.M:1 .L:66 .X:8 * Al Cha:y 15 .N:2 .H:Al Cha:y 15 $$$ ... .H: .H: .H: .H: *Age 3;1.12 *No of utterances: 338 *MLU: 2.68 *R15-1 C chawila kute. %mor chawila kute. %eng %spa mirta pues. Ch wuj in. = nu wuj in. %mor nu wuj in. %eng %spa mi lib'ro. C jun wuj in. %mor jun wuj in. %eng %spa un mi libro. N chata ku chare k'o jun awetz'ab'al. %mor chata ku chare k'o jun awetz'ab'al. %eng %spa preguntelo, tienes un juguete. P chawila lawuj. %mor chawila lawuj. %eng %spa mira tu libro. C jawi k'o wi a wuj? %mor jawi k'o wi a wuj? %eng %spa en donde esta tu libro? Ch k'olik. = k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa esta. C ah, rech le ixpeq. %mor ah, rech le ixpeq. %eng %spa ah, de la rana. P xa ne xracha q'i taj awumal al Chay. %mor xa ne xracha q'i taj awumal al Chay. %eng %spa eh, ya lo rompistes Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P xrechaq'anik. %mor xrechaq'anik. %eng %spa ya lo rompistes Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P xrechaq'anik. %mor xrechaq'anik. %eng %spa ya lo rompi. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P m, jas katijoh le? %mor m, jas katijoh le? %eng %spa que comes? C a kachob'o jas uwach le chikop. %mor a kachob'o jas uwach le chikop. %eng %spa sabes que animal esta. C chupam le wuj? %mor chupam le wuj? %eng %spa dentro del libro. Ch kinyob'oh. = kinchob'o le pa le wuj. %mor k-0-in/ch'ob'-o le pa le wuj. %eng %spa lo se en el lib'ro. C jas uwach a chikop k'o chupam a wuj? %mor jas uwach a chikop k'o chupam a wuj? %eng %spa que es el animal que esta adentro. P Chay cha, ay, al Chay. %mor Chay cha, ay, al Chay. %eng %spa Ros dice, ay Ros. C al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. P kaya chin jun awetz'ab'al chi. %mor kaya chin jun awetz'ab'al chi. %eng %spa vas a dar otro juguete. C saj jewa. %mor saj jewa. %eng %spa venga aca. P saj jewa, al chay. %mor saj jewa, al chay. %eng %spa venga aca Ros. *R15-2 Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P q'ib'uloq. %mor q'ib'uloq. %eng %spa arrimate. C a kaka camix? a kaka camix? %mor a kaka camix? a kaka camix? %eng %spa es nuevo tu camisa? es nuevo tu camisa? P Chay cha. %mor Chay cha. %eng %spa Ros, dice. C a kaka seraj? m. %mor a kaka seraj? m. %eng %spa es nuevo tu perraje? m. P jawi xatatina wi? al Chay. %mor jawi xatatina wi? al Chay. %eng %spa en donde fuistes a ba¤arte? Ros. Ch sa xuq. = pa xuq. %mor pa xuq. %eng %spa en agua tib'ia. P ja? %mor ja? %eng %spa que? Ch kel in. = in lo nu tukel in. %mor in lo nu tukel in. %eng %spa yo voy a salir. P jawi? %mor jawi? %eng %spa donde? Ch sa xuq. = pa suq. %mor pa suq. %eng %spa en agua tib'ia. P pa xuq, m suq. %mor pa xuq, m suq. %eng %spa en agua tibia. Ch meq'ina. = meq'ina. %mor meq'ina. %eng %spa b'a¤o de agua caliente. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jachin awach'i'il? %mor jachin awach'i'il? %eng %spa quien es tu compa¤ero? Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jachin awach'i'il? %mor jachin awach'i'il? %eng %spa quien es tu compa¤ero? Ch keb' e ruk' wach. = uj keb' ruk' e watz. %mor uj keb' r-uk' e w-atz. %eng %spa somos 2 con mi hermano. P jachinchike awatz? %mor jachinchike awatz? %eng %spa quien hermano. Ch jan. = Juan. %mor Juan. %eng %spa Juana. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P n k'oti'a leh? %mor n k'oti'a leh? %eng %spa no esta? Ch k'o taj. = k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no esta. P jawi xe'e wi? %mor jawi xe'e wi? %eng %spa en donde se fue? *R14-3 Ch naq pa xi'. = enaq pa si'. %mor /*b'e-naq pa si'. %eng %spa se fue hacer le¤a. P jah? %mor jah? %eng %spa que? Ch enaq pa xi'i. = enaq pa si'. %mor /b'e-naq pa si'. %eng %spa se fue hacer le¤a. P jachin rach'i'ili. %mor jachin rach'i'ili. %eng %spa con quien. Ch ch'il, ch'il, chex. = rach'e'il nukaxel. %mor rach'e'il nukaxel. %eng %spa con mi tocaya. P jah? %mor jah? %eng %spa que? Ch ch'il chex. = rach'i'il nukaxel. %mor rach'i'il nukaxel. %eng %spa con mi tocaya. P m chine chex?, kachel? %mor m chine chex?, kachel? %eng %spa quien es tu tocaya. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P a kaxel? %mor a kaxel? %eng %spa tocaya. Ch kaxel. = kaxel. %mor kaxel. %eng %spa tocaya. P m. %mor m. %eng %spa m. Ch e ruk'. = xe ruk'. %mor *x-0/b'e r-uk'. %eng %spa se fue con? P iya' ma xe'e ta b'a at? Chay. %mor iya' ma xe'e ta b'a at? Chay. %eng %spa a si, no te fuistes tu Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P ma xe'e ta b'a at? %mor ma xe'e ta b'a at? %eng %spa no te fuistes tu. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P ruk' achel? %mor ruk' achel? %eng %spa con tu tocaya? C jas ki'ano? %mor jas ki'ano? %eng %spa que hago? P kawila jun cuenta, kaqanike. %mor kawila jun cuenta, kaqanike. %eng %spa vas a ver una casa, se levanta. Ch k'o, k'o chi jun. = k'o, k'o chi jun. %mor /k'o: chi jun. %eng %spa hay, hay otro. P jachin chikeh? %mor jachin chikeh? %eng %spa cual de ellos? Ch wechab'at. = wetz'ab'a'l. %mor w/etz'an-b'a'l. %eng %spa mi juguete. P jawi k'o wi le? %mor jawi k'o wi le? %eng %spa en donde esta? Ch k'o pa ja. = k'o pa ja. %mor /k'o: pa ja. %eng %spa en la casa. P jawi le? %mor jawi le? %eng %spa donde esta? *R15-4 Ch k'ut wach, ay. = kink'ut chiwach. %mor *k-0-*in/k'ut chi-i-wach. %eng %spa te lo voy a mostrar. P jak'ama peloq. %mor jak'ama peloq. %eng %spa anda a traerlo. C a kawilo, le june? %mor a kawilo, le june? %eng %spa ves este uno. Ch jun. = jun. %mor jun. %eng %spa uno. C no, le in. %mor no, le in. %eng %spa no, Yo. P jak'ama lampeloq. %mor jak'ama lampeloq. %eng %spa anda a traerlo. Ch tawen, qan chi loq. = kinqan chi loq. %mor tawen, *k-0-*in/qan chi la-oq. %eng %spa lo voy a traer. P preparar le magic. %mor preparar le magic. %eng %spa preparar el magico. C pero nk'ota le jun odencia. %mor pero nk'ota le jun odencia. %eng %spa pero no esta la. C audiencia. %mor audiencia. %eng %spa audiencia. Ch leh. = leh. %mor leh. %eng %spa ese. C jas uwach le jun le? ah, la laq. %mor jas uwach le jun le? ah, la laq. %eng %spa que es ese uno? tu trasto. C la laq, a kawilo le jun b'olita? %mor la laq, a kawilo le jun b'olita? %eng %spa tu trasto, ves la bolita? Ch q'i'oh. = kinq'i'o. %mor *k-0-*in/q'i'-o. %eng %spa lo aguanto. Ch kinq'i'oh. *** = kinq'i'oh. %mor k-0-in/q'i'-oh. %eng %spa lo aguanto. C kinwesaj le b'olita. %mor kinwesaj le b'olita. %eng %spa voy a sacar la bolita. P kawil impela le naj, le julaj. %mor kawil impela le naj, le julaj. %eng %spa vas a ver la. P le julaj pelotarik'o chupam eriri. %mor le julaj pelotarik'o chupam eriri. %eng %spa la pelotita, esta adentro de esto. P kelik. %mor kelik. %eng %spa sale. C kel b'ik, pero kelik pa le jun jul. %mor kel b'ik, pero kelik pa le jun jul. %eng %spa sale, pero sale en el agujero. C kawilo? %mor kawilo? %eng %spa lo ves? Ch k'o tax chupam. = k'o patax chupam. %mor /k'o: patax chi-u-pam. %eng %spa hay pato adentro. P la kute. %mor la kute. %eng %spa lo ves. Ch tek'uri, to'k'uri, xelik. = tek'uri, to'k'uri, xelik. %mor tek'uri, to'k'uri, x-0/el-ik. %eng %spa despues sale, sale. C xelik le jun, nk'otaj chupam. %mor xelik le jun, nk'otaj chupam. %eng %spa salio el uno, no esta adentro. Ch xt, chi jun. = xt, chi jun. %mor xt, chi jun. %eng %spa otro. *R15-5 P ah chayam pe chupameri. %mor ah chayam pe chupameri. %eng %spa ponga adentro de esto. P kawil impele, xa mk'e. %mor kawil impele, xa mk'e. %eng %spa lo vas a ver, son. P kapuyixik kel la chupame ri le. %mor kapuyixik kel la chupame ri le. %eng %spa se empuja sale adentro de esto. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa no. P chawilampele chayampe chupame riri. %mor chawilampele chayampe chupame riri. %eng %spa miralo, ponga adentro de esto. Ch pixk'onik. = kapixk'onik. %mor *k-0/pixk'on-ik. %eng %spa salta. C kawilo. %mor kawilo. %eng %spa lo ves. Ch k'onik. = xpixk'onik. %mor *x-0/pixk'on-ik. %eng %spa salto. C saj jewa. %mor saj jewa. %eng %spa venga aca. P chamampeloq cha. %mor chamampeloq cha. %eng %spa traigalo dice. Ch no, no pele nah. = chawila mpele nan. %mor *ch-0-*aw/*il-*a mpele nan. %eng %spa mira mama. C k'o taj. %mor k'o taj. %eng %spa no hay. Ch k'olik pixk'onik aleh. = kapixk'on la lele. %mor /k'o:-l-ik *k-0/pixk'on la lele. %eng %spa salta eso. C chaya le jun, chawi chuwe. %mor chaya le jun, chawi chuwe. %eng %spa dame el uno a mi. C chaya le jun chuweh al chay. %mor chaya le jun chuweh al chay. %eng %spa dame el uno a mi Ros. Ch uch taxa wa'ri. = utz taza le wa ri. %mor utz taza le wa ri. %eng %spa mejor taza esto. C no le b'oleta, le b'oleta. %mor no le b'oleta, le b'oleta. %eng %spa la bolita, la bolita. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa no. C chaya le jun. %mor chaya le jun. %eng %spa da el uno. P chama mpe loq. %mor chama mpe loq. %eng %spa hagalo. Ch k'ayij. = kink'ayij. %mor *k-0-*in/k'ayi-j. %eng %spa lo vendo. C chayampeloq, al chay. %mor chayampeloq, al chay. %eng %spa damelo, Ros. P chamampeloq. %mor chamampeloq. %eng %spa hagalo. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. P pares tasa'aj, katetzanik. %mor pares tasa'aj, katetzanik. %eng %spa por eso venga, juegas. P kaya chupam enaj kuentari le. %mor kaya chupam enaj kuentari le. %eng %spa pones adentro esta cosa. *R15-6 Ch ah no a k'ol. = ah no a k'ol. %mor ah no a k'ol. %eng %spa es que. P chaya chayaqaj chupame. %mor chaya chayaqaj chupame. %eng %spa Ros pongalo adentro. C no, no, al Chay. %mor no, no, al Chay. %eng %spa no, no Ros. Ch a kol pelipe toqij. = a kol la pelipe kutiqij. %mor a kol *le *a pelipe *k-0-*u/tiqi-j. %eng %spa es que Felipe lo quita. Ch chuwech in. = chuwech in. %mor chuwech in. %eng %spa a mi. P no makutoqij taj. %mor no makutoqij taj. %eng %spa no te va a quitar. C al chay cha k'o chi jun. %mor al chay cha k'o chi jun. %eng %spa Ros dice, hay otro. P xa kure tzab'ej. %mor xa kure tzab'ej. %eng %spa es que lo jugo. C xa ku, kinwetzab'ej. %mor xa ku, kinwetzab'ej. %eng %spa es que lo voy a jugar. P xa jun rato. %mor xa jun rato. %eng %spa solo un rato. Ch uche warlih. = utze le wari. %mor utze le wari. %eng %spa mejor esto. C chaya le. %mor chaya le. %eng %spa Ros. P chaya, chaya qaj chupam enaj. %mor chaya, chaya qaj chupam enaj. %eng %spa Ros, ponga adentro esta. P kuentari cha. %mor kuentari cha. %eng %spa casita dice. C chaya chupami, ah je utz. %mor chaya chupami, ah je utz. %eng %spa ponga adentro, a si mejor. C utz b'a. %mor utz b'a. %eng %spa esta bien. P b'ay qanampena, kawil k'ula. %mor b'ay qanampena, kawil k'ula. %eng %spa vaya espera, lo vas a ver. P karesaje cha. %mor karesaje cha. %eng %spa lo quita dice. C nk'otaj y le june. %mor nk'otaj y le june. %eng %spa no esta ese uno. P le kawile inkota pelota. %mor le kawile inkota pelota. %eng %spa mira no esta la pelota. P chupame inaj june kawil k'ula. %mor chupame inaj june kawil k'ula. %eng %spa adentro de esto lo vas a ver. P k'o chi chupame chiri ka. %mor k'o chi chupame chiri ka. %eng %spa ya esta adentro de esto. P le chiri ke, le k'o chi chupame. %mor le chiri ke, le k'o chi chupame. %eng %spa aqui ya esta adentro. C k'o chupame, k'o le june. %mor k'o chupame, k'o le june. %eng %spa esta adentro, esta el uno. P nk'ota chike. %mor nk'ota chike. %eng %spa ya no esta. C nk'ota chik, uh. %mor nk'ota chik, uh. %eng %spa ya no esta. *R15-7 P ay xk'anarik, xk'anarik. %mor ay xk'anarik, xk'anarik. %eng %spa se enojo, se enojo. P jas xu'am la qab'e, no le waral. %mor jas xu'am la qab'e, no le waral. %eng %spa que le paso a tu mano aqui. P le warali, la ch'uk. %mor le warali, la ch'uk. %eng %spa aqui, tu codo. C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. P jas xu'ano, al chay. %mor jas xu'ano, al chay. %eng %spa que le paso Ros. C jas xu'an palaq. %mor jas xu'an palaq. %eng %spa que hizo, en tu escudilla. P jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. C ah le jun turaz, ma katijo. %mor ah le jun turaz, ma katijo. %eng %spa a el durazno, lo como. P nk'ula watz, chay. %mor nk'ula watz, chay. %eng %spa y tu hermana Ros. C la watz. %mor la watz. %eng %spa tu hermana. P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. C ay, xak'an. %mor ay, xak'an. %eng %spa lo recibes. P jas a re la le. %mor jas a re la le. %eng %spa que sera eso. C le jun chich kacha. %mor le jun chich kacha. %eng %spa un hierro diga. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. C jas ka'an k'u la wuq'. %mor jas ka'an k'u la wuq'. %eng %spa que haces con tu corte. C ka'an wa. %mor ka'an wa. %eng %spa lo vas hacer. P chay cha, a kak'ayij. %mor chay cha, a kak'ayij. %eng %spa Ros dice, lo vendes. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa no. C no, xtzaqle june, k'otaj. %mor no, xtzaqle june, k'otaj. %eng %spa se perdio el uno, no esta. C k'ota chik. %mor k'ota chik. %eng %spa ya no esta. P jawi x'e wi al chay. %mor jawi x'e wi al chay. %eng %spa en donde se fue Ros. Ch wexaj in warli. = kenwesaj in wa le ri. %mor *k-0-*e-inw/esa-j in wa *le ri. %eng %spa yo voy a quitar esto. C jas uwach le june, akat kowin kawesaj. %mor jas uwach le june, akat kowin kawesaj. %eng %spa que es esto, lo puedes quitar. C le june. %mor le june. %eng %spa este uno. Ch kowin la? = kinkowin la? %mor *k-*in/kowin la? %eng %spa lo puedo? *R15-8 C kowin, akat kowinik. %mor kowin, akat kowinik. %eng %spa puede, puede ud. P chawesaj k'ut. %mor chawesaj k'ut. %eng %spa quitalo pues. C chawesaj, ah k'o le june. %mor chawesaj, ah k'o le june. %eng %spa quita, esta el uno. C le jun awuj chik. %mor le jun awuj chik. %eng %spa el otro tu libro. P a utz kawilo al chay. %mor a utz kawilo al chay. %eng %spa te gusta Ros. P ay kowin wa, xa ch'ikilik. %mor ay kowin wa, xa ch'ikilik. %eng %spa lo podra, esta de cabeza. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P chaya le welta qanampena. %mor chaya le welta qanampena. %eng %spa da la vuelta, espera. P le je la, le le. %mor le je la, le le. %eng %spa a si se hace. Ch impeleh. = impeleh. %mor impeleh. %eng %spa Felipe. P jas uwache riri. %mor jas uwache riri. %eng %spa que es esto. Ch k'o jun patax. = k'o jun patax. %mor /k'o: jun patax. %eng %spa hay un pato. P jachin chike. %mor jachin chike. %eng %spa cual de ellos. C jas uwach le june. %mor jas uwach le june. %eng %spa que es ese uno. Ch jun patax. = jun patax. %mor jun patax. %eng %spa un pato. P jas uwache jun juni. %mor jas uwache jun juni. %eng %spa que es este uno. P jun riri. %mor jun riri. %eng %spa este uno. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P le jun mama ririri. %mor le jun mama ririri. %eng %spa esta cosa grande. Ch jun marka. = jun marka. %mor jun marka. %eng %spa una marca. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch marka. = marka. %mor marka. %eng %spa marca. P marka taj, nkopuy we ix. %mor marka taj, nkopuy we ix. %eng %spa no es marca, tienen uds. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P k'o li we ix, le jas le riri. %mor k'o li we ix, le jas le riri. %eng %spa tienen uds. esto. C k'otaj. %mor k'otaj. %eng %spa no tenemos. *R15-9 P kaqoch ta k'ut. %mor kaqoch ta k'ut. %eng %spa no lo dobles. C kaq'upij le jun wuj. %mor kaq'upij le jun wuj. %eng %spa vas a romper el libro. C y ma utz taj. %mor y ma utz taj. %eng %spa no esta bien. P n kaqoch taj cha. %mor n kaqoch taj cha. %eng %spa no lo quiebres dice. Ch q'och warlih. = kinq'och le wari. %mor *k-0-*in/q'och *le wari. %eng %spa voy a doblar esto. P m. %mor m. %eng %spa m. Ch lapix pelipe. = le lapiz Felipe. %mor le lapiz Felipe. %eng %spa el lapiz Felipe. C ah k'otaj nu lapix. %mor ah k'otaj nu lapix. %eng %spa no tengo lapiz. Ch chari. = kachari. %mor kachari. %eng %spa dice. C k'otaj. %mor k'otaj. %eng %spa no hay. Ch uch taj warli'. = ma utz ta le wari. %mor ma utz ta le wari. %eng %spa no esta b'ien esto. C le jun Re. %mor le jun Re. %eng %spa el uno de. Ch xaq'ol. = xaxaq'ol. %mor xaxaq'ol. %eng %spa esta el dado. C la re. %mor la re. %eng %spa es de. Ch uch e taj warli'. = ma utz taj le wari. %mor ma utz taj le wari. %eng %spa no esta b'ien esto. P jas uwach le junaj juni. %mor jas uwach le junaj juni. %eng %spa que es este uno. Ch xaq'ol. = xa xaq'ol. %mor xa xaq'ol. %eng %spa esta enlodado. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwach e junaj. %mor jas uwach e junaj. %eng %spa que es ese uno. Ch ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. P kaq'och taj cha? ketzalab' k'ut. %mor kaq'och taj cha? ketzalab' k'ut. %eng %spa no lo dobles, se descompone. Ch warli'. = le wari. %mor le wari. %eng %spa esto. P m. %mor m. %eng %spa m. Ch jun koj. = jun koj. %mor jun koj. %eng %spa un leon. P jawi leh. %mor jawi leh. %eng %spa donde esta. Ch ay jun pih waralih. = ay jun pih waralih. %mor ay jun pih waralih. %eng %spa ya otro aqui. *R15-10 P jas ku wach le naj kuenta ri. %mor jas ku wach le naj kuenta ri. %eng %spa que es esto cuento. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwach, le naj riri. %mor jas uwach, le naj riri. %eng %spa que es esto. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwache ri. %mor jas uwache ri. %eng %spa que es esto. C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. C k'o le naj kuk chuwach. %mor k'o le naj kuk chuwach. %eng %spa esta la ardillita enfrente. C le naj june. %mor le naj june. %eng %spa este uno. P chawila k'u lu pam. %mor chawila k'u lu pam. %eng %spa mira adentro. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P chawila lu pam. %mor chawila lu pam. %eng %spa mira adentro. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. P q'olaj etz'ab'al. %mor q'olaj etz'ab'al. %eng %spa muchos juguetes. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. P jasche. %mor jasche. %eng %spa porque. C kinwil le. %mor kinwil le. %eng %spa miro el. Ch le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. P le la k'ute, jas uwach ale leh. %mor le la k'ute, jas uwach ale leh. %eng %spa ya ves que es eso. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jas uwach aleh. %mor jas uwach aleh. %eng %spa que es eso. Ch xilol. = Xila. %mor Xila. %eng %spa silla. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch k'ayij xila. = kuk'ayij xila. %mor *k-0-*u/k'ayi-j xila. %eng %spa vende silla dice. *R15-11 P kayijhelada ya helada taj. %mor kayijhelada ya helada taj. %eng %spa vendes helado, no es helado. Ch helada warli. = ahelada wa le ri. %mor ahelada wa le ri. %eng %spa sera helado esto. P a katij at helada al chay. %mor a katij at helada al chay. %eng %spa come ud. P helado Ros. %mor helado Ros. %eng C a utz katijoh. %mor a utz katijoh. %eng %spa te gusta. Ch kamix. = kamix. %mor kamix. %eng %spa camisa. P m. jas u'anom. %mor m. jas u'anom. %eng %spa que tiene. C june le jun azul. %mor june le jun azul. %eng %spa este uno, un azul. Ch k'exa, uch taj warli. = chak'exa, ma utz taj le wari. %mor *ch-0-*a/k'ex-a, *ma utz ta-j *le wari. %eng %spa cambia, no esta b'ien esto. Ch xa xa. = xa xa. %mor xa xa. %eng %spa es que, es que. C utz le jun wari. %mor utz le jun wari. %eng %spa esta bien esto. Ch pinpinada dah. = pinpinada dah. %mor pinpinada dah. %eng %spa pepenada dice. C utz le jun wari. %mor utz le jun wari. %eng %spa esta bien esto. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P a utz cha. %mor a utz cha. %eng %spa esta bien dice. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P utze juneh cha. %mor utze juneh cha. %eng %spa esta bien ese uno dice. Ch uch taj warlih. = ma utz taj le wari. %mor ma utz taj le wari. %eng %spa no esta b'ien esto. P jasche. %mor jasche. %eng %spa porque. C le jun mu'se. %mor le jun mu'se. %eng %spa el ladino. Ch pamaj warlih. = pan enaj wari. %mor pan enaj wari. %eng %spa pan es esto. P solij k'ulu pam kawilo xa ch'ikilike. %mor solij k'ulu pam kawilo xa ch'ikilike. %eng %spa mira adentro vas a ver que esta de cabeza. P kawilo qolaj ntaq musub' chupame. %mor kawilo qolaj ntaq musub' chupame. %eng %spa ves que hay muchos ladinos adentro. P le le k'o inaj ja le, k'o junaj. %mor le le k'o inaj ja le, k'o junaj. %eng %spa esta la casa ve, esta. P wontana le kawilo kakay la. %mor wontana le kawilo kakay la. %eng %spa una ventana, el ladinito. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. *R15-12 C le naj sastre, y rumal re. %mor le naj sastre, y rumal re. %eng %spa el sastre y por. C k'ole agujas. %mor k'ole agujas. %eng %spa eso estan las agujas. P kaq'och taj. %mor kaq'och taj. %eng %spa no lo tuersas. C k'o le jun rey, le jun principe. %mor k'o le jun rey, le jun principe. %eng %spa esta el rey, el principe. P chawila k'ut sino kink'amb'i in. %mor chawila k'ut sino kink'amb'i in. %eng %spa miralo pues sino lo voy a llevar. Ch no k'ut uwach. = kink'ut chuwach. %mor no *k-0-*in/k'ut *chi-u-wach. %eng %spa te lo voy a ense¤ar. P chawilab'a le. %mor chawilab'a le. %eng %spa mira lo pues. C chawila chupam. %mor chawila chupam. %eng %spa mira adentro. R al chay cha. %mor al chay cha. %eng %spa Ros dice. Ch wacha leh. = jas uwach ale. %mor jas uwach ale. %eng %spa que es eso. C jun chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. Ch xa xel b'ik, qanaj pelipe muda. = xa xel b'ik, la qanaj a pelipe muda. %mor xa x-0/el b'i-k, *la /qana-j *a pelipe muda. %eng %spa ya salio Felipe espera muda. C jas uwach le jun chirij a kami. %mor jas uwach le jun chirij a kami. %eng %spa que es el uno que esta detras. C chirij u kamix. %mor chirij u kamix. %eng %spa de tu camisa. N al lin jas le tajin ka'anole. %mor al lin jas le tajin ka'anole. %eng %spa Catarina que es lo que estas haciendo. C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. Ch nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. C jas uwach le achi. %mor jas uwach le achi. %eng %spa que es el hombre. P jas ub'i la xib'al, al chay, al chay. %mor jas ub'i la xib'al, al chay, al chay. %eng %spa como se llama tu hermano Ros. P jas ub'i la xib'al. %mor jas ub'i la xib'al. %eng %spa como se llama tu hermano. N ... %mor ... %eng %spa ... R xe chaqij le sut le. %mor xe chaqij le sut le. %eng %spa se secaron la servilleta. N ... %mor ... %eng %spa ... C katin ta taj. %mor katin ta taj. %eng %spa no te oigo. P ko kab'ij. %mor ko kab'ij. %eng %spa digalo duro. C ko kab'ij. %mor ko kab'ij. %eng %spa digalo duro. *R15-13 P saj k'ut pach. %mor saj k'ut pach. %eng %spa venga pues. Ch nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. P kach'ob'oh jas uwache k'o. %mor kach'ob'oh jas uwache k'o. %eng %spa sabes que es lo que hay. P pa le naj karreti al chay. %mor pa le naj karreti al chay. %eng %spa en esta carreta, Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P kach'ob'oh jas uwach ek'o. %mor kach'ob'oh jas uwach ek'o. %eng %spa sabes que es lo que hay adentro. P pi naj karreti le naj taq riri. %mor pi naj karreti le naj taq riri. %eng %spa en esta carreta, estas cosas. P le k'o chupame. %mor le k'o chupame. %eng %spa esta adentro. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. P akach'ob'oh jas uwach. %mor akach'ob'oh jas uwach. %eng %spa sabes que es. Ch xikilotah. = iskileta. %mor iskileta. %eng %spa b'icicleta. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch xket. = iskileta. %mor iskileta. %eng %spa b'icicleta. P xkileta taj. %mor xkileta taj. %eng %spa no es bicicleta. Ch xikiletah. = iskileta. %mor iskileta. %eng %spa b'icicleta. P b'ay al chay cha, b'as ab'er. %mor b'ay al chay cha, b'as ab'er. %eng %spa vaya, Ros, dice vas a ver. P chawe cha kayajana nan. %mor chawe cha kayajana nan. %eng %spa es tuyo dice, rega¤a tu mama. C sab'er jas k'o chupam le jun chik. %mor sab'er jas k'o chupam le jun chik. %eng %spa sabes que hay adentro del otro. C ah le jun al chay. %mor ah le jun al chay. %eng %spa a la Ros. N ... %mor ... %eng %spa ... P b'ay xuxe'j rib'. %mor b'ay xuxe'j rib'. %eng %spa vaya se asusto. C xin xej wib', chawe. %mor xin xej wib', chawe. %eng %spa me asuste, de ud. P nk'ula we at. %mor nk'ula we at. %eng %spa y el tuyo. Ch xul wach. = xul le watz. %mor x-0/ul *le w-atz. %eng %spa llego mi hermano. Ch al Talin xa'aj uk'. = al Talin tasaj wuk'. %mor al Talin ta/saj *w-uk'. %eng %spa Catarina venga conmigo. Ch xil pelipa. = xul la pelipa. %mor x-0/#ul *le *a pelipa. %eng %spa llego Felipe. *R15-14 R ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch ja leh. = k'o pa ja le. %mor /*k'o: *pa ja le. %eng %spa esta en la casa. Ch le jun xinu'l, le jun xinu'l. = le jun xinu'l, le jun xinu'l. %mor le jun xinu'l, le jun xinu'l. %eng %spa la ladina, la ladina. P chawila k'utee. %mor chawila k'utee. %eng %spa miralo pues. Ch ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. P k'o junaj rey cha. %mor k'o junaj rey cha. %eng %spa hay un rey dice. R rey cha. %mor rey cha. %eng %spa rey dice. P k'o junaj u korona cha. %mor k'o junaj u korona cha. %eng %spa tiene una su agua dice. P kawilo. %mor kawilo. %eng %spa lo ves. R la k'ute. %mor la k'ute. %eng %spa lo ves. C le jun gigante. %mor le jun gigante. %eng %spa el gigante. Ch ay wich' k'oleh. = le jun wich ak'al le. %mor le jun wich ak'al le. %eng %spa la peque¤a ni¤a. P la k'ute. %mor la k'ute. %eng %spa lo ves. Ch k'o puwi. = k'o puwi. %mor /k'o: pa u-wi. %eng %spa esta sob're. C xaq le jun nim achi, le june. %mor xaq le jun nim achi, le june. %eng %spa solo un hombre grande es el uno. R jun nim achih. %mor jun nim achih. %eng %spa un hombre grande. Ch jun nim achih. = jun nim achih. %mor jun nim achih. %eng %spa un homb're grande. C xawilo. %mor xawilo. %eng %spa lo ves. Ch chachal ay. = chachal ay. %mor chachal ay. %eng %spa callar dice. R le jun b'arco. %mor le jun b'arco. %eng %spa el barco. Ch jun. = jun. %mor jun. %eng %spa uno. C le raqan. %mor le raqan. %eng %spa su pie. Ch no, keb're warli. = keb' le wari. %mor keb' le wari. %eng %spa 2 son estos. P oxib'. %mor oxib'. %eng %spa 3. C xa jun, xa jun le wich a chi. %mor xa jun, xa jun le wich a chi. %eng %spa solo uno, solo un hombre peque¤o. Ch war ka leh. = b'arco le. %mor b'arco le. %eng %spa el b'arco. *R15-15 Ch k'o chupam. = k'o chupam. %mor /k'o: chi-u-pam. %eng %spa esta adentro. R jawi k'o wi? %mor jawi k'o wi? %eng %spa donde esta? Ch k'o, k'o. = k'o, k'o. %mor /k'o:, /k'o:. %eng %spa hay, hay. R ay, q'e la kuna le wari. %mor ay, q'e la kuna le wari. %eng %spa veamos esto. Ch q'ela jewa rih. = q'ela jewa rih. %mor q/il-a jewa rih. %eng %spa veamos por aca. R jun ch'an chanul, kisik. %mor jun ch'an chanul, kisik. %eng %spa un. Ch k'ixik. = k'isik. %mor *x-0/k'is-ik. %eng %spa se acabo. C xkisik taj, xaq yamera kamajij. %mor xkisik taj, xaq yamera kamajij. %eng %spa no se termino, yamero comienza. Ch kisik. = xk'isik. %mor *x-0/k'is-ik. %eng %spa se acab'o. P k'olik. %mor k'olik. %eng %spa hay. Ch k'ixik. = xk'isik. %mor *x-0/k'is-ik. %eng %spa se acab'o. R k'o chi k'o jun chika. %mor k'o chi k'o jun chika. %eng %spa hay otro. C k'o taj. %mor k'o taj. %eng %spa no hay. P xe wile juni. %mor xe wile juni. %eng %spa solo uno. R m. %mor m. %eng %spa m. C xe wila le june? %mor xe wila le june? %eng %spa solo ese uno. Ch ah no, k'o warlih. = k'o waral i. %mor /k'o: waral i. %eng %spa esta aqui. C ah, le juni? %mor ah, le juni? %eng %spa ah, este uno. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C tawen? %mor tawen? %eng %spa esta bien? Ch a k'ol le ate. = a k'ol le ate. %mor a k'ol le ate. %eng %spa esta ud. ve. Ch k'ixik. = xk'isik. %mor *x-0/k'is-ik. %eng %spa se acab'o. C xk'isik taj. %mor xk'isik taj. %eng %spa no se acabo. N chalqaji lob' b'uloq, nkato. %mor chalqaji lob' b'uloq, nkato. %eng %spa bajate, lo oyes. Ch jumal ku'. = jun a Malko. %mor jun a Malko. %eng %spa un Amalco. N la k'o jun a temi? %mor la k'o jun a temi? %eng %spa esta, esta tu silla. R15-16 %morR15-16 %eng P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. N ay, sib'ilaj at ab'usivo, sib'ilaj ke wi. %mor ay, sib'ilaj at ab'usivo, sib'ilaj ke wi. %eng %spa estas muy abusivo, somos asi. Ch k'aqab'ej ch'at. = kinkaqab'ej pa le ch'at. %mor *k-0-*in/kaq-ab'e-j *pa *le ch'at. %eng %spa lo voy a tirar en la cama. N kinkaqab'ej pa le ch'at. %mor kinkaqab'ej pa le ch'at. %eng %spa lo voy a tirar en la cama. N k'otaj, jasche pa le ch'at katetz'an wi? %mor k'otaj, jasche pa le ch'at katetz'an wi? %eng %spa no esta? porque juegas en la cama. N jun mudo. %mor jun mudo. %eng %spa un mudo. R ja? %mor ja? %eng %spa que? P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. N jachin xpetik, al Talin? %mor jachin xpetik, al Talin? %eng %spa quien vino, Catarina? N ay, jas ku le ku'an le: june? %mor ay, jas ku le ku'an le: june? %eng %spa que hace este uno? N jas kule tajin ku'anoh al Cha:y? %mor jas kule tajin ku'anoh al Cha:y? %eng %spa que es lo que esta haciendo Ros? R kawesaj le jun juni? %mor kawesaj le jun juni? %eng %spa quitas este uno? N uqalum inaj wich' ak'ale, ay. %mor uqalum inaj wich' ak'ale, ay. %eng %spa tiene abrazado un ni¤o, ni¤o ay. C le jun wich' asastre. %mor le jun wich' asastre. %eng %spa un peque¤o sastre. R kinchapu in chawe. %mor kinchapu in chawe. %eng %spa acaso te digo yo. N ay, wich' asastre, ay, le jun jun le. %mor ay, wich' asastre, ay, le jun jun le. %eng %spa peque¤o sastre, este uno. N le jun chista le, je', mas nimejun. %mor le jun chista le, je', mas nimejun. %eng %spa este chiste, este es mas grande. N jun upam chuwech ujalome mas. %mor jun upam chuwech ujalome mas. %eng %spa lo adentro a mi, la cabeza mas. N nim uchi chuwa lu jalome. %mor nim uchi chuwa lu jalome. %eng %spa grande que su boca, come este. C jun itzela achi. %mor jun itzela achi. %eng %spa un hombre malo. N ay, no. %mor ay, no. %eng %spa ay, no. C le jun nim itzela achi. %mor le jun nim itzela achi. %eng %spa este hombre malo. N uy, tatitala, le jun raqane. %mor uy, tatitala, le jun raqane. %eng %spa uy, su pi. Ch jun mux. = jun mu's. %mor jun mu's. %eng %spa un ladino. N kech'aw k'o chupam enaj al Chay. %mor kech'aw k'o chupam enaj al Chay. %eng %spa va a hablar adentro Ros. P saj kut, al chay. %mor saj kut, al chay. %eng %spa venga pues, Ros. *R15-17 N kasik'ij chi nuwach kacha chare. %mor kasik'ij chi nuwach kacha chare. %eng %spa la vas a leer delante de mi. N le Felipe le, ya loqe, kasik'ij. %mor le Felipe le, ya loqe, kasik'ij. %eng %spa Felipe, compralo, lo vas a leer. N cha k'ama kuloqe, kusik'ij chawach. %mor cha k'ama kuloqe, kusik'ij chawach. %eng %spa traigalo, lo va a leer ante ud. N pero jun kumatz al Chay le jun xep. %mor pero jun kumatz al Chay le jun xep. %eng %spa pero una culebra Ros, de color. N le jun rije, jun achi kute k'o. %mor le jun rije, jun achi kute k'o. %eng %spa pinto, un hombre, esta un. N jun xep chirij uwi le, chakowij. %mor jun xep chirij uwi le, chakowij. %eng %spa pinto detras de su pelo, apurate. N k'ut. %mor k'ut. %eng %spa pues. R ki le jun ala le, kukoj jun aqan. %mor ki le jun ala le, kukoj jun aqan. %eng %spa esta rico esa cosa, pone una. R chuwech. %mor chuwech. %eng %spa patada a mi. N chawixtaj di, kutoqij b'ab'i la Felipa. %mor chawixtaj di, kutoqij b'ab'i la Felipa. %eng %spa mira lo muchacha, lo va a quitar. N kinya pan in chare. %mor kinya pan in chare. %eng %spa yo te lo voy a dar. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. N jat b'a jab'ij chare b'ay, chasik'ij. %mor jat b'a jab'ij chare b'ay, chasik'ij. %eng %spa anda a decirlo pues, llamalo. N uwach chi nuwach kacha, kawaj in. %mor uwach chi nuwach kacha, kawaj in. %eng %spa delante de mi diga, lo quiero yo. N kinto jas uwach e kub'ij kacha, jas. %mor kinto jas uwach e kub'ij kacha, jas. %eng %spa le voy a preguntar que es lo que dice. N uwach pula le kub'ij kacha, cha. %mor uwach pula le kub'ij kacha, cha. %eng %spa que sera lo que dice, para. N kasik'ix uwach chawach kuwij. %mor kasik'ix uwach chawach kuwij. %eng %spa que lo lean, delante de ud. N k'o ta Lin, chab'ij chare luchaq a chik. %mor k'o ta Lin, chab'ij chare luchaq a chik. %eng %spa no esta Catarina, digale al hermano del chico. P chat kulu waral al Chay. %mor chat kulu waral al Chay. %eng %spa sientate aqui Ros. N le in. %mor le in. %eng %spa yo. P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. Ch uch chiri. = utz chiri. %mor utz chiri. %eng %spa mejor aqui. P ja? %mor ja? %eng %spa que? Ch max tew taqale. = mas tew jetaqale. %mor mas tew jetaqale. %eng %spa es mas frio por alla. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. *R15-18 P jas u'anom i chila? al Chay? %mor jas u'anom i chila? al Chay? %eng %spa que le pasa alli? Ros? C mas utz pa jun chili. %mor mas utz pa jun chili. %eng %spa es mejor un. P a utz e chila cha? %mor a utz e chila cha? %eng %spa esta mejor por alli? C utz e chiri. %mor utz e chiri. %eng %spa mejor aqui. Ch le tanah. = le wantana. %mor le wantana. %eng %spa la ventana. Ch k'o chanik. = k'o ketz'anik. %mor /k'o: *k-0/etz'an-ik. %eng %spa hay quienes juegan. Ch xa'aj Lin. = tasaj Talin. %mor ta/saj Talin. %eng %spa venga Catarina. C la laq. %mor la laq. %eng %spa tu escudilla. P akatetz'an kute? al Chay? %mor akatetz'an kute? al Chay? %eng %spa ya vas a jugar pues? Ros? C xtzaq b'ik, xtzaq b'ik. %mor xtzaq b'ik, xtzaq b'ik. %eng %spa se cayo, se cayo. P al Chay, al Chay, a kinkub'e wuk'. %mor al Chay, al Chay, a kinkub'e wuk'. %eng %spa Ros, Ros, me caigo con ud. P a utz? %mor a utz? %eng %spa te parece. C kin, kinsik'ij nuwuj. %mor kin, kinsik'ij nuwuj. %eng %spa leo mi libro. R ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. C ahje. %mor ahje. %eng %spa a si. Ch utz e warlih. = utz le ware? %mor utz le ware? %eng %spa mejor aqui. C kinwakatik le, ah k'o le jun. %mor kinwakatik le, ah k'o le jun. %eng %spa yo paseo, esta el. C gigante, ay le jun se¤a gigante. %mor gigante, ay le jun se¤a gigante. %eng %spa gigante, la se¤a de gigante. C y le winaq pa le tinimit, ah kikib'ij ah. %mor y le winaq pa le tinimit, ah kikib'ij ah. %eng %spa la gente en el pueblo, dicen. C ma utz taj ruk' le jun gigante. %mor ma utz taj ruk' le jun gigante. %eng %spa no esta bien con el gigante. C rumal ku kamisaj sib'ilaj, sib'alaj. %mor rumal ku kamisaj sib'ilaj, sib'alaj. %eng %spa porque mata a muchas. C alitomab', jun gigante. %mor alitomab', jun gigante. %eng %spa muchachas, un gigante. P k'o nik'aj altomab' cha. %mor k'o nik'aj altomab' cha. %eng %spa estan unas muchachas dice. C kutijo sib'alaj alitomab' y pa le jun Tini. %mor kutijo sib'alaj alitomab' y pa le jun Tini. %eng %spa come muchas muchachas, en el... *R15-19 Ch chup xirwela in q'e. = kinch'up junu cirwela in q'e. %mor *k-0-*in/ch'up *jun *nu-cirwela in q'e. %eng %spa yo voy a cortar una mi ciruela. Ch q'an, q'an, q'at. = qan kinqato. %mor qan *k-0-*in/qat-o. %eng %spa voy a cortar un maduro. Ch chup turax in q'ex. = kinch'up junu turas in q'eh. %mor *k-0-*in/ch'up *jun *nu-turas in q'eh. %eng %spa R qan, qan. %mor qan, qan. %eng %spa maduro, madujro. P jawi xat pewi. %mor jawi xat pewi. %eng %spa donde venistes. R ja. %mor ja. %eng %spa que. P jawi xat pewi. %mor jawi xat pewi. %eng %spa donde venistes. R ximpe jewari. %mor ximpe jewari. %eng %spa vine por aca. C jas che kalpe wi jela le. %mor jas che kalpe wi jela le. %eng %spa porque venistes por alla. Ch a milo. = a milo. %mor a milo. %eng %spa Emilio. P k'ut. %mor k'ut. %eng %spa pues. C chupam k'ut. %mor chupam k'ut. %eng %spa adentro pues. Ch al Talin, ch'upu turax in. = al Talin chach'upu jun nu turas in. %mor al Talin *ch-0-*a/ch'up-u *jun *nu-turas in. %eng %spa Catarina corta un mi durazno. P nkotaj. %mor nkotaj. %eng %spa no esta. C kotaj le al Talin. %mor kotaj le al Talin. %eng %spa no esta, Catarina. P xb'ek, sa'aj te ku chupa. %mor xb'ek, sa'aj te ku chupa. %eng %spa se fue, venga despues corta tu. P turaz we, we, we wex tane ik. %mor turaz we, we, we wex tane ik. %eng %spa durazno, si se termina. P al chay, al chay, la k'ut nkaqitaje. %mor al chay, al chay, la k'ut nkaqitaje. %eng %spa Ros, Ros. N Chayo. %mor Chayo. %eng %spa Ros. R al Chayo. %mor al Chayo. %eng %spa Ros. N uy jas uwach e tajin ka'ano ay. %mor uy jas uwach e tajin ka'ano ay. %eng %spa que estas haciendo. N k'o le jun le xu chup kan a milio chatija. %mor k'o le jun le xu chup kan a milio chatija. %eng %spa esta el uno que corto, Emilio comelo. N kawilo la chaq al talin. %mor kawilo la chaq al talin. %eng %spa mira si esta maduro Catarina. P saj k'ut. %mor saj k'ut. %eng %spa venga pues. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. N la k'ute. %mor la k'ute. %eng %spa ya ves. *R15-20 C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. N tajin katusikije pelipe. %mor tajin katusikije pelipe. %eng %spa te esta llamando Felipe. P ay a ki. %mor ay a ki. %eng %spa esta dulce. N ki kachala kamik. %mor ki kachala kamik. %eng %spa dulce vas a decir ahora. C xa rax. %mor xa rax. %eng %spa esta verde. Ch ch'am. = ch'am. %mor ch'am. %eng %spa amargo. N ch'am k'ut al chay. %mor ch'am k'ut al chay. %eng %spa esta amargo pues Ros. N kasikix uwa le wuji. %mor kasikix uwa le wuji. %eng %spa vas a leer en el libro. C jawi k'owi le al Talin. %mor jawi k'owi le al Talin. %eng %spa donde esta Catarina. N jata k'ut kachaw al Chay. %mor jata k'ut kachaw al Chay. %eng %spa te va a mostrar Ros. N chupam, kachaw al Chay. %mor chupam, kachaw al Chay. %eng %spa adentro, habla Ros. C al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. P n k'u lal talin, cha. %mor n k'u lal talin, cha. %eng %spa y Catarina dice. P nk'u lal Talin. %mor nk'u lal Talin. %eng %spa y Catarina. C nk'u lal Talin. %mor nk'u lal Talin. %eng %spa y Catarina. Ch q'atem nu nan. = uqaten le nu nan. %mor *u/qat-en *le nu-nan. %eng %spa lo tiene detenido mi mama. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. C nk'o al Talin. %mor nk'o al Talin. %eng %spa y Catarina. P nk'ula watz cha, nk'ula watz. %mor nk'ula watz cha, nk'ula watz. %eng %spa y tu hermana dice, y tu hermana. P nkulal talin. %mor nkulal talin. %eng %spa y Catarina. C jawi k'owi la watz. %mor jawi k'owi la watz. %eng %spa donde esta tu hermana. P ay. %mor ay. %eng %spa ay. C chatzukuj, al Talin jawi k'owi. %mor chatzukuj, al Talin jawi k'owi. %eng %spa buscalo, Catarina, donde esta. Ch le. = le. %mor le. %eng %spa alli. P chatzukuja watz, wile, wile. %mor chatzukuja watz, wile, wile. %eng %spa busca tu hermana, donde, donde. Ch le' n temi, a lu'. = le jun atemi, a lu, le. %mor le jun atemi, a lu, le. %eng %spa esta tu silla. *R15-21 P no, al Talin, jawi k'o wicha? %mor no, al Talin, jawi k'o wicha? %eng %spa Catarina, donde esta dice? Ch no, le wuj jujul chik. = no, le wuj jujul chik. %mor no, le wuj jujul chik. %eng %spa no, nuestro papel ya esta lucho un agujero. C maja'. %mor maja'. %eng %spa todavia, no. P le. %mor le. %eng %spa ese. C k'o chiri. %mor k'o chiri. %eng %spa esta aqui. P k'o ya'a. %mor k'o ya'a. %eng %spa ya esta. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P koya'a. %mor koya'a. %eng %spa esta pues. Ch k'o pa jah. = k'o pa jah. %mor /k'o: pa jah. %eng %spa esta en casa. P jawi leh. %mor jawi leh. %eng %spa donde esta. Ch we xaq kub'ij. = we xaq kub'ij. %mor we xaq k-0-u/b'ij. %eng %spa si solo lo dices. Ch k'o pa jah. = k'o pa jah. %mor /k'o: pa jah. %eng %spa esta en casa. C k'o taj, k'o chiri, k'o aj sik. %mor k'o taj, k'o chiri, k'o aj sik. %eng %spa no esta, esta aqui, esta arriba. C jawi k'o wi al Talin? %mor jawi k'o wi al Talin? %eng %spa donde esta Catarina? P saj k'ut, chatzukuj, tzukuj k'ut. %mor saj k'ut, chatzukuj, tzukuj k'ut. %eng %spa venga pues, buscalo, buscalo pues. P awatz, chay. %mor awatz, chay. %eng %spa tu hermana Ros. C chatzukuj, ah, k'o chuxe le che'. %mor chatzukuj, ah, k'o chuxe le che'. %eng %spa buscalo, esta debajo del arbol. P k'o xe le ch'at. %mor k'o xe le ch'at. %eng %spa esta debajo de la cama. C k'o chuxe, chuxe. %mor k'o chuxe, chuxe. %eng %spa esta debajo, debajo. P chawila. %mor chawila. %eng %spa miralo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P chulawilampe k'o chuxe le ch'at. %mor chulawilampe k'o chuxe le ch'at. %eng %spa venga a ver esta debajo la cama. Ch ay no. = ay no. %mor ay no. %eng %spa ay no. P jasche? k'o jun a cuenta kuya'o. %mor jasche? k'o jun a cuenta kuya'o. %eng %spa porque? te va dar un tu cuento. P che. %mor che. %eng %spa a. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. *R15-22 P k'o jun a cuenta kuya'o lal Talin. %mor k'o jun a cuenta kuya'o lal Talin. %eng %spa te va a dar una cosa Catarina. P cha, chatzukuj, k'o junaj. %mor cha, chatzukuj, k'o junaj. %eng %spa lo va a buscar, tiene un. P etz'ab'al ruk'. %mor etz'ab'al ruk'. %eng %spa juguete a el. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. P chatzukuj impe. %mor chatzukuj impe. %eng %spa buscalo pues. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P le, kakayiloqe, le, k'o xe le. %mor le, kakayiloqe, le, k'o xe le. %eng %spa esta mirando, esta debajo de la. P ch'at le, ay, inaj cuenta k'o. %mor ch'at le, ay, inaj cuenta k'o. %eng %spa cama, esta una cosa con. P ruk'e. %mor ruk'e. %eng %spa el. C ah, ah jas uwach le etz'ab'al? %mor ah, ah jas uwach le etz'ab'al? %eng %spa que juguete? C ah, al Talin. %mor ah, al Talin. %eng %spa Catarina. P ay, nkuya tab'a awelal Chay. %mor ay, nkuya tab'a awelal Chay. %eng %spa entonces no te va a dar Ros. C ah b'onita. %mor ah b'onita. %eng %spa bonita. P al Chay, saj k'ut. %mor al Chay, saj k'ut. %eng %spa Ros venga pues. C saj k'ut. %mor saj k'ut. %eng %spa venga pues. P al Chay, xkamik al Talin. %mor al Chay, xkamik al Talin. %eng %spa Ros, se murio Catarina. C ah jas uwach? jachinoq? %mor ah jas uwach? jachinoq? %eng %spa que es? quien? P al Chay cha. %mor al Chay cha. %eng %spa Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jachinoq cha? jawila? %mor jachinoq cha? jawila? %eng %spa quien dice? miralo? C kata'ih? ah, jawi k'o wi le al Chay? %mor kata'ih? ah, jawi k'o wi le al Chay? %eng %spa lo ayudas? donde esta Ros? P al Talin cha. %mor al Talin cha. %eng %spa Catarina dice. R ja? %mor ja? %eng %spa que? P jawi k'o wi le al Chay, cha? %mor jawi k'o wi le al Chay, cha? %eng %spa donde esta Ros, dice? C jawi k'o wi? %mor jawi k'o wi? %eng %spa donde esta? R k'o pa le ch'at. %mor k'o pa le ch'at. %eng %spa esta en la cama. *R15-23 C pa ch'at? k'o jela le. %mor pa ch'at? k'o jela le. %eng %spa en la cama, esta por alla. P ya xpetike? ya xpetike? %mor ya xpetike? ya xpetike? %eng %spa ya vino? ya vino? Ch no, no, no. = no, no, no. %mor no, no, no. %eng %spa no, no, no. R k'o taj. %mor k'o taj. %eng %spa no esta. Ch k'olik in le, muda Talin. *** = ink'o in le, macla laj al Talin. %mor *in/k'o:-!l-!ik in le, macla laj *al Talin. %eng %spa yo estoy, Catarina muda. Ch k'olik in lee, muda. = ink'o in e muda. %mor *in/k'o:-!l-!ik in e muda. %eng %spa yo estoy muda. Ch taq wah. = jetaq wa. %mor jetaq wa. %eng %spa por aca. Ch cheq. = tzeq. %mor tzeq. %eng %spa tonto. Ch xa puj. = xa puj. %mor xa puj. %eng %spa esta verde. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch xa pu'j. = xapuy. %mor xapuy. %eng %spa esta verde. P xa pu'j ya. %mor xa pu'j ya. %eng %spa esta verde. Ch tij in. = kintij in. %mor *k-0-*in/tij in. %eng %spa yo lo como. P ayi, a ki'k'ute? %mor ayi, a ki'k'ute? %eng %spa y esta dulce. P kitaj. %mor kitaj. %eng %spa no esta dulce. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jasche? le. %mor jasche? le. %eng %spa porque? ese. Ch un, kon. = un, kon. %mor un, kon. %eng %spa tonto. P kat k'am, kat k'am kula rumal. %mor kat k'am, kat k'am kula rumal. %eng %spa te va a matar. Ch tij rij. = kintij le rij. %mor *k-0-*in/tij *le rij. %eng %spa como esto. P kat k'ama rumal. %mor kat k'ama rumal. %eng %spa te va a matar. R utz we kal kamik kab'ij ate. %mor utz we kal kamik kab'ij ate. %eng %spa mejor si te lleva. P al Chay cha. %mor al Chay cha. %eng %spa Ros, dice. Ch oy in e mudo. = in k'o in e, mudo. %mor in /*k'o: in e, mudo. %eng %spa estoy yo mudo. Ch b'ij taj cheq'. = ma kab'ij taj, tzeq. %mor *ma *k-0-*a/b'ij ta-j, tzeq. %eng %spa no lo digas, tonto. *R15-24 R wile. %mor wile. %eng %spa donde esta. C ah, chawilo? nima raqan. %mor ah, chawilo? nima raqan. %eng %spa lo vistes? es grande su pie. Ch nima xapat. = nima sapat. %mor nima sapat. %eng %spa zapato grande. C wich' achi. %mor wich' achi. %eng %spa peque¤o hombre. R jun wich' achih. %mor jun wich' achih. %eng %spa un hombre peque¤o. C jun nima sapat. %mor jun nima sapat. %eng %spa un zapato grande. Ch wich' achih. = wich' achih. %mor wich' achih. %eng %spa peque¤o homb're. P tzijona k'ut al Talin. %mor tzijona k'ut al Talin. %eng %spa habla pues Ros. Ch wich' ato'l. = wich' ato'l. %mor wich' ato'l. %eng %spa peque¤o Bartolo. R ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. P che, chawila k'ut. %mor che, chawila k'ut. %eng %spa mira pues. Ch inchupu turax. = kenchupu turas. %mor *k-0-*e-*in/chup-u turas. %eng %spa voy a cortar durazno. R peri chare jun. %mor peri chare jun. %eng %spa pero a uno. P chin kula le le? %mor chin kula le le? %eng %spa y quien es ese? Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P chine k'o pa ja le? %mor chine k'o pa ja le? %eng %spa quien esta en le casa. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R sach? %mor sach? %eng %spa que? P k'o winaq. %mor k'o winaq. %eng %spa hay gente. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R k'o winaq. %mor k'o winaq. %eng %spa hay gente. Ch kopan. = kopan. %mor kopan. %eng %spa pan. P m, me's, nk'u le me's, ix? %mor m, me's, nk'u le me's, ix? %eng %spa m, gato, y el gato, uds.? Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P n k'u le me's? %mor n k'u le me's? %eng %spa y el gato? Ch k'o taj. = n k'o taj. %mor n /k'o: ta-j. %eng %spa no hay. *R15-25 P k'oya'a. %mor k'oya'a. %eng %spa esta. Ch k'otaj. = n k'o taj. %mor *n /k'o: ta-j. %eng %spa no hay. Ch loq'o ne pa xela. = xeqaloq'o ne pa Xela. %mor *x-0-*e-*qa/loq'-o ne pa Xela. %eng %spa lo fuimos a comprar en Xela. P jachin chike che la me's. %mor jachin chike che la me's. %eng %spa cual es el gato. Ch m, me'x. = mes. %mor mes. %eng %spa gato. P m. %mor m. %eng %spa m. Ch loq'e q'e le pix. = xeqaloq'o ne q'e le pix. %mor *x-0-*e-*qa/loq'-*o ne q'e le pix. %eng %spa en que nosotros fuimos a comprar. Ch loq'oh. = loq'oh. %mor loq'oh. %eng %spa tomate. P m. %mor m. %eng %spa m. Ch jun mex loq'oh. = jun me's xaqaloq'o. %mor jun me's *x-0-*a/loq'-o. %eng %spa fuistes a comprar un gato. Ch q'o na jun elado in. = xloq na jun welado in. %mor *x-0/loq'-!o na jun *w-elado in. %eng %spa a mi me compro mi helado. P iye. %mor iye. %eng %spa a si. R ka powii la qa choch k'o wi. %mor ka powii la qa choch k'o wi. %eng %spa hasta sobre la casa esta. P jachinchike. %mor jachinchike. %eng %spa cual. R k'o powii la qachoch, hasta ka jewari. %mor k'o powii la qachoch, hasta ka jewari. %eng %spa esta sobre la casa, hasta por aca. P le mes. %mor le mes. %eng %spa el gato. R no, pape. %mor no, pape. %eng %spa no mariposa. Ch taqale' q'an wi qamex. = jetaqale kaqan wi le qames. %mor jetaqale *k-0/aq'an wi *le qa-mes. %eng %spa por alli sube nuestro gato. R le ka jewari'. %mor le ka jewari'. %eng %spa hasta por aca. Ch ah no q'an qame'x uj. = kaqan qames uj. %mor ah no *k-0/aq'an qa-mes uj. %eng %spa sub'e nuestro gato. R ka jewari. %mor ka jewari. %eng %spa hasta por aca. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. R jewa. %mor jewa. %eng %spa aqui. Ch ah qah qan xawah. = xaqan qa kaxna wa. %mor *x-0/aq'an *qa-kaxna wa. %eng %spa subir, estan haciendo pan. P ay. %mor ay. %eng %spa ay. R le, le nawerta, weta, la werta, suerta. %mor le, le nawerta, weta, la werta, suerta. %eng %spa Berta, suerta. *R15-26 C katzan taj? ma tzaqik. %mor katzan taj? ma tzaqik. %eng %spa no juega? no te caigas. R al Chay lecha. %mor al Chay lecha. %eng %spa Ros, dice. Ch nan, a ki Talin. = a ki lal Talin. %mor a ki lal Talin. %eng %spa esta dulce Catarina. Ch uch'upa tura'x. = kuch'upe turas. %mor *k-0-u/ch'up-!a *e tura's. %eng %spa corto el durazno. *xk'is le nabe uwach le cinta R-15 *R15-27 Ch li. = ri. %mor ri. %eng %spa esto. C tle jun warli. %mor tle jun warli. %eng %spa esto aqui. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C ah no, le jun wich' luz. %mor ah no, le jun wich' luz. %eng %spa la peque¤a luz. R m, minister kuk'ol lutzij al Chay. %mor m, minister kuk'ol lutzij al Chay. %eng %spa necesita guardar su palabra Ros. C ah je, minister kukol le tzij al Chay. %mor ah je, minister kukol le tzij al Chay. %eng %spa necesita guardar su palabra Ros. P kink'am b'i in wa le jun wuj in. %mor kink'am b'i in wa le jun wuj in. %eng %spa yo voy a llevar este libro. C ah utz. %mor ah utz. %eng %spa te parece. P kinwil pa wochoch, a utz al Chay? %mor kinwil pa wochoch, a utz al Chay? %eng %spa lo veo en mi casa, te gusta Ros? Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa no. P jasche? %mor jasche? %eng %spa porque? C jasche? %mor jasche? %eng %spa porque? P ne kachap. %mor ne kachap. %eng %spa lo agarras. Ch k'oo jun q'e. = k'oo jun q'e. %mor /k'o: jun q'e. %eng %spa esta uno. P ne kach'aw taq'e. %mor ne k-a/ch'aw taq'e. %eng %spa no habla ve. R chana chi juntira chiqech, kujawaqanisaj. %mor ch-0-a/b'an-a chi juntira chi-q-e-ch, k-uj-aw/aqan-isa-j. %eng %spa haga otra vez, lo va subir. R cha jetaqa le? kawaj? %mor cha jetaqa le? k-0-aw/aj? %eng %spa por alli, quieres? C no, ma kinwaj taj. %mor no, ma kinwaj taj. %eng %spa no lo quiero. Ch waqaxan in taqa le. = kinawaqanisaj in jetaqa le. %mor *k-*in-aw/aqan-*isa-*j in jetaqa le. %eng %spa me vas a subir por alli. C a kawaj at? %mor a kawaj at? %eng %spa quiere ud.? R ja. %mor ja. %eng %spa que. C a kawaj at? %mor a kawaj at? %eng %spa quiere ud.? P jachinoq? le in? %mor jachinoq? le in? %eng %spa porque? yo? Ch taqale? = jetaqale. %mor jetaqale. %eng %spa por alli. C jawi? %mor jawi? %eng %spa donde? P le le katinwaqanisaj wi. %mor le le katinwaqanisaj wi. %eng %spa te voy a subir. *R15-28 R je la le. %mor je la le. %eng %spa por alli. Ch tij taj tura'x. = ma kintij taj le turas. %mor *ma *k-0-*in/tij ta-j *le turas. %eng %spa no comi el durazno. C ah naj. %mor ah naj. %eng %spa lejos. R naj, naj taj. %mor naj, naj taj. %eng %spa lejos, no esta lejos. P al Chay, al Chay. %mor al Chay, al Chay. %eng %spa Ros, Ros. C a utz we kinya le jun al Talin pari. %mor a utz we kinya le jun al Talin pari. %eng %spa esta bien si pongo Catarina en el. P b'ay we xt'okopij loq. %mor b'ay we xt'okopij loq. %eng %spa se revento. Ch q'ape q'an taqa le ch'at. = kinaqan jetaqa le pa le ch'at. %mor *k-*in/aq'an jetaqa le *pa *le ch'at. %eng %spa me voy a subir por alla en la cama. Ch chap e lux. = kinchap le luz. %mor *k-0-*in/chap le luz. %eng %spa me agarre la luz. R m, pare axime. %mor m, pare axime. %eng %spa como Judas. P ja? %mor ja? %eng %spa que? Ch chap e lux taqale. = kinchap le luz jetaqa le. %mor *k-0-*in/chap le luz jetaqa le. %eng %spa voy agarrar la luz por alla. R kinaqan. %mor kinaqan. %eng %spa me subo. P taqana b'a le. %mor taqana b'a le. %eng %spa espera. R ma utz taj. %mor ma utz taj. %eng %spa no esta bien. Ch q'at. = kaq'ato. %mor *k-0-qa/ta'-*o. %eng %spa lo oimos. R Felipa. %mor Felipa. %eng %spa Felipe. P chab'ij che la Felip. %mor chab'ij che la Felip. %eng %spa digale a Felipe. R haleluya la. %mor haleluya la. %eng %spa aleluya. C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es? R chab'ij chare, na waqinisaj choqa chare. %mor chab'ij chare, na waqinisaj choqa chare. %eng %spa digale, no me suban diga. Ch chap. = kinchapo. %mor *k-0-*in/chap-*o. %eng %spa lo agarro. R a Pedro. %mor a Pedro. %eng %spa Pedro. P al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. Ch wichichik. = kawitzitzik. %mor *k-0/witz-itz-ik. %eng %spa grita. *R15-29 R le qana'o. %mor le qana'o. %eng %spa lo sentimos. Ch m wichichik. = kawitzitzik. %mor *k-0/witz-itz-ik. %eng %spa grito. P ay, qalaj xaqayinaq. %mor ay, qalaj xaqayinaq. %eng %spa se ve que esta podrido. Ch b'ichichik. = kapitzitzik. %mor *k-0/pitz-itz-ik. %eng %spa se estripa. P al Chay chawilampe le, k'o junaj. %mor al Chay chawilampe le, k'o junaj. %eng %spa Ros mira, hay un. P ak'al pa jun ja le. %mor ak'al pa jun ja le. %eng %spa ni¤o en una rio. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P lawila k'ut, le. %mor lawila k'ut, le. %eng %spa venga a ver pues, ese. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P kawilo le naj ak'alle, enaq. %mor kawilo le naj ak'alle, enaq. %eng %spa ves a ese ni¤o. P puwi le jun ja le. %mor puwi le jun ja le. %eng %spa sobre la rio. C le jun laq. %mor le jun laq. %eng %spa tu trasto. Ch m. b'o. m. = m. b'o. m. %mor m. b'o. m. %eng %spa .... P k'o junaj, k'o junaj ub'arko le. %mor k'o junaj, k'o junaj ub'arko le. %eng %spa esta, un su barco. R k'o julaj ulancha le. %mor k'o julaj ulancha le. %eng %spa tiene una su lancha. C ah je y kutij aninaq rumal le. %mor ah je y kutij aninaq rumal le. %eng %spa si, y se apura por el. C gigante. %mor gigante. %eng %spa gigante. Ch tij, tij, tij jun in. = kintij jun in. %mor *k-0-*in/tij jun in. %eng %spa yo como uno. Ch tij jun tura'x q'en. = kintij jun turas q'e. %mor *k-0-*in/tij jun tura's q'e. %eng %spa yo como un durazno. P b'ay we xat tzaq loq. %mor b'ay we xat tzaq loq. %eng %spa vaya si te caes. C ma katij taj. %mor ma katij taj. %eng %spa no lo comes. Ch puch. = puch. %mor puch. %eng %spa P nk'o ta modo. %mor nk'o ta modo. %eng %spa no se puede. C ma katij taj. %mor ma katij taj. %eng %spa no lo comas. R chachapa. %mor chachapa. %eng %spa agarralo. Ch ay, ay, ah. = ay, ay, ah. %mor ay, ay, ah. %eng %spa ay, ay, ah. P nk'o ta modo. *R15-30 C jas uwach? ah kawilo, jun wich'a. %mor jas uwach? ah kawilo, jun wich'a. %eng %spa que es? lo ves, un peque¤o. P al Chaya chawilampe le jun mama. %mor al Chaya chawilampe le jun mama. %eng %spa Ros mira a ese hombre. P achi le, le le al Chay. %mor achi le, le le al Chay. %eng %spa grande ese, Ros. C k'o: pa le wich'a ja. %mor k'o: pa le wich'a ja. %eng %spa esta en la casa peque¤a. P alaj kul powi le jun ja le. %mor alaj kul powi le jun ja le. %eng %spa mira esta sentado sobre la casa. P katzix b'e jin kan chuxe le. %mor katzix b'e jin kan chuxe le. %eng %spa se descompuso debajo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. P le, ala jun mam achi le. %mor le, ala jun mam achi le. %eng %spa fijate ese hombre grande. Ch mam chij yajan chikech. = le jun mam achi kayajan chikech. %mor *le *jun mam achi *k-0/yaj-an chi-k-e:-ch. %eng the one big man incomp-3A/scold-antipass to-6E-poss-T. %spa P la kute. %mor la kute. %eng %spa ya ves. C a k'o: le mam achi chiri? %mor a k'o: le mam achi chiri? %eng %spa esta ese hombre grande aqui? Ch k'o:, k'o: taqa le'. = k'o: jetaqa le. %mor /k'o: jetaqa le'. %eng %spa esta por alli. Ch mam chi'. = le jun mam achi. %mor le jun mam achi. %eng %spa el homb're grande. P la k'ute saj, xukulej lin ja le. %mor la k'ute saj, xukulej lin ja le. %eng %spa ya ves, se sento sobre la casa. P katzix b'ejin chuxe le. %mor katzix b'ejin chuxe le. %eng %spa se descompuso abajo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P le le jun ja le, le, xqupine. %mor le le jun ja le, le, xqupine. %eng %spa la casa, se quebro la. P puerta le. %mor puerta le. %eng %spa puerta. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R a k'o: ku winaq wa k'o: chupam? %mor a k'o: ku winaq wa k'o: chupam? %eng %spa y esto habra un hombre adentro. P le, le ja. %mor le, le ja. %eng %spa la casa. R m. %mor m. %eng %spa m. P k'o:lik, pues. %mor k'o:lik, pues. %eng %spa esta pues. R jawi k'o: powi le. %mor jawi k'o: powi le. %eng %spa donde esta. P xkam ri. %mor xkam ri. %eng %spa se moriria. R uh. %mor uh. %eng %spa uh. *R15-31 Ch kam taj xa'. = ma xkam taj. %mor *ma *x-0/kam ta-j. %eng %spa no se murio. Ch kamik cha'. = xa xkamik cha. %mor xa *x-0/kam-ik /cha. %eng %spa se murio dice. P la kute. %mor la kute. %eng %spa ya ves. C kute. %mor kute. %eng %spa ya ves. P alaj xu makej enaj ak'al lee. %mor alaj xu makej enaj ak'al lee. %eng %spa fijate que agarro a un ni¤o. P xa jun uq'ab' xchapowik, contodo. %mor xa jun uq'ab' xchapowik, contodo. %eng %spa solo una su mano lo agarro. P jun mulaj k'um. %mor jun mulaj k'um. %eng %spa con todo un monton de ajustes. Ch k'al taj, no. = ma ak'al taj. %mor ma ak'al taj. %eng %spa no es ni¤o. P rii enaj ak'al ri. %mor rii enaj ak'al ri. %eng %spa este es un ni¤o. R ja? juh. uteqe qej upuchi le. %mor ja? juh. uteqe qej upuchi le. %eng %spa que? grita? P la kute. %mor la kute. %eng %spa ya ves. C le gigante kutij jun je le jun. %mor le gigante kutij jun je le jun. %eng %spa el gigante come un. C kutij le juna, kutij le jun ak'al. %mor kutij le juna, kutij le jun ak'al. %eng %spa come, come al ni¤o. C junam wuk' in, in kintij le jun. %mor junam wuk' in, in kintij le jun. %eng %spa igual conmigo, yo como un. C ak'al. %mor ak'al. %eng %spa ni¤o. Ch k'o:lik in lee muda. = in k'o: in le, muda. %mor *in /k'o:-!l-!ik in le, muda. %eng %spa yo tengo el, muda. R alk'o:lik e'ate. %mor alk'o:lik e'ate. %eng %spa estas tu. P uy, la kute laj kutij juntaq kume. %mor uy, la kute laj kutij juntaq kume. %eng %spa ya ves come unos ayotes. P le. %mor le. %eng %spa ve. C kutijo. %mor kutijo. %eng %spa lo come. P alaj juntaq mam, nim kuya. %mor alaj juntaq mam, nim kuya. %eng %spa fijate que da unos grandes, da. P puchi le. %mor puchi le. %eng %spa grandes pedazos en su boca. C ah kuchap uchi. %mor ah kuchap uchi. %eng %spa agarra su boca. R k'o: jun, k'o: jun rachaq. %mor k'o: jun, k'o: jun rachaq. %eng %spa tiene un, tiene una estiercol. R jun rachaq aq. %mor jun rachaq aq. %eng %spa estiercol de cerdo. *R15-32 P le, uy. %mor le, uy. %eng %spa ese, uy. C junam we. %mor junam we. %eng %spa igual mio. R ak'o: le fante pa le wari? %mor ak'o: le fante pa le wari? %eng %spa hay elefante en esto? C katintijo, a utz we katintijo? %mor katintijo, a utz we katintijo? %eng %spa te voy a comer, te parece si te como. P al Chay, b'ay katutij ku la. %mor al Chay, b'ay katutij ku la. %eng %spa Ros, vaya te va a comer el. P lare le, aaah le. %mor lare le, aaah le. %eng %spa el, el. Ch tija xaq wach in q'e. = kintij saqwach in q'e. %mor *k-0-*in/tij-!a saqwach in q'e. %eng %spa yo como papa. P al Chay le. %mor al Chay le. %eng %spa Ros, ve. C al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. P k'o: chi jun awetz'ab'al le, al Chay. %mor k'o: chi jun awetz'ab'al le, al Chay. %eng %spa alli tienes otro juguete. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P k'o: chi jun awetz'ab'al le. %mor k'o: chi jun awetz'ab'al le. %eng %spa alli tienes otro juguete. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. P lawilampe. %mor lawilampe. %eng %spa venga a ver. C tajin ki, kintijo le al Talin. %mor tajin ki, kintijo le al Talin. %eng %spa yo estoy, comiendo a Catarina. C kintijo, a utz? al Chay?, autz. %mor kintijo, a utz? al Chay?, autz. %eng %spa lo como te parece? Ros?, te parece. C we kintijo le al Talin?, le jun. %mor we kintijo le al Talin?, le jun. %eng %spa si como a Catarina? el gigante. C gigante ku'an le jun arech le. %mor gigante ku'an le jun arech le. %eng %spa hace el de el. P ahkukamesaj enaj ak'al licha. %mor ahkukamesaj enaj ak'al licha. %eng %spa si mata a un ni¤o. C kamisaj in enaj ak'al. %mor kamisaj in enaj ak'al. %eng %spa mata a un ni¤o. P ke'e peri lare xaxjati xike. %mor ke'e peri lare xaxjati xike. %eng %spa se va, pero el lo amarracon. Ch xt, xt. = xt, xt. %mor xt, xt. %eng %spa xt. R jatixik. %mor jatixik. %eng %spa lo amarraron. P xjatix lu qab'e. %mor xjatix lu qab'e. %eng %spa le amarraron la mano. R le ri. %mor le ri. %eng %spa esto. C jun le. %mor jun le. %eng %spa este uno. *R15-33 P kawilole, le kalob'e jatilike. %mor kawilole, le kalob'e jatilike. %eng %spa lo ves, el lazo esta amarrado. Ch nan, nan, xt se¤ola? = se¤ora. %mor se¤ora. %eng %spa se¤ora. N Chaya. %mor Chaya. %eng %spa Ros. Ch ja. = ja. %mor ja. %eng %spa que. R jatim chik rumal inaj ak'al. %mor jatim chik rumal inaj ak'al. %eng %spa ya esta amarrado por un ni¤ito. N jas tajin ka'ano. %mor jas tajin ka'ano. %eng %spa que estas haciendo. Ch pan, nupan, nupan, nupan. = pan, nupan, nupan, nupan. %mor pan, nupan, nupan, nupan. %eng %spa pan, mi pan, mi pan. Ch ah no nu pan. = ah no nu pan. %mor ah no nu pan. %eng %spa no mi pa. C nk'o:taj a pan k'o:taj. %mor nk'o:taj a pan k'o:taj. %eng %spa no tienes pan, no hay. N a ta b'usivo xa atelaq'om. %mor a ta b'usivo xa atelaq'om. %eng %spa sos abusiva sos ladrona. Ch k'am, k'am ah no. = kink'amo. %mor *k-0-*in/k'am-*o. %eng %spa lo traigo. N xt, chakuwila nan, xjati'taj le jun achi cha. %mor xt, chakuwila nan, xjati'taj le jun achi cha. %eng %spa apurate mama, un hombre dice. N ay ajwera x'e pale q'aq'e a lu' le. %mor ay ajwera x'e pale q'aq'e a lu' le. %eng %spa y se fue en el fuego, Pedro. P le le jun chawila le, le. %mor le le jun chawila le, le. %eng %spa el uno mira ve. P xjati'xike tak'al chile jun. %mor xjati'xike tak'al chile jun. %eng %spa lo amarraron, ya esta parado el un. P ak'al chirije. %mor ak'al chirije. %eng %spa ni¤o detras. N uy no. %mor uy no. %eng %spa no. P saj k'ut. %mor saj k'ut. %eng %spa venga pues. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. C aninaq. %mor aninaq. %eng %spa rapido. N jawila k'ut cha. %mor jawila k'ut cha. %eng %spa anda a verlo dice. R ay, ay, ay le jun achi chik. %mor ay, ay, ay le jun achi chik. %eng %spa el otro hombre. R k'o: chula chirij tajin chiku. %mor k'o: chula chirij tajin chiku. %eng %spa ya esta detras, ya esta. R tajin chi ku qato le, tajin chi. %mor tajin chi ku qato le, tajin chi. %eng %spa contandolo, ya esta. R kuraqaqej uchi le. %mor kuraqaqej uchi le. %eng %spa gritando. C ras upuchi. %mor ras upuchi. %eng %spa grita. *R15-34 P oy la k'ut xjatix le jun. %mor oy la k'ut xjatix le jun. %eng %spa ya ves, amarraron el hombre. P mama male jun wich ak'al. %mor mama male jun wich ak'al. %eng %spa grande, por el ni¤o. R ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. C y rumal la re xukamisaj le jun. %mor y rumal la re xukamisaj le jun. %eng %spa por el mato al otro. C gigante lare le rey. %mor gigante lare le rey. %eng %spa gigante, el es el rey. R m. %mor m. %eng %spa m. P la k'ut x'an rey chare la re cha. %mor la k'ut x'an rey chare la re cha. %eng %spa le hicieron rey a el. P ruk'e xukamisaj le jun gigante. %mor ruk'e xukamisaj le jun gigante. %eng %spa cuando mato al gigante. P kuti, ajwera kutij al chay cha. %mor kuti, ajwera kutij al chay cha. %eng %spa afuera lo come Ros. R le rey. %mor le rey. %eng %spa rey. C ah je' la re. %mor ah je' la re. %eng %spa a si el. Ch jatix taj jun li. = ma xjatix taj le jun riri. %mor *ma *x-0/jati-x ta-j *le jun riri. %eng NEG COMP-3A/tie-PASS1 NEG-T the one this. %spa no amarraron esto. P kawilo le. %mor kawilo le. %eng %spa lo ves. C saj k'ut. %mor saj k'ut. %eng %spa venga pues. Ch aq'. = aq'. %mor aq'. %eng %spa cerdo. P oy katutij, k'ula kamik. %mor oy katutij, k'ula kamik. %eng %spa y te va a comer ahora. R na'ana chik, ana chuwech. %mor na'ana chik, ana chuwech. %eng %spa no lo vayas hacer, hagame a mi. P tasaj b'a. %mor tasaj b'a. %eng %spa venga pues. C saj b'a. %mor saj b'a. %eng %spa venga pues. Ch ah no, le. = ah no, le. %mor ah no, le. %eng %spa ah no. C le. %mor le. %eng %spa ese. P le le al chay le saj k'ut. %mor le le al chay le saj k'ut. %eng %spa alli Ros, venga. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. R nk'o: li lib'ro de cuenta. %mor nk'o: li lib'ro de cuenta. %eng %spa tienen el libro de cuentas. C k'o: le cuento chupame june. %mor k'o: le cuento chupame june. %eng %spa estan los cuentos en esto. *R15-35 Ch nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. R kan mucho yano. %mor kan mucho yano. %eng %spa con mucha gana. Ch mama. = mama. %mor mama. %eng %spa mama. P xkub'e warali. %mor xkub'e warali. %eng %spa se sento aqui. C xu chomaj. %mor xu chomaj. %eng %spa penso. Ch nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. C k'o: le jun, k'o: le jun sastre. %mor k'o: le jun, k'o: le jun sastre. %eng %spa esta el, esta el sastre. Ch nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. C k'o: le tinimit ruk' le jun. %mor k'o: le tinimit ruk' le jun. %eng %spa esta el pueblo con el. C itzela gigante y le achijab'. %mor itzela gigante y le achijab'. %eng %spa mal gigante, y los hombres. C pa le timimit ka kikib'ij. %mor pa le timimit ka kikib'ij. %eng %spa en el pueblo, dicen. C ma utz taj le qa tinimit ruk' le. %mor ma utz taj le qa tinimit ruk' le. %eng %spa no esta bueno nuestro pueblo en. C gigante pero nk'o:ta modo. %mor gigante pero nk'o:ta modo. %eng %spa el gigante, pero no se puede. C kukamisaj le jun gigante. %mor kukamisaj le jun gigante. %eng %spa matar al gigante. C rumal xa wich' le achijab'. %mor rumal xa wich' le achijab'. %eng %spa porque los hombres son peque¤os. C y pale tinimit k'o: le jun sastre. %mor y pale tinimit k'o: le jun sastre. %eng %spa y en el pueblo esta el sastre. C y k'o: le amal, ke sutinik chupam. %mor y k'o: le amal, ke sutinik chupam. %eng %spa y estan las moscas, dan vueltas. C chuwach le sastre y le jun sastre. %mor chuwach le sastre y le jun sastre. %eng %spa delante del sastre, y el sastre. C kukamisaj le, le wuq'ub' amalo. %mor kukamisaj le, le wuq'ub' amalo. %eng %spa mata a 7 moscas. C pale, pale jun golpe y despues la re. %mor pale, pale jun golpe y despues la re. %eng %spa en el de un solo golpe, despues el. C xub'ij ah xinkamisaj le wukib'. %mor xub'ij ah xinkamisaj le wukib'. %eng %spa dijo, si puedo matar 6 de. C pajun gulpe, golpe y le achijab'. %mor pajun gulpe, golpe y le achijab'. %eng %spa un golpe y los hombres. C kinchomaj ah la re xukamisaj le. %mor kinchomaj ah la re xukamisaj le. %eng %spa pensaron, el matar a las. C wuqub' gigantes, pa jun golpe. %mor wuqub' gigantes, pa jun golpe. %eng %spa 7 gigantes de un golpe. C ma, ka, ma ki chob'o taj ka kukamisaj. %mor ma, ka, ma ki chob'o taj ka kukamisaj. %eng %spa no, pueden matar. C xa wuqub' amalo. %mor xa wuqub' amalo. %eng %spa a solo 7 moscas. *R15-36 Ch pelipe. = pelipe. %mor pelipe. %eng %spa Felipe. C ah le xa alchay. %mor ah le xa alchay. %eng %spa es Ros. P junta in. %mor junta in. %eng %spa yo estaba. Ch aq'. = aq'. %mor aq'. %eng %spa cerdo. C jachinoq, jachinoq. %mor jachinoq, jachinoq. %eng %spa quien, quien. R xinwilo ta in. %mor xinwilo ta in. %eng %spa yo no lo vi. N no le he chamos ceb'olla, mucho gusto achi. %mor no le he chamos ceb'olla, mucho gusto achi. %eng %spa hombre. N ah ya. %mor ah ya. %eng %spa ah ya. N ...... %mor ...... %eng %spa ..... Achi haces mi chirmol aparte. %mor haces mi chirmol aparte. %eng %spa ..... R xpetik, a pedro. %mor xpetik, a pedro. %eng %spa viene pedro. P jachinoq. %mor jachinoq. %eng %spa quien. R ama xa a Felipe ka. %mor ama xa a Felipe ka. %eng %spa no sera Felipe. R Felipe kej xik kach'aw. %mor Felipe kej xik kach'aw. %eng %spa Felipe quiere xic habla. R pa qa ch'ab'al, Felipe. %mor pa qa ch'ab'al, Felipe. %eng %spa en nuestra lengua. Ch n mama, mama. = n mama, mama. %mor n mama, mama. %eng %spa mama, mama. N chawiyejna. %mor chawiyejna. %eng %spa espera, espera. R Felipe kej xik. %mor Felipe kej xik. %eng %spa Felipe quiej xik. P la wila k'ut al chay le. %mor la wila k'ut al chay le. %eng %spa mira ve Ros. Ch la. = la. %mor la. %eng %spa ese. C la re. %mor la re. %eng %spa ese. Ch mami. = mami. %mor mami. %eng %spa mami. P ja. %mor ja. %eng %spa que. *R15-37 C y le achijab'. %mor y le achijab'. %eng %spa los hombres. Ch yaq'e. = yaq'e. %mor yaq'e. %eng %spa a si. P xt chakolo na cha. %mor xt chakolo na cha. %eng %spa guardalo dice. R le rax, tu madra. %mor le rax, tu madra. %eng %spa el verde, tu madre. P chakolo at. %mor chakolo at. %eng %spa guardalo ud. C le. %mor le. %eng %spa ese. R tu padra, tu madra. %mor tu padra, tu madra. %eng %spa tu padre, tu madre. P chulawila k'ut al Chaya le. %mor chulawila k'ut al Chaya le. %eng %spa venga a ver pues Ros. P we xchik kan la kum, b'ay. %mor we xchik kan la kum, b'ay. %eng %spa si se somete tu cabeza, vaya. R ay, kink'ut la ku'mi. %mor ay, kink'ut la ku'mi. %eng %spa te voy a mostrar tu cabeza. P chak'ama b'aloq, lawila k'ut. %mor chak'ama b'aloq, lawila k'ut. %eng %spa traigalo, venga a verlo pues. P e kab'ix chawe. %mor e kab'ix chawe. %eng %spa te tiene verguenza. R no. %mor no. %eng %spa no. P utz b'ala'. %mor utz b'ala'. %eng %spa entonces esta bien. C chawila k'ute. %mor chawila k'ute. %eng %spa mira pues. R kol chikol chi kasachan chuwe. %mor kol chikol chi kasachan chuwe. %eng %spa es que se me olvida. P i'ala kasachan taj te chi. %mor i'ala kasachan taj te chi. %eng %spa es o no se olvida, despues. P kab'ij ate. %mor kab'ij ate. %eng %spa dice ud. R ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. P pares chatkula waral. %mor pares chatkula waral. %eng %spa por eso sientate aqui. Ch Pelipo. = Pelipo. %mor Pelipo. %eng %spa Felipe. C ah, jachinoq? ay la, le jun. %mor ah, jachinoq? ay la, le jun. %eng %spa Quien? ay la. C gigante, ay la. %mor gigante, ay la. %eng %spa el gigante. P le. %mor le. %eng %spa ese. C le le gigante taj, le jun ixpeq. %mor le le gigante taj, le jun ixpeq. %eng %spa ese, no es gigante la rana. C le jun ixpeq, uyla. %mor le jun ixpeq, uyla. %eng %spa la rana, hola. *R15-38 Ch tu tata tu. = tu tata tu. %mor tu tata tu. %eng %spa tu tata. C jas wach? %mor jas wach? %eng %spa que es. P al Chay cha. %mor al Chay cha. %eng %spa Ros dice. R Felipa le. %mor Felipa le. %eng %spa Felipe. Ch an taj a lem. = ma ka'an taj ale. %mor *ma *k-0-*a/b'an ta-j ale. %eng %spa no hagas eso. C jas ku'an pa le waqan? ja? %mor jas ku'an pa le waqan? ja? %eng %spa que hace en mi pie? que? R ah je, le. %mor ah je, le. %eng %spa a si, ese. C a ka'ano? %mor a ka'ano? %eng %spa lo haces. R le. %mor le. %eng %spa ese. C jas ka'ano? %mor jas ka'ano? %eng %spa que haces? P jas xa'an chare? %mor jas xa'an chare? %eng %spa que le hicistes. C a k'ax? %mor a k'ax? %eng %spa te duele. R ch'ak k'o: charech. %mor ch'ak k'o: charech. %eng %spa llaga tiene. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. C a k'ax. %mor a k'ax. %eng %spa te duele. P ma kakunaj k'ut. %mor ma kakunaj k'ut. %eng %spa y porque no lo curas. R k'ax, kunaj pa qatan. %mor k'ax, kunaj pa qatan. %eng %spa duele, lo cura en el ba¤o. Ch li lo xan ta tu. = li lo xan ta tu. %mor li lo xan ta tu. %eng %spa ...... P jachin wa la le le? %mor jachin wa la le le? %eng %spa quien sera eso? C jachin le, jachinoq? %mor jachin le, jachinoq? %eng %spa quien es eso, quien? Ch tu pada, tu mida. = tu padra, tu madra. %mor tu padra, tu madra. %eng %spa tu padre, tu madre. Ch tu pada, tu mida. = tu padra, tu madra. %mor tu padra, tu madra. %eng %spa tu padre, tu madre. P chawila k'ut al Talin. %mor chawila k'ut al Talin. %eng %spa mira pues Catarina. C le achijab' xkib'ij che le rey, ah k'o:. %mor le achijab' xkib'ij che le rey, ah k'o:. %eng %spa los hombres le dijeron el rey. C le jun sastre pa nu, pa qatinimit. %mor le jun sastre pa nu, pa qatinimit. %eng %spa hay un sastre en mi, en nuestro pueblo. C kukamisaj wuqib', wukib'. %mor kukamisaj wuqib', wukib'. %eng %spa mata 7. *R15-39 P wuqub'. %mor wuqub'. %eng %spa 7. C wuqub', wuqub' gigantes pa le jun. %mor wuqub', wuqub' gigantes pa le jun. %eng %spa 7 gigantes en un. C golpe, y le rey, ah, kuchomaj. %mor golpe, y le rey, ah, kuchomaj. %eng %spa golpe, el rey piensa. C ah, we ne kukamisaj. %mor ah, we ne kukamisaj. %eng %spa talves matar. Ch xt, peri tu xanta a men. = esperi tu Santa, Amen. %mor esperi tu Santa, Amen. %eng %spa espiritu Santo, Amen. C saj jewa. %mor saj jewa. %eng %spa venga aca. P jas ka'ano le al Chay? %mor jas ka'ano le al Chay? %eng %spa que haces Ros? Ch peri tu xanta, amen. = esperi tu Santa, Amen. %mor esperi tu Santa, Amen. %eng %spa Espiritu Santo, Amen. Ch peri tu, peri tu. = esperi tu, esperitu. %mor esperi tu, esperitu. %eng %spa espiritu, espiritu. Ch leq taj, peritu xanto, amen. = le qatat, esperitu Santo, Amen. %mor le qa-tat, esperitu Santo, Amen. %eng %spa nuestro padre, Espiritu Santo, Amen. Ch peri tu Xanto. = peri tu Xanto. %mor peri tu Xanto. %eng %spa Espiritu Santo. C ah no, ay. %mor ah no, ay. %eng %spa ah no, ay. R qanampe le san taj. %mor qanampe le san taj. %eng %spa espera. Ch peri, perere xanta a Mari. = esperi tu Santa Mari. %mor esperi tu Santa Mari. %eng %spa Espiritu Santo a Maria. Ch peri tu xanta. = peri tu xanta. %mor peri tu xanta. %eng %spa Espiritu Santo. Ch peri. = peri. %mor peri. %eng %spa Espiritu. N b'ay, pues, al chay le. %mor b'ay, pues, al chay le. %eng %spa vaya, pues Ros. R tekuri. %mor tekuri. %eng %spa entonces. Ch Xanta. = Xanta. %mor Xanta. %eng %spa Santo. C y jas ka'ano we. %mor y jas ka'ano we. %eng %spa que haces si. R chino waqanisaj b'i jewa? %mor chino waqanisaj b'i jewa? %eng %spa subeme aqui. N xt al Talin we xat tzaq opitaj loq. %mor xt al Talin we xat tzaq opitaj loq. %eng %spa Catarina, si te caes. N chat kuloq. %mor chat kuloq. %eng %spa sientate. Ch peri tu xanta amen. = esperi tu Santa, Amen. %mor esperi tu Santa, Amen. %eng %spa Espiritu Santo, Amen. N tzijona qajok chac'al Lin. %mor tzijona qajok chac'al Lin. %eng %spa habla dice Catarina. N chatoku b'ipaja. %mor chatoku b'ipaja. %eng %spa entra en la casa. *R15-40 R jikitaj loq cha mis. %mor jikitaj loq cha mis. %eng %spa ya lo fueron a traer dice ladino. Ch peri tu xanto amen. = espiritu Santo amen. %mor espiritu Santo amen. %eng %spa Espiritu Santo Amen. R Venite emu's. %mor Venite emu's. %eng %spa Venite ladino. C xt. %mor xt. %eng %spa xt. P we xat tzaqloq. %mor we xat tzaqloq. %eng %spa si te caes. Ch muda. = muda. %mor muda. %eng %spa muda. R ewe xattzaqloq. %mor ewe xattzaqloq. %eng %spa si te caes. Ch kon. = kon. %mor kon. %eng %spa muda. R nawaqanisaj jewari. %mor nawaqanisaj jewari. %eng %spa levantame aqui. Ch qan q'e. = kinaq'an in qe. %mor *k-*in/aq'an in q'e. %eng %spa yo me voy a subir. C k'o: ta moda. %mor /k'o: ta moda. %eng %spa no se puede. Ch chup, chup e tura'x. = kinch'up le turax. %mor *k-0-*in/ch'up le tura's. %eng %spa corto el durazno. P xa rax. %mor xa rax. %eng %spa es verde. Ch rax taj tij. = ma rax taj kutij. %mor *ma rax ta-j *k-0-*u/tij. %eng %spa no es verde dice. Ch wach tura'x. = le watz le turas. %mor le watz le turas. %eng %spa el fruto del durazno. R ar, aka kam b'ik ku'ane Felipe jewari. %mor ar, aka kam b'ik ku'ane Felipe jewari. %eng %spa te vas a llevar este Felipe por aca. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch ch'upu tura'x. = kinchupe turas. %mor *k-0-*in/chup-!u *e tura's. %eng %spa corto durazno. R le wari. %mor le wari. %eng %spa esto. C ma utz taj le duraz. %mor ma utz taj le duraz. %eng %spa no esta bien el durazno. C xa rax. %mor xa rax. %eng %spa esta verde. Ch uch, uch la le. = utz la le. %mor utz la le. %eng %spa mejor eso. C xa rax. %mor xa rax. %eng %spa es verde. P jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. Ch uch tura'x. = utz le turas. %mor utz le turas. %eng %spa esta b'ien el durazno. Ch tij, tij talin. = kutij lal Talin. %mor *k-0-*u/tij *le *al Talin. %eng %spa come Catarina. *R15-41 Ch k'o: k'o: b'a. = k'o: k'o: b'a. %mor /k'o: /k'o: b'a. %eng %spa es duro? C xa rax le duraz. %mor xa rax le duraz. %eng %spa es verde este. Ch k'o: pa xela, ura. = k'o: pa xela, ura. %mor /k'o: pa xela, ura. %eng %spa esta en Xela. Ch rax warlih. = rax le wari. %mor rax le wari. %eng %spa es verde este. R ay le, ay le. %mor ay le, ay le. %eng %spa ay ese, ay eso. Ch xa q'an. = xa q'an. %mor xa q'an. %eng %spa esta maduro. R xa qan. %mor xa qan. %eng %spa esta maduro. Ch k'o: k'o:. = k'o: k'o:. %mor /k'o: /k'o:. %eng %spa hay, hay. R Pelipe china waqanisaj jun viaja chik. %mor Pelipe china waqanisaj jun viaja chik. %eng %spa Felipe subeme otra vez. Ch pelipo. = pelipo. %mor pelipo. %eng %spa Felipe. R pelipe china waqanisaj k'ub'i jewa. %mor pelipe china waqanisaj k'ub'i jewa. %eng %spa Felipe subeme por aca. C a ka k'ayij le duraz pa xela. %mor a ka k'ayij le duraz pa xela. %eng %spa vendes el durazno en Xela. Ch di. = di. %mor di. %eng %spa muchacha. P al Chay, chay cha. %mor al Chay, chay cha. %eng %spa Ros, Ros. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. C al Talin. %mor al Talin. %eng %spa Catarina. N chaya, jaxib'ij. %mor chaya, jaxib'ij. %eng %spa Ros, anda a asustarlo. R ay lu mome la le. %mor ay lu mome la le. %eng %spa mira como esta eso. Ch b'urra. = b'urra. %mor b'urra. %eng %spa b'urro. N al Chay. %mor al Chay. %eng %spa Ros. Ch ah. = ah. %mor ah. %eng %spa ah. P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. R ma k'o: ta chik. %mor ma k'o: ta chik. %eng %spa ya no esta. P b'ay al chay. %mor b'ay al chay. %eng %spa vaya Ros. C no k'o: mas. %mor no k'o: mas. %eng %spa no, hay mas. P we xat tzaq b'ik. %mor we xat tzaq b'ik. %eng %spa si te caes. *R15-42 Ch chile nan q'i. = chile nan q'i. %mor chile nan q'i. %eng %spa Simon. R chile mano q'e u. %mor chile mano q'e u. %eng %spa Simon. Ch uch. = utz. %mor utz. %eng %spa b'ien. R kuna chiwa jun elaq'omi. %mor kuna chiwa jun elaq'omi. %eng %spa ya va a sentir este ladron. Ch chile mano e ruk', e ruk' qatat. = chile mano e ruk', e ruk' qatat. %mor chile mano *x-0/b'e r-uk' qa-tat. %eng %spa Simon, se fue con nuestro padre. R chile mano e ruk' qatat. %mor chile mano e ruk' qatat. %eng %spa Simon se fue con nuestro padre. Ch chilemano e ruk' qatat. = chilemano e ruk' qatat. %mor chilemano *x-0/b'e r-uk' qa-tat. %eng %spa Simon, se fue con nuestro padre. N al Lin. %mor al Lin. %eng %spa Catarina. R jas sach? %mor jas sach? %eng %spa que es? N saj na. %mor saj na. %eng %spa venga. Ch pa Xela. = pa Xela. %mor pa Xela. %eng %spa en Xela. P a xe pu la tat Xela? %mor a xe pu la tat Xela? %eng %spa se fue tu papa en Xela? Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P xe pu la tat xela? jawi xe wi? %mor xe pu la tat xela? jawi xe wi? %eng %spa se fue tu papa en Xela? donde se fue? Ch xaj. = xaj. %mor /saj. %eng %spa venga. P ja? jawi xe wi? jawi xe wi ri? le. %mor ja? jawi xe wi? jawi xe wi ri? le. %eng %spa que? donde se fue? donde se fue esto? ese. P le le, jawi xe wiri? %mor le le, jawi xe wiri? %eng %spa ese, donde se fue. P le. %mor le. %eng %spa ese. R nik'aj lib'ra la pix? %mor nik'aj lib'ra la pix? %eng %spa media libra de tomate. Ch ja? xach? = jas sach? %mor jas sach? %eng %spa que es? Ch b'ay, pa chix wi kumach. = xapachalej luwi le jun kumatz. %mor *x-0-*a/pach-ale-j *le *u-wi *le *jun kumatz. %eng %spa le pateastes sobre la culeb'ra. Ch ay chix, tij qan. = ay chix, kutij lawaqan. %mor ay chix, *k-0-*u/tij *le *aw-aqan. %eng %spa chix come tu pie. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P qa, a kik'ayij pu''ix e tura's? %mor qa, a kik'ayij pu''ix e tura's? %eng %spa y ud. venden el durazno? Ch k'ayij la'. = kaqak'ayij la. %mor *k-0-*qa/k'ayi-j la. %eng %spa lo vendemos. *R15-43 P jawi kik'ayij wi? %mor jawi kik'ayij wi? %eng %spa en donde lo venden? Ch qe uj taj. = ma qe uj taj. %mor ma qe uj taj. %eng %spa no es de nosotros. Ch rech al Ton. = rech al Ton. %mor rech al Ton. %eng %spa es de Antonia. P jachin chike le turasi? %mor jachin chike le turasi? %eng %spa cual es el durazno? Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jachin al Ton? %mor jachin al Ton? %eng %spa quien Antonia? Ch qe uj parta wih. = le qe uj aparta wi. %mor le qe uj aparta wi. %eng %spa el de nosotros es aparte. Ch qe uj e tura'x leh. = le qe uj le turas le. %mor le qe uj le turas le. %eng %spa es de nosotros el durazno. P iya'. %mor iya'. %eng %spa a si. Ch juntira. = juntira. %mor juntira. %eng %spa todo. C nk'o:ta duras, k'o:taj. %mor nk'o:ta duras, k'o:taj. %eng %spa no hay durazno, no hay. P jachin al Ton? %mor jachin al Ton? %eng %spa quien Antonia? Ch ja? = ja? %mor ja? %eng %spa que? P jachin al ton? %mor jachin al ton? %eng %spa que? quien Antonia? Ch k'am jun lij. = kink'am le jun rij. %mor *k-0-*in/k'am *le jun rij. %eng %spa quiero su cascara. C jas wach? %mor jas wach? %eng %spa que es? P saj k'ut. %mor saj k'ut. %eng %spa venga pues. C saj k'ut. %mor saj k'ut. %eng %spa venga pues. P kinaq'an b'i'in, al chay, kinaq'an in. %mor kinaq'an b'i'in, al chay, kinaq'an in. %eng %spa yo me subo Ros, yo me subo. P chuwi le jun ch'e, al chay, al chay. %mor chuwi le jun ch'e, al chay, al chay. %eng %spa sobre el arbol, Ros, Ros. Ch tinamit. = tinimit. %mor tinimit. %eng %spa pueb'lo. C le tinamit. %mor le tinamit. %eng %spa el pueblo. P saj k'ut, chula wilampe jun cuenta. %mor saj k'ut, chula wilampe jun cuenta. %eng %spa venga pues venga ver una cosa. P le kaqa la jin loqe, lawilampe le. %mor le kaqa la jin loqe, lawilampe le. %eng %spa se ve, mira. *R15-44 P al chay, tasaj k'ut. %mor al chay, tasaj k'ut. %eng %spa Ros venga pues. C jate pa che. %mor jate pa che. %eng %spa anda en la carcel. P al Chaya cha. %mor al Chaya cha. %eng %spa Ros dice. C al Chay, u jas uwach le june? %mor al Chay, u jas uwach le june? %eng %spa Rosl que es este uno. P al chay jas uwach le jun. %mor al chay jas uwach le jun. %eng %spa Ros, que es ese. P cuenta richa? junt'uy. %mor cuenta richa? junt'uy. %eng %spa cosa dice? una olla. C jun ma utza taj t'uy. %mor jun ma utza taj t'uy. %eng %spa una olla que no sirve. P jas sach e riri cha? al chay. %mor jas sach e riri cha? al chay. %eng %spa que es esto dice? Ros. C ay, le june. %mor ay, le june. %eng %spa este uno. P al chay, jassach e jun cuenta richa? %mor al chay, jassach e jun cuenta richa? %eng %spa Ros, que es esta cosa? P lawilampe le, al Chay. %mor lawilampe le, al Chay. %eng %spa mira ve Ros. C u, k'o: le jun camix. %mor u, k'o: le jun camix. %eng %spa esta la camisa. Ch xt, no. = xt, no. %mor xt, no. %eng %spa xt, no. C k'o: le jun camix. %mor k'o: le jun camix. %eng %spa esta la camisa. P jachin chaq'ale riri? %mor jachin chaq'ale riri? %eng %spa de quien es esto. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P jachin chaq'ale riri? %mor jachin chaq'ale riri? %eng %spa de quien es esto. Ch rech wach. = rech watz. %mor rech watz. %eng %spa es de mi hermana. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch rech Talin. = rech al Talin. %mor rech al Talin. %eng %spa es de Catarina. C a utz we kink'ano? al chay, ula. %mor a utz we kink'ano? al chay, ula. %eng %spa te parece si lo llevo? Ros. P saj k'ut al chay', saj k'ut al chay. %mor saj k'ut al chay', saj k'ut al chay. %eng %spa venga pues Ros, venga pues Ros. Ch mama. = mama. %mor mama. %eng %spa mama. N ..... %mor ..... %eng %spa ..... Ch nan, nan, pelipa leh. = le pelipa le. %mor le pelipa le. %eng %spa el Felipe. Ch saj Pelipo. = tasaj Pelipa. %mor ta/saj Pelipa. %eng %spa venga Felipe. *R15-45 C jas wach? utz we kinek? kinek. %mor jas wach? utz we kinek? kinek. %eng %spa que es? mejor si me voy? me voy? P al Chay cha, a utz we kujek cha? %mor al Chay cha, a utz we kujek cha? %eng %spa Ros, dice mejor si nos vamos dice. P jasche? saj b'a la tetz'anok. %mor jasche? saj b'a la tetz'anok. %eng %spa porque? venga pues juega. Ch kol Pelipa le. = kola Pelipa le. %mor kola Pelipa le. %eng %spa es que Felipe. P ja? %mor ja? %eng %spa que? Ch kol Pelipa le. = kola Pelipa le. %mor kola Pelipa le. %eng %spa es que Felipe. P saj b'a jewa. %mor saj b'a jewa. %eng %spa venga aca. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. C saj te wa. %mor saj te wa. %eng %spa sera muy frio. Ch kol Pelipa leq'aj wuj in. = kol a Pelipa karelaq'aj u le nuwuj in. %mor kol *a Pelipa *k-0-*r/elaq'a-j *le *nu-wuj in. %eng %spa es que Felipe me va a rob'ar mi lib'ro. P karelaq'aj taj. %mor karelaq'aj taj. %eng %spa no lo roba. C kintzib'aj jun al Chay. %mor kintzib'aj jun al Chay. %eng %spa yo escribo una Ros. Ch ah no, a kol Pelipa. = a kol la Pelipa. %mor a kol la Pelipa. %eng %spa es que Felipe. C le jun al chay. %mor le jun al chay. %eng %spa la Ros. Ch ay chob' taj. = ma kachob' taj. %mor *ma *k-0-*a/ch'ob' ta-j. %eng %spa no lo sab'es. C le. %mor le. %eng %spa ese. P al chaya cha. %mor al chaya cha. %eng %spa Ros dice. C le jun al Chay. %mor le jun al Chay. %eng %spa esa Ros. Ch chaya chi. = chaya chi. %mor chaya /chi. %eng %spa Ros dice. P lawila k'ute, al chay. %mor lawila k'ute, al chay. %eng %spa mira pues, Ros. Ch kulej in q'ee. = kinkulej in q'e. %mor *k-*in/kulej in q'e. %eng %spa yo me voy a sentar. P jachin chike. %mor jachin chike. %eng %spa cual. Ch wuj. = le wuj. %mor le wuj. %eng %spa el lib'ro. P kakulej taj. %mor kakulej taj. %eng %spa no te lo sientes. Ch Pelip. = Pelip. %mor Pelip. %eng %spa Felipe. P kink'ama la in ejun. %mor kink'ama la in ejun. %eng %spa yo voy a ir a traer uno. *R15-46 Ch k'ut. = kuk'utu. %mor *k-0-*u/k'ut-*u. %eng %spa lo va a mostrar. Ch nan a ki al Talin. = a ki lal Talin. %mor a ki lal Talin. %eng %spa fijate que Catarina. Ch loqo nankah. = xuloqo nanka. %mor *x-0-*u/loq'-o nanka. %eng %spa fue a comprar mango. C jas kuk'ana? maka taj. %mor jas kuk'ana? maka taj. %eng %spa que fue a traer? no es mango. Ch loq'o pix. = xuloq'o pix. %mor *x-0-*u/loq'-o pix. %eng %spa fue a comprar tomate. Ch nan cha, k'am xaqmol chah. = nan cha, a ma kak'am saqmol cha. %mor nan /cha, *a *ma *k-0-*a/k'am saqmol /cha. %eng %spa mango dice, no quieres huevo dice. Ch cha ri Pelipa. = kacha ri le Pelipa. %mor *k-0/cha ri *le Pelipa. %eng %spa dice Felipe. C k'o: le jun al chay chiri. %mor k'o: le jun al chay chiri. %eng %spa esta Ros aqui. P chawilampe le. %mor chawilampe le. %eng %spa mira ve. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C ay, le jun al Chay. %mor ay, le jun al Chay. %eng %spa esta Ros. R jawi k'o: wi le pap. %mor jawi k'o: wi le pap. %eng %spa donde esta papa. C june, jun al chay, le jun poto. %mor june, jun al chay, le jun poto. %eng %spa uno, esta Ros, la foto. P le. %mor le. %eng %spa ese. R poto kacha ri. %mor poto kacha ri. %eng %spa foto diga. C ki'an jun chik, ah le. %mor ki'an jun chik, ah le. %eng %spa yo hago otro ah ese. Ch potorot pa, patat. = potorot pa, patat. %mor potorot pa, patat. %eng %spa ..... c ah le jun al chay. %mor ah le jun al chay. %eng %spa esa Ros. Ch papa kar. = papa kar. %mor papa kar. %eng %spa papa, pescado. R k'o: ne qan chi chi leqatura's q'ee. %mor k'o: ne qan chi chi leqatura's q'ee. %eng %spa en que ya hay duraznos maduros. P jawi le? %mor jawi le? %eng %spa donde esta. Ch a. = a. %mor a. %eng %spa a. R b'ay le, qa k'o: le mas. %mor b'ay le, qa k'o: le mas. %eng %spa vaya, guardemos lo demas. C k'o: le jun al Chay. %mor k'o: le jun al Chay. %eng %spa esta la Ros. Ch kak tu padr. = kak tu padr. %mor kak tu padr. %eng %spa nuevo tu. *R15-47 R ule. %mor ule. %eng %spa hola. Ch kok tu pada. = kok tu pada. %mor kok tu pada. %eng %spa nuevo tu. R ch'up kanoq cha. %mor ch'up kanoq cha. %eng %spa se apago dice. Ch chup kanoq cha. = chup kanoq cha. %mor *x-0/ch'up-PASS1 kan-oq /cha. %eng %spa se apago dice. C n k'o: ta modo. %mor n k'o: ta modo. %eng %spa no se puede. Ch k'o: taj ke modo, ki modo. = ma k'o: ta modo. %mor *ma /k'o: ta-!j modo. %eng %spa no se puede. Ch ya taj. = ma kinya taj. %mor *ma *k-0-*in/ya' ta-j. %eng %spa no te lo doy. C kin an le jun chik utz. %mor kin an le jun chik utz. %eng %spa yo voy a hacer el otro mejor. R ka'an chile jun we chik cha. %mor ka'an chile jun we chik cha. %eng %spa ya vas hacer el otro mio dice. C k'ut. %mor k'ut. %eng %spa pues. Ch k'o: taj modo, cha. = ma k'o: ta modo cha. %mor *ma /k'o: ta-!j modo /cha. %eng %spa no se puede dice. Ch k'o: q'atanaq cha chuxe cha. = k'o: qataminaq chuxe cha. %mor /k'o: /qatam-inaq chi-u-xe /cha. %eng %spa hay que ha pasado abajo. Ch k'ayij jun q'e cha. = kaqak'ayij jun qe cha. %mor *k-0-*qa/k'ayi-j jun q-e /cha. %eng %spa vamos a vender uno de nosotros. C a kiya le jun che. %mor a kiya le jun che. %eng %spa son muchos el arbol. P kiya cha, al chay a awe. %mor kiya cha, al chay a awe. %eng %spa Ros es tuyo. P inaj cuenta ri, a awe inaj cuenta le. %mor inaj cuenta ri, a awe inaj cuenta le. %eng %spa este cuento, es tuyo esta cosa. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. P we in b'a wa. %mor we in b'a wa. %eng %spa entonces es mio. C jas uwach le june. %mor jas uwach le june. %eng %spa que es ese uno. P la la al Talin. %mor la la al Talin. %eng %spa pesa Catarina. Ch ntaq dak lerltalin. = intaq t'ak le re lal Talin. %mor intaq t'ak le re lal Talin. %eng %spa son de Catarina. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch n taj le re talin. = n k'o: taj le re lal talin. %mor n /*k'o: ta-j le re *le *al talin. %eng %spa no esta de Catarina. R le ya, ya. %mor le ya, ya. %eng %spa esa. C nk'o: tale al Talin. %mor nk'o: tale al Talin. %eng %spa no esta la Catarina. *R15-48 C no maja. %mor no maja. %eng %spa todavia no. R ri. %mor ri. %eng %spa esto. C le jun al Talin. %mor le jun al Talin. %eng %spa ese uno Catarina. Ch k'a, k'am in tura'x wach. = kink'am in e turas re le watz. %mor *k-0-*in/k'am in *e tura's *r-*e *le w-atz. %eng %spa yo voy a recibir el durazno de mi hermana. Ch turax q'anik. = le turaz kinaqanik. %mor *le tura's *k-*in/aq'an-ik. %eng %spa el durazno, me subo. Ch kawaj cha q'an tura'x. = a kawaj cha kinaqan puwi le tura's? %mor *a *k-0-aw/aj /cha *k-in/aq'an *pa *u-*wi *le tura's? %eng %spa quieres dice que me voy a subir sobre el durazno. C k'o:taj turaz. %mor k'o:taj turaz. %eng %spa no hay durazno. Ch taq taqale. = jetaqale. %mor jetaqale. %eng %spa por alla. R le ch'e. %mor le ch'e. %eng %spa el arbol. Ch ah nchup taj. = ma kinch'up taj. %mor *ma *k-0-in/ch'up ta-j. %eng %spa no lo voy a cortar. Ch ah no ak'o:l ak at le. = a k'o:l le at le. %mor a k'o:l le at le. %eng %spa es que ud. Ch kawaj. = kawaj. %mor k-0-aw/aj. %eng %spa quieres. R jasache makina waqanisaj at jewari. %mor jasache makina waqanisaj at jewari. %eng %spa porque no me subes aqui. P xat kawin taj. %mor xat kawin taj. %eng %spa no pudistes. Ch ay no. = ay no. %mor ay no. %eng %spa ay no. R ay nu qab'. %mor ay nu qab'. %eng %spa ay mi mano. P ja. %mor ja. %eng %spa que. C k'o:taj. %mor k'o:taj. %eng %spa no hay. R ay, al chay. %mor ay, al chay. %eng %spa Ros. Ch q'aluj, q'aluj. = chaq'aluj. %mor *ch-0-*a/q'alu-j. %eng %spa abrazalo. R ay, ay mama, mama. %mor ay, ay mama, mama. %eng %spa mama, mama. Ch chi wuj jun rax turax no. = k'o: chuwa le wuj jun raxa. %mor /k'o: chi-*u-*wa *le wuj jun rax-*a tura's. %eng %spa esta en libro un durazno verde. N we xaltzeyetzob' loq al lin kuloq. %mor we x-at/tzeyetzob' la-oq al lin /kul-oq. %eng %spa si te caes Catarina, sientate. Ch turax no, xte ka rax. = durazno kate k'a rax. %mor durazno kate k'a rax. %eng %spa el durazno ya ves, que es verde. Ch le jun tuna. = le jun tuna. %mor le jun tuna. %eng %spa el un. R nana. %mor nana. %eng %spa mama. *R15-49 N al Talin chal qajoq, chaya, chay chay. %mor al Talin chal qajoq, chaya, chay chay. %eng %spa Catarina bajate, Ros, Ros. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. N kachikmayij ta at. %mor kachikmayij ta at. %eng %spa no lo empujes. P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. N xpetikle al chaya. %mor xpetikle al chaya. %eng %spa ya viene Ros. R ay, ay, nan, nan. %mor ay, ay, nan, nan. %eng %spa mama, mama. N di we xal tzoqopitaj la kamik. %mor di we xal tzoqopitaj la kamik. %eng %spa si te vienes ahorita. N qana che lal chaya, kenchaya. %mor qana che lal chaya, kenchaya. %eng %spa que se espere esa Ros. P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. C al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. R no. %mor no. %eng %spa no. Ch puta, put. = puta, put. %mor puta, put. %eng %spa puta. R no. %mor no. %eng %spa no. Ch puta. = puta. %mor puta. %eng %spa puta. R ay no. %mor ay no. %eng %spa ay no. P b'aya, b'aya. %mor b'aya, b'aya. %eng %spa vaya, vaya. C b'ay, b'ay. %mor b'ay, b'ay. %eng %spa vaya, vaya. Ch q'aluj in. = katinqaluj in. %mor *k-*at-*in/q'alu-j in. %eng %spa yo te voy ab'razar. R kawaj. %mor kawaj. %eng %spa quieres. P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. N akincha pu chawe. %mor akincha pu chawe. %eng %spa acaso te digo. Ch qaluj in. = qaluj in. %mor *k-0-*in/q'alu-j in. %eng %spa lo abrazo yo. N kataqan puwi che, a ata chi puch. %mor kataqan puwi che, a ata chi puch. %eng %spa te subes sobre el arbol. N cha kataqan puwi che ab'usivo. %mor cha kataqan puwi che ab'usivo. %eng %spa subete sobre el arbol abusivo. N chu'anik. %mor chu'anik. %eng %spa para hacer. *R15-50 R no. %mor no. %eng %spa no. N xama we xu tzoqopij kanoq. %mor xama we xu tzoqopij kanoq. %eng %spa peor si lo suelta. N ku paxija lu jalom kamik. %mor ku paxija lu jalom kamik. %eng %spa se va a romper la cabeza ahora. P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. C b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. P b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. Ch q'aluj. = chinaq'aluj. %mor *ch-*in-*a/q'alu-j. %eng %spa ab'razame. P ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch q'aluj. = chinaq'aluj. %mor *ch-*in-*a/q'alu-j. %eng %spa ab'razame. P qana inaj kawayitahb'ay. %mor qana inaj kawayitahb'ay. %eng %spa hagamos un caballito. Ch ah no, tawena. = ah no, tawena. %mor ah no, tawena. %eng %spa esta b'ien. P tawena. %mor tawena. %eng %spa esta bien. Ch kawayitah ay, ay. = kawayitah ay, ay. %mor kawayitah ay, ay. %eng %spa caballito. P wen tak'aloq saj k'ut al chay. %mor wen tak'aloq saj k'ut al chay. %eng %spa si lo abrazaras, venga pues Ros. P k'o: le naj kuenta le, oy le naj. %mor k'o: le naj kuenta le, oy le naj. %eng %spa esta esa cosa, la. P kuenta k'o:warali, al chay le le. %mor kuenta k'o:warali, al chay le le. %eng %spa cosita que esta aqui, Ros. P a'awele. %mor a'awele. %eng %spa ese es tuyo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P a'awe le riri. %mor a'awe le riri. %eng %spa es tuyo esto. Ch wela. = wela. %mor wela. %eng %spa es mio. P ya mas k'o: ajsik jela ajsik, jela ajsike. %mor ya mas k'o: ajsik jela ajsik, jela ajsike. %eng %spa eso hay arriba, por alla arriba, arriba. P le jun nime, le jun nim, le jun nim. %mor le jun nime, le jun nim, le jun nim. %eng %spa ese grande, el grande. P k'o: q'an aj sike. %mor k'o: q'an aj sike. %eng %spa hay maduro arriba. Ch juni. = le juni. %mor le juni. %eng %spa este uno. P no mare taj. %mor no mare taj. %eng %spa no es. R mare taj. %mor mare taj. %eng %spa no es. *R15-51 R jawi pu k'uwi. %mor jawi pu k'uwi. %eng %spa y en donde esta. C le juni chiri. %mor le juni chiri. %eng %spa este uno aqui. R no. %mor no. %eng %spa no. P k'o: jun chiri le al chay le. %mor k'o: jun chiri le al chay le. %eng %spa hay uno aqui Ros. P jun mam nime. %mor jun mam nime. %eng %spa un grande. C ah no. %mor ah no. %eng %spa no. Ch in chike pelipo. = in chike pelipo. %mor in chike pelipo. %eng %spa ahora yo Felipe. Ch in chik, in chile. = in chik, in chile. %mor in chik, in chile. %eng %spa ahora yo. C ma konojel taj. %mor ma konojel taj. %eng %spa no todos. Ch q'i taqale. = kinq'i le jetaqa le. %mor *k-0-*in/q'i *le jetaqa le. %eng %spa puede por alla. C pero menester kawilo. %mor pero menester kawilo. %eng %spa pero necesito verlo. C jawi kowi le durazno. %mor jawi kowi le durazno. %eng %spa donde esta el durazno. Ch mam, jun mam. = mam, jun mam. %mor mam, jun mam. %eng %spa grande, un grande. C jachike kawaj. %mor jachike kawaj. %eng %spa cual quieres. P jawile. %mor jawile. %eng %spa donde esta. Ch jun mam. = jun mam. %mor jun mam. %eng %spa un grande. C jawi. %mor jawi. %eng %spa donde. Ch jun mam taqale. = jun mam k'o: jetaqa le. %mor jun mam /*k'o: jetaqa le. %eng %spa un grande esta por alli. C jawi. %mor jawi. %eng %spa donde. Ch q'an. = q'an. %mor q'an. %eng %spa amarillo. R le wech ini, le kawaje, kawaji. %mor le wech ini, le kawaje, kawaji. %eng %spa el mio, quiero, quiero. R le kawaji a Felipe. %mor le kawaji a Felipe. %eng %spa lo que quiero yo Felipe. C jawi kowi le. %mor jawi kowi le. %eng %spa donde esta. R telin pena al chay. %mor telin pena al chay. %eng %spa quitate Ros. *R15-52 Ch e chup e wech in Talin. = kuch'up le wech in al Talin. %mor *k-0-*u/ch'up le w-e-ch in *al Talin. %eng %spa cortas el mio Catarina. C ah k'o: jewale. %mor ah k'o: jewale. %eng %spa hay por aca. R kinch'up taj. %mor kinch'up taj. %eng %spa no lo corto. C ah k'o: jela le no. %mor ah k'o: jela le no. %eng %spa hay por alli. C ah je. %mor ah je. %eng %spa a si. P b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. c k'o: le jun nim, le keb' nim. %mor k'o: le jun nim, le keb' nim. %eng %spa hay un grande, 2 grandes. Ch re ya'o nk'o:l pelipe. = re kaya'o la pelipe. %mor re *k-0-*a/ya'-o *le *a pelipe. %eng %spa a el le das Felipe. Ch majih jame qatat. = maji kayajan le qatat. %mor maji *k-0/yaj-an *le qa-tat. %eng %spa sino rega¤a Papa. C al talin. %mor al talin. %eng %spa Catarina. Ch no jan taj. = no ma kayajan taj. %mor no *ma *k-0/yaj-an ta-j. %eng %spa no rega¤a. R no le. %mor no le. %eng %spa no el. Ch jo' xinoh kam taj in tura'x. = jo si no ma kink'am ta in le turaz. %mor /jo si no *ma *k-0-*in/k'am ta-!j in *le tura's. %eng %spa vamos sino yo no recib'o el durazno. P ma katij ta pu at al chay. %mor ma katij ta pu at al chay. %eng %spa acaso no come ud. Ros. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P jasche. %mor jasche. %eng %spa porque. C jas che. %mor jas che. %eng %spa porque. Ch q'ane in. = kinaq'an in. %mor *k-*in/aq'an in. %eng %spa me sub'o yo. P jawi. %mor jawi. %eng %spa donde. C jawi. %mor jawi. %eng %spa donde. Ch q'eq. = q'eq. %mor q'eq. %eng %spa negro. C jawi. %mor jawi. %eng %spa donde. Ch q'en wax q'ij. = taq'en pa wasq'ij. %mor /tajin pa wasq'ij. %eng %spa lo estan haciendo en Semana Santa. R kaqano. %mor kaqano. %eng %spa lo hacemos. Ch q'eh tura'xneh. = durazno. %mor durazno. %eng %spa durazno. P junturaxne. %mor junturaxne. %eng %spa es durazno. *R15-53 Ch chaqik. = xtzaqik. %mor *x-0/tzaq-ik. %eng %spa se cayo. Ch chaqik. = xtzaqik. %mor *x-0/tzaq-ik. %eng %spa se cayo. C jas uwach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. Ch k'amoya charech chaqa tura'xal. = xtzaq lu turaza. %mor *x-0/tzaq *le *u-tura'sa. %eng %spa se cayo su durazno. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. P tak'ala k'u chirij. %mor tak'ala k'u chirij. %eng %spa se cayo sobre el. Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa no. P chut tak'aloq. %mor chut tak'aloq. %eng %spa parate. Ch k'alik na. = kintak'al na. %mor *k-*in/tak'-al-!ik na. %eng %spa me tengo que parar. P b'ay we xat tzaq b'ik. %mor b'ay we xat tzaq b'ik. %eng %spa vaya si te caes. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. C matzaqik matzaqik. %mor matzaqik matzaqik. %eng %spa no te caigas, no te caigas. C akawaj. %mor akawaj. %eng %spa quieres. Ch kawaj taj. = ma kawaj taj. %mor *ma k-0-aw/aj ta-j. %eng %spa no lo quiero. C kawaj taj. %mor kawaj taj. %eng %spa no lo quiero. R le ine Felipe, le in. %mor le ine Felipe, le in. %eng %spa yo Felipe, yo Felipe. C yamero xtzaq al chay cha. %mor yamero xtzaq al chay cha. %eng %spa yamero se cayo Ros. R le in. %mor le in. %eng %spa yo. P le at, tak'aloqe. %mor le at, tak'aloqe. %eng %spa ud. parase. R ya. %mor ya. %eng %spa a si. C ya. %mor ya. %eng %spa a si. P tak'aloq. %mor tak'aloq. %eng %spa parate. R china, china. %mor china, china. %eng %spa musica. P sa'aj. %mor sa'aj. %eng %spa venga. C ako'an mas. %mor ako'an mas. %eng %spa quieres hacer mas. P kaqun chijuntiro le kawatiro le kawayita. %mor kaqun chijuntiro le kawatiro le kawayita. %eng %spa vamos a hacer otra vez el caballito. *R15-54 Ch ah no. = ah no. %mor ah no. %eng %spa ah no. C a ka'an mas. %mor a ka'an mas. %eng %spa vas hacer mas. Ch jan nunan. = kayajan le nunan. %mor *k-0/yaj-an *le nu-nan. %eng %spa rega¤a mi mama. P jasche? %mor jasche? %eng %spa porque? Ch tawen. = tawen. %mor tawen. %eng %spa esta b'ien. P tawen, tawen, ri, ri. %mor tawen, tawen, ri, ri. %eng %spa esta bien, esta bien. Ch kawiyito, tachin, tachin. = kawiyito, tachin, tachin. %mor kawiyito, tachin, tachin. %eng %spa cab'allito. R k'o: chi waqan e ri. %mor k'o: chi waqan e ri. %eng %spa ya tengo pies esto. C utz, al chay, k'o:taj. %mor utz, al chay, k'o:taj. %eng %spa bien, Ros, no hay. P tak'ala k'ut. %mor tak'ala k'ut. %eng %spa parate pues. Ch ah no, ay. = ah no, ay. %mor ah no, ay. %eng %spa ah no, ay. R chay tzoqopitaj b'i pa le jorone. %mor chay tzoqopitaj b'i pa le jorone. %eng %spa Ros, se cayo en el agua. P jas xa'ano? %mor jas xa'ano? %eng %spa que hicistes? R a Felipe. %mor a Felipe. %eng %spa Felipe. C jas kaqa'ano? %mor jas kaqa'ano? %eng %spa que vamos hacer. P al chay, ay, q'ab'arel, q'ab'arel. %mor al chay, ay, q'ab'arel, q'ab'arel. %eng %spa esta bola, esta bola. P we xattzaq loq al Talin. %mor we xattzaq loq al Talin. %eng %spa si te caes Catarina. R u, tzaq b'i at taq a lele, k'a ruk'e. %mor u, tzaq b'i at taq a lele, k'a ruk'e. %eng %spa te caistes por alla, con el. R k'a ruk' le le jawi xattzoq kawi iwir. %mor k'a ruk' le le jawi xattzoq kawi iwir. %eng %spa con el en donde de caistes. R jawi, jawi kattzijon wi al chay. %mor jawi, jawi kattzijon wi al chay. %eng %spa en donde platicas Ros. P al chay, saj k'ut, yamero kak'isik. %mor al chay, saj k'ut, yamero kak'isik. %eng %spa Ros, venga pues, casi se termina. R ay, ay pelipe jun wetz'ab'al. %mor ay, ay pelipe jun wetz'ab'al. %eng %spa Felipe un mi juguete. P al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. R ay xaq kin kayilob' chi kanoqe. %mor ay xaq kin kayilob' chi kanoqe. %eng %spa ya solo estoy mirando. P kawila, yamero kak'isik, chattzijonok. %mor kawila, yamero kak'isik, chattzijonok. %eng %spa lo vas a ver, ya se termino platica. C ah, xk'isik. %mor ah, xk'isik. %eng %spa ah se termino. *R15-55 P al chay lawila kute, yamero kakisike. %mor al chay lawila kute, yamero kakisike. %eng %spa Ros venga a ver yamero se termina. C ah, xkisik. %mor ah, xkisik. %eng %spa se termino. R yamero kak'isik we xkisik? %mor yamero kak'isik we xkisik? %eng %spa yamero se termina, si se termina. C ay yamero. %mor ay yamero. %eng %spa yamero. Ch ya k'ixik chik. = ya xkis chik. %mor ya *x-0/k'is-!ik chi-k. %eng %spa ya se termino dice. R yamer. %mor yamer. %eng %spa yamero. C karaj le jun. %mor karaj le jun. %eng %spa quiere un. R ay ma kapax taj. %mor ay ma kapax taj. %eng %spa no se rompe. P jasuwach katijo le? %mor jasuwach katijo le? %eng %spa que comes? R nu wah kalcha. %mor nu wah kalcha. %eng %spa mi comida diga. Ch nu wa. = nu wa. %mor nu wa. %eng %spa mi comida. P ja? %mor ja? %eng %spa que? Ch nuwah. = nuwah. %mor nuwah. %eng %spa mi comida. R xe wexk'ar kanale, wexk'ar kan e jun. %mor xe wexk'ar kanale, wexk'ar kan e jun. %eng %spa si se cae ese uno, si se cae ese uno. C nuwa taj. %mor nuwa taj. %eng %spa no es mi comida. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C nuwa taj. %mor nuwa taj. %eng %spa no es mi comida. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C nu wataj. %mor nu wataj. %eng %spa no es comida. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. C no, lawa at. %mor no, lawa at. %eng %spa tu comida. P no, nkintij ta wa in xa kaxnawa kawaj. %mor no, nkintij ta wa in xa kaxnawa kawaj. %eng %spa yo no como tortilla, solo pan como. Ch m, jo wah. = a katijo le wa? %mor *a *k-0-*a/tij-o *le wa? %eng %spa comes la tortilla. Ch uch kan xa wa ri. = a utz le kaxna wa ri. %mor a utz le kaxna wa ri. %eng %spa esta b'ien el pan. R k'atz. %mor k'atz. %eng %spa nuestra hermana. P ja kama nu kaxnawa le. %mor ja kama nu kaxnawa le. %eng %spa anda a traer mi pan. *R15-56 R k'atz, k'atz. %mor k'atz, k'atz. %eng %spa k7atz(ruido). P jas uwach e k'o: pa la jalome? %mor jas uwach e k'o: pa la jalome? %eng %spa que es lo que esta en tu cabeza. Ch pa nu wit. = pa nawit. %mor pa nawit. %eng %spa semillas de un arb'ol. P ma xatab'a a sa quk'. %mor ma xatab'a a sa quk'. %eng %spa entonces no son piojos. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. R k'atz, k'atz. %mor k'atz, k'atz. %eng %spa katz(ruido). P wexatab'a a saquk. %mor wexatab'a a saquk. %eng %spa si fuera tu piojo. Ch no, quk' taj. = ma saquk' taj. %mor ma saquk' taj. %eng %spa no son piojos. P nk'o: pa saquka taj. %mor nk'o: pa saquka taj. %eng %spa tiene ud. piojo. Ch pa nu wit. = pana wit. %mor pana wit. %eng %spa semillas. P iya. %mor iya. %eng %spa a si. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. P nk'o:. %mor nk'o:. %eng %spa hay. R aya kan chuwelala mulqab'. %mor aya kan chuwelala mulqab'. %eng %spa dejame a mi tu anillo. P a kuka, a kuka. %mor a kuka, a kuka. %eng C no. %mor no. %eng %spa no. R ische? %mor ische? %eng %spa porque? C le jun nu, le pul, jun mulqab'. %mor le jun nu, le pul, jun mulqab'. %eng %spa mi, mi anillo. R recha, recha wixoqil? %mor recha, recha wixoqil? %eng %spa es de, es de tu mujer. C aje'. %mor aje'. %eng %spa a si. R jasche ma k'o: ta naj u. %mor jasche ma /k'o: ta naj u. %eng why neg /exist neg dim < >. %spa porque no tiene un. *xk'is le cinta R-15.