.M:1 .L:66 .X:8 *Al Cha:y 3 .N:2 .H:Al Cha:y 3 $$$ ... .H: .H: .H: .H: *Age 2;9.16 *No of utterances: 232 *MLU: 1.89 *R3-1 C jas uwach lele'? %mor jas uwach lele'? %eng %spa que es eso. Ch le'. = le'. %mor ese. %eng %spa ese. N jas uwach al Ch'ay? %mor jas u-wach al Ch'ay? %eng %spa que es Ros. N kab'ij k'u chare le. %mor k-0-a/b'ij k'u chi-r-e le. %eng %spa diga pues alli. N kab'ij k'u chare le. %mor k-0-a/b'ij k'u chi-r-e le. %eng %spa digale, digale. N b'atteria cho'qa chare le. %mor b'atteria /cha'-oq-a chi-r-e le. %eng %spa bateria digale. C b'atteria? %mor b'atteria? %eng %spa bateria. N b'atteria kalcha al chay. %mor b'atteria k-at/cha' al chay. %eng %spa bateria diga Ros. C jas uwach lale? %mor jas uwach lale? %eng %spa que es eso. Ch nan, pex. = nan, pex. %mor nan. %eng %spa nan. N si utz e jun. %mor si utz e jun. %eng %spa si es buena el eso. T carra. %mor carra. %eng %spa carro. Ch carra mem. = carra mem. %mor carra, mem. %eng %spa Carro, muda. N carra re la mimi b'amb'a jetaq. %mor carra r-e la mimi b'amb'a jetaq. %eng %spa es carro muda. N carra la mimi. %mor carra le a mimi. %eng %spa carro Friuda. N kab'ij k'u chare le mu's e. %mor k-0-a/b'ij k'u chi-r-e le mu's e. %eng %spa vas a decir es para el ladino. C carra. carra la le. %mor carra. carra la le. %eng %spa Corro, carro si asi. N carra naj jula le chik. %mor carra naj jula le chik. %eng %spa Carro, el gula. N jas ub'i lale al chay? %mor jas u-b'i lale al chay? %eng %spa que es el bomba, Ros. N chab'ij mpe chare. %mor ch-0-a/b'ij mpe chi-r-e. %eng %spa digale. N jas lub'i le ri choqa chare le mu? x ch'ay. %mor jas le u-b'i le ri /cha'-oq-a chi-r-e le mu? x ch'ay. %eng %spa como se llama si eso es del ladino, Ros. C jas kub'an lee carro? %mor jas kub'an lee carro? %eng %spa que hace el carro. N li naj ch'ich' cha. %mor le inaj ch'ich' /cha'. %eng %spa el carrodia, camina. N kab'inik choqa chare al Chay. al Chay. %mor k-0/b'in-ik /cha'-oq-a chi-r-e al Chay. al Chay. %eng %spa digale sos.. Ros. N (chakul le jun chik) chay. %mor (ch-at/kul le jun chi-k) chay. %eng %spa Ros. C jawi kab'in wi le carro? %mor jawi kab'in wi le carro? %eng %spa en donde camina el carro. N kab'in pa le nima b'eh kach. %mor k-0/b'in pa le nim-a b'eh kach. %eng %spa Camina el la carretera diga. N al chay. kab'in pa taq e b'eh katcha. %mor al chay. k-0/b'in pa taq e b'eh k-at/cha'. %eng %spa Ros camina en la carretera diga. N e k'u lal chay cha. %mor e k'u le al chay /cha'. %eng %spa y la Ros. se N kuya kan charech. kaya kan. %mor k-0-u/ya' kan chi-r-e-ch. %eng %spa lo van dejar dice, lo deja. N kaya kan chuwe choqa chare, al chay. %mor k-0-a/ya' kan chi-w-e /cha'-oq-a chi-r-e, al chay. %eng %spa a mi digale, Ros. *R3-2 N di kaga kau chuwe choqa chare. *** %mor di k-0-a/ya' kan chi-w-e /cha'-oq-a chi-r-e. %eng %spa nue dradra, doiue lo di galle. N alchaya, chaya ay jur kon. %mor alchaya, ch-0-a/ya' ay jun kon. %eng %spa Ros. deja eso, ay una nida. N katin y xe le kunare xat. *** %mor katin y xe le kunare xat. %eng %spa vas a regar esto digale. N kab'ij ku chare. %mor k-0-a/b'ij ku chi-r-e. %eng %spa digale. N chay a jun e carro chok chare. %mor chay a jun e carro /cha'-oq chi-r-e. %eng %spa Ros un carro digale. C x aq tu liyaqab'. %mor x aq tu liyaqab'. %eng %spa solo come la mano. C jas uwach lele. %mor jas uwach lele. %eng %spa que es. N a'ab' k'o chiri chare. *** %mor a-q'ab' /k'o: chiri chare. %eng %spa su mano esta harta aqui a ella esta bien Ros. C k'o jun nima qab', qab'. %mor k'o jun nima qab', qab'. %eng %spa tiene una mano grande. N qab'aj chat choka chare di le. %mor q'ab'-aj ch-at/cha'-oq-a chi-r-e di le. %eng %spa mano, digale a si. N chattziera kut chab'ij b'a le. *** %mor ch-at/tzijo-n-a ku-t ch-0-a/b'ij b'a le. %eng %spa platica pues, digale. C ja chixe le mas wich. %mor ja chixe le mas wich. %eng %spa cual es el mas peque¤o. Ch ay, ay. = ay, ay. %mor ay, ay. %eng %spa ay, ay. N m, che la b'i nub'i le mus al chay. %mor m, che lab'i nub'i le mu's al chay. %eng %spa que camine el ladino. N at jun b'a wi ri al chay. %mor at jun b'a wi ri al chay. %eng %spa sos muy diferente. C mon le patona dim pan le chich. *** %mor mon le patona dim pan le chich. %eng %spa ha puesto las baterias adentro aparato. N al chaya cha. %mor al chaya /cha'. %eng %spa Ros dice. E jas kuano cha. %mor jas k-0-u/b'an-o /cha'. %eng %spa que hace dice. R chay a. %mor chay a. %eng %spa Ros. N jas kuano cha al chay. %mor jas k-0-u/b'an-o /cha al chay. %eng %spa que hace dice Ros. R chay le jun. %mor chay le jun. %eng %spa Ros el uno. N iy katzeej. %mor iy k-0-a/tze'-j. %eng %spa y te ries. R no xok chi pi. %mor no x-0/ok chi pi. %eng %spa no entro en pie. N ja. %mor ja. %eng %spa que. R kala kam le kuina ri. %mor kala kam le kuina ri. %eng %spa lo traes, en donde esta. N ay al chaya maj itzab'al. %mor ay al chaya inaj /etz'an-b'al. %eng %spa Ros un juguete. N chatsepela kaj ruk le mes'. %mor ch-at/sep-el-a kaj r-uk' le mu's. %eng %spa sientate con el ladino. N al chaya, chatsepel e ruk mes. %mor al chaya, ch-at/sep-el e r-uk' mu's. %eng %spa Ros sientate con el ladino. *R3-3 N al chaya, chaya, al chaya. %mor al chaya, chaya, al chaya. %eng %spa Ros, Ros, Ros. N di. %mor di. %eng %spa muchacha. C lu b'atena. %mor lu b'atena. %eng %spa su bateria. E jas kub'ano. %mor jas k-0-u/b'an-o. %eng %spa que hace. N sipanik choqa chare al chaya. %mor /sipa-n-ik /cha'-oq-a chi-r-e al chaya. %eng %spa regalo digale rosario. N al chaya, la ma xub'i la. %mor al chaya, la ma x-0-u/b'ij la. %eng %spa Ros no lo dijistes. C ja sutinik kasutinik le drich. *** %mor ja sutinik kasutinik le drich. %eng %spa da vueltas, vueltas. N kasutinik katcha al chaya. %mor k-0/suti-n-ik k-at/cha' al chaya. %eng %spa da vueltas, diga Ros. R ali ka qa tzig kau linaj carro. *** %mor ali ka qa tzig kau linaj carro. %eng %spa muchacha el carrito. N que. %mor que. %eng %spa C maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. N maltiox kacha, tzepela kut. %mor maltiox k-0/cha', /sep-el-a ku-t. %eng %spa gracias diga, sientate. C ay nan. %mor ay nan. %eng %spa se¤ora. N chalzokopij kut. %mor ch-0-a/tzokopi-j ku-t. %eng %spa sueltalo. C jas ko chupan le lamet. %mor jas ko chupan le lamet. %eng %spa que hay adentro de la botella. N veneno. %mor veneno. %eng %spa veneno. C ne. %mor ne. %eng %spa N tak'ala q'anok di. taqo la qonok di %mor /tak'-al-a q'an-oq di. /tak'-al-a q'an-oq di %eng %spa parate nueva hacha, parate muchacha N chasu' latzam. chasu latzam chik. *** %mor ch-0-a/su' le a-tzam. ch-0-a/su' le a-tzam chi-k. %eng %spa limpia tu moco, limpia el moco. E jas kib'ano al chay. %mor jas k-0-i/b'an-o al chay. %eng %spa que es lo que hace Ros. N al chaya cha. %mor al chaya /cha'. %eng %spa Ros dice. E b'oj xu k'am b'ik. %mor b'oj x-0-u/k'am b'i-k. %eng %spa vaya lo llevo. C ja duke qab'. %mor ja duke qab'. %eng %spa que mano. R kin makey kan le ri. %mor kin makey kan le ri. %eng %spa voy a garrar esto. C al chay. %mor al chay. %eng %spa ros. N la xutzir kut... %mor la x-0/utzir ku-t... %eng %spa y ya se arreglo? C ja chi xe qab' ali. %mor ja chi xe qab' ali. %eng %spa cual mano nuu obalha? C le ui je, ja chi ke q'ab' al chay. %mor le ui je, ja chi ke q'ab' al chay. %eng %spa yo se, cual mano Ros? Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. C jun ch'ich. %mor jun ch'ich. %eng %spa un carro. *R3-4 R jo wa. %mor jo wa. %eng %spa no... N hay ma ko ta diu e wi. *** %mor hay ma /k'o: ta diu x-uj/b'e wi. %eng %spa no hay en donde ir nos. C ch'ich, juri b'ateria. %mor ch'ich, juri b'ateria. %eng %spa carro, una bateria. N je ke pakam anga lale. *** %mor je ke pakam anga lale. %eng %spa asi vamos hacer esto. C la caya la b'ateria chu wech in. %mor la caya la b'ateria chu wech in. %eng %spa me vas a dar la bateria. E la caya jeno rech cha al chay. %mor la k-0-a/ya' jeno r-e-ch /cha' al chay. %eng %spa le vas a dar uno dice Ros. N tzijon ruk drayer. *** %mor /tzijo-n r-uk' drayer. %eng %spa platica con el Ros. C maltiox. %mor maltiox. %eng %spa gracias. E a kaya ku jun we jor. %mor a k-0-a/ya' ku jun w-e jor. %eng %spa le vas a dar un suyo. C kawaj jon b'ataria. %mor kawaj jon b'ataria. %eng %spa quieres una bateria. E kaya k'u jun we in. %mor k-0-a/ya' k'u jun w-e in. %eng %spa que vas a dar un cuio. C a kawaj le b'ateria. %mor a kawaj le b'ateria. %eng %spa quieres la bateria. E kak'amo chah. %mor k-0-a/k'am-o chah. %eng %spa lo quieres dice. Ch ka kama kara in nu carro in. *** = kak'ama in nucarro in. %mor k-0-#a/k'am-a in nu-karro in. %eng %spa mi carro. T ay in. %mor ay in. %eng %spa ay yo. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ch kora uj qa carra uj. *** = kora uj. %mor *qa-kara uj. %eng %spa nuestro carro. R etak alamb'r. *** %mor etak alamb'r. %eng %spa son alauches. C que? %mor que? %eng %spa que. E jas impe al chay. %mor jas impe al chay. %eng %spa que es Ros. Ch kara uj. = qa carra uj. %mor qa carra uj. %eng %spa nuestro carro. E ah kaqupij ta na la wi. %mor ah k-0-a/qupi-j ta na le aw-e. %eng %spa no vas a cortar el tuyo. E kaqupij ta la wi di. %mor k-0-a/qupij ta la wi di. %eng %spa vo vas a cortar el tuyo. C u wi. %mor u wi. %eng %spa donde esta. E m kaqupij taj di. %mor m k-0-a/qupi-j ta-j di. %eng %spa no lo cortes. C jas kab'ano. %mor jas kab'ano. %eng %spa que haces. Ch kora uj. = ka carro uj. %mor qa-karo uj. %eng %spa nuestro carro. C la kab'an wa chech b'aterias. *** %mor la kab'an wa chech b'aterias. %eng %spa asi le haces a los tralinos. E kab'an wa cha. %mor k-0-a/b'an wa /cha'. %eng %spa a si le haces dice. Ch pen no. =pen no. %mor pen no. %eng %spa *R3-5 E ah. %mor ah. %eng %spa que. Ch pen. = pen. %mor pen. %eng %spa C utz awa. %mor utz awa. %eng %spa esta bien. Ch pen, uj. = pen, uj. %mor pen, uj. %eng %spa E at. %mor at. %eng %spa ud. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa E m, jas uwach le kuan linaj carro. %mor m, jas u-wach le k-0-u/b'an le inaj carro. %eng %spa que es lo que hace el carro. E kab'inisaj, le', le' kab'iniaj. %mor k-0-a/b'in-isa-j, le', le' k-0-a/b'in-isa-j. %eng %spa camina esto, ese ese camina. E jas ka'an chare le. %mor jas k-0-a/b'an chi-r-e le. %eng %spa que le haces. E k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa chi taj. E nada. %mor nada. %eng %spa ka autaj, mkatzurtajal. E no lo hagas, no lo molertes. %mor no lo hagas, no lo molertes. %eng %spa Talin. ku driylaje. E Catarina no lo va a poder. %mor Catarina no lo va a poder. %eng %spa jas uwach lu color kuare, linaj E de que color es esto, %mor de que color es esto, %eng %spa cucutare. E estos corita. %mor estos corita. %eng %spa T kaq katcha'. %mor kaq katcha'. %eng %spa rojo diga. Ch kaq. = kaq. %mor rojo. %eng %spa rojo. E a k'oo urueda. %mor a /k'o: u-rueda. %eng %spa tiene seda? Ch taj. = ko taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa no tiene. E k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no hay. C a k'o ullant. %mor a k'o ullant. %eng %spa tiene seda. E a k'o uyanta cha'. *** %mor a /k'o: u-yanta /cha'. %eng %spa tiene seda dice. C derrumb'e. %mor derrumb'e. %eng %spa derrumbe. E ja wei x'e wi lee al talin. %mor ja wi x-0/b'e wi le: al talin. %eng %spa en donde se fue, catarina. Ch enaq tzik. = enaq pa chak. %mor /b'e-inaq *pa /chak. %eng %spa se fue al trabajo. E ah jah? %mor ah jah? %eng %spa a. Ch naq chak. = enaq pa chak. %mor /*b'e-inaq *pa /chak. %eng %spa se fue a trabajo. E aya. %mor aya. %eng %spa aya. C tzak le b'aterias a kutij. %mor tzak le b'aterias a kutij. %eng %spa se cayo, come una cuz. R b'e ja jun tuz, tun mama chi. *** %mor b'e ja jun tuz, tun mama chi. %eng %spa un arbol paude. E kas uwach le jun ku au. jun che cha. *** %mor kas u-wach le jun ku au. jun che /cha'. %eng %spa que es lo que liase, un arbol dice. Ch no'. = no'. %mor no. %eng %spa no. E k'o toj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa no hay. Ch wara taj. = wara taj. %mor wara taj. %eng %spa Ch k'o taj. = k'o taj. %mor /k'o: ta-j. %eng %spa nada. E ah. %mor ah. %eng %spa a. C a katkowin kaya le ch'ich. %mor a katkowin kaya le ch'ich. %eng %spa puedes poner el carro. C chupam le che'. %mor chupam le che'. %eng %spa adentro del arbol. E kaya le jun che' chupam la. %mor k-0-a/ya' le jun che' chi-u-pam la. %eng %spa pones el palo adentro del. E chich cha. %mor chich /cha'. %eng %spa carro dice. C ay, no. %mor ay, no. %eng %spa ay, no. E jas xab'an chare al chay. %mor jas x-0-a/b'an chi-r-e al chay. %eng %spa que le lucistes Ros. C jas xa b'ano, jun wicha chich. %mor jas xa b'ano, jun wicha chich. %eng %spa que le enviastes, un carro peque¤o. C jun wicha che', utz le wich che. %mor jun wicha che', utz le wich che. %eng %spa un carro, esta bien el peque¤o arbol. C ay joropa le che' kolik, joropa. %mor ay joropa le che' kolik, joropa. %eng %spa curantos arboles hay, cuantos. C le de' ay no', toropa, ah. %mor le de' ay no', toropa, ah. %eng %spa el arbol cuanto. E utz jun atem cha. %mor utz jun a-tem /cha'. %eng %spa esta bien, una tu pilla. C a maltiox. %mor a maltiox. %eng %spa gracias. E al chay jas uwach le wari'. %mor al chay jas u-wach le wari'. %eng %spa Ros, que es esto. Ch no alia = b'ateria. %mor b'ateria. %eng %spa bateria. E ah. %mor ah. %eng %spa que. Ch koj uj leya = kaqakoj uj b'ateria. %mor *k-0-*qa/koj uj b'ateria. %eng %spa nosotros usamos baterias. E kakojoo, jawi kikoj wi. %mor k-0-a/koj-o, jawi k-0-i/koj wi. %eng %spa lo usas, en donde lo usas. Ch no', jaa. = no', jaa. %mor pa ja. %eng %spa en la casa. E pa jah. %mor pa jah. %eng %spa en la casa. Ch uh. = uh. %mor uh. %eng %spa C pa lampara. %mor pa lampara. %eng %spa en la lampara. C ka koj la le pa lampara. %mor ka koj la le pa lampara. %eng %spa usas eso en la lampara. Ch koj li. = kaqakoj riri. %mor *k-0-*qa/koj riri. %eng %spa usamos esto. E ah lal taline. %mor ah lal taline. %eng %spa a la Catarina. Ch n, la. = n, la. %mor n, la. %eng %spa E m. %mor m. %eng %spa *R3-7 Ch le. = le. %mor ese. %eng %spa ese. E pares, a k'o u llanta. %mor pares, a /k'o: u-yanta. %eng %spa por eso tiene llanta. Ch lik. = lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa tiene. E jawi ku wi lo. %mor jawi /k'o: wi lo. %eng %spa en donde esta. E jawi k'u wi lu llanta. %mor jawi /k'o: wi le u-yanta. %eng %spa en donde esta su llanta. Ch le. = le. %mor alli. %eng %spa alli. E jawile, le ri. %mor jawile, le ri. %eng %spa en donde, esta Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. E ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch li'. = li'. %mor ri. %eng %spa este. E a kasipaj chuwe mu's. %mor a k-0-a/sipa-j chi-w-e mu's. %eng %spa me lo regalas ladino. E choqa chare'. %mor /cha'-oq-a chi-r-e'. %eng %spa digale. Ch paj we mus. = a kasipaj chuwe mu's? %mor *a *k-0-*a/sipa-j *chi-w-e mu's? %eng %spa me lo regalos ladino. C si, xa ne jela' nan. %mor si, xa ne jela' nan. %eng %spa si, es asi se¤ora. C saqirik. %mor saqirik. %eng %spa buenos dias. J saqirik. %mor saqirik. %eng %spa buenos dias. C a utz a wach. %mor a utz a wach. %eng %spa estas bien. R utz, uncle at. %mor utz, uncle at. %eng %spa esta bien y tu. C utz. %mor utz. %eng %spa esta bien. R saj kut al Rosaria. %mor saj kut al Rosaria. %eng %spa venga pues Rosaria. R inaj a ute, ya b'ain. %mor inaj a ute, ya b'ain. %eng %spa tu pa¤uelo, lo voy a. R che la milio, ni amilio. %mor che la milio, ni amilio. %eng %spa Emilio, aqui esta emilio. R kol ma ku kam ta le jun' ali. %mor kol ma ku kam ta le jun' ali. %eng %spa es que lo quiere esa. R li. %mor li. %eng %spa muchacha. E ix katzur taj di. %mor ix k-0-a/tzur ta-j di. %eng %spa no lo molestes. E katzur taj di. %mor k-0-a/tzur ta-j di. %eng %spa no lo molestes. E katzur taj di. %mor k-0-a/tzur ta-j di. %eng %spa no lo molestes. E b'a jawi x'e wi, jawi x'e wi. %mor b'a jawi x-0/b'e wi, jawi x-0/b'e wi. %eng %spa vaya, en donde se fue, en donde se fue. E jawi x'e wi le b'ateria. %mor jawi x-0/b'e wi le b'ateria. %eng %spa en donde se fue la bateria. R le cha ku' maj a wut cha. %mor le cha ku' maj a wut cha. %eng %spa su es una fue peque¤a su dice. *R3-8 C jachike lele? %mor jachike lele? %eng %spa que es eso. E jas uwach ale al chay? jas uwach? %mor jas uwach ale al chay? jas uwach? %eng %spa que es eso Ros. que es. C jas uwach? %mor jas uwach? %eng %spa que es. E xa xelik. %mor xa x-0/el-ik. %eng %spa es que salio. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. E no, ma le, are le juni. %mor no, ma le, are le juni. %eng %spa so, es el une. R le k'o jun apal waral le. %mor le k'o jun apal waral le (apal= etz'ab'al). %eng %spa aqui tienes un tu juguete. R jun apal waral le. %mor jun apal waral le. %eng %spa un tu juguete aqui. C jun chik mus. %mor jun chik mus. %eng %spa otro ladino. R le, k'o jun apal, waral le. %mor le, k'o jun apal, waral le. %eng %spa aqui tienes un tu juguete. R ay, a chun, naj apal le. %mor ay, a chun, naj apal le. %eng %spa ay que bonito tu juguete. C jas kub'an unan? %mor jas kub'an unan? %eng %spa que hace su mama. R ay. %mor ay. %eng %spa ay. J no, no kinya. jakama ku loq %mor no, no kinya. jakama ku loq %eng %spa no, lo doy. anda a traerlo J linaj cuenta le. kinya chawe. %mor linaj cuenta le. kinya chawe. %eng %spa esta cosita te lo voy dar. C kawaj le ch'ich. %mor kawaj le ch'ich. %eng %spa quieres el carro. J le, linaj pay e, piri chaltzijona b'a. %mor le le inaj pay e piri ch-al/tzijo-n-a b'a. %eng there the dim toy there but dep-2A/talk-absol-Tdep emph. %spa el juguetito ve, pero habla J chatzijonoq. %mor ch-at/tzijo-n-oq. %eng dep-2A/talk-absol-Tdep. %spa habla. J a kasipaj chuwe lee ri' cho'qa k'ute. %mor a k-0-a/sipa-j chi-w-e lee ri' /cho'q-a k'u-t-e. %eng Qy incomp-3A-2E/gift-der to-1E-poss the this /say-Tdep emph-T-there. %spa vas a regalar suelo digale. Ch paj we li. = a kasipaj chuwe le wari. %mor *a *k-0-*a/sipa-j *chi-w-e *le wari. %eng Qy incomp-3A-2E/gift-der to-1E-poss the this. %spa me vas a regalar esto. C aje, jas uwach lale? %mor aje, jas uwach lale? %eng %spa a si, que es esto. Ch paj we lah. = a kasipaj chwe le kuchara. %mor *a *k-0-*a/sipa-j *chi-w-e *le kuchara. %eng %spa me vas a regalar la cuchara. C a si. %mor a si. %eng %spa R a kasipaj chare jun chuchara. %mor a kasipaj chare jun chuchara. %eng %spa le vas a regalar una cuchara. C a je. kinsipaj. a utz kawil. %mor a je. kinsipaj. a utz kawil. %eng %spa a si te voy a regalar, te gusta. C le cuchara? %mor le cuchara? %eng %spa la cuchara. E a utz kawilo cha? %mor a utz k-0-aw/il-o /cha'? %eng %spa te gusta dice. R a utz kawil pa le sarten cha. %mor a utz kawil pa le sarten cha. %eng %spa te gusta en el parto dice. Ch pan chik. = pan chik. %mor pa jun chik. %eng %spa en otro. J pa jun chik. %mor pa jun chik. %eng %spa en otro. *R3-9 Ch wak in. = wak in. %mor *le w-ak' in. %eng %spa mi gallina. R le. %mor le. %eng %spa ese. C jas uwach lale? %mor jas uwach lale? %eng %spa que es eso. R chawetz'ab'ej. jas uwach la riri cha. %mor chawetz'ab'ej. jas uwach la riri cha. %eng %spa lo juegas. que es esto dice. R no qas ale, qas ub'i chaqal. %mor no qas ale, qas ub'i chaqal. %eng %spa no que es en, como se llama dice. R la qas, jas ub'i. %mor la qas, jas ub'i. %eng %spa como se llama, cual es su Verdad. Ch peel li'. = peel li'. %mor Pel, ri. %eng %spa Felipe. C na watam taj. %mor na watam taj. %eng %spa no lo se. Ch no yan. = no yan. %mor no yan. %eng %spa llanta no. C no, llanta. %mor no, llanta. %eng %spa llanta. Ch yan taj. = yan taj. %mor ma yan taj. %eng %spa no es llanta. J no'. le ri b'oj cho'qa chare. %mor no'. le ri b'oj cho'qa chare. %eng %spa este es olla digale. Ch b'oj. = b'oj. %mor le ri b'oj. %eng %spa este es da olla. C ah, talvez je. jas uwach lale? %mor ah, talvez je. jas uwach lale? %eng %spa osi tah, es esi, que es eso. J jasach cha? jas uwach jun riri cha. %mor jasach cha? jas uwach jun riri cha. %eng %spa que es, que es esto uno. Ch no, karra. = no, karra. %mor no es carro. %eng %spa no es carro. R no' jun reloja cho'qa chare. %mor no' jun reloja cho'qa chare. %eng %spa es un reloj digale. Ch loj. = jun reloj. %mor jun reloj. %eng %spa un reloj. J le jun riri akasipaj kane lee jun reloja. %mor le jun riri akasipaj kane lee jun reloja. %eng %spa este uno lo vas a regalar, este reloj. J chwe cho'qa chare. %mor chwe cho'qa chare. %eng %spa a mi digale. Ch paj we loja. = a kasipaj kan e loja. %mor *a *k-0-*a/sipa-j *kan e loja. %eng %spa se lo va a regalar un reloj a mi. C a je. kinsipaj le reloja. %mor a je. kinsipaj le reloja. %eng %spa a si, voy a regalar el reloj. R a kasipaj le jun taq nayla chwe in. %mor a kasipaj le jun taq nayla chwe in. %eng %spa choqa chare. R digale. %mor digale. %eng Ch pa in paj naya. = a kasipaj le nayla chwe. %mor *a *k-0-*a/sipa-j *le nayla *chi-*w-*e. %eng %spa lo vas a regalar el naylon para mi. C no. %mor no. %eng %spa no. Ch keb' aliya. = keb' aliya. %mor keb' b'ateria. %eng %spa 2 baterias. C menister le nayla. %mor menister le nayla. %eng %spa es necesario el naylon. *R3-10 C chech nu b'aterias. %mor chech nu b'aterias. %eng %spa para su bateria. R ka awtaj xak xewi la watzab'ahina. %mor ka awtaj xak xewi la watzab'ahina. %eng %spa no lo hagas, solo tu juguete. R la cha. %mor la cha. %eng %spa dice. Ch ay keb' a la e le. = ay keb' a la e le. %mor ay keb' lale. %eng %spa ese sos 2 esos. R la kute b'ijom chare a kasi. %mor la kute b'ijom chare a kasi. %eng %spa digale si vas a regalar uno. R paj juntiro le etzab'ale katcha. %mor paj juntiro le etzab'ale katcha. %eng %spa todos los juguetes diga. E kaya chui lo sutle. %mor k-0-a/ya' chi-u-wi lo sutle. %eng %spa lo pones encima del suyo. E lawetzab'al jantiro kaya chuach le. %mor le aw/etz'an-b'al juntiro k-0-a/ya' chi-u-wach le. %eng %spa tedos tus juguetes lo sobre pones. C jaur kour la wetzab'al. %mor jaur kour la wetzab'al. %eng %spa en donde esta tu juguete. J di cha jawi k'o wi la wetzab'al da. %mor di cha jawi k'o wi la wetzab'al da. %eng %spa muchacha en donde esta tu juguete. J ka wi kowi la wetzab'al cha. %mor ka wi kowi la wetzab'al cha. %eng %spa en donde esta tu juguete. Ch taj. = taj. %mor /*k'o: taj. %eng %spa no hay. C toj kotaj awetzab'al. %mor toj kotaj awetzab'al. %eng %spa no esta tu juguete. C na k'otaj. %mor na k'otaj. %eng %spa no hay. Ch le'. = le'. %mor ese. %eng %spa ese. C jachike le le. %mor jachike le le. %eng %spa que es eso. R jas ub'i cha, jas ub'i cha. %mor jas ub'i cha, jas ub'i cha. %eng %spa como se llama eso, como se llamo. R jas le qas u b'i cha'. %mor jas le qas u b'i cha'. %eng %spa come es su verdadero nombre. R a k'o ku la payasa, jo cha. %mor a k'o ku la payasa, jo cha. %eng %spa esta el payoro, vamos a. R k'a kama ku la payasa. %mor k'a kama ku la payasa. %eng %spa traer tu payoro. E chaya chila di. %mor ch-0-a/ya' chila di. %eng %spa digalo alli muchacha. R nan. %mor nan. %eng %spa mama. C jawi k'owi a wetzab'al. %mor jawi k'owi a wetzab'al. %eng %spa en donde esta tu juguete. E al chaya. %mor al chaya. %eng %spa Ros. Ch keb' a la uj. = keb' a la uj. %mor keb' la le qe uj. %eng %spa 2 son de nosotros. E a. %mor a. %eng %spa a. Ch la wana. = la wana. %mor la juana. %eng %spa la juana. E a, jas ku wach le ware. %mor a, jas ku wach le ware. %eng %spa que es esto. Ch no. = no. %mor no. %eng %spa no. C jun carro. %mor jun carro. %eng %spa un carro. *R3-11 Ch no car taj. = no car taj. %mor ma car taj. %eng %spa no es carro. C ma carro taj? %mor ma carro taj? %eng %spa no es carro. Ch xi. = xi. %mor si. %eng %spa si. C rech jun b'are. %mor rech jun b'are. %eng %spa es de un barco. C jas ka b'an. %mor jas ka b'an. %eng %spa que hace. C jas kab'an lee b'are. %mor jas kab'an lee b'are. %eng %spa que hace el barco. R ja payasa ri. %mor ja payasa ri. %eng %spa tu payaso. C a, jun patax. %mor a, jun patax. %eng %spa a un pato. Ch tax. = tax. %mor patax. %eng %spa pato. E jachin xjow chawe al chay. *** %mor jachin x-0/ya'-ow chi-aw-e al chay. %eng %spa quien te lo dio Ros. Ch no mus'. = no mu's. %mor no mu's. %eng %spa el ladino. C jachike mus'. %mor jachike mus'. %eng %spa quien ladino. R le: at choqa chare, le. %mor le: at choqa chare, le. %eng %spa ud digale. Ch at. = at. %mor le at. %eng %spa Ud. C in', in. %mor in', in. %eng %spa yo. Ch in. = in. %mor in. %eng %spa yo. C no na in taj. %mor no na in taj. %eng %spa no, no soy yo. Ch lik. = lik. %mor /*ko:-l-ik. %eng %spa hay. C jawi ko wi. %mor jawi ko wi. %eng %spa en donde esta. Ch no taj. = no taj. %mor no *m /*k'o: ta-j. %eng %spa no esta. C mkotaj. %mor mkotaj. %eng %spa no esta. C k'o chiri al chay. %mor k'o chiri al chay. %eng %spa esta aqui Ros. C k'o chiri. %mor k'o chiri. %eng %spa esta aqui. R telok cha amilio. %mor telok cha amilio. %eng %spa quitate Emilio. C k'o chiri, a k'olik. %mor k'o chiri, a k'olik. %eng %spa esta aqui, esta. R chab'ij k'ut e al Rosaria. %mor chab'ij k'ut e al Rosaria. %eng %spa diga pues Ros. C kab'inik le pataxx. %mor kab'inik le pataxx. %eng %spa camina el pato. R kab'inik cha le patax an. %mor kab'inik cha le patax an. %eng %spa camina dice el pato. *R3-12 R tij taj kule wakuna iwumal. %mor tij taj kule wakuna iwumal. %eng %spa y acaban de Vacunarse. R al Talin. %mor al Talin. %eng %spa Catarina. R a. %mor a. %eng %spa a. R a tij taj ku'e wakuna a wumad. %mor a tij taj ku'e wakuna a wumad. %eng %spa te acaban de vacunar de acabo de. ?R tijtaj tene le kin ch'aj nuauachiqe. %mor tijtaj tene le kin ch'aj nuauachiqe. %eng %spa en que acabo de lavarme. J a kal sipaj le jun le riri chuwe. %mor a kal sipaj le jun le riri chuwe. %eng %spa se vas a regalar esto. J choqok, a ka sipaj le jun riri. %mor choqok, a ka sipaj le jun riri. %eng %spa diga, su regalos esto. J chuwe choqa ku chare. %mor chuwe choqa ku chare. %eng %spa a mi digale. Ch paj eh li'. = paj eh li'. %mor *a *k-0-*a/sipa-j *le *jun ri'. %eng %spa me regalos esta cosa. C le gravadoros, no'. %mor le gravadoros, no'. %eng %spa la grabadora. Ch tah. = tah. %mor tah. %eng %spa C tzak, tzak. %mor tzak, tzak. %eng %spa se cayo, cayo. R ixkapech, a ka sipaj jun mana. %mor ixkapech, a ka sipaj jun mana. %eng %spa me va a regalar un pan. R reloj chuwe choqok. %mor reloj chuwe choqok. %eng %spa reloj. R a maka ch'ab'o qasa chi hora choqa chare. %mor a maka ch'ab'o qasa chi hora choqa chare. %eng %spa no sabes que hora son diga. Ch paj we. = paj we. %mor *a *k-0-*a/sipa-j *chi-w-e. %eng %spa me lo vas a regalar Ch hora. = hora. %mor qasa chi hora. %eng %spa que hora son. C hora? %mor hora? %eng %spa hora. R a ma kach'ab'o jasa chi hora. %mor a ma kach'ab'o jasa chi hora. %eng %spa no sabes que hora son. R ma kin ch'ob' tain choka chare. %mor ma kin ch'ob' tain choka chare. %eng %spa jo no si digale. R jas chi hora le waral choqa chare. %mor jas chi hora le waral choqa chare. %eng %spa que hora son aqui digale. R chab'ij jas a chi hora choqa chare. %mor chab'ij jas a chi hora choqa chare. %eng %spa digale que hora son digale. R jas chi hora le kub'ij waral le. %mor jas chi hora le kub'ij waral le. %eng %spa que dice aqui. R le kub'ij waral. %mor le kub'ij waral. %eng %spa lo que dice aqui. R a va ya cauwe choqa ku't. %mor a va ya cauwe choqa ku't. %eng %spa me lo vas a dar digale. Ch e naya. = e naya. %mor le nay. %eng %spa el naylon. C le naya. %mor le naya. %eng %spa le nay. C el nay lon. %mor el nay lon. %eng %spa Ch si. = si. %mor si. %eng %spa si. C le nu naya, nayle. %mor le nu naya, nayle. %eng %spa su nay lon. C jas u wach le nay la. %mor jas u wach le nay la. %eng %spa que es el nay lon. C jas u wach le nay la. %mor jas u wach le nay la. %eng %spa que es el nay lon. *R3-13 R jas k'o chupam. %mor jas k'o chupam. %eng %spa que tiene adentro. R b'ateria kalcha'. %mor b'ateria kalcha'. %eng %spa bateria diga. R chab'ij kut, qasach a k'o. %mor chab'ij kut, qasach a k'o. %eng %spa diga pues, que hay. R chupam choqa chare'. %mor chupam choqa chare'. %eng %spa adentro digale. R b'ij kut, kas uwach e k'o. %mor b'ij kut, kas uwach e k'o. %eng %spa diga pues, que hay. R chupam choqok, a kasipaj. %mor chupam choqok, a kasipaj. %eng %spa adentro, diga me los regalos. R kan chuwe, choq'a kut. %mor kan chuwe, choq'a kut. %eng %spa a mi digale, digale. R jo ku chila le, chab'ij ku. %mor jo ku chila le, chab'ij ku. %eng %spa a si alli, digale. R chare le, a kasipaj chuwe. %mor chare le, a kasipaj chuwe. %eng %spa se lo regalas. R choqa kut. %mor choqa kut. %eng %spa digale pues. N jas uwach al chaya. %mor jas u-wach al chaya. %eng %spa que Ros. Ch i. = i. %mor i. %eng %spa i. N jas uwach juntaq awetzab'al. %mor jas u-wach juntaq aw/etz'an-b'al. %eng %spa que son esos juguetes. N kolik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa hay. Ch i. = i. %mor i. %eng %spa i. C xak b'aterias waral. %mor xak b'aterias waral. %eng %spa solo baterias aqui. N al chaya. %mor al chaya. %eng %spa Ros. Ch n. = n. %mor n. %eng %spa n. N al chaya jas owa le riri'. %mor al chaya jas owa le riri'. %eng %spa Ros, que sera esto. N xt al chaay jas k'u wa le ri'. %mor xt al chaay jas k'u wa le ri'. %eng %spa que sera esto. Ch no? lah. = no? lah. %mor cuchara. %eng %spa cuchara. N ah cuchara. %mor ah cuchara. %eng %spa tu cuchara. N m y le ri ri'. %mor m y le ri ri'. %eng %spa y esto. Ch no, chala. = no, chala. %mor cuchara. %eng %spa cuchara. N ah ku le juntaq riri. %mor ah ku le juntaq riri. %eng %spa y estas comas. T sarten katcha'. %mor sarten katcha'. %eng %spa sarten. Ch no', ten. = no', ten. %mor sarten. %eng %spa sarten. N ah sarten. %mor ah sarten. %eng %spa ah sarten. R m kule ri. %mor m kule ri. %eng %spa y esto. N m kuwa lee julaj riri'. %mor m kuwa lee julaj riri'. %eng %spa y esta corita. *R3-14. Ch no xat nob'oj. *** = no xa nub'oj. %mor no xa nu-b'oj. %eng %spa no es mi olla. N ah ju laj b'oj. %mor ah ju laj b'oj. %eng %spa una ollita. N un kula le julaj ri ri. %mor un kula le julaj ri ri. %eng %spa y esta Cosita. R um ku wa jun riri, ri. %mor um ku wa jun riri, ri. %eng %spa y esta Cosa. Ch i. = i. %mor i. %eng %spa i. R al rosaria chak'ama la. %mor al rosaria chak'ama la. %eng %spa Ros, traiga. R julaj riri. %mor julaj riri. %eng %spa esta Cosa. Ch i. = i. %mor i. %eng %spa i. N jas ub'i linaj ri ri al chaya ri. %mor jas u-b'i le inaj ri ri al chaya ri. %eng %spa como se llama esto Ros. Ch no carro. = no carro. %mor no carro. %eng %spa no carro. N ah carra, el le jun chik i. %mor ah carra, el le jun chik i. %eng %spa es carro esto? Ch no carro. = no carro. %mor no carro. %eng %spa no carro. N ah carro. %mor ah carro. %eng %spa carro. C joropa carro. %mor joropa carro. %eng %spa cuantos carros. N joropa carro, chasirirej latzam. *** %mor joropa carro, ch-0-a/sir-ire-j le a-tzam. %eng %spa cuantos carros limpiete el. R di cha janipa le carro cha. %mor di cha janipa le carro cha. %eng %spa cuantos de los carros dice. N keb' racha al chaaay. %mor keb' r-e-cha al chaaay. %eng %spa 2 diga. Ch 8 ocha naya k'o nay. *** = ocha naya k'o nay. %mor ocha naya /k'o: nay. %eng %spa hay naylon. R keb' choq a chare. %mor keb' choq a chare. %eng %spa 2 digale. R kaya chore jan naya cha'. %mor kaya chore jan naya cha'. %eng %spa le vas a dar un naylon dice. C jen naya la kawaj lee nayla. %mor jen naya la kawaj lee nayla. %eng %spa naylon, quieres el naylon. Ch waj. = waj. %mor *k-0-aw/aj. %eng %spa quiero. C jas che. %mor jas che. %eng %spa por que? E jas uwach le k'o chu wach le zen. %mor jas uwach le /k'o: chi-u-wach le zen. %eng %spa que es lo que hay enfrente. E nayla le, chawila mpe le. %mor nayla le, ch-0-aw/il-a mpe le. %eng %spa es naylon en vealo. R mpe, mpe. %mor mpe, mpe. %eng %spa mira, mira. E jas u wach. %mor jas u wach. %eng %spa que es. R jas ku wach wa. %mor jas ku wach wa. %eng %spa que sera eso. Ch mo' pok. = mo' pok. %mor chikop. %eng %spa animal. R le jun chikop e. %mor le jun chikop e. %eng %spa el animal ve. *R3-15 R ay, jun chiij. %mor ay, jun chiij. %eng %spa oy una oveja. N jas u wach al chaya. %mor jas u wach al chaya. %eng %spa que es Ros. Ch chij. = chij. %mor oreja. %eng %spa oreja. R jun chij kut e. %mor jun chij kut e. %eng %spa es una oveja pues. R chab'ij e pan chare. %mor chab'ij e pan chare. %eng %spa digale a el. R a kaya chuwe le jun chij choqa chare. %mor a kaya chuwe le jun chij choqa chare. %eng %spa me vas a regalar esta oveja digale. Ch we chij. = we chij. %mor *a *k-0-*a/*ya' *chi-w-e *le *jun chij. %eng %spa me vas a dar esta oveja. C jun chij. %mor jun chij. %eng %spa una oreja. Ch xi. = xi. %mor xi. %eng %spa si. C a je. %mor a je. %eng %spa a si. R a kaya chuwe choqa kut. %mor a kaya chuwe choqa kut. %eng %spa me lo vas a dar digale. R a kaya chuwe le jun chij choqa kut. %mor a kaya chuwe le jun chij choqa kut. %eng %spa me vas a dar la oreja digale. Ch taj chig un kaya chuwe le jun chij. *** = taj chik un kaya chuwe le jun chij. %mor taj chik un k-0-a/ya' chi-w-e le jun chij. %eng %spa me vas a dar la oreja. C k'o taj le chij. %mor k'o taj le chij. %eng %spa no esta la oveja. R taj le chig, kawik. kotaj le chig xkamik. %mor taj le chig, kawik. kotaj le chig xkamik. %eng %spa no esta oveja se murio. C jaur k'owi. %mor jaur k'owi. %eng %spa en donde esta. R cha katisaj impe le jun redio. %mor cha katisaj impe le jun redio. %eng %spa encienda el radio. R jan kub'ij choqa chare. %mor jan kub'ij choqa chare. %eng %spa que dice digale. Ch b'ig. = jas kub'ij. %mor jas k-0-u/b'i-j. %eng %spa que dice. C kaya le qab' chupam le. %mor kaya le qab' chupam le. %eng %spa le pones la mano adentro. N ...poneq al chaya. %mor ...poneq al chaya. %eng %spa Ros. R a ka cha wik le jun radio. %mor a ka cha wik le jun radio. %eng %spa habla el radio? R choqa kut, chab'ij kut. %mor choqa kut, chab'ij kut. %eng %spa diga pues, digale. R a kasa kub'ij le jun radio. %mor a kasa kub'ij le jun radio. %eng %spa que es lo que dice el radio. R choqa kut. a eu. %mor choqa kut. a eu. %eng %spa digale. C k'otaj, le sarten. %mor k'otaj, le sarten. %eng %spa no esta, el sarten. C joropa chucharas. %mor joropa chucharas. %eng %spa curantes cucharas. J di cha janipa cuchara. %mor di cha janipa cuchara. %eng %spa muchacha dice, cuantas cucharas. J k'o chila lele cha. %mor k'o chila lele cha. %eng %spa hay alli dice. *R3-16 C juu, kib', oxib', kejib'. %mor juu, kib', oxib', kejib'. %eng %spa 1, 2, 3, 4. R mpe le jun chile e. %mor mpe le jun chile e. %eng %spa mira el otro. R al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch eh. = eh. %mor eh. %eng %spa eh. C job', joropa b'aterias. %mor job', joropa b'aterias. %eng %spa 5, cuantos baterias. R di cha, janipa' b'ateria cha'. %mor di cha, janipa' b'ateria cha'. %eng %spa muchacha, cuantas baterias dice. R sais chat chokapepanok. %mor sais chat chokapepanok. %eng %spa 6, digale. R le jun chike. %mor le jun chike. %eng %spa una oreja. C wakib'. %mor wakib'. %eng %spa 6. R sais choka chare. %mor sais choka chare. %eng %spa 6 digale. Ch taj le. = taj le. %mor /*k'o: ta-j le. %eng %spa no hay. R le al chaya le. %mor le al chaya le. %eng %spa mira Ros ve. C a aal le b'olsa. %mor a aal le b'olsa. %eng %spa Ros. E a aal cha al chaya. %mor a al /cha' al chaya. %eng %spa Ros, Ros. Ch al cha'. = al cha'. %mor al /cha'. %eng %spa pesa dice. E al taj. %mor al ta-j. %eng %spa no pesa. E jas kab'ano al chaya. %mor jas k-0-a/b'an-o al chaya. %eng %spa que haces Ros. E al chaya. %mor al chaya. %eng %spa Ros. R al rosaria cha. %mor al rosaria cha. %eng %spa Ros diga. E jas kab'ano. %mor jas k-0-a/b'an-o. %eng %spa que hacer. R a kinya kule cha shal chawere. %mor a kinya kule cha shal chawere. %eng %spa y te voy tu collar ahorita. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. R a xa tane ku tzaqa la jolom e q'e. %mor a xa tane ku tzaqa la jolom e q'e. %eng %spa acaso esta buena para tu cabeza. R ku tzaq'a taya a. %mor ku tzaq'a taya a. %eng %spa no cabe. R le al rosaria. chab'ij kute'. %mor le al rosaria. chab'ij kute'. %eng %spa Ros digale. R le chachal na ruq a'am. %mor le chachal na ruq a'am. %eng %spa el collar no lo tiene. Ch no' chap taj. = no' chap taj. %mor no *ma *k-0-*a/chap ta-j. %eng %spa no es collar. R al rosaria lee' wa pele. %mor al rosaria lee' wa pele. %eng %spa Ros, venga a traerlo. R al rosaria. %mor al rosaria. %eng %spa ros. C sib'alaj ocupado. %mor sib'alaj ocupado. %eng %spa esta muy ocupado. *R3-17 Ch toj le'. = toj le'. %mor *m /*k'o: ta-j le. %eng %spa me esta. C xtzaq. %mor xtzaq. %eng %spa se perdio. R al rosaria chab'ij kut. %mor al rosaria chab'ij kut. %eng %spa ros, diga pues. R jasaa kasipaj kau chuwe choqok. %mor jasaa kasipaj kau chuwe choqok. %eng %spa que me vas a regalar diga. R di chab'ij kut, kasa kasipaj kan. %mor di chab'ij kut, kasa kasipaj kan. %eng %spa muchacha diga pues, me regalas. R chuwe choqok, a kaya kan retzab'al. %mor chuwe choqok, a kaya kan retzab'al. %eng %spa digale, le vas a dejar el juguete. R chuwe juntir kalcha. %mor chuwe juntir kalcha. %eng %spa a mi todo, diga. C jantir. %mor jantir. %eng %spa todo. R juntir, di b'ijkut, arc kuwe b'e. %mor juntir, di b'ijkut, arc kuwe b'e. %eng %spa todo, muchacho diga pues. R chatu ch'aya b'a puch le tat a xpe. %mor chatu ch'aya b'a puch le tat a xpe. %eng %spa que te peque papa, ya viene. R le papa le b'ay, b'ay, b'ay. %mor le papa le b'ay, b'ay, b'ay. %eng %spa papa, vaya, vaya ... R k'o laj wich saquk. %mor k'o laj wich saquk. %eng %spa hay una peque¤o piojo. C kaya le aq'ab', ay job', wokib' le. %mor kaya le aq'ab', ay job', wokib' le. %eng %spa vas dar tu mano, 5, 6. C b'aterias. %mor b'aterias. %eng %spa baterias. E jawii xaya wi lee awetzab'al le. %mor jawii x-0-a/ya' wi lee aw/etz'an-b'al le. %eng %spa en donde pusistes tus juguetes. Ch taj. = taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa no tengo. E ja. %mor ja. %eng %spa que. Ch taj. = taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa no tengo. E jawii xaya wi. %mor jawii x-0-a/ya' wi. %eng %spa en donde lo pusistes. Ch no taj ek xela. = no k'o: taj x'e xela. %mor no *ma /*k'o: ta-j, *x-0/b'e-!ik xela. %eng %spa no hay, se fue en xela. E xela, jas a ka'ana xela. %mor xela, jas a k-0-a/b'an-a xela. %eng %spa xela, que vas hacer en xele. R di cha. %mor di cha. %eng %spa muchacha dice. Ch i, tay e. *** = i, tay e. %mor /*k'ayi-j ta-j. %eng %spa no lo vendo. E le patax ma kaqam ta b'a b'ik. %mor le patax ma k-0-a/k'am ta b'a b'i-k. %eng %spa el pato no lo vas a llevar. R un kule sot makaqan taya b'ik e. %mor un kule sot makaqan taya b'ik e. %eng %spa y el panuelo no lo vas llevar. C le sut. %mor le sut. %eng %spa tu penaje. R chab'ij chare a ma ka kam jun a %mor chab'ij chare a ma ka kam jun a %eng %spa digale si no quiere un. R sut choq chare. %mor sut choq chare. %eng %spa sut digale. C a kaya le sut, chuach le. %mor a kaya le sut, chuach le. %eng %spa le das el panuelo a. *R3-18 R al rosaria chab'ij ku chare. %mor al rosaria chab'ij ku chare. %eng %spa Ros digale. R a ma kak'am jun su't cho'qa chare. %mor a ma kak'am jun su't cho'qa chare. %eng %spa no quieres un tu panuelo digale. Ch ka we sut. = ka we sut. %mor ama *k-0-*a/k'am *jun sut. %eng %spa no frieges un tu panuelo. Ch pa. = pa. %mor pa. %eng %spa C sipaj, sipaj u. %mor sipaj, sipaj u. %eng %spa regale, ragalale. Ch paj. = kasipaj. %mor *k-0-*a/sipa-j. %eng %spa regalo. C jachike kolores le u sut. %mor jachike kolores le u sut. %eng %spa de que colores el pa¤uelo. R al rosaria, al rosaria. %mor al rosaria, al rosaria. %eng %spa ros ros. R al rosaria, al rosaria men. %mor al rosaria, al rosaria men. %eng %spa ros ros muda. R jas kub'i jun a la le cha wi lam. %mor jas kub'i jun a la le cha wi lam. %eng %spa como se llama eso, miralo. R se lok, al rosaria, rosaria chab'ij. %mor se lok, al rosaria, rosaria chab'ij. %eng %spa ros, ros, diga. Ch b'ij taj o. = b'ij taj o. %mor *k-0-*in/b'i-j ta-j. %eng %spa no lo digo. R makin ch'ob'taj q'e. %mor makin ch'ob'taj q'e. %eng %spa no lo se. R jas ku b'i la lee jun ala le. %mor jas ku b'i la lee jun ala le. %eng %spa como se llama ese muchacho. Ch ay lok le. = ay lok le. %mor *k-0-/ka'y la-oq. %eng %spa mira. C a kaya jun. %mor a kaya jun. %eng %spa vas a dar un. R al rosaria le le jun chik e. %mor al rosaria le le jun chik e. %eng %spa Ros el otro ve. Ch pa taj. = pa taj. %mor pa taj. %eng %spa E ju. %mor ju. %eng %spa que. Ch li. = ri. %mor ri. %eng %spa este. E ma kak'am taj le riri'? %mor ma k-0-a/k'am ta-j le riri'? %eng %spa no quieres esto. Ch yexa loq' tox u = keso xqaloq' chuwa tiox uj. %mor keso *x-0-*qa/loq' *chi-*u-*wa tiox uj. %eng %spa lo compraste en la plaza. E ahchin xloq'owik. %mor ahchin x-0/loq'-ow-ik. %eng %spa quien lo compar. Ch no', no' lin loq'. = no lal talin xloq'owik. %mor no *le: *al talin *x-0/loq'-*ow-*ik. %eng no the fam talin comp-3A/buy-AP-Tiv. %spa Catarina lo compro. E la are. %mor la are. %eng %spa el. C a lin. %mor a lin. %eng %spa Catarina. R xuloq'o. %mor xuloq'o. %eng %spa lo compro. C xu loq. %mor xu loq. %eng %spa lo compro. Ch m chik. = m chik. %mor jun chik. %eng %spa cura oveja. *R3-19 E jun chik. y jeropa le'? %mor jun chik. y jeropa le'? %eng %spa otro, cuanto. Ch no' e xinc. = no' e xinc. %mor no' e xinc. %eng %spa no, 5. E cinco? %mor cinco? %eng %spa 5. R ay dios. %mor ay dios. %eng %spa ay dios. Ch le' etan. = le' etan. %mor le' etan. %eng %spa C joropa le? %mor joropa le? %eng %spa cuanto. Ch no', li'. = no', li'. %mor no', li'. %eng %spa no, aqui. E ah, jas uwach e wari? %mor ah, jas uwach e wari? %eng %spa que es esto. Ch ay, xaj ab' ale'. = chawesaj a qab' le. %mor *ch-0-*aw/esa-j *a-q'ab' le. %eng quita tu mano. %spa E jawi le? %mor jawi le? %eng %spa en donde esta. Ch xaj ab' ale. = chawesaj aq'ab' le. %mor *ch-0-*aw/esa-j *a-q'ab' le. %eng %spa quita tu mano. E i. a k'o ku re lee juni'? %mor i. a /k'o: ku r-e lee juni'? %eng %spa y este, este avo. Ch lik. = lik. %mor /*k'o:-l-ik. %eng %spa tiene. E jawi k'u wi le? %mor jawi /k'o: wi le? %eng %spa en donde esta. Ch le'a he di. = le'a he di. %mor le'a he di. %eng %spa aqui muchacho. E ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch n chik. = n chik. %mor jun chik. %eng %spa otro. E jun chike. jas udoler le riri? %mor jun chike. jas udoler le riri? %eng %spa otro, di que color es esto. Ch no, wach. = no, wach. %mor jas uwach. %eng %spa que es. E ah. %mor ah. %eng %spa ah. C a kaya le qab'. %mor a kaya le qab'. %eng %spa le vas a dar tu mano. Ch no', no'. = no', no'. %mor no, no. %eng %spa no, no. C no. %mor no. %eng %spa no. Ch eh. = eh. %mor eh. %eng %spa eh. E kuya le, kuya luq'a:b' la patax chawe le'. le'. %mor k-0-u/ya' le, k-0-u/ya' le u-q'a:b' le a-patax chi-aw-e le'. %eng %spa lo va dar, va dar su mano el pato a li. E jachin xyow chawe al rosaria? %mor jachin x-0/ya'-ow chi-aw-e al rosaria? %eng %spa quien lo dio a ti ros. Ch no', mu's. = no', mu's. %mor mu's. %eng %spa ladino. *R3-20 E le jampa xuya chawe? %mor le jampa x-0-u/ya' chi-aw-e? %eng %spa cuando te dio. Ch no, mey. = no, mey. %mor no, mey. %eng %spa J iwir cha'. %mor iwir cha'. %eng %spa ayer dice. Ch iwih. = iwih. %mor iwir. %eng %spa ayer. R ja k'ama loq jun a tem pa ja? %mor ja k'ama loq jun a tem pa ja? %eng %spa anda a traer una tu pilla en la con. E jas uwach e wari? al chaya. %mor jas uwach e wari? al chaya. %eng %spa que es esto Ros. R un xa nimaj b'ik. %mor un xa nimaj b'ik. %eng %spa se Fue. C ay xe'ek. jawi kat, %mor ay xe'ek. jawi kat, %eng %spa hay se fue, donde. C kat'e wi? %mor kat'e wi? %eng %spa donde te vas. E jawii xatb'antaj uloq? %mor jawii x-at/b'an-taj la-oq? %eng %spa en donde te veniste. Ch li' chah. = li' chah. %mor ri /cha. %eng %spa aqui dice. E b'a, xak'ama nutem? %mor b'a, x-0-a/k'am-a nu-tem? %eng %spa fuistes a traer mi silla. Ch uh. = uh. %mor uh. %eng %spa que. E ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch ma lin. *** = jak'ama jun tem. %mor /*j-0-*a/k'am-a *jun tem. %eng %spa a traer su pilla. E xak'ama al Talin? %mor x-0-a/k'am-a al Talin? %eng %spa fue a traer catarina. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. R di cha. al Talin. al Talin. %mor di cha. al Talin. al Talin. %eng %spa muchacha dice, catarina, catarina. C xuk'am le al lin? %mor xuk'am le al lin? %eng %spa lo llevo catarina. Ch a lin. = a lin. %mor al talin. %eng %spa catarina. E ah, jas uwach xuk'ama al lin? %mor ah, jas u-wach x-0-u/k'am-a al lin? %eng %spa que es lo que trajo catarina. Ch no' met. = no' met. %mor lemet. %eng %spa botella. E met. %mor lemet. %eng %spa botella. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E ah. %mor ah. %eng %spa ah. C jas k'o chopam le nayla? %mor jas k'o chopam le nayla? %eng %spa que hay adentro del naylon. Ch pan, pach. = pan, pach. %mor chupam. %eng %spa adentro. E uh. awe at juntiro? %mor uh. awe at juntiro? %eng %spa es tuyo todo. Ch huh? = huh? %mor huh? %eng %spa E awe at? %mor awe at? %eng %spa es tuyo. *R3-21 Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. E ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch ah. = ah. %mor ah. %eng %spa ah. E a utz kaya chua le sut. %mor a utz k-0-a/ya' chi-u-wa le sut. %eng %spa esta bien le pones sobre el suyo. Ch uch. = uch. %mor utz. %eng %spa esta bien. E b'a, a kaya b'i le sut che le mus. %mor b'a, a k-0-a/ya' b'i le sut che le mus. %eng %spa le vas a dar el perraje al ladino. Ch na. = na. %mor no. %eng %spa no. E kaya taj. %mor k-0-a/ya' ta-j. %eng %spa no lo dos. R al talin e le keyeb' cholaj chike. %mor al talin e le keyeb' cholaj chike. %eng %spa Catarina, ya son 4 lineas. E m ku le nay la, jawi xaya wi. %mor m ku le nay la, jawi x-0-a/ya' wi. %eng %spa y el oray son en donde lo pusistes. Ch le. = le. %mor alli. %eng %spa alli. C konojel le awetzab'al pa le' sut. %mor konojel le awetzab'al pa le' sut. %eng %spa todos tus juguetes en tu sut. Ch pa le. = pa le. %mor pa le. %eng %spa en tu. E kapis b'i pa le sut cha. %mor k-0-a/pis b'i pa le sut /cha'. %eng %spa lo envuelves en tu sut dice. C ah, jun sart (sarten). %mor ah, jun sart (sarten). %eng %spa en sarten. Ch ak rayii'. = ak rayii'. %mor /*k'o nayla ri. %eng %spa hay naylon aqui. C nu nayla, jawi le nayla. %mor nu nayla, jawi le nayla. %eng %spa su naylon, en donde esta el naylon. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. C jun sipanic. %mor jun sipanic. %eng %spa en regalo. Ch toj le'. = toj le'. %mor /*k'o: ta-j le. %eng %spa no hay. S jas u wach le, ja. %mor jas u wach le, ja. %eng %spa que es eso, casa. Ch taj. = taj. %mor /*k'o: ta-j. %eng %spa no hay. Ch le. = le. %mor ese. %eng %spa ese. C jas u wach. %mor jas u wach. %eng %spa que es. Ch ah. = ah. %mor ah. %eng %spa ah. E jas xu'an le patax e. %mor jas x-0-u/b'an le patax e. %eng %spa que le pano al pato. Ch na jun. = na jun. %mor jun. %eng %spa en. C xu b'an le al lin. %mor xu b'an le al lin. %eng %spa lo luzo catarina. E jas xa'an chare. %mor jas x-0-a/b'an chi-r-e. %eng %spa que le hicistes. R pun. %mor pun. %eng %spa se cayo. *R3-22 C jas xa b'ano. %mor jas xa b'ano. %eng %spa que te paro. R al chaya le, al chaya le yo. %mor al chaya le, al chaya le yo. %eng %spa Ros oye, ros. R al chaya le yo. %mor al chaya le yo. %eng %spa Ros. C jas u wach le le. %mor jas u wach le le. %eng %spa que es eso. ch no dux. %mor no dux. %eng %spa luz. C dux. %mor dux. %eng %spa luz. Ch m. = m. %mor n. %eng %spa n. C ah. %mor ah. %eng %spa ah. *xk'is le nab'e uwach le cinta R-3. *R3-23 C al chaya. %mor al chaya. %eng %spa Ros. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. C al chaya jas kab'ano. %mor al chaya jas kab'ano. %eng %spa Ros que vas hacer. E jas kab'ano cha al chaya. %mor jas k-0-a/b'an-o /cha' al chaya. %eng %spa que vas hacer dice Ros. C janipa'. %mor janipa'. %eng %spa cuanto. T ril jun miqina' le wa. %mor ril jun miqina' le wa. %eng %spa es de un hano esto. C jas kab'an xab'an le b'aterias. %mor jas kab'an xab'an le b'aterias. %eng %spa que luzo la bateria. T a kawaj kin sachisaj kan awari. %mor a kawaj kin sachisaj kan awari. %eng %spa quieres que lo pierda esto. T nu q'ab'i. %mor nu q'ab'i. %eng %spa una mano ve. C le kak le b'ateria. %mor le kak le b'ateria. %eng %spa es rojo la bateria. C ja chike nu q'ab'. %mor ja chike nu q'ab'. %eng %spa cual es mi mano. C kotaj, kolik. %mor kotaj, kolik. %eng %spa no hay, hay. Ch le lo. = le lo. %mor ese. %eng %spa ese. R xut, al chaya chat kaya pan. %mor xut, al chaya chat kaya pan. %eng %spa sut, mira por alla Ros. R jetak a le, al chaya chat kayo pan. %mor jetak a le, al chaya chat kayo pan. %eng %spa mira por alla, Ros. dalo por. R jetak a le al chaya. %mor jetak a le al chaya. %eng %spa alla, Ros. C ay le le, jas, y jas u wach la le. %mor ay le le, jas, y jas u wach la le. %eng %spa ese, que, que es eso. C jas u wach la le no. %mor jas u wach la le no. %eng %spa que es eso. E ma ka'an taj. %mor ma k-0-a/b'an ta-j. %eng %spa no lo hagas. C ma ka an taj, ma ka an taj al chaya. %mor ma ka an taj, ma ka an taj al chaya. %eng %spa no lo hagas no lo hagas. E ma ka'an taj al chaya ekax ku. %mor ma k-0-a/b'an ta-j al chaya e k'ax ku. %eng %spa no lo hagas Ros le. E katisaj laq'ab', ma ka'an taj. %mor k-0-a/tisa-j le a-q'ab', ma k-0-a/b'an ta-j. %eng %spa das la vuelta la mano, no lo hagas. E k'o lawetzab'al le chatetzona kuk. %mor /k'o: le aw/etz/an-b'al le ch-at/etz'an-a k-uk'. %eng %spa tienes juguete, juega con el. R ... %mor ... %eng %spa al chaya, al chaya, chat kola jetak la le. R Ros Ros esta te por alli. %mor Ros Ros esta te por alli. %eng Ch xel lok le xut. = xel lok le xut. %mor x-0/el la-!oq le su't. %eng %spa da el pa¤uelo. Ch xut. = sut. %mor sut. %eng %spa T al chaya. %mor al chaya. %eng %spa Ros. C jawi kowi la sut. %mor jawi kowi la sut. %eng %spa en donde esta el pa¤uelo. R al kaya pan jetak a le. %mor al kaya pan jetak a le. %eng %spa dolo por alla. *R3-24 C jawi kowi la sut. %mor jawi kowi la sut. %eng %spa en donde esta sut. T jawi kowi al chaya. %mor jawi kowi al chaya. %eng %spa en donde esta Ros. C ja la sut. %mor ja la sut. %eng %spa tu sut. E xatetzana kut al chaya. %mor x-at/etz'an-a ku-t al chaya. %eng %spa vas a jugar Ros. C sun sut. %mor sun sut. %eng %spa pa¤uelo. R kate tzame jun i al chaya. %mor kate tzame jun i al chaya. %eng %spa Vas a jugar esto Ros. Ch no le'. = no le'. %mor no le'. %eng %spa no. R xa re wi ma katzan taj. %mor xa re wi ma k-0/etz'an ta-j. %eng %spa es asi, no juega. Ch pitz jun. = pitz jun. %mor *k-0/pitz *le: jun. %eng %spa estriparon a uno. E ku'an tan. %mor k-0-u/b'an ta-j. %eng %spa no lo hace. Ch m lee. = m lee. %mor ese. %eng %spa ese. E xatoh jas kub'anoh. %mor x-0-a/ta'-oh jas k-0-u/b'an-oh. %eng %spa oistes que luzo. Ch no' tij lon. = no' tij lon. %mor no *k-0-*u/tij *u-joron. %eng %spa toma su agua. R kapitzonik. %mor kapitzonik. %eng %spa estripa. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ch tij lon. = tij lon. %mor *k-0-*u/tij joron. %eng %spa toma agua. E kutij joron. %mor k-0-u/tij joron. %eng %spa toma agua. Ch na 'in. = na 'in. %mor *k-0-*in/'an-a 'in. %eng %spa yo hago. C a utz kawil le cuchara. %mor a utz kawil le cuchara. %eng %spa te gusta la cuchara. C a katij le kuchara. %mor a katij le kuchara. %eng %spa comes la cuchara. R m. %mor m. %eng %spa m. C rech plastik, ah. %mor rech plastik, ah. %eng %spa es de plastico. R cha chaja le qastak' awech. %mor cha chaja le qastak' awech. %eng %spa limpia tus cosas, es tuyo. R chupan al chaya, ka chaj a lak. %mor chupan al chaya, ka chaj a lak. %eng %spa adentro de Ros limpia tu traste. R cha, kawil wi ka ch'ajo. %mor cha, kawil wi ka ch'ajo. %eng %spa para que veas, lo limpias. E jas ka'ano le al chaya. %mor jas k-0-a/b'an-o le al chaya. %eng %spa que estas haciendo Ros. R ... %mor ... %eng %spa C kutij joron le pataxx. %mor kutij joron le pataxx. %eng %spa toma agua el pato. E kaya pa lu sut. %mor k-0-a/ya' pa le u-su't. %eng %spa lo pones en su sut. R kaya la wech at chiri cha. %mor kaya la wech at chiri cha. %eng %spa pones el tuyo aqui. *R3-25 C kinu qaj tax, kin waj patax. %mor kinu qaj tax, kin waj patax. %eng %spa quiero el pato, quiero pato. C kin waj patax, kin waj joron. %mor kin waj patax, kin waj joron. %eng %spa quiero pato, quiero agua. C kin waj joron. %mor kin waj joron. %eng %spa quiero agua. E sib' joron cha, choya charech. %mor sib' joron /cha', ch-0-a/ya' chi-r-e-ch. %eng %spa agua dice, daselo. R kana mpe na. %mor /kana mpe na. %eng %spa esperato. E chaya chi juxil joron chare cha. %mor ch-0-a/ya' chi juxil joron chi-r-e /cha'. %eng %spa dale otro poco de agua. C ah, maltiox al chaya, maltiox. %mor ah, maltiox al chaya, maltiox. %eng %spa gracias Rosaria, gracias. C maltiox al chaya, maltiox. %mor maltiox al chaya, maltiox. %eng %spa gracias, Ros gracias. C a chaj ch'oj le cuch'ara. %mor a chaj ch'oj le cuch'ara. %eng %spa esta limpia la cuchara. C jas ku b'an le patax al chaya. %mor jas ku b'an le patax al chaya. %eng %spa que hace el pato Ros. E jas xu'an le patax chah. %mor jas x-0-u/b'an le patax /cha'. %eng %spa que luzo el pato dice. C a tzil lee kuch'ara. %mor a tzil lee kuch'ara. %eng %spa esta sucia la cuchara. Ch chil. = chil. %mor tzil. %eng %spa esta sucio. C tzil, jas kab'ano ruk la cuchara. %mor tzil, jas kab'ano ruk la cuchara. %eng %spa que hace con la cuchara. E chaya joron chupam lee kamion. %mor ch-0-a/ya' joron chi-u-pam le: kamion. %eng %spa ponga agua en el corinon. E jawii kak'am b'i wi lee jon soor. %mor jawi: k-0-a/k'am b'i wi le: jonso:r. %eng %spa en donde traes el agua. Ch ma' tox. = ma' tox. %mor chua tiox. %eng %spa en la plaza. C chua tiox. %mor chua tiox. %eng %spa en la plaza. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. E ah. %mor ah. %eng Ch kaj le'lon. = kaj le'lon. %mor le joron. %eng %spa el agua. E ah. %mor ah. %eng %spa ah. C mk'otaj le joron, kolik. %mor mk'otaj le joron, kolik. %eng %spa no hay agua, hay. E k'o taj katcha'. %mor /k'o: ta-j k-at/cha'. %eng %spa no hay diga. C k'olik pa le chakach. %mor k'olik pa le chakach. %eng %spa esta una la canasta. T ay k'o joron chupam. %mor ay k'o joron chupam. %eng %spa hay agua adentro. C jawii ka'e lee patax. %mor jawii ka'e lee patax. %eng %spa en donde va el pato. Ch taj. = taj. %mor /*ko: ta-j. %eng %spa no hay. C k'olik. %mor k'olik. %eng %spa hay. Ch ja. = ja. %mor que. %eng %spa que. C k'olik. %mor /k'o:-l-ik. %eng %spa hay. *R3-26 C k'olik, al chay, al chay. %mor k'olik, al chay, al chay. %eng %spa hay Ros, ros, ros. Ch taj. = taj. %mor /*k'o ta-j. %eng %spa no hay. C jawi kae, taj. %mor jawi kae, taj. %eng %spa en donde va, C m k'o taj le patax. %mor m /k'o: ta-j le patax. %eng %spa uno esta el pato. R la k'o kut al talin le jaron. %mor la k'o kut al talin le jaron. %eng %spa y esta Catarina el agua. C k'o lik le, le. %mor k'o lik le, le. %eng %spa esta alli. R a kab'inik al talin. %mor a kab'inik al talin. %eng %spa camina Catarina. C k'o jun imul. %mor k'o jun imul. %eng %spa hay un conejo. E k'o jun imul li. %mor /k'o jun imul li. %eng %spa hay un conejo. C k'o jun ali ri, jun ali ruk e. %mor k'o jun ali ri, jun ali ruk e. %eng %spa hay una muchacha, un muchacha con. C raqan, al chay, al chay... %mor raqan, al chay, al chay... %eng %spa su pie Ros, Ros. E al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. Ch taj. = taj. %mor /*k'o ta-j. %eng %spa no hay. E jasa tajin ka'ano le. %mor jas a /tajin k-0-a/b'an-o le. %eng %spa que estas haciendo. Ch chaj lak in. = chaj lak in. %mor *k-0-*in/ch'aj *nu-laq !in. %eng %spa voy a limpiar mi trasto. E kach'aj e laq. %mor k-0-a/ch'aj e: laq. %eng %spa limpias el trasto. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E ah, una k'u lin patax jawi xaya wi. %mor ah, una k'u le in patax jawi x-0-a/ya' wi. %eng %spa y el pato en donde lo pusistes. Ch taj. = taj. %mor /*k'o ta-j. %eng %spa no hay. E jawii xaya wi. %mor jawii x-0-a/ya' wi. %eng %spa en donde lo pusistes. Ch la'. *** = la'. %mor *le *u-cuchara. %eng %spa su cuchara. E ah m kach'aj ta b'a lee patax. %mor ah m k-0-a/ch'aj ta b'a le: patax. %eng %spa no vas a limpias el pato. Ch chaj taj. = chaj taj. %mor *k-0-*in/ch'aj ta-j. %eng %spa no lo limpio. C jas kuan le patax ala. %mor jas kuan le patax ala. %eng %spa que hace el pato muchacho. E kas xab'an che le patax chila cha. %mor jas x-0-a/b'an che le patax chila /cha'. %eng %spa que le lucistes el pato dice. C jun ch'ich' ch'aj ch'oj. %mor jun ch'ich' ch'aj ch'oj. %eng %spa un carro limpio. C ch'oj ch'oj le ch'ich'. %mor ch'oj ch'oj le ch'ich'. %eng %spa es limpio el carro. C jun pelot. %mor jun pelot. %eng %spa una pelota. E al chaya. %mor al chaya. %eng %spa Ros. Ch an ta'j. = an ta'j. %mor *ma *k-0-*a/b'an ta-j. %eng %spa no lo hagas. *R3-27 E ah, jawi xa loq' wi. %mor ah jawi x-0-a/loq' wi. %eng %spa en donde lo comprastes. E cho'qa che lee mu's. %mor cho'qa che lee mu's. %eng %spa digale al ladino. Ch loq' wi. = jawi xaloq' wi. %mor *jawi *x-0-*a/loq' wi. %eng %spa en donde lo comprastes. C xela. %mor xela. %eng %spa xela. Ch xela. = xela. %mor xela. %eng %spa xela. C xinloq pa xela. %mor xinloq pa xela. %eng %spa lo compre en xela. E joropa xaya'o choqa chare. %mor joropa x-0-a/ya'-o /cha'-oq-a chi-r-e. %eng %spa cuanto te costo digale. E joropa xaya'o choqa chare. %mor joropa x-0-a/ya'-o /cha'-oq-a chi-r-e. %eng %spa cuanto te costo digale. E joropa taq xaya le wetzab'al. %mor joropa taq x-0-a/ya' le w/etz'an-b'al. %eng %spa cuanto te costaron tus juguetes. E katcha chare, xab'ij kut e. %mor k-at/cha' chi-r-e, x-0-a/b'ij ku-t e. %eng %spa dile a el, digale. T nan pe jun ikaj xen riqala. %mor nan pe jun ikaj xen riqala. %eng %spa mama mira un cha cha. T chuxe ch'at e. %mor chuxe ch'at e. %eng %spa lo fui encontrar debajo de la causa. N ay xane kama chu lok tzokb'al ku ka'. %mor ay xane /k'am-a chi la-oq /tzok-b'al ku ka'. %eng %spa a lo vas a traer, ese me pide para picar mi piedra (noles). N jas u wach wa la lee al chay. %mor jas u wach wa la lee al chay. %eng %spa que es esto Ros. Ch jan ma' imuy. = jun imul. %mor jun imul. %eng %spa un conejo. N jah. %mor jah. %eng %spa que. Ch muy. = imul. %mor imul. %eng %spa conejo. N imuy ya. %mor imul ya. %eng %spa conejo. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa m. N wilee. %mor wilee. %eng %spa en donde esta. Ch lee. = lee. %mor lee. %eng %spa ese. N mimul taj la le. %mor ma imul ta-j la le. %eng %spa no es conejo eso. Ch m, lah. = m, lah. %mor m, le. %eng %spa ese. N jetaq kucharah. %mor jetaq kucharah. %eng %spa son cucharas. Ch m, ch'alah. = m, ch'alah. %mor kuchara. %eng %spa cuchara. N chalah. %mor chalah. %eng %spa cuchara. R le cha. %mor le cha. %eng %spa ese dice. N le cha. %mor le /cha'. %eng %spa ese dice. E ya xch'ajtajik cha. %mor ya x-0/ch'aj-taj-ik /cha'. %eng now comp-3A/wash-pass2-Tiv /say. %spa ya lo limpiaron dice. Ch ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. *R3-28 R ya, le lin ch'aqat. %mor ya, le lin ch'aqat. %eng %spa dame un pedazo. R ya cha. %mor ya /cha'. %eng %spa ya dice. N ya cha. %mor ya /cha'. %eng %spa ya dice. E ya kintij e nuwa. %mor ya k-0-in/tij e nu-wa. %eng %spa ya voy a comer. N a xantaj la rikil cha. %mor a x-0/b'an-taj le a-rikil /cha'. %eng %spa ya hicieron la comida dice. N komo la milio kawa pa le jun platillo, cha. %mor komo le a milio k-0/wa' pa le jun platillo, /cha'. %eng %spa como Emilio lo pone en platillo dice. E jas uwach ale. %mor jas uwach ale. %eng %spa que es eso. N y le cuchara cha. %mor y le cuchara /cha'. %eng %spa y la cuchara. R kaya ku lu rikil cha. %mor kaya ku lu rikil cha. %eng %spa vas a dar la comida dice. N lin, lin xaq chatkoloq. %mor lin, lin xaq ch-at/kol-oq. %eng %spa Cat. Catarina, esta te quieto. N om jas le ka'ano le. %mor om jas le k-0-a/b'an-o le. %eng %spa que haces. C jas uwach le wa. %mor jas uwach le wa. %eng %spa que es eso, la comida. E jas uwach le wa xa'ano cha. %mor jas u-wach le wa x-0-a/b'an-o /cha'. %eng %spa quedese de conida. N lej kacha al chay. %mor lej k-0/cha' al chay. %eng %spa es tortilla diga Ros. J lej choqa kut, lej choqa kut. %mor lej choqa kut, lej choqa kut. %eng %spa tortilla diga. J lej cho'qa kut di. %mor lej cho'qa kut di. %eng %spa tortilla diga. J cha ano kut. %mor cha ano kut. %eng %spa hagalo pues. Ch jat. = jat. %mor /jat. %eng %spa anda. N katzur ta kut al juana. %mor k-0-a/tzur ta k'u-t al juana. %eng incomp-3A-2E/bother neg emph-T fam juana. %spa no lo molestes juana. R u jun al talin chike. %mor u jun al talin chike. %eng %spa esta Catarina. N ta kut e. %mor ta ku-t e. %eng %spa y vistes. R no ko ein pa miqino. %mor no ko ein pa miqino. %eng %spa me voy a ba¤ar. C jas uwach la le. %mor jas uwach la le. %eng %spa que es eso. N joropa ta kut. %mor joropa ta ku-t. %eng %spa cuanto seran. N kakojox naj xar. *** %mor k-0-a/koj ox naj xar. %eng %spa van a remendor el pescadito Ros. C le naylo. %mor le naylo. %eng %spa el naylon. N tzijona kut al chay. %mor *ch-*at/tzijo-n-a ku-t al chay. %eng dep-2A/talk-absol-Tdep emph-T fam chay. %spa habla pues Ros. Ch le. = le. %mor ese. %eng %spa ese. E jas xa'ano le. %mor jas x-0-a/b'an-o le. %eng what comp-3A-2E/do there. %spa que hiciste ve. *R3-29 E a kachaqtisaj ta ku lawuuq. %mor a k-0-a/chaq-isa-j ta ku lee aw-uuq. %eng Qy incomp-3A-2E/wet-cause-der neg emph the 2E-skirt. %spa no mojes tu corte. E kachaqtisaj taj, jawii x'e wi. %mor k-0-a/chaq-isa-j ta-j, jawii x-0/b'e wi. %eng incomp-3A-2A/wet-cause-der neg-T, where comp-3A/go proloc. %spa no mojes tu corte, en donde se fue. E le joron. %mor le joron. %eng %spa el agua. Ch b'iq'. = b'iq'. %mor <*k-0-*in/b'iq'-oh>. %eng %spa saber. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ch b'iq' in. = b'iq' in. %mor *k-0-*in/b'iq' in. %eng %spa lo tome yo. E a. %mor a. %eng %spa a. R kab'ij ku b'i la chupuyij b'ik. %mor kab'ij ku b'i la chupuyij b'ik. %eng %spa le dices el nombre, empujalo. R kawilo le. %mor kawilo le. %eng %spa lo ves. Ch q'at. = q'at. %mor *k-0-*a/b'iq' at. %eng %spa E no', kinb'iq' ta in. %mor no' k-0-in/b'iq' ta in. %eng %spa no lo voy a dicer yo. R chaya ku lu cuchara al Rosario. %mor chaya ku lu cuchara al Rosario. %eng %spa da la cuchara Ros. Ch in b'iq' in. = in b'iq' in. %mor *k-0-in/b'iq' in. %eng %spa lo trago yo. E i ya, a ki'. %mor i ya, a ki'. %eng %spa asi. Ch ki. = ki. %mor ki. %eng tastes good. %spa rico. C ki, ki le joron. %mor ki, ki le joron. %eng %spa es rico el agua. E katij ta chik al chay. %mor k-0-a/tij ta chi-k al chay. %eng %spa no le comas Ros. E ku'an k'ax apam. %mor k-0-u/b'an k'ax a-pam. %eng %spa le duele el estomago. C ku'an kax a pam. %mor ku'an kax a pam. %eng %spa le dolio el estomago. C jun b'arca jun b'arca. %mor jun b'arca jun b'arca. %eng %spa un barco un barco. E a kutij mux chaya. %mor a k-0-u/tij mux chaya. %eng %spa nada Ros. R chay cha. %mor chay cha. %eng %spa Ros dice. Ch i la poto uj. = i le qapoto uj. %mor le *qa-poto uj. %eng %spa y nuestra photo. E jawi ku wi le. %mor jawi /k'o: wi le. %eng %spa en donde esta. Ch le'. = le'. %mor le'. %eng %spa alli. E iya jachi, xesanik. %mor iya jachin, x-0/esa-n-ik. %eng %spa quien lo saco. Ch no' mu'x. = no' mu'x. %mor no mu's. %eng %spa el ladino. E jun mu's. %mor jun mu's. %eng %spa un ladino. C jun mus. %mor jun mus. %eng %spa un ladino. E pero mare tu lee musi. %mor pero mare tu lee musi. %eng %spa peso no esta ladino. *R3-30 Ch taj. = taj. %mor *m *are ta-j. %eng %spa no es. R mare taj choqoq. %mor mare taj choqoq. %eng %spa no es diga. E mare taj. %mor mare taj. %eng %spa no es. Ch m. %mor m. %eng %spa que. C mare taj. %mor mare taj. %eng %spa no es. Ch an ti lij. = an ti lij. %mor *k-0-*a/b'an < >. %eng %spa E i jachin ku le k'oo waral i. %mor i jachin ku le /k'o: waral i. %eng %spa quien esta aqui. Ch no lih. = no lih. %mor no lih. %eng %spa no este muchacha. C juna li. %mor juna li. %eng %spa una muchacha. Ch no lih. =no lih. %morno lih. %eng %spa J juna lih cha. %mor juna lih cha. %eng %spa una muchacha dice. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. C jawi ko wi le alih. %mor jawi ko wi le alih. %eng %spa en donde esta la muchacha. Ch no', no' xoq no, ixoq. = no', no' xoq no, ixoq. %mor %eng %spa no es mujer. C jawi ko wi le ali. %mor jawi ko wi le ali. %eng %spa en donde esta la muchacha. E jas ku wach le wari al chay. %mor jas ku wach le wari al chay. %eng %spa que es esto Ros. E chaya chare, al chay. %mor ch-0-a/ya' chi-r-e, al chay. %eng %spa daselo a Ros. R al chay cha, jas leu wach. %mor al chay cha, jas leu wach. %eng %spa Ros que es. R le jun la le le. %mor le jun la le le. %eng %spa esa cosa. E jas ku wach le wari impele. %mor jas ku wach le wari impele. %eng %spa que es esto, mira. R jas ku wach ko chupam le jun cuent. %mor jas ku wach ko chupam le jun cuent. %eng %spa que es lo que hay adentro de esto. R jun chakach cha. %mor jun chakach cha. %eng %spa una canasta dice. E nan. %mor nan. %eng %spa mama. C sakirik nana. %mor sakirik nana. %eng %spa buenos dias se¤ora. R sakirik. %mor sakirik. %eng %spa buenos dias. C sakirik. %mor sakirik. %eng %spa buenos dias. R la nan alih. %mor la nan alih. %eng %spa tu mama, muchacha. J jah? ma ko taj jl. %mor jah? ma ko taj jl. %eng %spa que, no esta. T k'oo pa jah. %mor k'oo pa jah. %eng Ch paj. = paj. %mor *k'o ta-j. %eng %spa no esta. R a kat'e ku na ruk le kaminaq nan. %mor a k-at/b'e ku na r-uk' le /kam-inaq nan. %eng %spa y te vas con el entierro mama. *R3-31 E chine kaminaq. %mor chine /kam-inaq. %eng %spa quien es el muerto. Ch no' kaminaq. = no' kaminaq. %mor no' /kam-inaq. %eng %spa no muerto. R u loch'i naj al pasco chah. %mor u loch'i naj al pasco chah. %eng %spa el ni¤o de pascua. Ch loch' pak cha. = loch' pak cha. %mor *u-loch' *le: *al pasco /cha. %eng %spa es ni¤o de pascua. E jas xu'anoh. %mor jas x-0-u/b'an-oh. %eng %spa que hizo. Ch no' mik chah. = no' mik chah. %mor no *x-0/kam-ik /cha. %eng %spa no, se murio dice. E xkamik. %mor x-0/kam-ik. %eng %spa se murio. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. J kamik lu loch lala pasca cha. %mor kamik lu loch lala pasca cha. %eng %spa se murio el nene de pascua. J choqa kute, xkam lu loch laj pasca. %mor choqa kute, xkam lu loch laj pasca. %eng %spa diga pues, se murio el ni¤o de pascua. J cho'qa k'ute. %mor cho'qa k'ute. %eng %spa diga pues. Ch kam loch oaks cha. = kam loch oaks cha. %mor *x-0/kam *le: *u-loch' *le: *a pasca /cha. %eng %spa se murio el ni¤o de pascua. E iya. %mor iya. %eng %spa asi. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. E ah jampa xkamik? %mor ah jampa x-0/kam-ik? %eng %spa cuando murio. Ch no' na'iij. = no' na'iij. %mor no enaq'ij. %eng %spa no en la tarde. E ena q'iij. %mor ena q'iij. %eng %spa en la tarde. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E ah. al chay jachin xyow le wari chiwe. %mor ah. al chay jachin x-0/ya'-ow le wari ch-iw-e. %eng %spa Ros quien dio esto a Ud. Ch no mux. = no mux. %mor no mu's. %eng %spa ladino. E i ya qana mpe na qana mpe na. %mor i ya /qana mpe na /qana mpe na. %eng %spa asi, esperate, esperate. E jas ku wach e wari? %mor jas ku wach e wari? %eng %spa que es esto. Ch no maynkah. = no maynkah. %mor no mayukah. %eng %spa no mango. E mankah. %mor mankah. %eng %spa mango. Ch wich mayakah. = wich mayakah. %mor wich mayakah. %eng %spa peque¤o mango. E iya. in ku lee wari. %mor iya. in ku lee wari. %eng %spa y este. Ch no' na' xut. = no' na' xut. %mor no naj sut. %eng %spa una servilleta. E k'oo usu't. %mor /k'o: u-su't. %eng %spa tiene pa¤uelo. Ch n lik na. = n lik na. %mor /*k'o:-!l-!ik na. %eng %spa hay todovia. *R3-32 Ch lik che'. = lik che'. %mor /*k'o:-!l-!ik *jun che'. %eng %spa hay un arbol. E ni modo. %mor ni modo. %eng %spa si pues. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E jas k'u wach e wari? %mor jas k'u wach e wari? %eng %spa y que es esto. Ch no, che'. = no, che'. %mor no, che'. %eng %spa no, arbol. E jun che'? %mor jun che'? %eng %spa un arbol. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. E y k'u le wari? %mor y k'u le wari? %eng %spa y esto. Ch no, at. = no, at. %mor no, at. %eng %spa Ch xak'ap. = uxaqab'. %mor *u-xaqab'. %eng %spa cierte (pelo). E u xaqab'. %mor u xaqab'. %eng %spa su cierta. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E ah. %mor ah. %eng %spa a. C y le wari', le azul? %mor y le wari', le azul? %eng %spa y esto el azul. Ch no, xut. = no, su't %mor no, su't. %eng %spa perraje. E usut le ri'? %mor u-su't le ri'? %eng %spa es su perraje esto. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E y k'u le wari? %mor y k'u le wari? %eng %spa y esto. Ch no', ab'. = no', q'ab'. %mor no', q'ab'. %eng %spa no, mano. C junqab'. %mor junqab'. %eng %spa una mano. E q'ab'. jas k'u wach le wari? %mor q'ab'. jas k'u wach le wari? %eng %spa y que es esto. E le riri? %mor le riri? %eng %spa este. Ch no, xut. = no, xut. %mor no, sut. %eng %spa perraje. E no, le riri? le riri? %mor no, le riri? le riri? %eng %spa no esto, esto. C chuxe lee mango. %mor chuxe lee mango. %eng %spa debajo del mango. Ch xe maynk. = xe maynk. %mor chuxe le mank. %eng %spa debajo del mango. E pores, jas uwach? %mor pores, jas uwach? %eng %spa por eso que es. Ch no, manka. = no, manka. %mor no manka. %eng %spa no mango. E ama xa chakach? le'. xawilo. %mor ama xa chakach? le'. x-0-aw/il-o. %eng %spa no pesa canasta, vistes. C le mango. %mor le mango. %eng %spa el mango. Ch le'. = le'. %mor le'. %eng %spa ese. *R3-33 E a katij at le mango chaya? %mor a k-0-a/tij at le mango chaya? %eng %spa comes mango. E qana mpe na qila chi na jas uwach e k'o chirij. %mor /qana mpe na q/il-a chi na jas u-wach e /k'o: chi-r-ij. %eng %spa esperate vamos a ver que es esta detras. E k'o taj e. %mor /k'o: ta-j e. %eng %spa no hay. E a katij at e manko? chaya? %mor a k-0-a/tij at e manko? chaya? %eng %spa comes mangos Ros. Ch tij ne in. = tij ne in. %mor *k-0-*in/tij ne in. %eng %spa en que lo como yo. E a ki'? jah? %mor a ki'? jah? %eng %spa es dulce que. C a kii lee mango? %mor a kii lee mango? %eng %spa es dulce el mango. E ka'an taj. %mor k-0-a/b'an ta-j. %eng %spa no lo hagas. C a utz kawil le mango? %mor a utz kawil le mango? %eng %spa te gusta el mango. Ch xaj lij. = xaj lij. %mor *k-0-*q/esa-j r-ij. %eng %spa lo lavamos. E jah? %mor jah? %eng %spa que. Ch xaj lij uj. = xaj lij uj. %mor *k-0-*q/esa-j le: r-ij uj. %eng %spa lo lavamos nosotros. E i ya'. ni modo. %mor i ya'. ni modo. %eng %spa asi, ni modo. Ch liq mankah uj. = liq mankah uj. %mor *x-0-*qa/riq manka uj. %eng %spa encontramos mango nosotros. E jawi xiriq wi? %mor jawi x-0-i/riq wi? %eng %spa en donde lo encontraron. Ch no', tox. = no', tox. %mor *chi-*u-*wa tiox. %eng %spa frente a la iglesia. E chwa tiox? %mor chwa tiox? %eng %spa frente a la iglesia. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa si. E jachin xloq'owik? %mor jachin x-0/loq'-ow-ik. %eng who comp-3A/buy-AP-Tiv. %spa quien lo compro. Ch no', chex. = no', chex. %mor chweq. %eng %spa no ma¤ana. E are la chex? %mor are la chex? %eng %spa chweq. E manana. %mor manana. %eng %spa Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E joropa xatijo? %mor joropa x-0-a/tij-o? %eng %spa cuanto comistes. Ch no', na' cheq. = no', na' cheq. %mor chweq. %eng %spa ma¤nana. E chweq? %mor chweq? %eng %spa ma¤ana. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E joropa raqan manka xatijoh? %mor joropa r-aqan manka x-0-a/tij-oh? %eng %spa cuantos mangos comio. Ch no' xintah. = no' xintah. %mor xinko. %eng %spa cinco. E cinkah? %mor cinkah? %eng %spa 5. Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. *R3-34 E xatij k'ut juntiro? %mor x-0-a/tij k'u-t juntiro? %eng %spa comistes todo. Ch tij la'. = tij la'. %mor *x-0-*in/tij la. %eng %spa lo comi. E ya'. %mor ya'. %eng %spa asi. C cinco mango pa a pam? %mor cinco mango pa a pam? %eng %spa 5 mangos en tu esto mango. Ch chij la', in li'. = chij la', in li'. %mor *x-0-*in/tij la le in. %eng %spa lo comi yo. E ah. %mor ah. %eng %spa a. C k'o ingles chwach. %mor k'o ingles chwach. %eng %spa tiene ingles fuerte. E jas kub'ij chila? b'uenas tardes. %mor jas k-0-u/b'ij chila? b'uenas tardes. %eng %spa que dice alli. C b'uenas tardes a todos. %mor b'uenas tardes a todos. %eng %spa been living in santiago for C over 2 weeks now. A town %mor over 2 weeks now. A town %eng %spa of 20,000 Indians. E ah, indigena rech Santiago. %mor ah, indigena rech Santiago. %eng %spa indigena de Santiago. C indiga, indigena rech Santiago. %mor indiga, indigena rech Santiago. %eng %spa indigena de Santiago. C k'o pa le tinamit santiago pa. %mor k'o pa le tinamit santiago pa. %eng %spa esta en el pueblo de santiago. C jun junab'. %mor jun junab'. %eng %spa un a¤o. R saj jewa chele. %mor saj jewa chele. %eng %spa Venga aca. E ja? %mor ja? %eng %spa que? E kach'aj uwa:ch? %mor k-0-a/ch'aj u-wa:ch? %eng %spa le vas a lavar la cara. E jachin k'u la le jun ali k'o chila le? %mor jachin k'u la le jun ali /k'o: chila le? %eng %spa y quien pega esa muchacha, esta alli? Ch no'. = no'. %mor no. %eng %spa no. E kach'ob' uwach at? %mor k-0-a/ch'ob' u-wach at? %eng %spa lo sabes tu. Ch chob' la. = chob' la. %mor *k-0-*in/ch'ob' ta-j. %eng %spa no lo se. E jas ub'i'? %mor jas ub'i'? %eng %spa ama xa7 al chay ubi? E como se llama? Creo que se llama Ros. %mor como se llama? Creo que se llama Ros. %eng %spa Ch chay taj. = chay taj. %mor chay taj. %eng %spa no es Ros. E jas kub'ih? %mor jas kub'ih? %eng %spa que es su nombre. Ch juana. = juana. %mor juana. %eng %spa juana. E al juana. %mor al juana. %eng %spa juana. Ch m. = m. %mor que. %eng %spa que. E ah. %mor ah. %eng %spa que. *R3-35 C a utz kawal al juan. %mor a utz kawal al juan. %eng %spa te gusta juana. E ya xtzajtajik e, ya saq chik e. %mor ya x-0/tzaj-taj-ik e, ya saq chi-k e. %eng %spa ya lo lavamos, ya es limpio. E ka'tzena wuk' e. %mor k-0/tze'-n-a w-uk' e. %eng %spa se vio conmigo. C ay. %mor ay. %eng %spa que. E katix taj, xt, katix taj xatix taj. %mor k-0-a/tix ta-j, xt, k-0-a/tix ta-j x-0-a/tix ta-j. %eng %spa no lo riegues, no lo riegues no lo riegues. E ka'an xaq'ol pa ja, al chaya. %mor k-0-a/b'an xaq'ol pa ja, al chaya. %eng %spa haces lodo en la cosa Ros. E katzen awuke. %mor k-at/tze'-n aw-u:k' e. %eng incomp-2A/laugh-abs 2E-with there. %spa te ries consigo. Ch . = . %mor <*k-*in/ch'aj-on in>. %eng . %spa yo lavo. E ka'an ach'ajon. %mor k-0-a/b'an a/ch'aj-on. %eng %spa haces el lavado de sa pa. Ch uh. = uh. %mor que. %eng %spa que. E ah, a k'o pa q'eq e. %mor ah, a /k'o: pa q'eq e. %eng %spa acaso tienes jabon. Ch taj. = taj. %mor /*k'o ta-j. %eng %spa no hay. E un kula q'eke. %mor un kula q'eke. %eng %spa y tu jabon. ch taj. %mor taj. %eng %spa k'otaj. ch no hay. %mor no hay. %eng E a la k'ute'. %mor a la k'ute'. %eng %spa ya vistes ve. Ch taj. = taj. %mor /*k'o ta-j. %eng %spa no hay. Ch tzak in. = tzak in. %mor *x-*in/tzaq in. %eng %spa un cae. E al chaya. %mor al chaya. %eng %spa Ros. Ch ma ek uj. = ma ek uj. %mor *x-0-*qa/k'am-a *qa-q'eq uj. %eng %spa fuimos a traer jabon nosotros. E ah. %mor ah. %eng %spa a si. Ch ma'. = ma'. %mor *x-0-*qa/k'am-a. %eng %spa lo fui a traer. E a katpe at pa k'atan. %mor a k-at/pet at pa k'atan. %eng %spa vienes tu a. Ch pet. = kinpetik. %mor *k-*in/pe:t-*ik. %eng %spa vengo. E jas ka'ana pa k'atan chaya. %mor jas k-0-a/b'an-a pa k'atan chaya. %eng %spa que vas hacer en el agua caliente. C jas kin'ano. %mor jas kin'ano. %eng %spa que hago. E katetz'an ruk' e mu's cha. %mor k-at/etz'an r-uk' e mu's /cha. %eng %spa vas a jugar con el ladino. Ch ma' ek'. = ma' ek'. %mor *k-0-*in/k'am-a q'eq. %eng %spa voy a traer jabon. C ek'...jun b'arco q'eq. %mor ek'...jun b'arco q'eq. %eng %spa un barco. C atem at. %mor atem at. %eng %spa su silla. Ch na. = na. %mor nop. %eng %spa no. C jun wanket. %mor jun wanket. %eng %spa una silla. *R3-36 C jas kab'an ruk ri sut. %mor jas kab'an ruk ri sut. %eng %spa que haces con el perraje. C ka chaj choj. %mor ka chaj choj. %eng %spa es limpio. J ... %mor ... %eng R al chaya, chawilampe le jun a wal le. %mor al chaya, chawilampe le jun a wal le. %eng %spa Ros, mira esa tu hija. R ...chiri cha. %mor ...chiri cha. %eng %spa aqui dice. I (chiricha kille). %mor (chiricha kille). %eng %spa aqui dice (ven). Ch ma 'ek chah = ma 'ek chah %mor *x-0-*qa/k'am-a q'eq /cha. %eng %spa se va dice. R keena jetapartaxic. %mor keena jetapartaxic. %eng %spa se va en... C < >. %mor %eng %spa R < >. %mor %eng %spa I je homb're. %mor je homb're. %eng %spa asi hombre. R xa ka'an b'ik. %mor xa ka'an b'ik. %eng %spa lo llevastes. I inwixtaj na ku jun rato? %mor inwixtaj na ku jun rato? %eng %spa voy a ver en rato. R xa jkoo kat pe awuk. %mor xa jkoo kat pe awuk. %eng %spa viene, viene contigo. C jas ku an ruk le sut. %mor jas ku an ruk le sut. %eng %spa que va hacer con el perraje. lR tareb'i chirije. %mor tareb'i chirije. %eng %spa lo siguio ve. E jasa kab'an che lee sut chah. %mor jas a k-0-a/b'an che le: su't /cha'. %eng %spa que vas hacer con el perraje. E al chaya. %mor al chaya. %eng %spa Ros. Ch no 'eq chah. = no 'eq chah. %mor no q'eq /cha. %eng %spa mi jabon dice. E jah, ri k'o jun aq'eq e. %mor jah, ri /k'o: jun a-q'eq e. %eng %spa que, aqui tienes un tu jabon. R ay dios. %mor ay dios. %eng %spa ay dios. C jas ku a no. %mor jas ku a no. %eng %spa que hace. E kinan ch'ajon cha. %mor k-0-in/b'an /ch'aj-on /cha'. %eng incomp-3A-1E/do /wash-nom /say. %spa voy hace lavado. Ch an in jon. = an in jon. %mor *k-0-*in/'an /chaj-on. %eng incomp-3A-1E/do /wash-nom. %spa voy a lavar. J ke'e mi ch'ajon choka kut. %mor ke'e mi ch'ajon choka kut. %eng %spa si mi lavado diga pues. J a ma ka k'am jun nu su't. %mor a ma ka k'am jun nu su't. %eng %spa no me vas hacer un mi perraje. J choka chare. %mor choka chare. %eng %spa digale. Ch kam sut. = kam sut. %mor *ama *k-0-*a/k'am *jun *nu-su't. %eng %spa no me vas hacer un mi perraje. R jasa rab'i' choqa k'ut. %mor jasa rab'i' choqa k'ut. %eng %spa como le llamas digale. Ch b'i'. = b'i'. %mor b'i'. %eng %spa nombre. *R3-37 R kas rab'i at kacha'qa k'ut. %mor kas rab'i at kacha'qa k'ut. %eng %spa como se llama Ud diga pues. Ch a cha. = a cha. %mor a chay. %eng %spa Ros. E jas ub'i lawixoqil cho'qa chare. %mor jas u-b'i le aw-ixoq-il /cha'-oq-a chi-r-e. %eng %spa como se llama tu mujer diga. Ch wu jil. = wu jil. %mor jas ub'i lawixoqil. %eng %spa como se llama tu mujer. E chab'ij k'u chare le. %mor ch-0-a/b'ij k'u chi-r-e le. %eng %spa digale a el. Ch tis. = tis. %mor tis. %eng %spa R jas ub'i lawixoqil choqa k'ut. %mor jas ub'i lawixoqil choqa k'ut. %eng %spa como se llama tu mujer diga. T meda chix cha al tian. %mor meda chix cha al tian. %eng %spa me da chix diga al tian. R chix chi. al Rosaria chab'ij kut. %mor chix chi. al Rosaria chab'ij kut. %eng %spa chix dice, Ros diga pues. R jas ub'i la wixoqil choqa k'ut. %mor jas ub'i la wixoqil choqa k'ut. %eng %spa como se llama tu mujer. R jas ub'i at a wixoqil amilio choqa. %mor jas ub'i at a wixoqil amilio choqa. %eng %spa como se llama tu mujer Emilio diga. R chare la milio. %mor chare la milio. %eng %spa digale a el. Ch tax ta. = tax ta. %mor *ma patax ta-*j. %eng %spa no es pato. J al chica ub'i wa cho'qa chare. %mor al chica ub'i wa cho'qa chare. %eng %spa creo que se llama chica. C jas ab'iat? %mor jas ab'iat? %eng %spa Como te llamas tu. Ch al chica Amil. = al chica la Amilio. %mor al chica la Amilio. %eng %spa Chica es Emilio. E jas ka'ano le? %mor jas k-0-a/b'an-o le? %eng %spa que haces ve. R al chica. al chica. %mor al chica. al chica. %eng %spa chica, chica. R chica, chica, chica... %mor chica, chica, chica... %eng %spa chica, chica. R chica, chica, chica... %mor chica, chica, chica... %eng %spa ... R a k'o jun chica chirij Amilio chi. %mor a k'o jun chica chirij Amilio chi. %eng %spa esta una chica detras de su Emilio. C a ch'aj ch'oj a sut? %mor a ch'aj ch'oj a sut? %eng %spa esta limpio tu perraje. Ch si. = si. %mor si. %eng %spa si. E a saqa su't cha'. %mor a saq-a su't /cha'. %eng %spa esta limpio tu perraje dice. Ch xaq. = saq. %mor saq. %eng %spa esta limpio. R a sib'alaj saq asut choqa k'ut. %mor a sib'alaj saq asut choqa k'ut. %eng %spa esta muy limpio tu perraje diga. R al Rosaria le. %mor al Rosaria le. %eng %spa nu chapom. R Ros lo tenga agarra lo. %mor Ros lo tenga agarra lo. %eng R al chay cha. %mor al chay cha. %eng %spa Ros dice. C a kakoj jab'on? %mor a kakoj jab'on? %eng %spa usas jabon. *R3-38 E a kakoj q'eq chirij cha? %mor a k-0-a/koj q'eq chi-r-ij /cha'? %eng %spa si usas jabon para eso. R a kakoj q'eq chirij cha. %mor a kakoj q'eq chirij cha. %eng %spa usas jabon para eso. R u watzi in kojo. %mor u watzi in kojo. %eng %spa pie de paloma uso. R kalesaj. %mor kalesaj. %eng %spa karesaj. R lo paca. %mor lo paca. %eng R k'o chico, chico, chico. %mor k'o chico, chico, chico. %eng %spa esta chico, chico, chico. C kakoj eq. %mor kakoj eq. %eng %spa usas jabon. R chico.... %mor chico.... %eng %spa chico. R chico... %mor chico... %eng %spa chico. R kul al Juana. %mor kul al Juana. %eng %spa esta sentada juana. E jas a kab'ano le, al chaya? %mor jas a k-0-a/b'an-o le, al chaya? %eng %spa que estas haciendo Ros. R ah. %mor ah. %eng %spa ah. C jas uwach lele? %mor jas uwach lele? %eng %spa que es eso. R ... %mor ... %eng %spa ... Ch taj lon. = taj lon. %mor *n /*k'o ta-j jaron. %eng %spa no hay agua. C taj lon. k'olik. le joron. %mor taj lon. k'olik. le joron. %eng %spa esta, el agua. C k'o pa le chaleach. %mor k'o pa le chaleach. %eng %spa esta en el agua. R xataqin kekutun jun cina cha. %mor xataqin kekutun jun cina cha. %eng %spa no dice, estan mostrando un cine. R laj tane wa jun achi ri cha. %mor laj tane wa jun achi ri cha. %eng %spa fijese ese hombre dice. R jun chi wach i pota cha. %mor jun chi wach i pota cha. %eng %spa es otra clase de fhoto dice. R chiputz, chiputz. chatzukuj. %mor chiputz, chiputz. chatzukuj. %eng %spa buscalo. R jun kox tar. %mor jun kox tar. %eng %spa un poco de.. C le eq lele? %mor le eq lele? %eng %spa el jabon. R Rosari cha. %mor Rosari cha. %eng %spa Ros dice. R parat u powi le. %mor parat u powi le. %eng %spa no es su sombrero. C k'o le eq. %mor k'o le eq. %eng %spa esta el jabon. R (per sep are le). %mor (per sep are le). %eng R..naj nu tz'i le de jaron. %mor nu tz'i le de jaron. %eng %spa el peque¤o perro... R..naj jun patax pa lamet.. %mor jun patax pa lamet.. %eng %spa un pato en la botella. E al chay. %mor al chay. %eng %spa Ros. *R3-39 Ch m. = m. %mor m. %eng %spa que. E jas kab'ano le? %mor jas k-0-a/b'an-o le? %eng %spa que haces. R le tz'i le. %mor le tz'i le. %eng %spa el perro ve. E katch'aqe la kamik? %mor k-at/ch'aq-e la kamik? %eng %spa te vas a mojar. Ch taj. = taj. %mor *k-*in/ch'aqe ta-j. %eng %spa no me mojo. E katch'aqe la'? %mor k-at/ch'aq-e la'? %eng %spa te vas a mojar. R jo jewa di. jo kela le Padre sigfrido. %mor jo jewa di. jo kela le Padre sigfrido. %eng %spa vamos aqui vamos alla padre sigfrido. R le riri al talin. k'o al talin. %mor le riri al talin. k'o al talin. %eng %spa esta Catarina, esta Catarina. R xok loq. %mor xok loq. %eng %spa entro. R in kanto teix. %mor in kanto teix. %eng %spa su Cauto de ud. R di, chawilampe che le. di le. %mor di, chawilampe che le. di le. %eng %spa muchacho mira ese. R ... %mor ... %eng C k'o jun kak sut. %mor k'o jun kak sut. %eng %spa hay un perraje pojo. E a seq chi le sut? %mor a seq chi le su't? %eng %spa es solo el perraje. R le xech'aw ja k'ute. %mor le xech'aw ja k'ute. %eng %spa ese lavalo pues. Ch ... = ... %mor ... %eng %spa E saq taj? %mor saq taj? %eng %spa no es limpio. Ch kam eq. = kam eq. %mor *k-0-*in/k'am q'eq' e. %eng %spa traigo el jabon. E ah. %mor ah. %eng %spa ah. Ch kam eq carro. = kam eq carro. %mor *k-0-*in/k'am q'eq *pa karo. %eng %spa me voy en carro. E e yeka. %mor e yeka. %eng %spa Ch tem. = tem. %mor tem. %eng %spa Ch eq non cha nan. = eq non cha nan. %mor *x-0/'e:-!ik jaron /cha nan. %eng %spa se fue el qua mama. Ch nan. = nan. %mor nan. %eng %spa mama. E ... %mor ... %eng %spa Ch no'. = no'. %mor no. %eng %spa no. R b'aya, b'aya. %mor b'aya, b'aya. %eng %spa vaya, vaya. R kajala pares kajalo. %mor kajala pares kajalo. %eng %spa cambiemoslo, pares, cambiemoslo. R tawen. %mor tawen. %eng %spa esta bien. R chiwak ta chik. are inaj qatate. %mor chiwak ta chik. are inaj qatate. %eng %spa quien sera es an penorcito. *R3-40 R al Taline. %mor al Taline. %eng %spa Catarina. R kawil na. %mor kawil na. %eng %spa lo voy a ver. R qatat Jesus k'o chila... %mor qatat Jesus k'o chila... %eng %spa Nuestro se¤or Jesus esta alli. R ay ay ay, naj ak'al, naj ak'al. %mor ay ay ay, naj ak'al, naj ak'al. %eng %spa un ni¤ito, ni¤ito. R ... %mor ... %eng %spa jawi linaj pot? R en donde esta la pequena foto. %mor en donde esta la pequena foto. %eng R wile. %mor wile. %eng %spa en donde esta. Ch ka. huh. = ka. huh. %mor ka. huh. %eng %spa Ch koj taj. = koj taj. %mor *ma *k-0-*a/koj ta-j. %eng %spa no esta. R ... %mor ... %eng %spa C jas kakoj? %mor jas kakoj? %eng %spa que usas. Ch i nujar. = i nujar. %mor i nujar. %eng %spa C jas uwach lele? %mor jas uwach lele? %eng %spa que es eso. Ch no, t'oy. = no, t'oy. %mor t'ol. %eng %spa una gicarva. C jun a t'oy? %mor jun a t'oy? %eng %spa una tu gicava. J tzimah cho'qoq dih (tzima= t'ol). %mor tzimah cho'qoq dih (tzima= t'ol). %eng %spa gicava. Ch chamah. = chamah. %mor tzimah. %eng %spa gicava. R ... %mor ... %eng %spa Emilio le. R Emilio. %mor Emilio. %eng R alaj ta jun cina. jalatajik. %mor alaj ta jun cina. jalatajik. %eng %spa que cine se paso. R ... %mor ... %eng R ay le k'as e la wa le. %mor ay le k'as e la wa le. %eng %spa oy que es eso. R ... %mor ... %eng R ay, ay tzaq lub'ik. %mor ay, ay tzaq lub'ik. %eng %spa se cayo. C xk'is le joron, axkisik? %mor xk'is le joron, axkisik? %eng %spa se termino el agua, se termino. R chila. %mor chila. %eng %spa alli. C a k'o joron? %mor a k'o joron? %eng %spa hay agua. R ... %mor ... %eng Ch taj. = taj. %mor /*k'o ta-j. %eng %spa no hay. *R3-41 C k'oo taj? %mor k'oo taj? %eng %spa no hay. Ch liki'. = liki'. %mor /*k'o:-l-ik i'. %eng %spa R < >. %mor %eng %spa E xe etz'anem. %mor xe /etz'an-em. %eng %spa juego. Ch che. = che. %mor anwol (palo). %eng %spa anwol (palo). C a je. %mor a je. %eng %spa a si. R enak. chirij chik k'o wi le. %mor enak. chirij chik k'o wi le. %eng %spa se fue, detras esta. C xaq etz'anem pa chak. %mor xaq etz'anem pa chak. %eng %spa polo juego en el trabajo. R ... %mor ... %eng R ... %mor ... %eng C mas joron, mas joron? %mor mas joron, mas joron? %eng %spa mas agua, mas agua. R ... %mor ... %eng R ... %mor ... %eng C le jun chik sut. %mor le jun chik sut. %eng %spa el otro perraje. R rosaria, juan cha. %mor rosaria, juan cha. %eng %spa Ros Juan dice. C k'o le q'ela sut. %mor k'o le q'ela sut. %eng %spa esta tu perraje alla. R carro tu pona le. %mor carro tu pona le. %eng %spa carro. C jasche, jasche katanik le sut. %mor jasche, jasche katanik le sut. %eng %spa por que, por que...el perraje. C al chay. jasche kab'an..jas kab'ano. %mor al chay. jasche kab'an..jas kab'ano. %eng %spa Ros, por que lo haces, por que lo haces. C jun a saqa sut. jun a saqa sut. ay. %mor jun a saqa sut. jun a saqa sut. ay. %eng %spa un tu perraje blanco, un perraje blanco, ay. C jas kab'ano? jawi k'o wi le joron. %mor jas kab'ano? jawi k'o wi le joron. %eng %spa que haces, en donde esta el agua. C al chay, al chay. jawi k'o wi le joron? %mor al chay, al chay. jawi k'o wi le joron? %eng %spa Ros, Ros, en donde esta el agua. Ch scheh? = scheh? %mor por que? %eng %spa por que? *xk'is le cinta R-3