor in k'u ri xarten choqa chare. %eng %spa y el sarten digale. Ch ten. = xarten. %mor xarten. %eng %spa sarten. C a, na wetam taj. %mor a, na wetam taj. %eng %spa C no lo se. %mor no lo se. %eng Ch nap ten. = nap ten. %mor nap ten. %eng %spa Ch xarten. = xarten. %mor sarten. %eng %spa sarten. C wene' keb' lin. %mor wene' keb' lin. %eng %spa talves 2 centavos. R a centavo xel b'a wa lejujun. %mor a centavo xel b'a wa lejujun. %eng %spa un centavo salio cada uno. R choqa chare. %mor choqa chare. %eng %spa digale. Ch jun al centavo b'a wa le jujuro. *** = jun al centavo b'a wa le jujuro. %mor jun al centavo b'a wa le jujuro. %eng %spa un centavo cada ano. C jun, jun lin. %mor jun, jun lin. %eng %spa uno un centavo. Ch keb', jun. = keb', jun. %mor 2, uno. %eng %spa 2, uno. *R2-46. C jun lin. %mor jun lin. %eng %spa un centavo. Ch jun. = jun. %mor un. %eng %spa un. C la le. %mor la le. %eng %spa ese. R siete quezal b'awa choqa chare. %mor siete quezal b'awa choqa chare. %eng %spa entonces son 7 que todos digale. C jas ub'i? %mor jas ub'i? %eng %spa Como se llama. R di cha; jas ub'i lawakan cha. %mor di /cha'; jas ub'i le aw-aqan /cha'. %eng %spa muchacha como se llama tu pie. Ch no, an la wakan. *** = no, an la wakan. %mor no, an le aw-aqan. %eng %spa no, tu pie. C k'o: jun ab'i? %mor k'o: jun ab'i? %eng %spa tienes un nombre. Ch un. = un. %mor uno. %eng %spa uno. C nima aqan. %mor nima aqan. %eng %spa tu pie es grande. Ch kuta. = kuta. %mor kuta. %eng %spa C ay. %mor ay. %eng Ch ay, chaqa lo. *** = ay, chaqa lo. %mor ay, *x-0/tzaq-!a la. %eng %spa hay se cayo. C tzaq a lu. %mor tzaq a lu. %eng %spa se cayo Pedro. C katzaq. %mor katzaq. %eng %spa te cuesta. Ch tij taj. *** = tij taj na ka tij taj. %mor *ma *k-0-*a/tij ta-j. %eng %spa no lo comes. C ah, wo kintij taj. %mor ah, wo kintij taj. %eng %spa ah no lo coman. Ch xi, lapix wech. = xi, lapix wech. %mor lapiz mio. %eng %spa lapiz mio. C lapis, lawe. %mor lapis, lawe. %eng %spa es lapiz el tuyo. Ch si. = si. %mor si. %eng %spa si. R la le cha. %mor la le cha. %eng %spa ese. Ch lapis wech. = lapis wech. %mor lapiz mio. %eng %spa lapiz mio. C ah, lapis. k'o: lapis. %mor ah, lapis. k'o: lapis. %eng %spa hay lapiz, hay lapiz. R chatz'ib'ana k'ut e cha. %mor ch-at/tz'ib'a-n-a k'u-t e /cha'. %eng %spa escribe pues dice. R tz'ib'ana k'ute. %mor *ch-*at/tz'ib'a-n-a k'u-t e. %eng %spa escribe pues. C katz'ib'an. %mor katz'ib'an. %eng %spa escribes. Ch ay, pan. = al kintzib'an. %mor al *k-*in/tzib'a-n. %eng %spa ay pan escribio. C ay, katz'ib'an le lawe. %mor ay, katz'ib'an le lawe. %eng %spa ay la llave escribe. R katz'ib'an e kej. %mor katz'ib'an e kej. %eng %spa el caballo escribe. *R2-47 R la k'ute kasaj kut. lu la lech. *** %mor la k'ute k-0-aw/aj kut. lu la lech. %eng %spa ya viste, queremos su. R ke saj. %mor ke saj. %eng %spa cosa, supimoslo. E ma wesaj taj wesajta. %mor ma wesaj taj wesajta. %eng %spa me lo saco, me lo saco. Ch no xaj taj lu lapixim. = ma wesaj le mu la'piz. %mor *m-0-*aw/esa-j le nu-lapiz. %eng %spa no saques uis lapiz. R cuxime. %mor cuxime. %eng %spa yo pense. R katukut k'u waral le. %mor katukut k'u waral le. %eng %spa le ausena aqui. R ay, tzij kut. %mor ay, tzij kut. %eng %spa de veras pues. R chal tzi ganakute. %mor chal tzi ganakute. %eng %spa escribe pues. R je kaom le. %mor je kaom le. %eng %spa ese tienes que hacer. R ahaman pelog. %mor ahaman pelog. %eng %spa traigalo. R ka na b'a juna pulsera joare. %mor ka na b'a juna pulsera joare. %eng %spa hay jauros una pulsera con el. E na katzurtupanoc le. %mor na katzurtupanoc le. %eng %spa no lo molestes. E cha yam pecharele chape. %mor cha yam pecharele chape. %eng %spa (traigalo) dicelo. R a palle. %mor a palle. %eng %sp R tu juguete ve. %mor tu juguete ve. %eng Ch apal, in le. *** = wetzab'al in le. %mor w/etz'an-b'al in le. %eng %spa mi juguete. Ch kel. = kel. %mor kel. %eng %spa E jas uwach le kab'a nole. %mor jas uwach le kab'a nole. %eng %spa que es lo que haces. E al Rosario. %mor al Rosario. %eng %spa Rosario. C la kal tzib'an. %mor la kal tzib'an. %eng %spa escribes tu. Ch ay ay. = ay ay. %mor ay ay. %eng %spa C ma kotaj letjuta. %mor ma kotaj letjuta. %eng %spa no hay tinta. J ay ay nuqab'. %mor ay ay nu-q'ab'. %eng %spa hay mi mama. Ch ab'. = qab'. %mor qab'. %eng %spa mano. Ch le 'ax taj. = le' k'ax taj. %mor le' k'ax ta-j. %eng %spa ese no duele. C jas katzlb'am. %mor jas katzlb'am. %eng %spa jas katzib'aj. C que escrib'es. %mor que escrib'es. %eng Ch taj. = k'o: taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa nada. E jas kab'ano. %mor jas k-0-a/b'an-o. %eng %spa que haces. C jas katzib'an. %mor jas katzib'an. %eng %spa jas ka tzib'aj. C que escrib'e. %mor que escrib'e. %eng Ch ko ta chic. = ko ta chik. %mor /k'o: ta chi-k. %eng %spa no hay. R jun tin chaq'ooq. %mor jun tin /cha'-oq. %eng %spa una te diga. R Fui I chokok. %mor Fui I chokok. %eng %spa una diga. *R2-48 Ch tij at chik lin. = tij at chik lin. %mor tzij at chi-k lin. %eng %spa i ahora Ud Catarina. Ch at chik xan. = at chik san. %mor at chi-k san. %eng %spa Ud ahora. Santos. R axan San. %mor axan San. %eng %spa Santos. Ch yaa... = yaa... %mor yaa... %eng %spa E ya. %mor ya. %eng C ya. %mor ya. %eng E at chik at chik. %mor at chi-k at chi-k. %eng %spa a ud ahora, a ud ahora. Ch ya. = ya. %mor ya. %eng %spa R in chik. %mor in chi-k. %eng %spa ahora yo. Ch huh. = huh. %mor huh. %eng %spa R ay ay ray lu pele g'a %mor ay ay ray lu pele g'a %eng %spa q'es rerde en el fuego. C le aq chic. %mor le aq chic. %eng %spa ahora el cerdo. Ch chilero. = chilero. %mor chilero. %eng %spa R al talin. %mor al talin. %eng %spa catarina. C le aq chic. %mor le aq chic. %eng %spa ahora el cerdo. R le aq chik cha. %mor le aq chi-k /cha'. %eng %spa el cerdo dice. R tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. Ch ya. = ya. %mor ya. %eng %spa C le no'os. %mor le no'os. %eng %spa el chompipe. R ama riridle. %mor ama riridle. %eng %spa no es eso. R kachi ma chob'ol ta b'a ni juano. *** %mor kachi ma chob'ol ta b'a ni juano. %eng %spa no lo hace bien hecho. Ch ay jax an. = ay k'ax ku'anoh. %mor ay k'ax *k-0-*u/b'an-*oh. %eng %spa que hacen. Ch ek choch xonta. = xe'ek pa rachoch. %mor *x-*e/b'e-ik *pa r-achoch san. %eng %spa Se fue a su casa santa. C k'o: xawcha chawoch. %mor k'o: xawcha chawoch. %eng %spa tienes adobe en tu casa. Ch xaj na. *** = saj na. %mor /saj na. %eng %spa venga. R nan nan. %mor nan nan. %eng %spa mama, mama. R jun di, jun dii... %mor jun di, jun dii... %eng %spa cada muchacha, linda muchacha. E jas xub'an lawetzab'al e? %mor jas x-0-u/b'an le aw/etz'an-b'al e? %eng %spa que hiso tu juguete. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa E le le le wila mpe le. *** %mor le le le wila mpe le. %eng %spa lese la ese man. *R2-49 Ch juwe. = juwe. %mor juwe. %eng %spa C jun torre. %mor jun torre. %eng %spa una torre. Ch chuwa chuwe. = chuwa chuwe. %mor chuwa chuwe. %eng %spa C kawilo? kawilo le... %mor kawilo? kawilo le... %eng %spa lo ves, lo ves. R di cha. %mor di cha. %eng %spa muchacha dice. R chawila mpe la wetz'ab'al le. %mor chawila mpe la wetz'ab'al le. %eng %spa mira tu juguete. C ay, katzaq. %mor ay, katzaq. %eng %spa se cae. Ch nno, pa lech. = nno, pa lech. %mor paresa. %eng %spa paresa. si pues. R b'ay. %mor b'ay. %eng %spa bien. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa ese. R tzaq k'ut e. %mor tzaq k'ut e. %eng %spa se cae pues. E ma' tzaqik. %mor ma' tzaqik. %eng %spa no te caigas. E n ka tz'ur taj. %mor n ka tz'ur taj. %eng %spa no lo molestes. R le, kawilo le. %mor le, kawilo le. %eng %spa ya viste. R kawilo le. %mor kawilo le. %eng %spa ya viste. E k'ula na. %mor k'ula na. %eng %spa lo vienes hacer. R le chatz'ib'aj b'a lu puqab' are. %mor le chatz'ib'aj b'a lu puqab' are. %eng %spa escribelo en su mano. R lamilio le. %mor lamilio le. %eng %spa Emilio ve. R maley taq juntira. %mor maley taq juntira. %eng %spa baya to to. Ch wila. = wile. %mor wile. %eng %spa donde esta. Ch de at cha. = de at cha. %mor le at /cha'. %eng %spa usted dice. E le at chik, at chik, at chik. %mor le at chik, at chik, at chik. %eng %spa ahora ud, ud, ud. T nno, ah. %mor nno, ah. %eng Ch an wehmemxa. = an wehmemxa. %mor an wehmemxa. %eng %spa E ah? %mor ah? %eng %spa Ch an wehmem. = an wehmem. %mor an wehmem. %eng %spa E jass xub'ano le menxa? %mor jass xub'ano le menxa? %eng %spa Que hizo el mensa. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa R menxa, la k'ute. %mor menxa, la k'ute. %eng %spa mensa ya viste. Ch le, ute. = le, ute. %mor le, la kute. %eng %spa ya viste. *R2-50 E ah, a k'o: re lare'. %mor ah, a k'o: re lare'. %eng %spa tiene de el. Ch lik. = k'o:lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa tiene. E k'o:lik? %mor k'o:lik? %eng %spa tiene. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa si. Ch le, le:'. = le, le:'. %mor le, le:'. %eng %spa ese, ese. E ya. %mor ya. %eng %spa Ch ya? = ya? %mor ya? %eng %spa Ch ah, in chik. = ah, in chik. %mor ah, in chi-k. %eng %spa ahora yo. E jas u kub'ano? %mor jas u kub'ano? %eng %spa Que hace. Ch no, kintij wee. *** = no, kintij wee. %mor no, k-0-in/tij w-e. %eng %spa no come el mio. Ch kintij. = kintij. %mor k-0-in/tij. %eng %spa E huh? jah? %mor huh? jah? %eng %spa Ch tij xan. = kintij xan. %mor *k-0-*in/tij xan. %eng %spa como adore. R jun, sa'y cha. %mor jun, sa'y cha. %eng %spa no, pedacitos dice. R jun sa'y. %mor jun sa'y. %eng %spa un pedacito. R cha'ana k'u kanoq cha jun awa di. %mor cha'ana k'u kanoq cha jun awa di. %eng %spa haga una tu tortilla mujer con la llave. R che linaj lawe. %mor che linaj lawe. %eng %spa Ch n. = n. %mor n. %eng %spa C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. Ch ya. = ya. %mor ya. %eng %spa E ya. %mor ya. %eng %spa Ch jun chik. = jun chik. %mor jun chi-k. %eng %spa E qana mpe na. %mor qana mpe na. %eng %spa otro esperame. R ay, le jun ku'ano le. %mor ay, le jun ku'ano le. %eng %spa le que hace ve. E chana we at. %mor chana we at. %eng %spa haga tu tambien. Ch mu's, we in xok. *** = mu's, we in xok. %mor mu's, we in xok. %eng %spa E ka juch waral. %mor ka juch waral. %eng %spa roya aqui. C wene. %mor wene. %eng %spa Talves. R ay, cha je la le. %mor ay, cha je la le. %eng %spa oy solo alla. R chamampe loq ri b'atz. %mor chamampe loq ri b'atz. %eng %spa traiga el hilo. E no, waral ri, le, le. %mor no, waral ri, le, le. %eng %spa no, aqui ese. *R2-51 E waral ka'an wi. %mor waral ka'an wi. %eng %spa aqui lo haces. Ch nnm. = nnm. %mor nnm. %eng %spa E tequri katzib'anik. %mor tequri katzib'anik. %eng %spa Entonces escribes. Ch b'a. = b'a. %mor b'a. %eng %spa E kiya b'iyaj ka'ano. %mor kiya b'iyaj ka'ano. %eng %spa varias veces lo haces. E chatzib'aj k'ute. %mor chatzib'aj k'ute. %eng %spa escribelo pues. R ah, mo. %mor ah, mo. %eng %spa E chatzib'aj k'ute. %mor chatzib'aj k'ute. %eng %spa escribelo pues. R le, chawila mpe le kinb'an in e'. %mor le, ch-0-aw/il-a mpe le k-0-in/b'an in e'. %eng %spa mira lo que yo hago. R chakojo k'ut laqab' chupam. %mor ch-0-a/koj-o k'u-t le a-q'ab' chi-u-pam. %eng %spa ponga tu mano adentro. R chakojo k'uloq laqab'. %mor ch-0-a/koj-o k'u la-oq le a-q'ab'. %eng %spa mete tu mano. E k'ax nuqab' xub'ano. %mor k'ax nu-q'ab' x-0-u/b'an-o. %eng %spa me hizo doler una mano. R xawila k'ut. %mor x-0-aw/il-a k'u-t. %eng %spa ya viste. R chakojo chuku juntira raqab' at. %mor ch-0-a/koj-o chi ku juntira ri a-q'ab' at. %eng %spa mete otra vez tu mano. E je ka'an ewari at. %mor je ka'an ewari at. %eng %spa asi haces esto. C le le? %mor le le? %eng %spa ese. C Rosaria, al Chay. %mor Rosaria, al Chay. %eng %spa Ros. R chokojo la qab' chik. %mor chokojo la qab' chik. %eng %spa mete tu mano otra vez. R amilio le we cha kawilo le lin'an in le. %mor amilio le we cha kawilo le lin'an in le. %eng %spa Emilio si ve eres lo que yo hago. R kojo k'uloq la qab'e', le. %mor kojo k'uloq la qab'e', le. %eng %spa mete tu mano. R xkanaj kanoq. %mor xkanaj kanoq. %eng %spa se quedo. R kujek. %mor kujek. %eng %spa no Vamos. Ch loch. = loch. %mor loch. %eng %spa R ka'an raqan ak'. %mor ka'an raqan ak'. %eng %spa haces pie de gallina. R kawaj je ri, ra. %mor kawaj je ri, ra. %eng %spa quieres esto. R ay, xesax kanoq e'. %mor ay, x-0/esa-x kan-oq e'. %eng %spa lo sacaron. C jas ku'an le le? %mor jas ku'an le le? %eng %spa que hace eso. R jun owacha. %mor jun owacha. %eng %spa broma. R le. %mor le. %eng %spa ese. Ch wach in le. = wach in le. %mor w-e-ch in le. %eng %spa el mio ve. *R2-52 C le. %mor le. %eng %spa ese. R jun chike'. %mor jun chike'. %eng %spa otro ve. C le le'. %mor le le'. %eng %spa ese. Ch tij war li'. = kutij wa riri. %mor *k-0-*u/tij wa riri. %eng %spa lo come esto. R le le, ya mere kan taj nu ch'at ese. %mor le le, ya mere kan taj nu ch'at ese. %eng %spa ya casi esta mi cama. R hu, hu, kinchob' in le rakan le ak. %mor hu, hu, kinchob' in le rakan le ak. %eng %spa yo se lo del pie del gallo. R chawila mpe le rakan ak e'. %mor ch-0-aw/il-a mpe le r-aqan ak e'. %eng %spa mira la pata de gallina. Ch ni ne. = ni ne. %mor ni ne. %eng %spa R le. %mor le. %eng %spa ese. C le. %mor le. %eng %spa ese. R le. %mor le. %eng %spa ese. R le. %mor le. %eng %spa ese. E di, ma kalyoqon taj. %mor di, ma k-at/yoq-on ta-j. %eng %spa no maltrates. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa R chakojo k'u at. %mor chakojo k'u at. %eng %spa monparlo tu. C k'o: puwi'. %mor k'o: puwi'. %eng %spa esta encima. R Rosaria, kinb'ij jun tzij chawe. %mor Rosaria, kinb'ij jun tzij chawe. %eng %spa Ros, te digo ana Cosa. Ch tij at. *** = tij at. %mor *k-0-*a/tij at. %eng %spa ud. C lupowi. %mor lupowi. %eng %spa sombrero. J al Rosaria, chakojo k'ut. %mor al Rosaria, chakojo k'ut. %eng %spa Ros poongalo pues. Ch jumpi at. = jun a powi at. %mor jun a powi at. %eng %spa un sombrero fuyo. Ch pi at. = lo powi at. %mor *le *a-powi at. %eng %spa tu sombrero. R pes tequri. %mor pes tequri. %eng %spa entonces. Ch ma loq. = ma loq. %mor *ch-0-*a/k'am-a la-oq. %eng %spa traigalo. R kuwij kuloq le awe at. %mor kuwij kuloq le awe at. %eng %spa apurate (con el tuyo). C leab'an le b'atz. %mor leab'an le b'atz. %eng %spa haces al silo. C la kab'an le b'atz? %mor la kab'an le b'atz? %eng %spa haces el silo? R ne le. %mor ne le. %eng %spa ese. E n k'o: tu b'a tiempo, le ka'an at. %mor n k'o: tu b'a tiempo, le ka'an at. %eng %spa no tienes tu en poder haciendo. C kawilo. %mor kawilo. %eng %spa ya viste viste. *R2-53 E chanampele. %mor chanampele. %eng %spa traigalo. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa R kawil ku le kamike kajo kulok le. %mor kawil ku le kamike kajo kulok le. %eng %spa ahora mira, metelo. R le, le, le. %mor le, le, le. %eng %spa ese, ese, ese. E magutej le nos. *** %mor magutej le no's. %eng %spa no detengas al chompipe. Ch an le'. = ka'an le. %mor *k-0-*a/b'an le. %eng %spa haga eso. E le le. %mor le le. %eng %spa ese, ese. C k'ax le b'atz. %mor k'ax le b'atz. %eng %spa cuesta hacer el hilo. Ch ax taj. = k'ax taj. %mor k'ax ta-j. %eng %spa R no coma xin tog b'i chupam. %mor no coma x-0-in/toq b'i chi-u-pam. %eng %spa no porque lo puse adentro. R como xintog b'i chupam. *** %mor como x-0-in/toq b'i chi-u-pam. %eng %spa como lo puse adentro. C kax taj. %mor k'ax ta-j. %eng %spa no cuesta. R no. %mor no. %eng %spa C jachike color le b'atz. %mor jachike color le b'atz. %eng %spa que color es el bilo. R kol xakatog'opij b'a xakatog'opij. %mor kol xakatog'opij b'a xakatog'opij. %eng %spa es que lo rebienta, lo rebientas. C jachike u color. %mor jachike u color. %eng %spa que color. E no no da, da. %mor no no da, da. %eng %spa no, muchacho. Ch jun ak' le'. = jun ak' le'. %mor jun ak' le'. %eng %spa una gallina ve. E no da le. %mor no da le. %eng %spa no muchacho. C jachike u color. %mor jachike u color. %eng %spa que color. Ch le:'. = le:'. %mor le:'. %eng %spa ese. C ay ay. %mor ay ay. %eng %spa R chaya mpe b'ik laq'ab' chupam. %mor ch-0-a/ya' mpe b'i-k le a-q'ab' chi-u-pam. %eng %spa meta tu mano adentro. R no takano. %mor no takano. %eng %spa perate. C jaduke u color. %mor jaduke u color. %eng %spa que color. Ch no uxajqab'. = no xaq uqab'. %mor no xaq u-q'ab'. %eng %spa solo su mano. Ch xaka, jux. *** = xa kaqak'am uj. %mor xa *k-0-*qa/k'am uj. %eng %spa solo lo llevamos nosotros. R si kelik. %mor si kelik. %eng %spa sale. R chawila mpe luq'ab' lal talin e. %mor ch-0-aw/il-a mpe le u-q'ab' le al talin e. %eng %spa mira lo mano di Catarina. R chakojo mpe laqab' lo al talin. %mor ch-0-a/koj-o mpe le a-q'ab' lo al talin. %eng %spa meta tu mano catarina. R ijjj. %mor ijjj. %eng *R2-54 R chab'ujo mpe laqab' al Rossario. *** %mor ch-0-a/b'uj-o mpe le a-q'ab' al Rossario. %eng %spa mota tu mano Rosaria. C utz le b'atz. %mor utz le b'atz. %eng %spa esta buena la pita (hilo). C utz 'e b'atz. %mor utz 'e b'atz. %eng %spa E taq'en katzijon alaq. %mor /tajin k-0/tzijo-n alaq. %eng /prog incomp-3A/talk-absol 5formal %spa esta hablando Ud. R we no cha'ana la ku loq laq'aab' le. %mor we no ch-0-a/b'an-a la ku la-q lee a-q'ab' le. %eng if no dep-3A-2E/do-Tdep emph emph dir-T the 2E-hand there. %spa bueno suelta tu mano pues. R le. %mor le. %eng R no, ku log le jun lapisero le. %mor no, ku log le jun lapisero le. %eng %spa esta el lapicero. R xewitzij kelik. %mor xewitzij k-0/el-ik. %eng X incomp-3A/leave-Tiv. %spa vaya pero sale. R lik. %mor lik. %eng %spa Ch m, m. = m, m. %mor m, m. %eng %spa R la kute le juu at e. %mor la kute le juu at e. %eng %spa ya viste que sos voz. Ch le? jun lapixele. = le? jun lapixele. %mor le? jun lapixele. %eng %spa ese lapicero. R le le at xa katogb'ik. %mor le le at xa katog b'ik. %eng %spa mira vos, es que lo tuyos. C jas kuan la aljuan. %mor jas kuan la aljuan. %eng %spa Que hace Juana. R alaj chikut amilio le. %mor alaj chikut amilio le. %eng %spa ya viste Emilio agua. R chapa chi kut le jun lapisero le. %mor chapa chi kut le jun lapisero le. %eng %spa via el lapicero. R xean. %mor xean. %eng %spa hiciste. E in chik. %mor in chi-k. %eng %spa ahora yo. R chapa chat al juana a kalkowinic. %mor chapa chat al juana a kalkowinic. %eng %spa haga coma Juana a ver si puedes hacer Coma. R che chat. %mor che chat. %eng %spa R kaan kut le seruth. *** %mor kaan kut le seruth. %eng %spa hagamos el serrudro. R kane mpe lo pele le pele, pole. *** %mor kane mpe lo pele le pele, pole. %eng %spa hagamoslo ruiren nisen miren. R kalkowin che le serruch. %mor k-at/kowin che le serruch. %eng %spa puedes hacer semedro. C ay. %mor ay. %eng %spa R kinkowin pues. %mor kinkowin pues. %eng %spa Puedo pues. R ay ay. %mor ay ay. %eng %spa R cha wesajlok le jun b'atz le. %mor cha wesajlok le jun b'atz le. %eng %spa saca la pita ve. R ko pano jolom. %mor ko pano jolom. %eng %spa esta en mi cabeza. R da, da. %mor da, da. %eng %spa muchacho, muchacho. E chawesaj punoq. %mor ch-0-aw/esa-j pan-oq. %eng %spa quitalo. *R2-55 R k'u panoq. %mor *ch-*aw/*esa-*j ko pan-oq. %eng %spa quitalo. R m. m. %mor m. m. %eng %spa Ch in ra in. = in we in. %mor in we in. %eng %spa yo, es mio. *xk'is le cinta R-2