J(JOS, nacimiento 16-3-2003; edad 2;7.14) W(Luis Investigador) R(mamá de JOS) B(papá de JOS) D(primo) C(CRU-prima, nacimiento 20-4-2003; edad 2;6.10) M(tío) K(prima) L(tía) X(otros) + MJ301005 mpg + transcripción y taducción de video + Transcripcion de Juana Isabel Lopez Morales. + Fecha de nacimiento: 16 de marzo de 2003 + lugar de grabación: Barrio el Limar San Ildefonso Ixtahuacán. + Fecha de grabación: 30 de Octubre de 2005 + CONTEXTO: La grabación se hizo mientras que el niño miraba el libro con su papá, su papá + le preguntaba el nombre de las figuras, al principio de la grabación el niño quería resito + su mamá le dió un totis, jugaron de un carrito con su papá en el carro metieron flores, + caña, zapato, peluches y libro, despues jugó con su mamá del mismo carro. + la mamá del niño le dijo que bailara y el niño bailó solito, después quería bailar con + D pero D no quizo, jugaron un rato pelota después jugaron otra vez del carro + metieron más obajetos al carro, metieron aretes a los ositos. + el niño dice "nn" en vez de si y "nn?" cuando no escucha bien. + el niño confundió el el pájaro con el gallo dijo, tey'-tz'eky'-gallo al ch'it/pajaro. + el niño confundió la tinaja con el vaso, dijo bajH/vaso al xhoq'/tinaja. + el niño confundió el gato con el perrito, dijo chik/chit-perrito al wixh/gato. + el niño confundió la naranaja con el tomate, dijo ko'y/xko'ya-tomate al lanch/naranja. W José. %mor José. %eng %spa José W q'any tzaja tzaluu wenn. %mor q'any tzaja tzaluu wenn. %eng %spa vos vení aquí bueno. W tzaja. %mor tzaja. %eng %spa venga. W kyja'tzana. %mor kyja'tzana. %eng %spa así. W qo kin jun rat tzalu kin weno? %mor qo kin jun rat tzalu kin weno? %eng %spa miremos un rato aquí bueno? W aber tqaltzin jun, jun qscha'il lu kin be. %mor aber tqaltzin jun, jun qscha'il lu kin be. %eng %spa haber qué es éste nuestro juguete. W aber tqal jun qscha'il lu ki. %mor aber tqal jun qscha'il lu ki. %eng %spa haber qué es éste nuestro juguete. W tzaj. %mor tzaj. %eng %spa venga. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? W mejor tzaja tzaluu. %mor mejor tzaja tzaluu. %eng %spa mejor ven aquí. W i tjaw npalo'na weno? %mor i tjaw npalo'na weno? %eng %spa te abrazo bueno? W mi'n? %mor mi'n? %eng %spa no? W mi'n? %mor mi'n? %eng %spa no? W mi'n an. %mor mi'n an. %eng %spa no, bueno. W aber lu jun qscha'il kin. %mor aber lu jun qscha'il kin. %eng %spa ahí esta un nuestro juguete. W aber tqaltzin jun qscha'il lu ki. %mor aber tqaltzin jun qscha'il lu ki. %eng %spa haber qué es éste nuestro juguete. W aber tqal jun qscha'il lu ki. %mor aber tqal jun qscha'il lu ki. %eng %spa haber qué es éste nuestro juguete. W alkye, alkye j'ajo? %mor alkye, alkye j'ajo? %eng %spa cuál es eso? W tqal ja? %mor tqal jal? %eng %spa qué es? B mi'n jax we'ya ti'aj jal. %mor mi'n jax we'ya ti'aj jal. %eng %spa no te pares sobre ese. B tz'ex tz'aqa. %mor tz'ex tz'aqa. %eng %spa no te vayas a caer. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B mi'n jax we'ya ti'aj jal. %mor mi'n jax we'ya ti'aj jal. %eng %spa no te pares sobre ese. B schann ti'j jal. %mor schann ti'j jal. %eng %spa juga de ese. R tqal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama ese? B tqal tb'i jal chi. %mor tqal tb'i jal chi. %eng %spa dice que cómo se llama ese. W tqal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama ese? J exh kala. = es carro. %mor es carro. %eng %spa es carro. W aan a carro? %mor aan a carro? %eng %spa an es carro? W a jal jo? %mor a jal jo? %eng %spa es ese? B a jal chi. %mor a jal chi. %eng %spa si, dice. B mi'n jax we'ya tib'aj jal. %mor mi'n jax we'ya tib'aj jal. %eng %spa no te pares sobre ese. B q'in ku'tz tqana. %mor q'in ku'tz tqana. %eng %spa baja tu pie. B ot tnaj ja tja tqana te ti Maurito jal. %mor ot tnaj ja tja tqana te ti Maurito jal. %eng %spa su puede descomponer bajo tu pie es de Maurito. B ot qok ti'lan ma. %mor ot qok ti'lan ma. %eng %spa él nos puede ragañar. J 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. J luxh tejH. = at tluz jal. %mor at tluz jal. %eng %spa ese tiene luz. W an nel luz ti'j ja. %mor an nel luz ti'j ja. %eng %spa an en ese sale la luz. J mal luxh tejH ki. = nel mal luz ti'j jal ki. %mor nel mal luz ti'j jal ki. %eng %spa mira ese tiene luz. W tzin? %mor tzin? %eng %spa sí? W an. %mor an. %eng %spa an. J mal alojH tejH ki. = at mal reloj ti'j jal. %mor at mal reloj ti'j jal. %eng %spa ese tiene reloj. W an at reloj ti'j ja? %mor an at reloj ti'j ja? %eng %spa an ese tiene reloj? W at? %mor at? %eng %spa sí. J nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. W at o nti'? %mor at o nti'? %eng %spa tieno o no? W at? %mor at? %eng %spa tiene? B nej i tza qi'n jun ti tjaq'a nej. %mor nej i tza qi'n jun ti tjaq'a nej. %eng %spa esperate traigamos otro para tenderlo en el suelo. J chin tu'xh wey' chalki. = i chin kub' tu'xh weky' tzaluu kin. %mor i chin kub' tu'xh weky' tzaluu kin. %eng %spa me voy a sentar aquí. B mimi'n ot tz'ok mal xhwo'j ti'ja. %mor mimi'n ot tz'ok mal xhwo'j ti'ja. %eng %spa no, no te podes manchar con tierra. B a tjax tutz'e' ch'ina ti' mal yanta lu ki. %mor a tjax tutz'e' ch'ina ti' mal yanta lu ki. %eng %spa sentate sobre esta llanta. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tjax tutz'e' ch'ina ti' mal yanta. %mor tjax tutz'e' ch'ina ti' mal yanta. %eng %spa sentate sobre la llanta. B qax ka'ana. %mor qax ka'ana. %eng %spa no te vayas a lastimar. B ch'in qki'il mal lu kin be. %mor ch'in qki'il mal lu kin be. %eng %spa éste es para que lo veamos. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B ch'in qki'il mal luu. %mor ch'in qki'il mal luu. %eng %spa éste es para que lo veamos. B a txi' qe' qu'n tzalu kin be. %mor a txi' qe' qu'n tzalu kin be. %eng %spa empecemos aquí. B i tajs junt ja qu'n asi be. %mor i tajs junt ja qu'n asi be. %eng %spa regresemos otro así be. B tqal mal luu? %mor tqal mal luu? %eng %spa qué es éste? J exh ti'lal. = es tib'lal. %mor es tib'lal. %eng %spa es figura. B ti'lal? %mor ti'lal? %eng %spa figura? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B per tqal ja? %mor per tqal ja? %eng %spa pero qué es? B xin ja? %mor xin ja? %eng %spa es araña. J chinajH. = xin. %mor xin. %eng %spa araña. B yajtzan mal luu? %mor yajtzan mal luu? %eng %spa y éste? J exh lo'xh. = es no'xh. %mor es no'xh. %eng %spa es gusano. B n? %mor n? %eng %spa n? J exh ni tal pet ki. = ni tal b'ech ki. %mor ni tal b'ech ki. %eng %spa mira esa florecita. B tal b'ech? %mor tal b'ech? %eng %spa florecita? J i tki', i tki'n jHun mal, mal tal ey'. = i tqil junt ni tal eky'. %mor i tqil junt ni tal eky'. %eng %spa miremos el otro pollito. B tal ey'? %mor tal ey'? %eng %spa pollito? J i mal kin! = uy mal kin! %mor uy mal kin! %eng %spa uy ese! B mal tal ey'. %mor mal tal ey'. %eng %spa ese pollito. B per baaay. %mor per baaay. %eng %spa pero baya! J ach jHun ni tal, tal, tal ki. = atx jun ni tal kin. %mor atx jun ti tal kin. %eng %spa hay otro de ese pequeñito. B tqal mal luu? %mor tqal mal luu? %eng %spa qué es éste? B tqal mal lu ki? %mor tqal mal lu ki? %eng %spa qué es éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal ti luu? %mor tqal ti luu? %eng %spa qué es éste? J exh ono. = ast'on. %mor ast'on. %eng %spa azadon. B n? %mor n? %eng %spa n? J exh ono chi'a. = azt'on nchiky'a. %mor azt'on nchiky'a. %eng %spa es azadon dije. B ast'on kyja'. %mor ast'on kyja'. %eng %spa azdón así. J mal tal chan ki. = mal tal tx'yan kin. %mor mal tal tx'yan kin. %eng %spa mira ese perrito. B yas ti luu? %mor yas ti luu? %eng %spa y éste? J mal tal wixh ki. = mal tal wixh ki. %mor mal tal wixh ki. %eng %spa mira ese gatito. B yas ti luu. %mor yas ti luu. %eng %spa y éste? B yasin lu ki. %mor yasin lu ki. %eng %spa y éste be. B k'um. %mor k'um. %eng %spa ayote. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B k'um. %mor k'um. %eng %spa ayote. J kum. = k'um. %mor k'um. %eng %spa ayote. B yasin jluu. %mor yasin jluu. %eng %spa y éste? J exh no'xh. = es no'xh. %mor es no'xh. %eng %spa es gusano. B jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? J exh no'xh. = es no'xh. %mor es no'xh. %eng %spa es gusano. B no'xh? %mor no'xh? %eng %spa gusano? J nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. B mi'n om. %mor mi'n om. %eng %spa no vos. + 2.14 J exh chan. = es txan. %mor es txan. %eng %spa es guisquil. B nyaa. %mor nyaa. %eng %spa no. B i'xh. %mor i'xh. %eng %spa elote. J i'xh? = i'xh? %mor i'xh? %eng %spa elote? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. B mi'n txi' tki'n. %mor mi'n txi' tki'n. %eng %spa no mires. B yasan jlu kin? %mor yasan jlu kin? %eng %spa y éste que esta aquí? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B yasan jluu? %mor yasan jluu? %eng %spa y éste? B tqal qa mal luu? %mor tqal qa mal luu? %eng %spa qué son éstos? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal ti lu Ki? %mor tqal ti lu Ki? %eng %spa qué es éste? J exh mal chan. = es mal tx'yan. %mor es mal tx'yan. %eng %spa es perro. B mal tx'yan? %mor mal tx'yan? %eng %spa ese perro. B yasin mal luu? %mor yason mal luu? %eng %spa y éste? J exh mal smey'. = es mal chmeky'. %mor es mal chmeky'. %eng %spa es jolote. B chmeky'? %mor chmeky'? %eng %spa jolote? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B yajsan jlu ki? %mor yajsan jlu ki? %eng %spa y éste que está aquí? J es mal smey'. = es mal chmeky'. %mor es mal chmeky'. %eng %spa es jolote. B tzey' te jal tb'i. %mor tzey' te jal tb'i. %eng %spa ese se llama gallo. J tzey'? = tzeky'? %mor tzeky'? %eng %spa gallo? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. B yajtzan ti luu? %mor yajtzan ti luu? %eng %spa y éste? J es tey'. = es tzeky'. %mor es tzeky'. %eng %spa es gallo. B ch'it. %mor ch'it. %eng %spa pájaro. J tit? = ch'it? %mor ch'it? %eng %spa pájaro? B nn. %mor nn. %eng %spa nn. B yajan jluu? %mor yajan jluu? %eng %spa y éste? J ni kut ti ki? = ni kuch kin. %mor ni kuch kin. %eng %spa mira ese cochito B ax ni kuch. %mor ax ni kuch. %eng %spa es el mismo cochito. B tzan ax atzin ni kuch kye'x wenn. %mor tzan ax atzin ni kuch kye'x wenn. %eng %spa parece que el mismo cochito bien bonito. B yas ti luu? %mor yas ti luu? %eng %spa y éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B yasin luu? %mor yasin luu? %eng %spa y éste? J 'ejH wixh. = es wixh. %mor es wixh. %eng %spa es gato. B wixh? %mor wixh? %eng %spa gato? B yasin ti luu? %mor yasin ti luu? %eng %spa y éste? J (exh watz'). = (exh watz'). %mor (exh watz'). %eng %spa (). B n? %mor n? %eng %spa n? J (exh watz'...). = (exh watz'...). %mor (exh watz'...). %eng %spa B wach'? %mor wach'? %eng %spa (wach')? R a tb'i ti xhiky. %mor a tb'i ti xhiky. %eng %spa es el nombre del conejo. B xhiky. %mor xhiky. %eng %spa conejo. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B xhiky. %mor xhiky. %eng %spa conejo. R ax tb'i te q'a ti tyoxh q'a. %mor ax tb'i te q'a ti tyoxh q'a. %eng %spa es el mismo nombre del juguete de él. J xhik? = xhiky? %mor xhiky? %eng %spa conejo? B nn. %mor nn. %eng %spa nn. B yas ti luu? %mor yas ti luu? %eng %spa y éste? J exh ey'. = es eky'. %mor es eky'. %eng %spa es pollo. B ey'. %mor ey'. %eng %spa pollo? B yatzan jluut. %mor yatzan jluut. %eng %spa y el otro. J 'exh tey'. = es eky'. %mor es eky'. %eng %spa es pollo. B tal ti lu kin be. %mor tal ti lu kin be. %eng %spa qué es éste? B tal b'ich. %mor tal b'ich. %eng %spa pollito. B yasan mal luu? %mor yasan mal luu? %eng %spa y éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B yasin mal luu? %mor yasin mal luu? %eng %spa y éste? J eexh ma kuch. = es mal kuch. %mor es mal kuch. %eng %spa es coche B ne'l. %mor ne'l. %eng %spa carnero. J nel? = ne'l? %mor ne'l? %eng %spa carnero? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. J titil jHunt jHa ku' ki? = titil juntl jal tkub' kin? %mor titil juntl jal tkub' kin? %eng %spa por que está ese otro? B (). %mor (). %eng %spa B hooola! %mor hooola! %eng %spa hooola! B chep kin ni mal ki. %mor chep kin ni mal ki. %eng %spa José mira ese. J a jHun wey' nchitaya tun mama. = q'intz jun weky' nresitoya q'i'n tu'n mamá. %mor q'intz jun weky' nresitoya q'i'n tu'n mamá. %eng %spa trae un mi resito que tiene mamá. J ach jHun wey' nchitaya. = q'antz jun weky' nresitoya. %mor q'antz jun weky' nresitoya. %eng %spa dame un mi resito. B ja che' nej. %mor ja che' nej. %eng %spa mas tarde. B kintz mal ki. %mor kintz mal ki. %eng %spa mira ese. R tzyum q'on a'jala taj ma kyja ki. %mor tzyum q'on a'jala taj ma kyja ki. %eng %spa agarralo pasalo del otro lado. B tqaltzin mal lu ki? %mor tqaltzin mal lu ki? %eng %spa y qué es éste? J exh ni tal bixh. = es ni tal b'ixh. %mor es ni tal b'ixh. %eng %spa es pollito. B n? %mor n? %eng %spa n? J exh ni tal bixh. = es ni tal b'ixh. %mor es ni tal b'ixh. %eng %spa es pollito. B tal b'ich? %mor tal b'ich? %eng %spa pollito? B ki ni tal b'ixh kiin. %mor ki ni tal b'ixh kiin. %eng %spa ahí esta el pollito. J lu jHun ch'i lu ki. = lu jun ch'in luu kin. %mor lu jun ch'in luu kin. %eng %spa aquí está un pequeñito. B kisin jun ch'in. %mor kisin jun ch'in. %eng %spa ya vistes un pequeñito. B mal ja lu kin. %mor mal ja lu kin. %eng %spa mira esta casa. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B jun mal ja ki. %mor jun mal ja ki. %eng %spa mira esa casa. B junt mal ja lu ki. %mor junt mal ja lu ki. %eng %spa aquí esta la otra casa. J mal ja. = mal ja. %mor mal ja. %eng %spa esa casa. B junt mal ja lu ki. %mor junt mal ja lu ki. %eng %spa aquí esta la otra casa. J jHunt mal jHa ki. = juntl mal ja kin. %mor juntl mal ja kin. %eng %spa ahí esta la otra casa. B yajtz ti luu. %mor yajtz ti luu. %eng %spa y éste? B tqal mal luu? %mor tqal mal luu? %eng %spa qué es éste? J jHa? = jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? B tqal ti lu ki? %mor tqal ti lu ki? %eng %spa qué es éste? J exh pich'. = es tqan tze'. %mor es tqan tze'. %eng %spa es arbol. J exh pit'. = es tze'. %mor es tze'. %eng %spa es árbol. B tze' chIkiya. %mor tze' chIkiya. %eng %spa árbol deci. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tze'. %mor tze'. %eng %spa árbol. J te'? = tze'? %mor tze'? %eng %spa árbol? B joo %mor joo %eng %spa sí. J bak te' jHunt jHa ki? = maj tze' junt jal kin? %mor maj tze' junt jal kin? %eng %spa ese otro es árbol? J ba te' jHunt jH. = b'aq tze' jun jal. %mor b'aq tze' jun jal. %eng %spa ese otro no es árbol. J ba te' jHa. = b'aq tze' jal. %mor b'aq tze' jal. %eng %spa caso es árbol. B tze'. %mor tze'. %eng %spa árbol. J ba te' jHunt jHa ki. = maj tze' junt jal kin? %mor maj tze' junt jal kin? %eng %spa ese otro es árbol? B ooh! %mor ooh! %eng %spa ooh! B tqaltzin mal tal lu ki? %mor tqaltzin mal tal lu ki? %eng %spa aqué es éste pequeñito? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal mal tal luu? %mor tqal mal tal luu? %eng %spa qué es éste? J mal tal. = mal tal. %mor mal tal. %eng %spa ese. J ooh! = ooh! %mor ooh! %eng %spa ooh! J ma' ka'an jHun ni tal ni tal kii. = ma' kab'an jun ni tal kin. %mor ma' kab'an jun ni tal kin. %eng %spa ese pequeñito ya se lastimo. B ey' ch'in ma' txi' ti'n mal, mal yoq'an ki. %mor ey' ch'in ma' txi' ti'n mal, mal yoq'an ki. %eng %spa es pollito el que se llevo el gavilán. J mal tal ey' mal tal yo' ki? = tal eky' ma' txi' ti'n mal yoq'an? %mor tal eky' ma' txi' ti'n mal yoq'an? %eng %spa es el pollito que ya se llevo el gavilán? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. B tza'n ten tu'n mal tqan jal? %mor tza'n ten tu'n mal tqan jal? %eng %spa cómo hace el pie de ese? J tkan jH ki. = kyja' kin. %mor kyja' kin. %eng %spa así. B yas tal b'ich? %mor yas tal b'ich? %eng %spa y el pollito? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B chi tok tu'n tal b'ich? %mor chi tok tu'n tal b'ich? %eng %spa qué dice el pollito? J b'ich ch'in ki. = b'ich ch'in ki. %mor b'ich ch'in ki. %eng %spa es pollito mira. B (). %mor (). %eng %spa J n? = n? %mor n? %eng %spa n? J ma baan ki. = mal bank kin. %mor mal bank kin. %eng %spa mira esa banca. B aal mal b'ank ki q'any. %mor aal mal b'ank ki q'any. %eng %spa hala esa banca vos. J jHunt mal bank. = junt mal bank. %mor junt mal bank. %eng %spa otra banquita. B yajtz mal luu? %mor yajtz mal luu? %eng %spa y éste? J a mal tal paxh ki. = mal tal b'as kin. %mor mal tal b'as kin. %eng %spa mira ese vasito. B n? %mor n? %eng %spa n? J mal bajH ki. = mal b'as kin. %mor mal b'as kin. %eng %spa mira ese baso. B xhoq' jal. %mor xhoq' jal. %eng %spa es tinaja. J cho'? = xhoq'? %mor xhoq'? %eng %spa tinaja? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. B yatzan mal tal luu? %mor yatzan mal tal luu? %eng %spa y éste pequeñito? B mal tal luu. %mor mal tal luu. %eng %spa éste pequeñito. J exh chin, exh chinko. = es sinch. %mor es sinch. %eng %spa es sincho. B sinch ja? %mor sinch ja? %eng %spa es sincho? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B nn. %mor nn. %eng %spa nn. J mal tla'jH ki. = mal taj kin. %mor mal taj kin. %eng %spa ese que esta ahí. B mal tal tze' mal luu. %mor mal tal tze' mal luu. %eng %spa éste es arbolito. B a' lu ki. %mor a' lu ki. %eng %spa éste es agua. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B kintz a' luu. %mor kintz a' luu. %eng %spa mira éste agua. J (). = (). %mor (). %eng %spa B yatzin mal lu ki? %mor yatzin mal lu ki? %eng %spa y éste? B tqal kyb'i naq luu? %mor tqal kyb'i naq luu? %eng %spa cómo se llaman éstas? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal tb'i ti lu ki kintz ki. %mor tqal tb'i ti lu ki kintz ki. %eng %spa cómo se llama éste mira. B tqal kyb'i naq lu ki? %mor tqal kyb'i naq lu ki? %eng %spa cómo se llaman éstas? J a mali mal, mal, ma te' ki. = a mal tze'. %mor a mal tze'. %eng %spa es el palo. B mi'n. %mor mi'n. %eng %spa no. B aj qa naq laqchqe'k ti'j b'ixh. %mor aj qa naq laqchqe'k ti'j b'ixh. %eng %spa las que estan escondidas de ella. J 'es nak xho'jH. = es xu'j. %mor es xu'j. %eng %spa es mujer. B naq xu'j? %mor naq xu'j? %eng %spa esa mujer. J n. = n. %mor n. %eng %spa n. J jHu nak tu'jH ki. = jun naq xu'j kin. %mor jun naq xu'j kin. %eng %spa ahí está una mujer. J jHun nak to'jH ki. = jun naq xu'j kin. %mor jun naq xu'j kin. %eng %spa ahí está una mujer. J jHun nak to'jH ki. = jun naq xu'j kin. %mor jun naq xu'j kin. %eng %spa ahí está una mujer. J jHun nak tu'jH ki. = jun naq xu'j kin. %mor jun naq xu'j kin. %eng %spa ahí está una mujer. B jat naq tal txin? %mor jat naq tal txin? %eng %spa en dónde esta la niña? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B naq tal txin. %mor naq tal txin. %eng %spa la niña. J nak tal tin? = naq tal txin? %mor naq tal txin? %eng %spa la niña? B nn. %mor nn. %eng %spa nn. J lu'. = lu'. %mor lu'. %eng %spa aquí está. B yasan mal lu ki? %mor yasan mal lu ki? %eng %spa y éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B yasan mal lu ki. %mor yasan mal lu ki. %eng %spa y éste? J exh ti'lal chu'. = es tib'lal ttxu' b'ixh. %mor es tib'lal ttxu' b'ixh. %eng %spa es la foto de su mamá. B yasan ti luu. %mor yasan ti luu. %eng %spa y éste? B tqal nb'akye b'ixh ki. %mor tqal nb'akye b'ixh ki. %eng %spa mira qué estan haciendo ella? J atin nak nul. = atzan naq xhnul. %mor atzan naq xhnul. %eng %spa es la mujer ladina. B naq xhnul? %mor naq xhnul? %eng %spa mujer ladina? J nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. B tqal nb'a te b'ixh? %mor tqal nb'a te b'ixh? %eng %spa qué esta haciendo ella? J o ka nee kii. = o qa ni ki. %mor o qa ni ki. %eng %spa oh esos pequeñitos. B q'i'n tal tu'n b'ixh. %mor q'i'n tal tu'n b'ixh. %eng %spa ella lleva al pequeñito. B yatzin mal lu ki? %mor yatzin mal lu ki? %eng %spa y éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqaltz nb'akye mal luu? %mor tqaltz nb'akye mal luu? %eng %spa y qué estan haciendo éstos? J tu' ixh, tu ixh bank tu ixh jHunt... = tuk'ix junt bank. %mor tuk'ix junt bank. %eng %spa también la otra banca. J jHey se. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B tqaltzin nb'ant kyu'm? %mor tqaltzin nb'ant kyu'm? %eng %spa qué estan haciendo ellos? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B jatzantum ite' ma? %mor jatzantum ite' ma? %eng %spa y en dónde estan (ello)? B jan te'm? %mor jan te'm? %eng %spa en dónde estan (ellos)? J lu ixh lu. = lu qa ma luu. %mor lu qa ma luu. %eng %spa aquí están. B tu b'e te'm? %mor tu b'e te'm? %eng %spa ellos estan en el camino. J lu ixh ma a'a bee. = kyja' ten tu'n mal tqa'b' ma kyja' be. %mor kyja' ten tu'n mal tqa'b' ma kyja' be. %eng %spa él tiene las manos así. B tza'n ten tu'n mal tq'a' ma? %mor tza'n ten tu'n mal tq'a' ma? %eng %spa cómo hace el pie de él? J we t'i wen xht'ixhi ki. = buenos días chi ma. %mor buenos días chi ma. %eng %spa el dijo buenos días. B wenst'iys chim kyja ki. %mor wenst'iys chim kyja ki. %eng %spa él dijo buenos días así. B per nya' teya ntzaj q'o'n wenst'iys. %mor per nya' teya ntzaj q'o'n wenst'iys. %eng %spa pero no a usted dice buenos días. J mal cha'm ki. = mal ttxajb'a ma ki. %mor mal ttxajb'a ma ki. %eng %spa mira su zapato. B mal ttxajb'a ma? %mor mal ttxajb'a ma? %eng %spa su zapato (de él). J nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. B kelitz jun tee txajb' ikyjo. %mor kelitz jun tee txajb' ikyjo. %eng %spa se va a comprar un tu zapato así. J kel ja. = ok. %mor ok. %eng %spa si. B ok? %mor ok? %eng %spa sí? B jte' keltz mal txajb'ya? %mor jte' keltz mal txajb'ya? %eng %spa en cuanto se va a comprar tu zapato? J chinka len. = cinco len. %mor cinco len. %eng %spa cinco centavos. B cinco len. %mor cinco len. %eng %spa cinco centavos? B yajtz mal luu. %mor yajtz mal luu. %eng %spa y éste? B hola! %mor hola! %eng %spa hola! B tqal mal lu ki? %mor tqal mal lu ki? %eng %spa qué es éste? J anch wey' npacho mama. = q'antz weky' patz'on mami. %mor q'antz weky' patz'on mami. %eng %spa dame mi caña mami. B tqal mal kin? %mor tqal mal kin? %eng %spa qué es ese? B tqal mal lu ki? %mor tqal mal lu ki? %eng %spa qué es éste? J 'exh mal tal wixh. = es mal tal wixh. %mor es mal tal wixh. %eng %spa es gatito. B aaan. %mor aaan. %eng %spa aaan. B es mal tal wixh. %mor es mal tal wixh. %eng %spa es gatito. J wey' npachom ton mam ki. = weky' patz'on tu'n mami ki. %mor weky' patz'on tu'n mami ki. %eng %spa mira mi caña que me dió mami. B xhwo'j te tq'a'a. %mor xhwo'j te tq'a'a. %eng %spa las manos los tienes sucios. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal tb'i mal luu chiy? %mor tqal tb'i mal luu chiy? %eng %spa cómo se llama éste decis vos? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal tb'i mal luu? %mor tqal tb'i mal luu? %eng %spa cómo se llama éste? J 'exh tal chik. = es tal chit. %mor es tal chit. %eng %spa es perrito. B tal wixh. %mor tal wixh. %eng %spa gatito. J tal wis? = tal wixh? %mor tal wixh? %eng %spa gatito? B uy. %mor uy. %eng %spa uy! B yajtz mal tku'x lu ki. %mor yajtz mal tku'x lu ki. %eng %spa y este que esta abajo. J i tkuxh nkinn. = i tku'x nki'na. %mor i tku'x nki'na. %eng %spa lo voy a mirar. B mi'n oma. %mor mi'n oma. %eng %spa no vos. B ne neja. %mor ne neja. %eng %spa esperate. B yajtzin mal tku'x luu? %mor yajtzin mal tku'x luu? %eng %spa y éste que esta aquí abajo (adentro). J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B yajtzin mal lu ki? %mor yajtzin mal lu ki? %eng %spa y ést que esta aquí? J exh el o. = es la letra o. %mor es la letra o. %eng %spa es la letra o. B nn? %mor nn? %eng %spa nn? J (exh...) = (exh...) %mor (exh...) %eng %spa (es...). B jey tqal tb'i mal lu ki? %mor jey tqal tb'i mal lu ki? %eng %spa apurate cómo se llama éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama ese? J (). = (). %mor (). %eng %spa B ey'. %mor ey'. %eng %spa pollo. J jHa? = jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? B yatzin mal lu? %mor yatzin mal lu? %eng %spa y éste? B tqal nb'akye ma? %mor tqal nb'akye ma? %eng %spa qué estan haciendo ello? J exh ka chant. = es sant. %mor es sant. %eng %spa es imagen (religiosa). B mi'n aj ti lu kin nchiy'. %mor mi'n aj ti lu kin nchiy'. %eng %spa no, éste estoy diciendo. B tqal ti luu? %mor tqal ti luu? %eng %spa qué es éste? J (exh puni). = (exh puni). %mor (exh puni). %eng %spa B nn? %mor nn? %eng %spa nn? J (). = (). %mor (). %eng %spa B ti xinaq. %mor ti xinaq. %eng %spa ese hombre. B ti am'. %mor ti am'. %eng %spa ese hombre (ladino). B mal tal xhlaq' kin. %mor mal tal xhlaq' kin. %eng %spa ahí esta ese niño. B ti tal xhlaq'. %mor ti tal xhlaq'. %eng %spa ese niño. J jHunt ti tal xhla' kin. = junt ti tal xhlaq' kin. %mor junt ti tal xhlaq' kin. %eng %spa ahí está ese niñito. B te naq tal txin lu ki. %mor te naq tal txin lu ki. %eng %spa es de ésta niña. J jHun nak tal tzin kin. = jun naq tal txin ki. %mor jun naq tal txin ki. %eng %spa ahí está una niña. B a jluu. %mor a jluu. %eng %spa es éste. B naq tal txin. %mor naq tal txin. %eng %spa esa niña. J jHun nak tal tzin ki. = junt naq tal txin kin. %mor junt naq tal txin kin. %eng %spa ahí está la otra niña. B lu jun ti tal q'a lu ki. %mor lu jun ti tal q'a lu ki. %eng %spa aquí esta un niño. J nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? B lu jun ti tal q'a lu ki. %mor lu jun ti tal q'a lu ki. %eng %spa aquí esta un niño. J lu jHunt ti 'a. = lu junt ti tal q'a. %mor lu junt ti tal q'a. %eng %spa aquí está el otro niño. B naq tal txin noq ch'in q'inchil ixh. %mor naq tal txin noq ch'in q'inchil ixh. %eng %spa esa niña apenas se mira. J jHun nak tal chin ki. = junt naq tal txin ki. %mor junt naq tal txin ki. %eng %spa ahí está la otra niña. J jHun nak ki. = junt naq ki. %mor junt naq ki. %eng %spa esa otra. B mal tja skwel ki. %mor mal tja skwel ki. %eng %spa mira esa escuela. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tja skwel mal luu ki. %mor tja skwel mal luu ki. %eng %spa ésta es escuela? J ma jHa xhkwel ki? = mal tja skwel ki? %mor mal tja skwel ki? %eng %spa mira esa escuela? B nn. %mor nn. %eng %spa nn. B tja skwel jal? %mor tja skwel jal? %eng %spa es escuela? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tja skwel jal? %mor tja skwel jal? %eng %spa es escuela? J tjHa xhkwel jHa. = tja skwel jal. %mor tja skwel jal. %eng %spa es escuela. B i tajs junt qu'n. %mor i tajs junt qu'n. %eng %spas saquemos otro. + 8.47 J e ma kina! = uy mal kin! %mor uy mal kin! %eng %spa uy ese! J mal ta' tapat ki. = mal sapat ki. %mor mal sapat ki. %eng %spa mira ese zapato. B an mal txajb'a kyzapat ma. %mor an mal txajb'a kyzapat ma. %eng %spa en sus zapatos (de ellos). B yajtz mal luu. %mor yajtz mal luu. %eng %spa y éste? J i tel wey' ta'n tapati. = i tetz weky' nzapatoya. %mor i tetz weky' nzapatoya. %eng %spa compremos mi zapato. B n? %mor n? %eng %spa n? J i tel wey' ta'n tapat. = i tetz weky' nzapatoya. %mor i tetz weky' nzapatoya. %eng %spa compremos mi zapato. J i ni wixh ki. = i ni wixh ki. %mor i ni wixh ki. %eng %spa ese gatito. J ni wixh ki. = ni wixh ki. %mor ni wixh ki. %eng %spa ese gatito. B tqal tb'i mal luu? %mor tqal tb'i mal luu? %eng %spa cómo se llama éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? D pelot. %mor pelot. %eng %spa pelota. J pelot. = pelot. %mor pelot. %eng %spa pelota. B yatzan jluu? %mor yatzan jluu? %eng %spa y éste? B jluu. %mor jluu. %eng %spa éste. J es ti'xh. = es i'xh. %mor es i'xh. %eng %spa es elote. B n? %mor n? %eng %spa n? J es ti'xh. = es i'xh. %mor es i'xh. %eng %spa es elote. B mansan jluu. %mor mansan jluu. %eng %spa éste es manzana. J maxh? = mansan? %mor mansan? %eng %spa manzana? B yajtzan jluu? %mor yajtzan jluu? %eng %spa y éste? J exh manxh. = es mansan. %mor es mansan. %eng %spa es manzana. B xko'ya. %mor xko'ya. %eng %spa tomate. J ko'y? = xko'ya? %mor xko'ya? %eng %spa tomate? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. J exh ko'y ki. = xko'ya jkin? %mor xko'ya jkin? %eng %spa ese es tomate? B mal tal kant'ela q'any ki. %mor mal tal kant'ela q'any ki. %eng %spa vos mira esa candelita. J iyunk jHa. = uy jal. %mor uy jal. %eng %spa uy ese. B ma' tila? %mor ma' tila? %eng %spa ya lo mirastes? J mal ba' tze' ki. = mal tze' kin. %mor mal tze' kin. %eng %spa mira ese árbol. J mal mey kin pap. = mal romey kin papi. %mor mal romey kin papi. %eng %spa mira ese remedio papi. B ala mal romey kin q'any. %mor ala mal romey kin q'any. %eng %spa ala vos mira ese remedio. B kb'ajel tu'n? %mor kb'ajel tu'n? %eng %spa lo vas a tomar? J ok. = ok. %mor ok. %eng %spa si. B kb'el tmij. %mor kb'el tmij. %eng %spa se va a partir. B i tzaj jun qyoxh kin. %mor i tzaj jun qyoxh kin. %eng %spa traigamos ese para nuestro juguete. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B te ti Maurito. %mor te ti Maurito. %eng %spa es de Maurito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B te ti Maurito. %mor te ti Maurito. %eng %spa es de Maurito. J te ti Maylit? = te ti Maurito? %mor te ti Maurito? %eng %spa es de Maurito? B lu ja lu kin be. %mor lu ja lu kin be. %eng %spa aquí esta. B ti Maurito. %mor ti Maurito. %eng %spa ese Maurito. B mi'n tz'okx tq'o'n ja tu ttzi'ya. %mor mi'n tz'okx tq'o'n ja tu ttzi'ya. %eng %spa no lo metas en tu boca. B at xhwo'j ti'j ja ki. %mor at xhwo'j ti'j ja ki. %eng %spa esta sucio mira. B mal tx'otx' ti'j jal ki. %mor mal tx'otx' ti'j jal ki. %eng %spa tiene tierra mira. B mal tx'otx' tok ti'j mi'n tz'okx tq'o'n ja tu ttzi'y. %mor mal tx'otx' tok ti'j mi'n tz'okx tq'o'n ja tu ttzi'y. %eng %spa tiene tierra no lo metas en tu boca. J o mal, mal tal chi'xh ki. = mal tal ch'i'x kin. %mor mal tal ch'i'x kin. %eng %spa mira esa espina. J jHeey. = jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. J mal tat jHal tkal mal nbant to'm? = tqal nb'ant tu'n mal tat xjal? %mor tqal nb'ant tu'n mal tat xjal? %eng %spa qué es lo que está haciendo el señor? B ala q'any tqal mal lu ki. %mor ala q'any tqal mal lu ki. %eng %spa hala vos qué es éste? J a mal chanki a'. = a mal txan. %mor a mal txan. %eng %spa es el guisquil. B hola ax txantzin ta ja %mor hola ax txantzin ta ja %eng %spa hola sí es guisquil. J mal chi'xh ki. = mal ch'i'x kin. %mor mal ch'i'x kin. %eng %spa mira la espina. B yajtzan mal luu? %mor yajtzan mal luu? %eng %spa y éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B mal luu. %mor mal luu. %eng %spa éste. J exh la'ajH. = es lo'j. %mor es lo'j. %eng %spa es banano. B lo'j? %mor lo'j? %eng %spa banano. J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B yajtzin mal luut? %mor yajtzin mal luut? %eng %spa y éste otro. J exh ko'y. = es xko'ya. %mor es xko'ya. %eng %spa es tomate. B nya'. %mor nya'. %eng %spa no es. B lanch jal. %mor lanch jal. %eng %spa es naranja. J lanch? = lanch? %mor lanch? %eng %spa naranja? B nn. %mor nn. %eng %spa nn. J exh ko'y jHki. = es xko'ya ti kin. %mor es xko'ya ti kin. %eng %spa ese es tomate. B ich. %mor ich. %eng %spa chile. J ich? = ich? %mor ich? %eng %spa chile? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. B yajtzan mal lu ki? %mor yajtzan mal lu ki? %eng %spa y éste? J i lu ni ki. = i lu ni ki. %mor i lu ni ki. %eng %spa ahí está ese pequeñito. B tqal tb'i ch'in? %mor tqal tb'i ch'in? %eng %spa cómo se llama el pequeñito? J exh mi'. = es ni mitz'. %mor es ni mitz'. %eng %spa es el pequeñito. B ni mitz'? %mor ni mitz'? %eng %spa el pequeñito? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B nya'. %mor nya'. %eng %spa no es. B ni tal ch'it ch'in. %mor ni tal ch'it ch'in. %eng %spa es pajarito. J ni tal chit ch'i? = ni tal ch'it ch'in? %mor ni tal ch'it ch'in? %eng %spa es pajarito? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. J ni tal chit mam. = ni tal ch'it mami. %mor ni tal ch'it mami. %eng %spa el pajarito mami. R tal ch'it? %mor tal ch'it? %eng %spa pajarito? J exh ni chit ni ki. = tal ch'it ni kin. %mor tal ch'it ni kin. %eng %spa ese es pajarito. B ni tal ch'it. %mor ni tal ch'it. %eng %spa pajarito. B nya' tal chit. %mor nya' tal chit. %eng %spa no es pajarito. B tal ch'it. %mor tal ch'it. %eng %spa pajarito. J chit. = ch'it. %mor ch'it. %eng %spa pájaro. W tal chink'utz' jal. %mor tal chink'utz' jal. %eng %spa ese es colibrincito. W tal chink'utz' jal. %mor tal chink'utz' jal. %eng %spa ese es colibrincito. B tal chink'utz' chI. %mor tal chink'utz' chI. %eng %spa colibrincito dice. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tal chink'utz' chI. %mor tal chink'utz' chI. %eng %spa colibrincito dice. J tal chinkuch'? = tal chinkutz'? %mor tal chinkutz'? %eng %spa colibrincito? B nn. %mor nn. %eng %spa nn. B yatzin mal lu kin? %mor yatzin mal lu kin? %eng %spa y éste? B ax tenn. %mor ax tenn. %eng %spa ahí quedate. J jHatin bank tu'n mam? = jat ti bank tu'na mami? %mor jat ti bank tu'na mami? %eng %spa en dónde tienes la banca mami? R n? %mor n? %eng %spa n? J jHatin wank tu'n? = jat ti bank tu'na? %mor jat ti bank tu'na? %eng %spa en dónde tienes la banca? R jat ti bank tu'n? %mor jat ti bank tu'n? %eng %spa en dónde tienes la banca? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. R b'aq at bank. %mor b'aq at bank. %eng %spa caso hay banca. B yajtz ti lu ki. %mor yajtz ti lu ki. %eng %spa y éste be. J a jHki mam. = aj jkin mami. %mor aj jkin mami. %eng %spa ese mami. B yas mal lu ki. %mor yas mal lu ki. %eng %spa y éste? B man. %mor man. %eng %spa papito. J kal? = tqal? %mor tqal? %eng %spa qué? J exh mal xhwela. = es mal skwel. %mor es mal skwel. %eng %spa es estudiante. B mal skwel. %mor mal skwel. %eng %spa ese estudiante. B tqal nb'a te ti xinaq lu ki? %mor tqal nb'a te ti xinaq lu ki? %eng %spa qué esta haciendo éste hombre? B jatum ma txi'm? %mor jatum ma txi'm? %eng %spa en dónde se va a ir (él)? J ti' tu'ixh atal. = ma txi' ma aq'nal. %mor ma txi' ma aq'nal. %eng %spa se va a ir a trabajar. B aq'nal ma? %mor aq'nal ma? %eng %spa él a trabajar? J nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. B tqaltz ti q'i'n tu'm? %mor tqaltz ti q'i'n tu'm? %eng %spa qué es lo que él lleva? J exh chee. = es tze'. %mor es tze'. %eng %spa es palo. B yajtzan juntl? %mor yajtzan juntl? %eng %spa y el otro? B tqal junt q'i'n tu'm? %mor tqal junt q'i'n tu'm? %eng %spa qué otro lleva él? J (). = (). %mor (). %eng %spa B tqal junt q'i'n tu'n ti xinaq. %mor tqal junt q'i'n tu'n ti xinaq. %eng %spa qué otro lleva el hombre? J exh ti la'ajH. = es ti lo'j. %mor es ti lo'j. %eng %spa es banano. B nn? %mor nn? %eng %spa nn? J 'em mal pami. = q'i'n mal tpa ma. %mor q'i'n mal tpa ma. %eng %spa él lleva su morral. J mal tpam ki. = mal tpa ma kin. %mor mal tpa ma kin. %eng %spa ahí está el morral de él. B q'i'n junt mal tpam. %mor q'i'n junt mal tpam. %eng %spa él lleva su otro morral. J mal tpamm. = mal tpa ma. %mor mal tpa ma. %eng %spa su morral (de él). B tqal junt q'i'n tu'm? %mor tqal junt q'i'n tu'm? %eng %spa qué otro lleva él? J ma chi'm lol o'jH. = ma txi' lol te u'j. %mor ma txi' lol te u'j. %eng %spa va a ir a ver el libro. J tu'ixh mal tal xhla'. = tuk'ix mal tal xhlaq'. %mor tuk'ix mal tal xhlaq'. %eng %spa también el niño. B tu'ix mal tal xhlaq'? %mor tu'ix mal tal xhlaq'? %eng %spa también el niño? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. J tu'ixh mal o'jH. = tuk'ix mal u'j. %mor tuk'ix mal u'j. %eng %spa también el libro. J mal tal xhla'. = mal tal xhlaq'. %mor mal tal xhlaq'. %eng %spa ese niño. B uy q'any. %mor uy q'any. %eng %spa uy vos. B ma txi'm, ma txi'm lol mal tal xhlaq'. %mor ma txi'm, ma txi'm lol mal tal xhlaq'. %eng %spa él se va a ir a ver el niño. J jHat o'jH 'em tom? = jat u'j q'i'n tu'n ma? %mor jat u'j q'i'n tu'n ma? %eng %spa en dónde está el libro que el lleva? B yajtzin mal luu. %mor yajtzin mal luu. %eng %spa y éste? J exh mal chinch. = es mal sinch. %mor es mal sinch. %eng %spa es el chincho. B bay ax lutzan mal tal xhlaq' lu kin. %mor bay ax lutzan mal tal xhlaq' lu kin. %eng %spa baya aquí esta el niño. B ma til mal tal xhlaq'. %mor ma til mal tal xhlaq'. %eng %spa el niño miro. J ma chi' xhkwel om. = ma txi' ma skwel om. %mor ma txi' ma skwel om. %eng %spa vos ese se va a ir en la escuela. B ma' til tal xhlaq'? %mor ma' til tal xhlaq'? %eng %spa ya mirastes el niño? B maa? %mor maa? %eng %spa ya? B tqal nb'ant kyu'n mal tal xhlaq' man? %mor tqal nb'ant kyu'n mal tal xhlaq' man? %eng %spa papito qué estan haciendo los niños? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal nb'ant kyu'n mal tal xhlaq'? %mor tqal nb'ant kyu'n mal tal xhlaq'? %eng %spa qué estan haciendo los niños? J tu'ixh mal tal cham tom. = tuk'ix mal ttx'ya'n ma. %mor tuk'ix mal ttx'ya'n ma. %eng %spa también su perro. B n? %mor n? %eng %spa n? J tu'ixh mal tal cham. = tuk'ix mal ttx'ya'n ma. %mor tuk'ix mal ttx'ya'n ma. %eng %spa también su perro. J tu' jHunt ti tal cham tku' ki. = tuk'ix junt ti tal ttx'ya'n ma tkub' ki. %mor tuk'ix junt ti tal ttx'ya'n ma tkub' ki. %eng %spa también su otro perrito. B tu'ix? %mor tu'ix? %eng %spa también. J nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. B nn. %mor nn. %eng %spa nn. J tu' mal kojHet tom ki. = tuk'ix mal kojet tu'n ma kin. %mor tuk'ix mal kojet tu'n ma kin. %eng %spa también el cohete mira. B yajtz ti ki. %mor yajtz ti ki. %eng %spa y ese. B tqal nb'at kyu'm? %mor tqal nb'at kyu'm? %eng %spa qué estan haciendo elllos? J mal kojHet tom ki. = mal kojet tu'n ma kin. %mor mal kojet tu'n ma kin. %eng %spa mira él lleva el cohete. B jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? J mal kojHet tom ki. = mal kojet tu'n ma kin. %mor mal kojet tu'n ma kin. %eng %spa mira él lleva el cohete. B mi'n. %mor mi'n. %eng %spa no. B tz'isb'il. %mor tz'isb'il. %eng %spa escoba. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tz'isb'il jal. %mor tz'isb'il jal. %eng %spa es escoba. J chixh'il? = tz'isb'il? %mor tz'isb'il? %eng %spa escoba? J mal ti'xh jHunt jHa ki. = ti'x juntl jal kin. %mor ti'x juntl jal kin. %eng %spa del otro lado está el otro. B n? %mor n? %eng %spa n? J mal tixh jHunt jHa ki. = ti'x juntl jal kin. %mor ti'x juntl jal kin. %eng %spa del otro lado está el otro. J mal pa tze' ki. = mal tq'ab' tze' ki. %mor mal tq'ab' tze' ki. %eng %spa mira la rama del árbol. B tqan tze'. %mor tqan tze'. %eng %spa B nya' patze'. %mor nya' patze'. %eng %spa no es árbol. B tq'a' tze' ja. %mor tq'a' tze' ja. %eng %spa es rama del árbol. J 'a' tze? = tq'ab' tze'? %mor tq'ab' tze'? %eng %spa rama de árbol? B tq'ab' tze'. %mor tq'ab' tze'. %eng %spa rama del árbol. J 'a' tze'. = tq'ab' tze'. %mor tq'ab' tze'. %eng %spa rama de árbol. B hola! %mor hola! %eng %spa hola! B ne'pchaj ju'n mal luu q'any. %mor ne'pchaj ju'n mal luu q'any. %eng %spa estos son grandes vos. J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B tqal mal ki? %mor tqal mal ki? %eng %spa qué es ese? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal mal lu ki? %mor tqal mal lu ki? %eng %spa qué es éste. J exh mal, mal... = es mal. %mor es mal. %eng %spa es el... J mal a' kiii. = mal a' kiii. %mor mal a' kiii. %eng %spa mira el agua. B uy q'any! %mor uy q'any! %eng %spa uy vos! + 13.08 B yatzan junt? %mor yatzan junt? %eng %spa y el otro? B tqal mal luu? %mor tqal mal luu? %eng %spa qué es éste? J kal? = tqal? %mor tqal? %eng %spa qué? B tqal mal lu ki? %mor tqal mal lu ki? %eng %spa qué es éste? J exh palot. = es pelota. %mor es pelota. %eng %spa es pelota. B mal pelot? %mor mal pelot? %eng %spa esa pelota. J mal palot jHunt jHa ki. = junt mal pelota ki. %mor junt mal pelota ki. %eng %spa mira la otra pelota. B chitok tu'n ja? %mor chitok tu'n ja? %eng %spa cómo dice ese? J kin ti kal ki. = kin ti kal ki. %mor kin ti kal ki. %eng %spa mira ese pequeñito. B uy q'any. %mor uy q'any. %eng %spa uy vos. B kinx ki. %mor kinx ki. %eng %spa mira be. J mal tal xhi kal... = ti tal xhlaq'. %mor ti tal xhlaq'. %eng %spa ese niño. B mal tal xhlaq'. %mor mal tal xhlaq'. %eng %spa ese niñito. J te', te' pal wexh te' pal ki. = nti' txb'alan ma tok. %mor nti' txb'alan ma tok. %eng %spa no tiene puesto la ropa. B naa txb'alan tu' twex ma. %mor naa txb'alan tu' twex ma. %eng %spa no tiene ropa, ni panatalón. J tu' wexh. = tuk' twex ma. %mor tuk' twex ma. %eng %spa también su pantalon. B tqaltzin mal luu mijo. %mor tqaltzin mal luu mijo. %eng %spa qué es éste mijo? B tqal mal lu ki? %mor tqal mal lu ki? %eng %spa qué es éste? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B mal lu ki. %mor mal lu ki. %eng %spa éste. J 'e mal tal xhmeky'a. = es mal tal chmeky'. %mor es mal tal chmeky'. %eng %spa es jolotito. B tal chmeky'? %mor tal chmeky'? %eng %spa jolotito. B yajtzin mal luu? %mor yajtzin mal luu? %eng %spa y éste? J 'ejH wixh. = es wixh. %mor es wixh. %eng %spa es gato. B n? %mor n? %eng %spa n? J 'ejH wixh. = es wixh. %mor es wixh. %eng %spa es gato. B tal b'ich. %mor tal b'ich. %eng %spa pollito. J tal pich. = tal b'ich. %mor tal b'ich. %eng %spa pollito. B jeey mijHo. %mor jeey mijHo. %eng %spa ya vistes mijo. J jHeeys. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B uy q'any lu mast mal lu ki. %mor uy q'any lu mast mal lu ki. %eng %spa uy vos aquí esta mas (de éste). J jHa? = jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? B chu q'on ku' ja twi' tqana. %mor chu q'on ku' ja twi' tqana. %eng %spa apurate ponelo sobre tu pie. B tzyum. %mor tzyum. %eng %spa agarralo. B tqal mal ki? %mor tqal mal ki? %eng %spa qué es éste? B tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama? J exh, exh mal baxhlet. = es mal barrilet. %mor es mal barrilet. %eng %spa es barrilete. B mal barrilet? %mor mal barrilet? %eng %spa ese barrilete. B tqal mast jal? %mor tqal mast jal? %eng %spa qué más? J al 'e ni pich kiii? = al 'e ni b'ich ki? %mor al 'e ni b'ich ki? %eng %spa de quién es ese pollito? B ni b'ich? %mor ni b'ich? %eng %spa pollito. B tqal mastl? %mor tqal mastl? %eng %spa qué más? B tqal junt tku'x tuj ja? %mor tqal junt tku'x tuj ja? %eng %spa qué otro tiene adentro? J mal ki. = mal ki. %mor mal ki. %eng %spa ese. B tqal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama? J ni kin. = ni kin. %mor ni kin. %eng %spa ese pequeñito. J ni kin. = ni kin. %mor ni kin. %eng %spa ese pequeñito. J mal kojHet kin. = mal kojet kin. %mor mal kojet kin. %eng %spa mira ese cohete. J mal, mal la'ajH kin. = mal lo'j kin. %mor mal lo'j kin. %eng %spa mira ese banano. J mal kin. = mal kin. %mor mal kin. %eng %spa ese. J mal kin. = mal kin. %mor mal kin. %eng %spa ese. J mal kin. = mal kin. %mor mal kin. %eng %spa ese. B tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama ese? J mal kin. = mal kin. %mor mal kin. %eng %spa ese. B man. %mor man. %eng %spa papito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama ese? B tqal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama ese? J exh, exh chixh. = es tz'is. %mor es tz'is. %eng %spa es basura. B jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? J chixh. = tz'is. %mor tz'is. %eng %spa basura. B tz'is? %mor tz'is? %eng %spa basura? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B mi'n. %mor mi'n. %eng %spa no. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B nya' tz'is jal. %mor nya' tz'is jal. %eng %spa no es basura. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B nya' tz'is jal. %mor nya' tz'is jal. %eng %spa no es basura. B tqal, tqal tb'i jal? %mor tqal, tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama ese? J es loojH. = es lo'j. %mor es lo'j. %eng %spa es banano. B es lo'j. %mor es lo'j. %eng %spa es banano. B jat lo'j? %mor jat lo'j? %eng %spa dónde esta el banano? B q'in ajschaj junt ja. %mor q'in ajschaj junt ja. %eng %spa regresa el otro. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B q'in ajschaj junt ja. %mor q'in ajschaj junt ja. %eng %spa regresa el otro. J jHeey mal ki! = jeey mal kin! %mor jeey mal kin! %eng %spa ya vistes! B tqal mal ki? %mor tqal mal ki? %eng %spa qué es ese? J nya' jHunt ti tal, ti tal pich ki. = nya' junt ti tal b'ich. %mor nya' junt ti tal b'ich. %eng %spa no es ese otro pollito. B yajtz mal luu. %mor yajtz mal luu. %eng %spa y éste? J nya' jHunt ti tal pit ki pap. = nya' junt ti tal b'ich ki papi. %mor nya' junt ti tal b'ich ki papi. %eng %spa no es ese otro pollito papi. B mal tal tyoxha luu q'any. %mor mal tal tyoxha luu q'any. %eng %spa aquí esta tu juguete vos. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B mal tal tyoxha luu. %mor mal tal tyoxha luu. %eng %spa aquí esta tu juguete. J tey yoxh? = teya tyoxha? %mor teya tyoxha? %eng %spa es tu juguete? J lay pant. = nlay b'ant. %mor nlay b'ant. %eng %spa no se puede hacer. B kintz ki. %mor kintz ki. %eng %spa mira be. B ma' ku'x ja kintz ki. %mor ma' ku'x ja kintz ki. %eng %spa ya se metió mira be. J jHat? = jat? %mor jat? %eng %spa dónde está? J jHat ti oxh? = jat i oso? %mor jat i oso? %eng %spa en dónde está el oso? B n? %mor n? %eng %spa n? J ni chik ki. = jat ch'in ki? %mor jat ch'in ki? %eng %spa en dónde está? J baay. = baya! %mor baya! %eng %spa baya! B baya! %mor baya! %eng %spa baya! B an lu ni q-oso luu q'any ch'in ki. %mor an lu ni q-oso luu q'any ch'in ki. %eng %spa an vos aquí esta nuestro osito. B kin ch'in ki. %mor kin ch'in ki. %eng %spa ahí esta el pequeñito. B kin ch'in ki. %mor kin ch'in ki. %eng %spa ahí esta el pequeñito. B kye'x ni twitz ch'in. %mor kye'x ni twitz ch'in. %eng %spa la cara es bien bonito. J lu ch'in. = kintz ch'in. %mor kintz ch'in. %eng %spa mira el pequeñito. J ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. J 'exh es ku'xh tujH. = tqal tku'x tuj jal? %mor tqal tku'x tuj jal? %eng %spa qué tiene adentro? J a ti, ti, ti. = a ti, ti, ti. %mor a ti, ti, ti. %eng %spa es el... J a mal nlon ki. = a mal nlon ki. %mor a mal nlon ki. %eng %spa ese está comiendo fruta. B tqal tku'x tuj ja man? %mor tqal tku'x tuj ja man? %eng %spa qué tiene adentro papito? B tqal mal tku'x tuj ja b'intzchaja. %mor tqal mal tku'x tuj ja b'intzchaja. %eng %spa qué tiene adentro escucha. J mal chom ki pap. = tx'om mal kin papi. %mor tx'om mal kin papi. %eng %spa ese es amargo papi. B tx'om? %mor tx'om? %eng %spa amargo. J nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. B b'intz ki. %mor b'intz ki. %eng %spa oí. B jeey chi chu, chuxa. %mor jeey chi chu, chuxa. %eng %spa ya vistes apurate. J mal chom ki. = tx'om mal ki. %mor tx'om mal ki. %eng %spa ese esta amargo. B b'in okx jal. %mor b'in okx jal. %eng %spa escuchalo. B i tokx jun ni tu txhkyin ch'in qu'n. %mor i tokx jun ni tu t-xhkyin ch'in qu'n. %eng %spa metamos un arete a ese pequeñito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B i tokx jun ni tu t-xhkyin. %mor i tokx jun ni tu t-xhkyin. %eng %spa que se meta un arete al pequeñito. J jHatum? = jatum? %mor jatum? %eng %spa en dónde? B i tokx jun ni tu t-xhkyin ch'in jat jal. %mor i tokx jun ni tu t-xhkyin ch'in jat jal. %eng %spa damelo que se meta un arete al pequeñito. B nej. %mor nej. %eng %spa esperate. B kintzchaj ja'l. %mor kintzchaj ja'l. %eng %spa ahora mira. B kintzchaj kin be. %mor kintzchaj kin be. %eng %spa mira be. + 16.40 B ma' tz'okx junt tu t-xhkyin ch'in wu'n. %mor ma' tz'okx junt tu t-xhkyin ch'in wu'n. %eng %spa ya metí otro arete al pequeñito. B kintzchaj kin be. %mor kintzchaj kin be. %eng %spa mira be. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B kintz jun tu t-xhkyin ch'in ki. %mor kintz jun tu t-xhkyin ch'in ki. %eng %spa mira un arete del pequeñito. B jeey chi kintz ki. %mor jeey chi kintz ki. %eng %spa ya vistes, mira. B kin ch'in lu ki. %mor kin ch'in lu ki. %eng %spa aquí esta el pequeñito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B kin ch'in lu ki. %mor kin ch'in lu ki. %eng %spa aquí esta el pequeñito. B be. %mor be. %eng %spa be. B ni tu t-xhkyin ch'in ki be. %mor ni tu t-xhkyin ch'in ki be. %eng %spa ahí esta el arete del pequeñito. J uy jHa pap. = uy jal papi. %mor uy jal papi. %eng %spa uy ese papi. J uy jHa bajH ne' ch'i lu ki. = uy b'aq ne' ch'in lu ki. %mor uy b'aq ne' ch'in lu ki. %eng %spa uy este pequeñito es grande. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. J pa'n ti lu ka. = b'a'n ti luu kin. %mor b'a'n ti luu kin. %eng %spa éste está bien. B b'a'n ch'in? %mor b'a'n ch'in? %eng %spa esta bien el pequeñito? J at mal xhito? = jat mal resito? %mor jat mal resito? %eng %spa en dónde está el resito? J mal chile te'jH jHa. = at mal chile ti'j jal. %mor at mal chile tij jal. %eng %spa ese tiene chile. B n? %mor n? %eng %spa n? J papi at mal tile tku'xh te'jH jHa. = papi at mal chile tku'x ti'j jal. %mor papi at mal chile tku'x ti'j jal. %eng %spa papi adentro del resito hay chile. B at mal chile tku'x ti'j ja? %mor at mal chile tku'x ti'j ja? %eng %spa ese tiene chile (adentro)? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B kb'ajel jal tu'n? %mor kb'ajel jal tu'n? %eng %spa lo vas a comer? J ok. = ok. %mor ok. %eng %spa si. B ok? %mor ok? %eng %spa sí. J at mal chil tejH jHa pap. = at mal chiel ti'j jal papi. %mor at mal chiel ti'j jal papi. %eng %spa ese tiene chile papi. J ma chokxh ti lu ki pap. = ma chokx ti lu kin papi. %mor ma chokx ti lu kin papi. %eng %spa éstos ya entraron papi. B nej i tjatz qi'n ti chile. %mor nej i tjatz qi'n ti chile. %eng %spa esperate saquemos el chile. B i tjatz qi'n mal chile ti'j jluu. %mor i tjatz qi'n mal chile ti'j jluu. %eng %spa saquemos el chile a éste. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B lu mal chile lu ki. %mor lu mal chile lu ki. %eng %spa aquí esta el chile. D ant nchiya ich. = q'antz nchi'ya ich. %mor q'antz nchi'ya ich. %eng %spa dame mi comida chile. J hola! = hola! %mor hola! %eng %spa hola! D ant nchiya ich. = q'antz nchi'ya ich. %mor q'antz nchi'ya ich. %eng %spa dame mi comida chile. J belixh chil tejH. = kb'elix chile ti'j. %mor kb'elix chile ti'j. %eng %spa se le va a meter chile. B chutzan b'aj tu'n. %mor chutzan b'aj tu'n. %eng %spa ahora comételo. B chutzan b'aj tu'n. %mor chutzan b'aj tu'n. %eng %spa ahora comételo. B jeey b'a'n? %mor jeey b'a'n? %eng %spa es bueno? B b'a'n? %mor b'a'n? %eng %spa bueno? J achin ti malchint 'en ton chin Anit. = atzan ti tmuqsil jal q'i'n tu'n txin Anita. %mor atzan ti tmuqsil jal q'i'n tu'n txin Anita. %eng %spa esa es la tapadera que tiene Anita. B jeey b'a'n? %mor jeey b'a'n? %eng %spa es bueno? J pa'n. = b'a'n. %mor b'a'n. %eng %spa si (bueno). B b'a'n? %mor b'a'n? %eng %spa bueno? B ki ni tal qpa kin. %mor ki ni tal qpa kin. %eng %spa ahí esta nuestro morralito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B lu ni tal qpa kin. %mor lu ni tal qpa kin. %eng %spa ahí esta nuestro morralito. J (). = (). %mor (). %eng %spa B (). %mor (). %eng %spa J jHat ch'i? = jat ch'in? %mor jat ch'in? %eng %spa en dónde está el pequeñito? B ma' tila? %mor ma' tila? %eng %spa ya lo miraste? J kal jHa? = tqal jal? %mor tqal jal? %eng %spa qué es? B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B ma' tila? %mor ma' tila? %eng %spa ya lo miraste? J kal tku'xh tujH? = tqal tku'x tuj jal? %mor tqal tku'x tuj jal? %eng %spa qué tiene adentro? B ti tqal tku'x tuj ja? %mor ti tqal tku'x tuj ja? %eng %spa qué tiene adentro? J nte tku'xh tujH. = nti' tku'x tuj jal. %mor nti' tku'x tuj jal. %eng %spa adentro no tiene nada. B nti' tku'x tuj ja? %mor nti' tku'x tuj ja? %eng %spa no tiene nada. J titit. = titit. %mor titit. %eng %spa (sonido de los carro al bocinar). B jeey b'a'n ja? %mor jeey b'a'n ja? %eng %spa esta bien? J pa'n. = b'a'n. %mor b'a'n. %eng %spa si (bueno). B xel q'i'j junt? %mor xel q'i'j junt? %eng %spa se va a ir a traer otro? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B xel q'i'j junt? %mor xel q'i'j junt? %eng %spa se va a ir a traer otro? B nti' tal k'ab'il q'i'n tu'n? %mor nti' tal k'ab'il q'i'n tu'n? %eng %spa B jat ttxa'n nej. %mor jat ttxa'n nej. %eng %spa J inxh ti kal ki pap. = q'intz ti carro kin papi. %mor q'intz ti carro kin papi. %eng %spa trae ese carro papi. B jHa? %mor jHa? %eng %spa J inxh ti kal. = q'intz ti carro. %mor q'intz ti carro. %eng %spa trae el carrro. B jat? %mor jat? %eng %spa dónde esta? J ti kal ki. = ti carro ki. %mor ti carro ki. %eng %spa ese carro. B an i tzaj ti carro. %mor an i tzaj ti carro. %eng %spa an que se venga el carro. B jatumtzan tzul ja? %mor jatumtzan tzul ja? %eng %spa en dónde se va a venir? J i tjHaxh kpinchan ti twe jHa. = i tjax qb'incha'n ti tb'e jal. %mor i tjax qb'incha'n ti tb'e jal. %eng %spa arreglemos su camino. B kjawix ja tzaluu. %mor kjawix ja tzaluu. %eng %spa se va a subir aquí. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B kjawix ja tzaluu. %mor kjawix ja tzaluu. %eng %spa se va a subir aquí. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B axtz i ten ja ajo. %mor axtz i ten ja ajo. %eng %spa ahí que se quede. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B axtz i ten ja. %mor axtz i ten ja. %eng %spa ahí que se quede. B nextl mal qu'n kyja kin be. %mor nextl mal qu'n kyja kin be. %eng %spa lo sacamos así. B a kq'ol mal b'welt tzaluu. %mor a kq'ol mal b'welt tzaluu. %eng %spa aquí va a dar vuelta ese. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B a kq'ol mal b'welt tzaluu. %mor a kq'ol mal b'welt tzaluu. %eng %spa aquí va a dar vuelta ese. B pon junt 'elt ja wu'n. %mor pon junt 'elt ja wu'n. %eng %spa ahí va otra vez por mí. J (). = (). %mor (). %eng %spa J mal 'a mal alo ki. = mal alo kin. %mor mal alo kin. %eng %spa mira el alo. B annn. %mor annn. %eng %spa annn. B annn. %mor annn. %eng %spa annn. B annn. %mor annn. %eng %spa annn. J i tjHaxh jHa chaluu pap. = i tjatz jal tzaluu papi. %mor i tjatz jal tzaluu papi. %eng %spa que suba aquí papi. B n? %mor n? %eng %spa n? J i jHaxh jHa. = i tjatz jal. %mor i tjatz jal. %eng %spa que suba. B nkub' xhwo'j twitz ja. %mor nkub' xhwo'j twitz ja. %eng %spa se esta ensuciando. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B nku' xhwo'j twitz mal luu. %mor nku' xhwo'j twitz mal luu. %eng %spa se esta ensuciando éste. J kal mal, kal mal ite'jH ki? = tqal qa mal kin? %mor tqal qa mal kin? %eng %spa qué son esos que están ahí? B jeey chi qo kil ti'j ja? %mor jeey chi qo kil ti'j ja? %eng %spa ya vistes, vamos a verlo. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B qo kil ti'j ja? %mor qo kil ti'j ja? %eng %spa vamos a verlo. J ok. = ok. %mor ok. %eng %spa si. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B jat mal tal wixh? %mor jat mal tal wixh? %eng %spa en dónde esta el gato? B o'kx ja. %mor o'kx ja. %eng %spa ya sólo. B y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. B se acabo. %mor se acabo. %eng %spa se acabo. J xhe kawoo. = se acabo. %mor se acabo. %eng %spa se acabo. B tzul qe' junt 'elt qu'n. %mor tzul qe' junt 'elt qu'n. %eng %spa vamos a empezar otra vez. J ok. = ok. %mor ok. %eng %spa si. B kinx qa mal tal xhlaq' ki. %mor kinx qa mal tal xhlaq' ki. %eng %spa mira a esos niños. J a ka ma ki. = a qa mal kin. %mor a qa mal kin. %eng %spa son esos. J nak mamá ki. = naq mamá kin. %mor naq mamá kin. %eng %spa mira esa mamá. B jat? %mor jat? %eng %spa dónde esta? J mal tal sla' ki. = mal tal xhlaq' ki. %mor mal tal xhlaq' ki. %eng %spa mira ese niño. J jHunt ma, ma ki. = mal kin. %mor mal kin. %eng %spa ese. J jHunt ma kin. = junt mal kin. %mor junt mal kin. %eng %spa ahí está él. J jHunt ma kin. = junt mal kin. %mor junt mal kin. %eng %spa ahí está él. J jHunt ma kin. = junt mal kin. %mor junt mal kin. %eng %spa ahí está él. J jHunt ma kin. = junt mal kin. %mor junt mal kin. %eng %spa ahí está él. B chitok tu'n b'ixh? %mor chitok tu'n b'ixh? %eng %spa qué dice ella? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal nb'ant tu'n b'ixh? %mor tqal nb'ant tu'n b'ixh? %eng %spa qué esta haciendo ella? J nchan bis. = nschan b'ixh. %mor nschan b'ixh. %eng %spa ella está jugando. B n? %mor n? %eng %spa n? J nchan bis. = nschan b'ixh. %mor nschan b'ixh. %eng %spa ella está jugando. B nsaqchan b'ixh? %mor nsaqchan b'ixh? %eng %spa ella esta jugando? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B tza'n ten mal tq'a' bixh? %mor tza'n ten mal tq'a' bixh? %eng %spa cómo tiene ella la mano? J lu t-'a' ixh ki. = lu tq'ab' b'ixh ki. %mor lu tq'ab' b'ixh ki. %eng %spa ahí está la mano de ella. B chi b'ixh kyja ki. %mor chi b'ixh kyja ki. %eng %spa ella hace así. B ti tqal q'i'n tu'n b'ixh? %mor ti tqal q'i'n tu'n b'ixh? %eng %spa qué es lo que ella lleva? J mal 'a' chit ixh. = mal tq'ab' b'ixh. %mor mal tq'ab' b'ixh. %eng %spa la mano de ella. B an wenn. %mor an wenn. %eng %spa an bueno. J mal kapan ki. = mal kanpan kin. %mor mal kanpan kin. %eng %spa mira esa campana. B n? %mor n? %eng %spa n? J mal kapan ki. = mal kanpan kin. %mor mal kanpan kin. %eng %spa mira esa campana. B bandera. %mor bandera. %eng %spa bandera. B bandera chi. %mor bandera chi. %eng %spa bandera dice. J mal kapan ki. = mal kanpan kin. %mor mal kanpan kin. %eng %spa ahí eta esa campana. R kanpan chi. %mor kanpan chi. %eng %spa campana dice. J ni kanpan. = ni kanpan. %mor ni kanpan. %eng %spa campanita. B an. %mor an. %eng %spa an. B an ax at ta ni kanpan q'any. %mor an ax at ta ni kanpan q'any. %eng %spa sí hay campanita vos. B nti'tzan wa xwil. %mor nti'tzan wa xwil. %eng %spa yo no lo mire. J jHa? = jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? B jat mal kanpan q'any. %mor jat mal kanpan q'any. %eng %spa vos en dónde esta la campana? B lu kanpan ki. %mor lu kanpan ki. %eng %spa ahí esta la campana. B lu kanpan ki. %mor lu kanpan ki. %eng %spa ahí esta la campana. B lu kanpan ki. %mor lu kanpan ki. %eng %spa ahí esta la campana. B lu naq tal xu'j lu ki. %mor lu naq tal xu'j lu ki. %eng %spa aquí esta la mujercita. B tal txin. %mor tal txin. %eng %spa niña. B naq tal txin luu. %mor naq tal txin luu. %eng %spa aquí esta la niña. B jun naq tal txin luu. %mor jun naq tal txin luu. %eng %spa aquí esta una niña. B junt ti tal q'a luu. %mor junt ti tal q'a luu. %eng %spa aquí esta el otro niño. B jun naq tal txin lu ki. %mor jun naq tal txin lu ki. %eng %spa aquí esta una niña. B junt naq tal txin luu. %mor junt naq tal txin luu. %eng %spa aquí esta la otra niña. B naq tal txin. %mor naq tal txin. %eng %spa esa niña. B mal tal q'a. %mor mal tal q'a. %eng %spa ese niño. B ka' ti tal q'a luu. %mor ka' ti tal q'a luu. %eng %spa aquí estan dos niños. J jHun nak tal chin ki. = jun naq tal txin ki. %mor jun naq tal txin ki. %eng %spa ahí está una niña. B nchi schan ti tal q'a lu ki. %mor nchi schan ti tal q'a lu ki. %eng %spa éstos niños estan jugando. J jHa? = jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? B nchi schan ti tal q'a lu kin be. %mor nchi schan ti tal q'a lu kin be. %eng %spa éstos niños estan jugando. B kinx ma kin. %mor kinx ma kin. %eng %spa mira ese (él). B nchi scham. %mor nchi scham. %eng %spa ellos estan jugando. J nchi schan ti tal 'a. = nchi saqchan ti tal q'a. %mor nchi saqchan ti tal q'a. %eng %spa los niños están jugando. B nchi scham te mal pelot. %mor nchi scham te mal pelot. %eng %spa ellos estan jugando de la pelota. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B nchi scham te mal pelot ki. %mor nchi scham te mal pelot ki. %eng %spa ellos estan jugando de esa pelota. B mal pelot luu. %mor mal pelot luu. %eng %spa aquí esta la pelota. B ma tila? %mor ma tila? %eng %spa ya miraste? J nchi xhtan mal pelot ki? = nchi saqchan ma ti'j mal pelota ki? %mor nchi saqchan ma ti'j mal pelota ki? %eng %spa ellos están jugando de esa pelota? B joo. %mor joo. %eng %spa sí. B ma' tila? %mor ma' tila? %eng %spa ya miraste? J ma'. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. B tza'n ten tu'n mal tq'a' ma? %mor tza'n ten tu'n mal tq'a' ma? %eng %spa cómo hace la mano de él? B (). %mor (). %eng %spa B tza'n ten tu'n mal tq'a' ma? %mor tza'n ten tu'n mal tq'a' ma? %eng %spa cómo hace la mano de él? B tza'n ten tu'n mal tq'a' ma? %mor tza'n ten tu'n mal tq'a' ma? %eng %spa cómo hace la mano de él? J pelota ki. = mal pelota ki. %mor mal pelota ki. %eng %spa mira esa pelota. B tza'n ten tu'm? %mor tza'n ten tu'm? %eng %spa cómo hace él? J pelota ki'. = mal pelota ki. %mor mal pelota ki. %eng %spa mira esa pelota. B aan. %mor aan. %eng %spa aan. B ya tzan ten mal junt tza'n te mal tqam? %mor ya tzan ten mal junt tza'n te mal tqam? %eng %spa ya cómo esta el otro pie de él? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tza'n ten mal tqan ma? %mor tza'n ten mal tqan ma? %eng %spa cómo esta el pie de él? B mal tkam ki. = mal tqan ma kin. %mor mal tqan ma kin. %eng %spa mira el pie de él. B mal tkam. = mal tqan ma. %mor mal tqan ma. %eng %spa su pie (de él). B an kyja'tzan ten mal tqam. %mor an kyja'tzan ten mal tqam. %eng %spa an así esta el pie de él. B kyja'tzan ten tqam. %mor kyja'tzan ten tqam. %eng %spa así esta el pie de él? J ti kal. = ti carro. %mor ti carro. %eng %spa ese carro. B ichaq txi' qe' junt elt qu'n. %mor ichaq txi' qe' junt elt qu'n. %eng %spa empecemos otra vez. J i tku'xh tal pech ki. = i tku'x tal b'ech kin. %mor i tku'x tal b'ech kin. %eng %spa que se meta esa florecita. B ichaq txi' qe'. %mor ichaq txi' qe'. %eng %spa que se empieza. J i tku'xh ni pech tu mal kal ki. = i tku'x ni b'ech tuj mal carro kin. %mor i tku'x ni b'ech tuj mal carro kin. %eng %spa que se meta ésta florecita en ese carro. B i tku'x ni b'ech tu mal carro? %mor i tku'x ni b'ech tu mal carro? %eng %spa que se meta la florecita en ese carro. B tzyumchaq qu'j nej. %mor tzyumchaq qu'j nej. %eng %spa agarra un rato nuestro libro. J nokaxh chet chak chin pap. = papi noqax tz'etz tz'aq ch'in. %mor papi noqax tz'etz tz'aq ch'in. %eng %spa papi que tal si se cae el pequeñito. B mi'n. %mor mi'n. %eng %spa no. J 'ay axht axh ti ku ten ti k-'ujH ki. = ax i tkub' ten ti qu'j. %mor ax i tkub' ten ti qu'j. %eng %spa ahí mismo que se quede nuestro libro. J i jHaxh ni oxh tujH. = i tjax ni oso tuj jal. %mor i tjax ni oso tuj jal. %eng %spa que se suba el oso en ese. J i jHaxh 'unt ti chapat tujH ch'in. = i tjax jun ti sapat tuj ch'in. %mor i tjax jun ti sapat tuj ch'in. %eng %spa que suba un zapato en el pequeñito. J jHaxh jHunt wey' ni pachon ki. = i tjax weky' nlo'ya patz'on tuj jal. %mor i tjax weky' nlo'ya patz'on tuj jal. %eng %spa que suba mi fruta caña en ese. J i jHaxh ni pa ch'in ki. = i tjax ni ni tpa ch'in. %mor i tjax ni ni tpa ch'in. %eng %spa que suba su morral. J i jHaxh ni o'jH ki. = i tjax ni u'j luu. %mor i tjax ni u'j luu. %eng %spa que suba éste libro. B naa q'inchal q'any. %mor naa q'inchal q'any. %eng %spa vos no se mira. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tqal qa mal tku'x tuj mal carro nti' tqana. %mor tqal qa mal tku'x tuj mal carro nti' tqana. %eng %spa que son los que estan en el carro quita tu pie. B 'oy. %mor 'oy. %eng %spa qué? B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. J kchoo kta'. = yooo. %mor yooo. %eng %spa yooo. B yooo. %mor yooo. %eng %spa yooo. B tzyum ch'in patz'on nej. %mor tzyum ch'in patz'on nej. %eng %spa agarra la caña primero. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tzyum ti patz'on nej. %mor tzyum ti patz'on nej. %eng %spa agarra la caña primero. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tzyum ti patz'on nej. %mor tzyum ti patz'on nej. %eng %spa agarra la caña primero. B (). %mor (). %eng %spa R ax i tten tal oso. %mor ax i tten tal oso. %eng %spa ahí mismo que se quede el osito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B ax i tten tal oso. %mor ax i tten tal oso. %eng %spa ahí mismo que se quede el osito. R sun 'el ttxa'n q'a ki. %mor sun 'el ttxa'n q'a ki. %eng %spa limpia el moco de él. B n? %mor n? %eng %spa n? R ttxa'n q'a. %mor ttxa'n q'a. %eng %spa su moco (de él). B at tit ttxa'na. %mor at tit ttxa'na. %eng %spa tienes moco. J 'ay ma ka' chit. = ma' ku' chit. %mor ma' ku' chit. %eng %spa ya se regó. B ma' ku' chit tu'na. %mor ma' ku' chit tu'na. %eng %spa ya lo regastes. B ma' ku chit jal ma'? %mor ma' ku chit jal ma'? %eng %spa ya se regó? B mi'n jaw tchmo'n ti ajo. %mor mi'n jaw tchmo'n ti ajo. %eng %spa no recojas ese. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B i ten ja. %mor i ten ja. %eng %spa que esté. B mi'n jaw tchmo'n. %mor mi'n jaw tchmo'n. %eng %spa no lo recojas. B xel laq'a'j junt. %mor xel laq'a'j junt. %eng %spa se va a ir a comprar otro. B jak txi' qi'k junt t-xel ja weno? %mor jak txi' qi'k junt t-xel ja weno? %eng %spa ahí vamos a atraer el otro bueno? J wenn. = weno. %mor weno. %eng %spa bueno. B i ten ja. %mor i ten ja. %eng %spa que esté. B mi'n jaw tchmo'n ja nchi y'o. %mor mi'n jaw tchmo'n ja nchi y'o. %eng %spa te estoy diciendo que no lo recojes. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B mi'n jaw ti'n ja. %mor mi'n jaw ti'n ja. %eng %spa no lo recojas. B ma' tz'ok mal xhwo'j ti'j ja. %mor ma' tz'ok mal xhwo'j ti'j ja. %eng %spa ese ya esta sucio. B ma' tz'ok mal xhwo'j ki mal tx'otx' ti'j ja ki. %mor ma' tz'ok mal xhwo'j ki mal tx'otx' ti'j ja ki. %eng %spa ya esta sucio, mira tiene tierra. B mi'n jaw tchmo'n ja y'o. %mor mi'n jaw tchmo'n ja y'o. %eng %spa te estoy diciendo que no lo recojes. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B mi'n jaw tchmo'n jal tx'otx' ti'j ja. %mor mi'n jaw tchmo'n jal tx'otx' ti'j ja. %eng %spa no lo recojes, tiene tierra. B ma' tz'ok mal, mal tx'otx'. %mor ma' tz'ok mal, mal tx'otx'. %eng %spa ya se ensucio de tierra. B jat ti tal oso tu'n? %mor jat ti tal oso tu'n? %eng %spa en dónde tienes el osito? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B jat ti tal oso tu'n? %mor jat ti tal oso tu'n? %eng %spa en dónde tienes el osito? B jat ti tal oso tu'n? %mor jat ti tal oso tu'n? %eng %spa en dónde tienes el osito? J ma' chul mamá kin. = ma' tzul mamá kin. %mor ma' tzul mamá kin. %eng %spa mira ya vino mamá. B jat tal oso tu'n? %mor jat tal oso tu'n? %eng %spa en dónde tienes el osito? J axha ki, ki ni oxh ki. = kin tal oso kin. %mor kin tal oso kin. %eng %spa mira el osito. B kin ch'in ki. %mor kin ch'in ki. %eng %spa ahí esta el pequeñito. J kin ch'in ki. = kin ch'in ki. %mor kin ch'in ki. %eng %spa ahí esta el pequeñito. B i tjax ch'in tzaluu. %mor i tjax ch'in tzaluu. %eng %spa que suba el pequeñito aquí. J axh i jHaxh 'un pat tujH ch'in. = i tjax jun zapato tuj ch'in. %mor i tjax jun zapato tuj ch'in. %eng %spa que suba un zapato adentro de ese. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B orale vamonos. %mor orale vamonos. %eng %spa orale vamonos. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. B jeey kinxa. %mor jeey kinxa. %eng %spa ya vistes, mira. J (). = (). %mor (). %eng %spa B luu be. %mor luu be. %eng %spa aquí esta be. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes, mira. + 25.38 J hola! = hola! %mor hola! %eng %spa hola! J hola ma chel chak pa. = hola ma' tz'el tz'aq jal papi. %mor hola ma' tz'el tz'aq jal papi. %eng %spa hola papi ese ya se cayó. J i jHaxh. = i tjax jal. %mor i tjax jal. %eng %spa que suba. X tqal tzajal tq'o'n wey'? %mor tqal tzajal tq'o'n wey'? %eng %spa Aqué me vas a dar? X chep tqal tzajal tq'o'n wey'? %mor chep tqal tzajal tq'o'n wey'? %eng %spa José qué me vas a dar? R mi'n chex ti'n chi. %mor mi'n chex ti'n chi. %eng %spa no los lleves deci. R mi'n tz'etz junt n'elat'ya. %mor mi'n tz'etz junt n'elat'ya. %eng %spa no se va a comprar otro mi helado. R q'onx jun te txin nit tu'ala. %mor q'onx jun te txin nit tu'ala. %eng %spa dale uno a Anita. B nchelxa til mast. %mor nchelxa til mast. %eng %spa se estan regando los otros. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. B kintz ki. %mor kintz ki. %eng %spa mira be. B ki be. %mor ki be. %eng %spa mira be. B be. %mor be. %eng %spa be. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B yoo nach ti kyten ja. %mor yoo nach ti kyten ja. %eng %spa ooh esos no estan bien. J it i pon tjHajH ma ta' ma chi kin pa'p. = i txi' jal tja jal ma chi kin. %mor i txi' jal tja jal ma chi kin. %eng %spa que se vaya para su casa allá. B n? %mor n? %eng %spa n? J i tpon tjHaxh jHa ki. = i tpon jal tja jal. %mor i tpon jal tja jal. %eng %spa que llegue en su casa. B ma' tz'ex tz'aq ja. %mor ma' tz'ex tz'aq ja. %eng %spa ya se cayó. J jHa? = jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? B ma' tz'ex tz'aq kin. %mor ma' tz'ex tz'aq kin. %eng %spa ese ya se cayó. B i ten ch'in kyja'. %mor i ten ch'in kyja'. %eng %spa que esté el pequeñito así. B annn. %mor annn. %eng %spa annn. B y'o. %mor y'o. %eng %spa hala! B najs te tzalti'j ja. %mor najs te tzalti'j ja. %eng %spa viene de retroceso. B najs jun elt y'o. %mor najs jun elt y'o. %eng %spa se regresa otra vez. B najs jun elt ja. %mor najs jun elt ja. %eng %spa se regresa otra vez. B y'o. %mor y'o. %eng %spa hala! B y'o. %mor y'o. %eng %spa hala! B y'o. %mor y'o. %eng %spa hala! J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa hala! J y'o ma chel chak mal bet ki. = y'o ma' tz'el tz'aq mal b'ech kin. %mor y'o ma' tz'el tz'aq mal b'ech kin. %eng %spa mira ya se cayó la flor. B ot lich' ja. %mor ot lich' ja. %eng %spa se puede romper. J ma' tzel tzak mal paton kin 'any. = ma' tz'el tz'aq mal patz'on kin q'any. %mor ma' tz'el tz'aq mal patz'on kin q'any. %eng %spa mira vos esa caña ya se cayó. J chel nla'kch jHun wey' nkayet tu' mamá. = kxel wi'k jun weky' nk'ayetaya tuk' mamá. %mor kxel wi'k jun weky' nk'ayetaya tuk' mamá. %eng %spa voy a ir a traer una mi galleta con mamá. B ax qo ten. %mor ax qo ten. %eng %spa aquí nos quedemos. B ax qo ten. %mor ax qo ten. %eng %spa aquí nos quedemos. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B ax qo ten. %mor ax qo ten. %eng %spa aquí nos quedemos. J anch jHun wey' nkayachya. = q'antz jun weky' nk'ayetaya. %mor q'antz jun weky' nk'ayetaya. %eng %spa dame una mi galleta. J anch jHun wey' nkayeta. = q'antz jun weky' nk'ayetaya. %mor q'antz jun weky' nk'ayetaya. %eng %spa dame una mi galleta. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B chunaja %mor chunaja %eng %spa apurate. B chu qo schan carr chux ma', ma' b'aj tresitoya? %mor chu qo schan carr chux ma', ma' b'aj tresitoya? %eng %spa apurate juguemos carro, ya terminastes tu resito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B ma' b'aj tresitoya? %mor ma' b'aj tresitoya? %eng %spa ya terminastes tu resito? J chixh pajH wonn. = ch'ix tb'aj wu'na. %mor ch'ix tb'aj wu'na. %eng %spa ya casi lo voy comiendo. B ch'ix tb'aj? %mor ch'ix tb'aj? %eng %spa ya lo vas terminando? B chu, chu qo schan carro tzaluu. %mor chu, chu qo schan carro tzaluu. %eng %spa juguemos carro aquí. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tzyum ti luu nej. %mor tzyum ti luu nej. %eng %spa agarra éste primero. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tzyum patz'on nej. %mor tzyum patz'on nej. %eng %spa agarra la caña primero. B ax i tkyaj nq'o'n ch'in patz'on tzaluu. %mor ax i tkyaj nq'o'n ch'in patz'on tzaluu. %eng %spa aquí voy a dejar la caña. B jeey chutzan qo schan carro chunaj. %mor jeey chutzan qo schan carro chunaj. %eng %spa apurate juguemos carro. J i jHayon jHunt ti kal ne. = jayontz junt ti carro nej. %mor jayontz junt ti carro nej. %eng %spa busca otro carro primero. B jeey chunaja. %mor jeey chunaja. %eng %spa apurate. B we'ksa. %mor we'ksa. %eng %spa levantate. J chu jHayont jHunt ti kalo. = chu jayontz junt ti carro. %mor chu jayontz junt ti carro. %eng %spa busca otro carro. B we'ks chu we'ks. %mor we'ks chu we'ks. %eng %spa levantate apurate levantate. B chunaja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. B 'aaala %mor 'aaala %eng %spa aaala! J jHat jHunt ti kal yo. = jat junt ti carro? %mor jat junt ti carro? %eng %spa en dónde está el otro carro? B kintz ki. %mor kintz ki. %eng %spa mira be. B tzyum qu'j nej. %mor tzyum qu'j nej. %eng %spa agarra nuestro libro primero. B tzyum qu'j. %mor tzyum qu'j. %eng %spa agarra nuestro libro. B nej om tzyum qu'j nej. %mor nej om tzyum qu'j nej. %eng %spa esperate vos agarra nuestro libro. B ax qo ten tzaluu. %mor ax qo ten tzaluu. %eng %spa nos quedemos aquí. B qo schan carro chunaja. %mor qo schan carro chunaja. %eng %spa apurate juguemos carro. J i jHayon jHunt ti kal nejH pap. = i tzaj qjayo'n junt ti carro nej papi. %mor i tzaj qjayo'n junt ti carro nej papi. %eng %spa primero busquemos el otro carro papi. B jatum? %mor jatum? %eng %spa en dónde? J ti'xh ti kal om. = nti' ti carro om. %mor nti' ti carro om. %eng %spa vos no hay carro. B janta' junt ja? %mor janta' junt ja? %eng %spa en dónde esta el otro? J mi 'al jHunt ti kal. = ntz'inan junt ti carro. %mor ntz'inan junt ti carro. %eng %spa no está el otro carro. J mi 'al ti kal. = ntz'inan ti carro. %mor ntz'inan ti carro. %eng %spa no está el carro. B lu kin. %mor lu kin. %eng %spa aquí esta. B lu junt tyoxh luu. %mor lu junt tyoxh luu. %eng %spa aquí esta tu otro juguete. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B lu jun tyoxha luu. %mor lu jun tyoxha luu. %eng %spa aquí esta un tu juguete. B asin junt ni tal tal tyoxha lu kin jeey. %mor asin junt ni tal tal tyoxha lu kin jeey. %eng %spa ya vistes éste es tu otro juguetito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B junt ni tal tyoxh ki. %mor junt ni tal tyoxh ki. %eng %spa ahí esta tu otro juguetito. B jeey chutzan. %mor jeey chutzan. %eng %spa apurate. B atz tu'xh tzalu ki. %mor atz tu'xh tzalu ki. %eng %spa aquí sentate. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B atz tu'xh tzalu ki. %mor atz tu'xh tzalu ki. %eng %spa aquí sentate. B atz tu'xh tzaluu. %mor atz tu'xh tzaluu. %eng %spa aquí sentate. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B atzan tu'xha. %mor atzan tu'xha. %eng %spa ahí sentate. J ti kal. = ti carro. %mor ti carro. %eng %spa ese carro. J chu jHayon 'unt ti kal. = chu jaya'tz junt ti carro. %mor chu jaya'tz junt ti carro. %eng %spa anda busca el otro carro. J ma kajH key'. = ma qaj qeky'. %mor ma qaj qeky'. %eng %spa nosotros ya nos vamos a ir. B ayay nej. %mor ayay nej. %eng %spa ayay esperate. J kal? = tqal? %mor tqal? %eng %spa qué? B tzyum qu'j nej. %mor tzyum qu'j nej. %eng %spa agarra nuestro libro primero. B tzyum qu'j. %mor tzyum qu'j. %eng %spa agarra nuestro libro. B kintz jun mal qyoxh ki. %mor kintz jun mal qyoxh ki. %eng %spa mira un juguete nuestro. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B mal tyant ja ki. %mor mal tyant ja ki. %eng %spa ahí esta la llanta (de ese). J tkyi pet jHa? = tky'i' jal b'et jal? %mor tky'i' jal b'et jal? %eng %spa no quiere caminar? C wey' pa. = q'antz weky' npaky'a. %mor q'antz weky' npaky'a. %eng %spa dame mi morral. K nena. %mor nena. %eng %spa nena. C wey' pa wena? = q'antz weky' npaky'a. %mor q'antz weky' npaky'a. %eng %spa dame mi morral B nenej. %mor nenej. %eng %spa esperate. B ma iqan jal tu'n ti carro nej. %mor ma iqan jal tu'n ti carro nej. %eng %spa esperate ahorita lo tiene cargado el carro. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B iqan tu'n ja kin. %mor iqan tu'n ja kin. %eng %spa mira lo tiene cargado. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B iqan tu'n ja. %mor iqan tu'n ja. %eng %spa lo tiene cargado. K nena. %mor nena. %eng %spa nena. B xel ti'n ti tq'a' ja? %mor xel ti'n ti tq'a' ja? %eng %spa lo va a llevar su mano. K Cruz. %mor Cruz. %eng %spa Cruz. B (). %mor (). %eng %spa C (). = (). %mor (). %eng %spa J pa kiin. = pa kiin. %mor pa kiin. %eng %spa ese morral. B b'aq ni ma' b'ixh. %mor b'aq ni ma' b'ixh. %eng %spa ella es pequeña. B tky'i' b'ixh. %mor tky'i' b'ixh. %eng %spa ella no quiere. J ula! = hola! %mor hola! %eng %spa hola! J bay. = baya! %mor baya! %eng %spa baya! B kinch ki. %mor kinch ki. %eng %spa mira be. B kokil junt k'alb'il qb'ech ti luu. %mor kokil junt k'alb'il qb'ech ti luu. %eng %spa se va a poner éste otro para amarrar nuestra flor. J i tpalech' jHa. = i tb'aj k'alet jal. %mor i tb'aj k'alet jal. %eng %spa que se amarre. B bay. %mor bay. %eng %spa baya. J jHeytz. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B q'intz chu q'intz. %mor q'intz chu q'intz. %eng %spa traelo apurate traelo. J jHat? = jat? %mor jat? %eng %spa en dónde está? B baya chep. %mor baya chep. %eng %spa baya José. B baya chep %mor baya chep %eng %spa baya José. J lunn lu jHun nis ksita lu pap. = lu junt ni q-osito luu papi. %mor lu junt ni q-osito luu papi. %eng %spa aquí está el otro osito. B hola! %mor hola! %eng %spa hola! B ax atzan ta junt lu ki. %mor ax atzan ta junt lu ki. %eng %spa + 30.00 J lu' jHun ch'in pap. = lu' junt ch'in papi. %mor lu' junt ch'in papi. %eng %spa aquí está el otro papi. B a i tku'x qe'win. %mor a i tku'x qe'win. %eng %spa ahí lo escondamos. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B i tku'x qe'win ti oso tuj ja chi. %mor i tku'x qe'win ti oso tuj ja chi. %eng %spa escondamos el oso adentro de ese dice. J i kuxh 'ew ti ojH tujH? = i tku'x qe'win ti oso tuj jal? %mor i tku'x qe'win ti oso tuj jal? %eng %spa escondamos el oso en ese? B a mal tal lu ki. %mor a mal tal lu ki. %eng %spa es éste pequeñito. J min chi 'on jHunt ti lu ki tujH jHa pap. = mi'n ku'x qq'o'n junt ti lu kin tuj jal papi. %mor mi'n ku'x qq'o'n junt ti lu kin tuj jal papi. %eng %spa no vamos a metes éste otro papi. B chuxa i tku'x ti oso tuj ja qu'n. %mor chuxa i tku'x ti oso tuj ja qu'n. %eng %spa apurate metamos el oso adentro de ese. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. B y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. B ya. %mor ya. %eng %spa ya. B ya. %mor ya. %eng %spa ya. B jeey chi ki. %mor jeey chi ki. %eng %spa ya vistes. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B penan ma kux b'aj mal tal oso tu tk'u'j ja ki. %mor penan ma kux b'aj mal tal oso tu tk'u'j ja ki. %eng %spa apenas se acabo el oso adentro de ese. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B ma' tila? %mor ma' tila? %eng %spa ya miraste? J maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. B y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. B jey chu tzaj naja tzaluu. %mor jey chu tzaj naja tzaluu. %eng %spa apurete ven rápido aquí. B chepito. %mor chepito. %eng %spa chepito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B tzaj naja tzaluu. %mor tzaj naja tzaluu. %eng %spa ven rápido aquí. B hola! %mor hola! %eng %spa hola! B tu'xh naja. %mor tu'xh naja. %eng %spa sentate rápido. B che' q'on ku'x jal. %mor che' q'on ku'x jal. %eng %spa metelo despacio. B ax i tten ja. %mor ax i tten ja. %eng %spa ahí que se quede. B jey kintzchaj mal tal, atzan junt ma jax qu'n ja'l. %mor jey kintzchaj mal tal, atzan junt ma jax qu'n ja'l. %eng %spa mira ese pequeño, es el otro que subimos ahorita. B kintz ki. %mor kintz ki. %eng %spa mira be. B kintz ki be. %mor kintz ki be. %eng %spa mira be. J kal? = tqal? %mor tqal? %eng %spa qué? B kinchaja. %mor kinchaja. %eng %spa mira. B jat tal xhi'nn. %mor jat tal xhi'nn. %eng %spa dónde esta el tecomatito. B jat ti tal xhi'na? %mor jat ti tal xhi'na? %eng %spa en dónde esta el tecomatito? J i ku'xh ni tujH ch'in ni luu. = i tku'x ni luu tuj ch'in. %mor i tku'x ni luu tuj ch'in. %eng %spa que se meta éste pequeñito adentro. J i tok kalet ch'in. = i tok k'alet ch'in. %mor i tok k'alet ch'in. %eng %spa que se amarre el pequeñito. J i tku'xh ni o'jH ki. = i tku'x ni u'j kin. %mor i tku'x ni u'j kin. %eng %spa que entre ese librito (adentro). J i tku'xh ni o'jH ki pap. = i ktu'x ni u'j kin papi. %mor i ktu'x ni u'j kin papi. %eng %spa que entre ese librito (adentro) papi. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. J mal makxh. = mal max. %mor mal max. %eng %spa ese Máximo. B kintz ki be. %mor kintz ki be. %eng %spa mira be. B kinx kintz. %mor kinx kintz. %eng %spa mira, mira. J mal Max ma tzul ki. = mal Max ma' tzul kin. %mor mal Max ma' tzul kin. %eng %spa mira ya vino Máximo. B kinxh kintz tiqs. %mor kinxh kintz tiqs. %eng %spa mira la carga. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B kinxh tiqs, tiqs ti carro lu ki be. %mor kinxh tiqs, tiqs ti carro lu ki be. %eng %spa mira la carga de éste carro. B mira be. %mor mira be. %eng %spa mira be. J nej. = neja. %mor neja. %eng %spa esperate. B kintz ki. %mor kintz ki. %eng %spa mira be. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. B ya viste. %mor ya viste. %eng %spa ya vistes. J nej. = neja. %mor neja. %eng %spa esperate. J nej o ma ta lu bech. = tal b'ech mal tal luu. %mor tal b'ech mal tal luu. %eng %spa ésta es florecita. B jeey chunaja. %mor jeey chunaja. %eng %spa ya vistes apurate. B jeey y'o. %mor jeey y'o. %eng %spa apurate. J kal? = tqal? %mor tqal? %eng %spa qué? B chu qo schan tzaluu. %mor chu qo schan tzaluu. %eng %spa juguemos aquí. J i chi kal ti tal ki. = i txi' b'et ti tal kin. %mor i txi' b'et ti tal kin. %eng %spa que camine ese pequeñito. B jeeytzin. %mor jeeytzin. %eng %spa bueno. B lamontz. %mor lamontz. %eng %spa empujalo. B lamontz ja. %mor lamontz ja. %eng %spa empujalo. B dale, dale. %mor dale, dale. %eng %spa dale, dale. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. J nejHsi. = nejchaqa. %mor nejchaqa. %eng %spa esperate. B chunaja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. J pa. = baya! %mor baya! %eng %spa baya! J pay. = baya! %mor baya! %eng %spa baya! J nejHsi 'ay. = nejchaqa q'any. %mor nejchaqa q'any. %eng %spa esperate vos. J ki mal kal ki Max. = kin mal carro ki Max. %mor kin mal carro ki Max. %eng %spa mira el carro Max. B jey chunaja. %mor jey chunaja. %eng %spa apurate. B per chu lamontz lamontz. %mor per chu lamontz lamontz. %eng %spa pero empujalo, empujalo. B jey qo'. %mor jey qo'. %eng %spa vamonos. B malontz, lamontz. %mor malontz, lamontz. %eng %spa empujalo, empujalo. B q'any lamontz chux. %mor q'any lamontz chux. %eng %spa vos apurate empujalo. R sun 'el ti ttxa'n q'an. %mor sun 'el ti ttxa'n q'an. %eng %spa limpia el moco de él. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. B che' tu'n om. %mor che' tu'n om. %eng %spa despacio vos. R sun 'el ti ttxa'n q'a. %mor sun 'el ti ttxa'n q'a. %eng %spa limpia el moco de él. B jonk'anan ntzaj tlamo'n ja. %mor jonk'anan ntzaj tlamo'n ja. %eng %spa lo estas empujando duro. J ma chel chak ni tyoxh ki. = ma' tz'el tz'aq ni tyoxha kin. %mor ma' tz'el tz'aq ni tyoxha kin. %eng %spa ya se cayó ese tu juguete mira. B n? %mor n? %eng %spa n? J ma chel chak ni tal ki. = ma' tz'el tz'aq ni tal ki. %mor ma' tz'el tz'aq ni tal ki. %eng %spa ya se cayó ese pequeñito. J (). = (). %mor (). %eng %spa J mal ti'lal ti'jH ki pap. = mal tib'lal ti'j kin papi. %mor mal tib'lal ti'j kin papi. %eng %spa mira esa figura papi. J mal ti'lal te'jH ki pa. = mal tib'lal ti'j kin papi. %mor mal tib'lal ti'j kin papi. %eng %spa mira esa figura papi. B ax attzan ta. %mor ax attzan ta. %eng %spa ese es. J jHun ti'lal tejH ki. = junt tib'lal ti'j jal kin. %mor junt tib'lal ti'j jal kin. %eng %spa ahí está la otra figura. J pa! = baya! %mor baya! %eng %spa baya! J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. J paaay! = baya! %mor baya! %eng %spa baya! J ma kanet ton jH. = mal camioneta. %mor mal camioneta. %eng %spa ese camioneta. J ma tominko. = mal domingo. %mor mal domingo. %eng %spa ese damingo. J kin mal kal ki. = kin mal carro kin. %mor kin mal carro kin. %eng %spa mira el carro. R jat ja man jat? %mor jat ja man jat? %eng %spa en dónde esta papito. J jHeeys. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. J 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. R jat? %mor jat? %eng %spa dónde esta? J lu mal kal ki Mak. = lu mal carro luu Mak. %mor lu mal carro luu Mak. %eng %spa Marcos aquí está el carro. R ma' sikyta ti'j ja? %mor ma' sikyta ti'j ja? %eng %spa ya te cansaste de ese. R ma' sikyt ti'j ja? %mor ma' sikyt ti'j ja? %eng %spa ya te cansaste de ese. R lu tk'ayetaya. %mor lu tk'ayetaya. %eng %spa aquí esta tu galleta. J wey' nkayet ki. = weky' nk'ayetaya kin. %mor weky' nk'ayetaya kin. %eng %spa mira mi galleta. R tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama ese? R tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama ese? J exh kayeta. = es galleta. %mor es galleta. %eng %spa es galleta. R es galleta. %mor es galleta. %eng %spa es galleta. R yajtzan mal luu? %mor yajtzan mal luu? %eng %spa y éste? J es ti kal. = es ti carro. %mor es ti carro. %eng %spa es carro. R es ti carr. %mor es ti carr. %eng %spa es carro. R tqaltzin tb'i mal tjax ti'aj ja. %mor tqaltzin tb'i mal tjax ti'aj ja. %eng %spa y cómo se llama el que esta encima de ese. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R tqaltzin kyb'i mal tjax ti'aj ja. %mor tqaltzin kyb'i mal tjax ti'aj ja. %eng %spa y cómo se llama el que esta encima de ese. J es ti tal pech. = es ti tal b'ech. %mor es ti tal b'ech. %eng %spa es florecita. R es tal b'ech? %mor es tal b'ech? %eng %spa es florecita? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. X tqal tb'i lu kin? %mor tqal tb'i lu kin? %eng %spa cómo se llama éste? J es tal paxh. = es tal vas. %mor es tal vas. %eng %spa es vasito. R xhi'n. %mor xhi'n. %eng %spa tecomate. J es sitz'? = es xhi'n? %mor es xhi'n? %eng %spa es tecomate? R sich'. %mor sich'. %eng %spa sigarro. J ton ti tat Maw ew. = tu'n ti tat Mauro ew. %mor tu'n ti tat Mauro ew. %eng %spa fue don Mauro ayer. R tu'n ti tat Mauro ew? %mor tu'n ti tat Mauro ew? %eng %spa fue don Mauro ayer. J n. = n. %mor n. %eng %spa n. R nn. %mor nn. %eng %spa nn. X tqal tb'i ti lu kin? %mor tqal tb'i ti lu kin? %eng %spa cómo se llama éste? R tqaltzin tb'i ti tal luu? %mor tqaltzin tb'i ti tal luu? %eng %spa y cómo se llama éste pequeño? J exh ti oxh. = es ti oso. %mor es ti oso. %eng %spa es oso. R es ti oso. %mor es ti oso. %eng %spa es oso. R tza'n ten mal tb'a' twitz ja? %mor tza'n ten mal tb'a' twitz ja? %eng %spa cómo tiene el ojo? J jHunt tku'xh tzal ki. = at junt jal tku'x tzaluu kin. %mor at junt jal tku'x tzaluu kin. %eng %spa aquí adentro hay otro. R tza'n ten tal twitz ja? %mor tza'n ten tal twitz ja? %eng %spa cómo tiene la carita? J (). = (). %mor (). %eng %spa J nejHa. = neja. %mor neja. %eng %spa esperate. J at jHunt jHa. = at junt jal. %mor at junt jal. %eng %spa hay otro. R chu q'injatz naj ja joratxa. %mor chu q'injatz naj ja joratxa. %eng %spa sacalo rápido. J nlay jach ja wonn. = nlay jatz jal wu'na. %mor nlay jatz jal wu'na. %eng %spa no lo puedo sacar. R tqal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama ese? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama ese? R tqal tb'i mal tal tku'x tuj ja? %mor tqal tb'i mal tal tku'x tuj ja? %eng %spa cómo se llama el pequeño que esta adentro. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? J kin jHunt ti oxh ki. = kin junt ti oso kin. %mor kin junt ti oso kin. %eng %spa mira el otro oso. J jHeey si. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. X jat? %mor jat? %eng %spa dónde esta? R tqal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama ese? R tqal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama ese? R tqal tb'i ja nchi. %mor tqal tb'i ja nchi. %eng %spa te estoy diciendo que cómo se llama ese. R b'aq atx tku'x tuj ja? %mor b'aq atx tku'x tuj ja? %eng %spa adentro ya no hay nada. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R makon ku'x. %mor makon ku'x. %eng %spa mete tu mano adentro (haber si hay). R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. J o'kxh mam. = o'kx jal mami. %mor o'kx jal mami. %eng %spa ya sólo mami. R jey chunaja. %mor jey chunaja. %eng %spa apurate. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? J ach tujH. = atx tuj jal. %mor atx tuj jal. %eng %spa todavía tiene. R atx tuj ja? %mor atx tuj ja? %eng %spa todavía hay adentro. R nya'n tpas twi' ja lu kin be. %mor nya'n tpas twi' ja lu kin be. %eng %spa si éste es su cabeza. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R nya'n ni tal twi' ja ki. %mor nya'n ni tal twi' ja ki. %eng %spa sí éste es su cabecita. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. R atx tuj ja chitzana. %mor atx tuj ja chitzana. %eng %spa todavía tiene adentro dijistes. W yatzin junt luu. %mor yatzin junt luu. %eng %spa y éste otro. W tqal junt mal scha'il lu ki? %mor tqal junt mal scha'il lu ki? %eng %spa qué es éste otro juguete? R tqal junt mal q'i'n ki? %mor tqal junt mal q'i'n ki? %eng %spa qué es el otro que lleva? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R tqal ja? %mor tqal ja? %eng %spa qué es? W tqal junt luu be? %mor tqal junt luu be? %eng %spa qué es éste otro? W tqal ja? %mor tqal ja? %eng %spa qué es? R tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama? W tqal ja? %mor tqal ja? %eng %spa qué es? J exh tu'lal. = es tib'lal. %mor es tib'lal. %eng %spa es figura. W jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? R es tib'lal. %mor es tib'lal. %eng %spa es figura. R tqal kyb'i mal te'k ti'j ja ki? %mor tqal kyb'i mal te'k ti'j ja ki? %eng %spa cómo se llaman esos que estan encima de ese? W tqal ja? %mor tqal ja? %eng %spa qué es? R tqal kyb'i mal te'k ti'j ja? %mor tqal kyb'i mal te'k ti'j ja? %eng %spa cómo se llaman esos que estan encima de ese? R tqal kyb'i mal te'k ti'j ja nchi. %mor tqal kyb'i mal te'k ti'j ja nchi. %eng %spa estoy diciendo que cómo se llaman esos que estan encima de ese. R q'amantz naja. %mor q'amantz naja. %eng %spa deci rápido R tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama. J alo ja. = alo jal. %mor alo jal. %eng %spa es alo. R b'aq a jal. %mor b'aq a jal. %eng %spa caso es ese. R nyaaa ja. %mor nyaaa ja. %eng %spa no es. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R tal ja. %mor tal ja. %eng %spa llave (de la casa). J jHa? = tal ja? %mor tal ja? %eng %spa es llave (de la casa)? R joo. %mor joo. %eng %spa sí. R tal ja. %mor tal ja. %eng %spa llave (de la casa). J lu' tjHa. = lu' tal tjaya. %mor lu' tal tjaya. %eng %spa aquí está tu llave. W an tal ja? %mor an tal ja? %eng %spa an es llave (de la casa). R tal tjaya. %mor tal tjaya. %eng %spa la llave de tu casa. W aan. %mor aan. %eng %spa aan. R tqaltzin chi tat xjal ki? %mor tqaltzin chi tat xjal ki? %eng %spa qué dice ese señor? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R tqaltzin chi tat xjal? %mor tqaltzin chi tat xjal? %eng %spa qué dice el señor? W tqalpa wey' nb'iy'a q'any? %mor tqalpa wey' nb'iy'a q'any? %eng %spa vos yo cómo me llamo? R tqal tb'iya chi. %mor tqal tb'iya chi. %eng %spa te estoy diciendo, cómo me llamo. W tqal nb'iy'a? %mor tqal nb'iy'a? %eng %spa cómo me llamo? W wicho chIkiya. %mor wicho chIkiya. %eng %spa Luis deci. J wich tat jHal. = wicho. %mor wicho. %eng %spa Luis. R joo. %mor joo. %eng %spa sí. W joo. %mor joo. %eng %spa sí. R tqal tb'i? %mor tqal tb'i? %eng %spa cómo se llama? W wicho chIkiya weno? %mor wicho chIkiya weno? %eng %spa luis deci bueno? J wich. = wicho. %mor wicho. %eng %spa Luis. R wicho? %mor wicho? %eng %spa Luis? R nn. %mor nn. %eng %spa nn. R jattzin naq Ana tu'n chIk q'amanx. %mor jattzin naq Ana tu'n chIk q'amanx. %eng %spa y en dónde esta Ana deci. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R jat naq Ana tu'n chi. %mor jat naq Ana tu'n chi. %eng %spa en dónde esta Ana deci. J jHat nak Ann to'n? = jat naq Ana tu'na? %mor jat naq Ana tu'na? %eng %spa en dónde está Ana? W ma ta' b'ixh ma ja. %mor ma ta' b'ixh ma ja. %eng %spa ella esta en la casa. R jat sa tuk'in b'ixh chi. %mor jat sa tuk'in b'ixh chi. %eng %spa porque no la trajistes deci. R jHat tu' ixh? = jat saj tuk'an b'ixH? %mor jat saj tuk'an b'ixH? %eng %spa porqué no la trajistes? J ma' yab't txin. = ma' yab't txin. %mor ma' yab't txin. %eng %spa se enfermó. R noq ten tu'n chi. %mor noq ten tu'n chi. %eng %spa es mentira deci. J nok ten tooon. = no ten tu'na. %mor no ten tu'na. %eng %spa es mentira (lo que dices). W a'x toklen. %mor a'x toklen. %eng %spa es verdad. R noq chiya chi. %mor noq chiya chi. %eng %spa es mentira (lo que dices) deci. J nok ti'y. = noq chiya. %mor noq chiya. %eng %spa es mentira (lo que dices). W a'x toklen. %mor a'x toklen. %eng %spa es verdad. J kal ti to'n ki? = tqal ti kin tu'na? %mor tqal ti kin tu'na? %eng %spa qué es ese (por ti)? W jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? J kal ti to'n ki? = tqal ti kin tu'na? %mor tqal ti kin tu'na? %eng %spa qué es ese? W schab'il jal. %mor schab'il jal. %eng %spa es juguete. J scha'? = schab'il? %mor schab'il? %eng %spa juguete? W schab'iltzin. %mor schab'iltzin. %eng %spa claro que es juguete. W kin be. %mor kin be. %eng %spa ese be. W kin nan ki. %mor kin nan ki. %eng %spa ahí esta mamá. W kinx kin. %mor kinx kin. %eng %spa mira be. W junt mal tal xjal kin. %mor junt mal tal xjal kin. %eng %spa ahí esta la otra personita. W a? %mor a? %eng %spa a? J a. = a. %mor a. %eng %spa si. X tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama ese? J pon ti kal te'jH. = pon ti carro ti'ja. %mor pon ti carro ti'ja. %eng %spa ahí va el carro por ti. W jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? W chuxchaj. %mor chuxchaj. %eng %spa apurate. W chuxchaj. %mor chuxchaj. %eng %spa apurate. R chuxhchaj ye'inx mal carro te jal. %mor chuxhchaj ye'inx mal carro te jal. %eng %spa apurate mostrale el carro. J axh jHun. = ax junt jal. %mor ax junt jal. %eng %spa es el otro. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. J ma' chel chan npecha. = ma' tz'el tz'aq nb'echa. %mor ma' tz'el tz'aq nb'echa. %eng %spa ya se cayó mi flor. R oh! %mor oh! %eng %spa oh! R ma' tz'el tz'aq. %mor ma' tz'el tz'aq. %eng %spa ya se cayó. R ma' tz'el tz'aq ni tb'ech ja'l. %mor ma' tz'el tz'aq ni tb'ech ja'l. %eng %spa ya se cayó su florecita (de ese). R baya ni tnu'xha ki. %mor baya ni tnu'xha ki. %eng %spa baya ahí esta tu bebé. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R baya ni tk'ayetaya ki ma' tz'el tz'aq. %mor baya ni tk'ayetaya ki ma' tz'el tz'aq. %eng %spa baya mira tu galletita ya se cayó. X chutzan q'inx q'inx carr. %mor chutzan q'inx q'inx carr. %eng %spa apurate lleva el carro. W an q'inchaq ja tzalu ki. %mor an q'inchaq ja tzalu ki. %eng %spa an traelo aquí. W q'inchaq ja tzaki. %mor q'inchaq ja tzaki. %eng %spa traelo aquí. R jey chutzan chutzan q'inx ja ki. %mor jey chutzan chutzan q'inx ja ki. %eng %spa apurate llevalo. R max tzaja tzalu. %mor max tzaja tzalu. %eng %spa hasta aquí venite. W q'inchaq jal tzaki. %mor q'inchaq jal tzaki. %eng %spa traelo aquí. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. W a tzaki. %mor a tzaki. %eng %spa es aquí. R chu q'intz jal ki chux. %mor chu q'intz jal ki chux. %eng %spa apurate traelo. W kyja'tzana lamontz ja. %mor kyja'tzana lamontz ja. %eng %spa así, empujalo. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. W ooh ma' chex tz'aq iqas. %mor ooh ma' chex tz'aq iqas. %eng %spa ooh ya se cayeron las cargas. J (). = (). %mor (). %eng %spa W jun lu ki be nti' ma tz'ex. %mor jun lu ki be nti' ma tz'ex. %eng %spa éste no se cayó. J jHey chi ma chexh chak mal 'oxh. = jeey chi ma' chex tz'aq mal oso. %mor jeey chi ma' chex tz'aq mal oso. %eng %spa ya vistes ya se cayeron los osos. W ma' tz'ex tz'aq ja. %mor ma' tz'ex tz'aq ja. %eng %spa ya se cayó. R chu, chu q'on jax chu q'on jaxa tib'aj ja. %mor chu, chu q'on jax chu q'on jaxa tib'aj ja. %eng %spa apurate subilo encima de ese. W aber i tjax junt lu ki. %mor aber i tjax junt lu ki. %eng %spa que suba éste otro. W aber ti tqal junt lu ki. %mor aber ti tqal junt lu ki. %eng %spa haber qué es éste otro. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? W tqal junt lu ki? %mor tqal junt lu ki? %eng %spa qué es éste otro? R tqaltzin mal ki? %mor tqaltzin mal ki? %eng %spa y que es ese? J exh. = es... %mor es... %eng %spa es... R tqal tb'i mal lu ki? %mor tqal tb'i mal lu ki? %eng %spa cómo se llama éste? W tqal jun qscha'il ajo? %mor tqal jun qscha'il ajo? %eng %spa qué ese nuestro juguete? R tqal tb'i mal luu? %mor tqal tb'i mal luu? %eng %spa cómo se llama éste? R tqal tb'i mal luu nchi. %mor tqal tb'i mal luu nchi. %eng %spa estoy diciendo, cómo se llama éste? J es, es yoxh. = es yoxhb'aj. %mor es yoxhb'aj. %eng %spa es juguete. R es yoxhb'aj. %mor es yoxhb'aj. %eng %spa es juguete. + 38.12 w oh! %mor oh! %eng %spa oh! W ma' tz'ex tz'aq junt. %mor ma' tz'ex tz'aq junt. %eng %spa ya se cayó el otro. W kokil qb'incha'n ok? %mor kokil qb'incha'n ok? %eng %spa lo vamos a arreglar si? W ok? %mor ok? %eng %spa si? J ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. J ba. = baya! %mor baya! %eng %spa baya! W ma' tz'ex tz'aq. %mor ma' tz'ex tz'aq. %eng %spa ya se cayó. J ma chexh chak om. = ma' tz'ex tz'aq om. %mor ma' tz'ex tz'aq om. %eng %spa vos ya se cayó. J (). = (). %mor (). %eng %spa W yajtzin junt lu ki. %mor yajtzin junt lu ki. %eng %spa y éste otro. J nya ncha' mam. = nya' nchab'ila mami. %mor nya' nchab'ila mami. %eng %spa ese no es mi juguete mami. W tqaltzin junt lu ki? %mor tqaltzin junt lu ki? %eng %spa y qué es éste otro? W q'any. %mor q'any. %eng %spa vos. J kinch ki. = kintza ki. %mor kintza ki. %eng %spa mira be. R tqal tb'i mal luu chi. %mor tqal tb'i mal luu chi. %eng %spa estoy diciendo, cómo se llama éste. W chep. %mor chep. %eng %spa José. W tqaltzin junt lu ki be? %mor tqaltzin junt lu ki be? %eng %spa que es éste otro? J exh ni ojH. = es ni oso. %mor es ni oso. %eng %spa es osito. W oso ja? %mor oso ja? %eng %spa es oso? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. W oso jal? %mor oso jal? %eng %spa es oso? R tza'n ten ni tal twitz? %mor tza'n ten ni tal twitz? %eng %spa cómo tiene la cara? W oso? %mor oso? %eng %spa oso? J lu ni tal twitz ki. = lu ni tal twitz ki. %mor lu ni tal twitz ki. %eng %spa ahí está su carita. R tza'n ten ni tal twitz? %mor tza'n ten ni tal twitz? %eng %spa cómo tiene la carita? R tza'n ten ni tal twitz ch'in? %mor tza'n ten ni tal twitz ch'in? %eng %spa cómo tiene la carita ese pequeño? J lu' ni tal twit ne. = lu ni tal twitz ch'in. %mor lu ni tal twitz ch'in. %eng %spa ahí está su carita. R kisana jeey. %mor kisana jeey. %eng %spa ya vistes. J 'ay, 'ay. = 'ay, 'ay. %mor 'ay, 'ay. %eng %spa ay, ay. J ma chel chak wik 'ay. = ma' tz'el tz'aq wiqasa q'any. %mor ma' tz'el tz'aq wiqasa q'any. %eng %spa vos ya se cayó mi carga. J i texh ch'i mam. = i tex ch'in mami. %mor i tex ch'in mami. %eng %spa que salga el pequeño mami. R jachaq. %mor jachaq. %eng %spa bueno. J (). = (). %mor (). %eng %spa R kisana jeey. %mor kisana jeey. %eng %spa ya vistes. J ban ch'i mam. = b'a'n ch'in mami. %mor b'a'n ch'in mami. %eng %spa esta bien el pequeño mami. R b'a'n ch'in? %mor b'a'n ch'in? %eng %spa esta bien el pequeño? J pa'n ch'in te ke. = b'a'n ch'in te qe. %mor b'a'n ch'in te qe. %eng %spa esta bien el pequeño para nosotros. R b'a'ntzan ch'in. %mor b'a'ntzan ch'in. %eng %spa claro que esta bien el pequeño? R b'a'n ch'in te qe. %mor b'a'n ch'in te qe. %eng %spa esta bien para nosotros. J lu te jHun tal yoxh. = lu jun te tal yoxh. %mor lu jun te tal yoxh. %eng %spa aquí está un tu juguetito. J lu' tee tyoxh ki. = lu tee tyoxh luu. %mor lu tee tyoxh luu. %eng %spa aquí está tu juguete. J kapan. = kanpan. %mor kanpan. %eng %spa campana. R kanpan. %mor kanpan. %eng %spa campana. R jey chutzan b'et tu' carro. %mor jey chutzan b'et tu' carro. %eng %spa camina con el carro. R chu b'eta tuk'al ja. %mor chu b'eta tuk'al ja. %eng %spa camina con ese. J pol ti kal tu'. = kpol ti carro tuk'ala. %mor kpol ti carro tuk'ala. %eng %spa el carro va a llegar con usted. D ma' exh chak. = ma' tz'ex tz'aq jal. %mor ma' tz'ex tz'aq jal. %eng %spa ese ya se cayó. J 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. J ma chel chak jHa. = ma' tz'ex tz'aq jal. %mor ma' tz'ex tz'aq jal. %eng %spa ese ya se cayó. J chu tu'xh chaluu. = chu tu'xha tzaluu. %mor chu tu'xha tzaluu. %eng %spa sentate aquí. R lu junt tyoxha lu kin. %mor lu junt tyoxha lu kin. %eng %spa aquí esta otro tu juguete. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R lu junt tyoxha luu. %mor lu junt tyoxha luu. %eng %spa aquí esta otro tu juguete. R mi'n om. %mor mi'n om. %eng %spa no vos. R tk'ayeta kin. %mor tk'ayeta kin. %eng %spa ahí esta tu galleta. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R jat ma' ku'x tal tk'ayet. %mor jat ma' ku'x tal tk'ayet. %eng %spa porque no se metio la galletita. J at jHunt, jHunt jHa ki. = at junt jal kin. %mor at junt jal kin. %eng %spa mira hay otro. R lu junt ja luu. %mor lu junt ja luu. %eng %spa aquí esta el otro. R jeeytzan. %mor jeeytzan. %eng %spa bueno. J jHat jHunt? = jat junt? %mor jat junt? %eng %spa en dónde está el otro. R ya o'kxtzin. %mor ya o'kxtzin. %eng %spa ya sólo. R chunaja... %mor chunaja... %eng %spa apurate. R jeey chutzan b'ixin tee. %mor jeey chutzan b'ixin tee. %eng %spa apurate ahora baila. R b'a'n tee b'ixan b'a'n? %mor b'a'n tee b'ixan b'a'n? %eng %spa puedes bailar? R kyja'tzan ten tee b'ixan? %mor kyja'tzan ten tee b'ixan? %eng %spa así bailas? R oh! %mor oh! %eng %spa oh! R jeey kyja'tzan ten ja. %mor jeey kyja'tzan ten ja. %eng %spa ya vistes así es. R tqal nb'ant? %mor tqal nb'ant? %eng %spa qué se esta haciendo? R kyja'tzan ten ja. %mor kyja'tzan ten ja. %eng %spa así es. J chum nejH. = tzyuma nej. %mor tzyuma nej. %eng %spa agarralo primero. R an tzyu'n mal tk'ayety wu'n. %mor an tzyu'n mal tk'ayety wu'n. %eng %spa an yo tengo agarrado la galleta. R noktzan ten b'ixil. %mor noktzan ten b'ixil. %eng %spa se pone a bailar. R kyja'tzan ten tu'na nb'ixinn. %mor kyja'tzan ten tu'na nb'ixinn. %eng %spa así haces cuado bailas. R jeey b'a'ntzan tu'n. %mor jeey b'a'ntzan tu'n. %eng %spa ya vistes podes. R jattzan naq Ana b'ixil tuk'ala? %mor jattzan naq Ana b'ixil tuk'ala? %eng %spa y dónde esta Ana para que baila contigo. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R jattzan naq Ana b'ixil tuk'ala? %mor jattzan naq Ana b'ixil tuk'ala? %eng %spa y dónde esta Ana para que baila contigo. J jat ixh ki? = jat b'ixh? %mor jat b'ixh? %eng %spa en dónde está ella? R jat b'ixh ki. %mor jat b'ixh ki. %eng %spa en dónde esta ella. R qa'nanxch te mal wicho. %mor qa'nanxch te mal wicho. %eng %spa preguntale a Luis. R jat naq Ana tu'n wicho chi. %mor jat naq Ana tu'n wicho chi. %eng %spa en dónde esta Ana Luis deci. X jat naq Ana tu'n chi. %mor jat naq Ana tu'n chi. %eng %spa en dónde esta Ana Luis deci. R qa'nanxch te mal wicho. %mor qa'nanxch te mal wicho. %eng %spa preguntale a Luis. R nya' naq Ana. %mor nya' naq Ana. %eng %spa no es Ana. R Anita naq ki. %mor Anita naq ki. %eng %spa esa es Anita. R jat naq Ana tu'n. %mor jat naq Ana tu'n. %eng %spa en dónde esta Ana. X qa'natz ma chii. %mor qa'natz ma chii. %eng %spa anda pregunta allá. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? X qa'natz ma chii. %mor qa'natz ma chii. %eng %spa anda pregunta allá. X jat naq Ana tu'n chi. %mor jat naq Ana tu'n chi. %eng %spa en tienes a Ana deci. R jat naq Ana tu'n. %mor jat naq Ana tu'n. %eng %spa en tienes a Ana. W tza'npa 'iny. %mor tza'npa 'iny. %eng %spa qué vos? J jHat nak Ann to'n? = jat naq Ana tu'na? %mor jat naq Ana tu'na? %eng %spa en dónde tienes a Ana? W max ma, max ma ja ma kyaj ten b'ixh. %mor max ma, max ma ja ma kyaj ten b'ixh. %eng %spa ella se quedo en la casa. J miin. = mi'n. %mor mi'n. %eng %spa no. R b'ix tzaj tuk'an b'ixh chi. %mor b'ix tzaj tuk'an b'ixh chi. %eng %spa ahi la traes deci. W jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? J mas cha tu' ixh. = b'ix tzaj tuk'an b'ixh. %mor b'ix tzaj tuk'an b'ixh. %eng %spa ahi la traes. W an ja'k. %mor an ja'k. %eng %spa an bueno. R chu b'ixan jun elt tee. %mor chu b'ixan jun elt tee. %eng %spa ahora baila. W q'onxa ja'l weno? %mor q'onxa ja'l weno? %eng %spa hacelo ahora bueno? W q'onxa ja'l weno? %mor q'onxa ja'l weno? %eng %spa hacelo ahora bueno? R weno chi. %mor weno chi. %eng %spa bueno deci. R weno chu q'amanx naja. %mor weno chu q'amanx naja. %eng %spa bueno deci rápido. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. W o qatzan qa mi'n. %mor o qatzan qa mi'n. %eng %spa o no. R jeey ma' b'a b'ixina? %mor jeey ma' b'a b'ixina? %eng %spa ya terminastes de bailar? R b'ixina weno. %mor b'ixina weno. %eng %spa baila bueno. R jattzan xu'j b'ixil tu'ala. %mor jattzan xu'j b'ixil tu'ala. %eng %spa y en dónde esta la mujer para bailar contigo. W tjonalx q'a nb'ixin q'a. %mor tjonalx q'a nb'ixin q'a. %eng %spa el solito esta bailando. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. R chu carran tee chuxa. %mor chu carran tee chuxa. %eng %spa apurate juga carro. R qatontz mal Daniel b'ixil tu'ala. %mor qatontz mal Daniel b'ixil tu'ala. %eng %spa jala a Daniel para bailar contigo. J i ko pixh ke. = i qo b'ixin. %mor i qo b'ixin. %eng %spa bailemos. J tke'm pixh key' mam. = mami tky'i' ma tu'n qo b'ixan qeky'. %mor mami tky'i' ma tu'n qo b'ixan qeky'. %eng %spa mami él no quiere que nosotros bailemos. R tky'i'm? %mor tky'i'm? %eng %spa él no quiere. R aay. %mor aay. %eng %spa aay. R tky'im b'ixin ma tuk'ala. %mor tky'im b'ixin ma tuk'ala. %eng %spa él no quiere bailar contigo. J pan. = pun. %mor pun. %eng %spa pun. J aay. = aay. %mor aay. %eng %spa aay. J pay! = baya! %mor baya! %eng %spa baya! R ma' chi ku'tz tz'aq tyoxha ki. %mor ma' chi ku'tz tz'aq tyoxha ki. %eng %spa mira ya se cayeron tus juguetes. J oh! = oh! %mor oh! %eng %spa oh! R chu q'on jax naj tyoxha ti'aj ja. %mor chu q'on jax naj tyoxha ti'aj ja. %eng %spa apurate subi tu juguete encima de ese. R chu q'on jax tyoxha ti'aj ja ki. %mor chu q'on jax tyoxha ti'aj ja ki. %eng %spa subi tu juguete encima de ese. R chunaj. %mor chunaj. %eng %spa apurate. J chum ti oxh. = tzyum ti oso. %mor tzyum ti oso. %eng %spa agarra el oso. D a luya. = a luu. %mor a luu. %eng %spa es este. R jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. D chal ki. = tzaluu kin. %mor tzaluu kin. %eng %spa aquí. R ma' jax ni oso tu'n maa? %mor ma' jax ni oso tu'n maa? %eng %spa ya subistes el oso ya? D a jHunt. = a junt. %mor a junt. %eng %spa el otro. R ma' tz'ex tz'aq junt ja. %mor ma' tz'ex tz'aq junt ja. %eng %spa ya se cayo el otro. R tqal kyb'i ti luu? %mor tqal kyb'i ti luu? %eng %spa cómo se llaman éstos? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R tqal kyb'i ja? %mor tqal kyb'i ja? %eng %spa cómo se llaman? J exh ni la. = es ni lata. %mor es ni lata. %eng %spa es latita. R es lata? %mor es lata? %eng %spa es lata? R b'aq lata ja. %mor b'aq lata ja. %eng %spa caso es lata. J kal ti ki mam? = tqal ti luu mami? %mor tqal ti luu mami? %eng %spa qué es éste mami? J kal ti ki mam? = tqal ti luu mami? %mor tqal ti luu mami? %eng %spa qué es éste mami? R nn. %mor nn. %eng %spa nn. R jeey chi ma' b'ant tu'n? %mor jeey chi ma' b'ant tu'n? %eng %spa ya vistes, ya lo hicistes? J maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. R maa? %mor maa? %eng %spa ya? R tqal tb'i ja? %mor tqal tb'i ja? %eng %spa cómo se llama? J es ti'lal. = es tib'lal. %mor es tib'lal. %eng %spa es figura. R es ti'lal. %mor es ti'lal. %eng %spa es figura. J ton ti wet ew. = tu'n ti beto ew. %mor tu'n ti beto ew. %eng %spa fue Roberto ayer. R tu'n ti bet ew? %mor tu'n ti bet ew? %eng %spa fué Roberto ayer? R axtzan junt ja ajo. %mor axtzan junt ja ajo. %eng %spa ese es el otro. J mi'al jHunt jHaa. = mi'al junt jal. %mor mi'al junt jal. %eng %spa no está el otro. R mi'al junt ja? %mor mi'al junt ja? %eng %spa no esta el otro. R che' tu'n. %mor che' tu'n. %eng %spa hecelo despacio. R che' tu'n. %mor che' tu'n. %eng %spa hacelo despacio. R tz'ok te twi'ya man. %mor tz'ok te twi'ya man. %eng %spa no te vayas a pegar la cabeza papito. R chu tzaj tzaluu. %mor chu tzaj tzaluu. %eng %spa ven aquí. R a saqchan tee tzaluu. %mor a saqchan tee tzaluu. %eng %spa juga aquí. R i tten ja. %mor i tten ja. %eng %spa que esté ese. R a saqchan tee tzaluu. %mor a saqchan tee tzaluu. %eng %spa juga aquí. J mal tchajH m mam. = mal t-xajb'a ma mami. %mor mal t-xajb'a ma mami. %eng %spa su zapato mami (de él). R an mal t-xajb'a ma. %mor an mal t-xajb'a ma. %eng %spa an su zapato (de él). R chu tzaj tzaluu chux. %mor chu tzaj tzaluu chux. %eng %spa ven aquí bueno. R saqchana tzalu kin chi. %mor saqchana tzalu kin chi. %eng %spa juga aquí dice. R chunaja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. R chu q'intz mal carro kin. %mor chu q'intz mal carro kin. %eng %spa trae ese carro. J (). = (). %mor (). %eng %spa R uy. %mor uy. %eng %spa uy. R chu q'intz tee tcarro kin chux. %mor chu q'intz tee tcarro kin chux. %eng %spa trae ese tu carro bueno. R ki mal carro tu'n mal Daniel ki. %mor ki mal carro tu'n mal Daniel ki. %eng %spa mira el carro por Daniel be. R kinxhaj tcarroy tu'n mal Daniel ki. %mor kinxhaj tcarroy tu'n mal Daniel ki. %eng %spa mira tu carro por Daniel be. R yoo ma' tz'ex ja txan xaq. %mor yoo ma' tz'ex ja txan xaq. %eng %spa ooh ya se fue el barranco. R chu q'in jaw ja. %mor chu q'in jaw ja. %eng %spa levantalo. R chu q'in jaw ja ki. %mor chu q'in jaw ja ki. %eng %spa lenvanta ese. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. R chu q'in jaw ja y'o. %mor chu q'in jaw ja y'o. %eng %spa apurate lenvantalo. R chunaja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. R chunn b'ixin teetz. %mor chunn b'ixin teetz. %eng %spa entonces baila. R mi'n qo q'oj. %mor mi'n qo q'oj. %eng %spa no nos enojemos. R mi'n? %mor mi'n? %eng %spa no? J mi'n. = mi'n. %mor mi'n. %eng %spa no. R mi'n. %mor mi'n. %eng %spa no. R chunn b'ixin tee. %mor chunn b'ixin tee. %eng %spa entonces baila. R jeey chu. %mor jeey chu. %eng %spa apurate. R chu b'ixin naj tee. %mor chu b'ixin naj tee. %eng %spa baila rápido. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. R ma' b'ixinn? %mor ma' b'ixinn? %eng %spa ya bailaste? + 43.10 R jeey b'a'ntzan tu'n ikyjo. %mor jeey b'a'ntzan tu'n ikyjo. %eng %spa ya vistes esta bien como lo haces. J i jHaxh. = i tjax ti luu. %mor i tjax ti luu. %eng %spa que suba éste. R tqal tb'i ch'in? %mor tqal tb'i ch'in? %eng %spa cómo se llama el pequeñito? J ejH o'xh. = es oso. %mor es oso. %eng %spa es oso. R es ni oso chi. %mor es ni oso dice. %eng %spa es osito dice. R b'aq oso ch'in. %mor b'aq oso ch'in. %eng %spa caso es osito. R tqaltzin kyb'i mal luu? %mor tqaltzin kyb'i mal luu? %eng %spa cómo se llaman éstos? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R tqal tb'i mal luu? %mor tqal tb'i mal luu? %eng %spa cómo se llama éste? J ejH ti oxh. = es ti oso. %mor es ti oso. %eng %spa es oso. R tza'n ten mal tb'a' twitz ja? %mor tza'n ten mal tb'a' twitz ja? %eng %spa cómo tiene el ojo? R tza'n ten mal twitz ja? %mor tza'n ten mal twitz ja? %eng %spa cómo tiene la cara? J chum ni npech. = tzyum ni nb'echa nej. %mor tzyum ni nb'echa nej. %eng %spa agarra mi florecita. R tzum ni nb'echa? %mor tzum ni nb'echa? %eng %spa agarra mi flor. J nejH jHak chi nul nejH. = nej jak chin nula nej. %mor nej jak chin nula nej. %eng %spa esperate ahorita vengo. R jak chin nula nej. %mor jak chin nula nej. %eng %spa ahorita vengo. R jatum ma txi'ya? %mor jatum ma txi'ya? %eng %spa en dónde vas a ir? J a'nal. = aq'nal. %mor aq'nal. %eng %spa a trabajar. R aq'nal? %mor aq'nal? %eng %spa a trabajar? R jatum kpo'la aq'nal? %mor jatum kpo'la aq'nal? %eng %spa en dónde vas a ir a trabajar? R jatum? %mor jatum? %eng %spa en dónde? J (). = (). %mor (). %eng %spa R kisina. %mor kisina. %eng %spa ya viste. J pa'y! = baya! %mor baya! %eng %spa baya! R jeey man y'o. %mor jeey man y'o. %eng %spa apurate papito. R chu tzaja tzaluu. %mor chu tzaja tzaluu. %eng %spa ven aquí. R lu ja lu kin. %mor lu ja lu kin. %eng %spa aquí esta mira. J jHat? = jat? %mor jat? %eng %spa dónde está? R lu ja luu. %mor lu ja luu. %eng %spa aquí esta. R lulu kin lu kin. %mor lulu kin lu kin. %eng %spa aquí esta. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R lu ja luu. %mor lu ja luu. %eng %spa aquí esta. J mi'al junt. = mi'al junt. %mor mi'al junt. %eng %spa no está el otro. R titiltzan ja tey? %mor titiltzan ja tey? %eng %spa para que lo quieres? J i lu junt luu mama. = i lu junt luu mama. %mor i lu junt luu mama. %eng %spa aquí está el otro mama. R an lu junt ja ajo. %mor an lu junt ja ajo. %eng %spa an aquí esta el otro. J ijHa ma chel til jHa mama. = ma' tz'el til jal mama. %mor ma' tz'el til jal mama. %eng %spa ya se cayeron mama. J lu ki. = lu ki. %mor lu ki. %eng %spa aquí está. R kjawil tmuqsil ja. %mor kjawil tmuqsil ja. %eng %spa se va a destapar. J (). = (). %mor (). %eng %spa R lu ki. %mor lu ki. %eng %spa aquí esta. J i jaxh luu be kun mam. = i tjax ljuu be qu'n mqmi. %mor i tjax ljuu be qu'n mqmi. %eng %spa subamos éste mami. R a chi jawix ja tzaluu? %mor a chi jawix ja tzaluu? %eng %spa aquí van a subir. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R a chi jawix ja tzaluu? %mor a chi jawix ja tzaluu? %eng %spa aquí van a subir. J atzin. = atzin. %mor atzin. %eng %spa claro que si. R a? %mor a? %eng %spa si? R pyoqa ma txi'y tz'alil? %mor pyoqa ma txi'y tz'alil? %eng %spa peor si vas a ir a orinar? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R ma txi'y tz'alil? %mor ma txi'y tz'alil? %eng %spa vas a ir a orinar? R ok kxela tz'alil? %mor ok kxela tz'alil? %eng %spa vas a ir a orinar? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R ok kxela tz'alil? %mor ok kxela tz'alil? %eng %spa vas a ir a orinar? J ok. = ok. %mor ok. %eng %spa si. R ok? %mor ok? %eng %spa sí? J axh ten luu. = ax i tten jluu. %mor ax i tten jluu. %eng %spa éste que se quede aquí. R i ten ja. %mor i ten ja. %eng %spa que esté. J lu jHun lu. = lu junt luu. %mor lu junt luu. %eng %spa aquí está el otro. R ma txi'ya tz'alil? %mor ma txi'ya tz'alil? %eng %spa vas a ir a orinar? J ok. = ok. %mor ok. %eng %spa si. J kelil nchinch. = kelil nsinchoya. %mor kelil nsinchoya. %eng %spa se va a quitar mi sincho. R kelil tsinchya? %mor kelil tsinchya? %eng %spa se va a quitar tu sincho? R nenej. %mor nenej. %eng %spa esperate. R chunaja chi tzaja saqchal tzaluu. %mor chunaja chi tzaja saqchal tzaluu. %eng %spa apurate, vénganse a jugar aquí. R a qo ten tzalu kin chunaja. %mor a qo ten tzalu kin chunaja. %eng %spa nos quedemos aquí apurate. J a jHunt jki. = a junt jal kin. %mor a junt jal kin. %eng %spa ese es el otro. R i ten ja. %mor i ten ja. %eng %spa que esté. R a qo ten tzaluu. %mor a qo ten tzaluu. %eng %spa nos quedemos aquí. J a jHunt pelot om. = a junt pelota om. %mor a junt pelota om. %eng %spa es la otra pelota vos. J (). = (). %mor (). %eng %spa B jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? B ax i ten ja. %mor ax i ten ja. %eng %spa ahí que se quede. B ax i ten ja. %mor ax i ten ja. %eng %spa ahí que se quede. R q'intz tpelotaya. %mor q'intz tpelotaya. %eng %spa trae tu pelota. B tzyum nej. %mor tzyum nej. %eng %spa agarralo primero. R q'intz te q'a. %mor q'intz te q'a. %eng %spa traelo a él. B tzyum nej. %mor tzyum nej. %eng %spa agarralo primero. R q'onx. %mor q'onx. %eng %spa dale. B i tjax luu tu twi'y. %mor i tjax luu tu twi'y. %eng %spa que suba éste en tu cabeza. B tzyum. %mor tzyum. %eng %spa agarralo. B mi'n ku'tz ti'n. %mor mi'n ku'tz ti'n. %eng %spa no lo bajes. J 'okil. = i tok ti'j jal. %mor i tok ti'j jal. %eng %spa pongamos en éste. R kokil junt forro ti'j jal. %mor kokil junt forro ti'j jal. %eng %spa se va a poner otro forro en ese? B a qo' tzaluu. %mor a qo' tzaluu. %eng %spa vamonos por aquí. R jeey chuxa y'o. %mor jeey chuxa y'o. %eng %spa apurate. B tzaja tzaluu. %mor tzaja tzaluu. %eng %spa ven aquí. J kal titil tonn pap? = titil jkin tu'na papi? %mor titil jkin tu'na papi? %eng %spa para que sirve ese papi? B jHa? %mor jHa? %eng %spa qué? J titil tku' tonn ki? = titil jkin tku' tu'na? %mor titil jkin tku' tu'na? %eng %spa para que pusistes ese? R titil tku' tu'n ki? %mor titil tku' tu'n ki? %eng %spa para que tienes puesto ese? R jatum kpo'la? %mor jatum kpo'la? %eng %spa en dónde vas a llegar? J jHat jHunt jHa mam? = jat junt jal mami? %mor jat junt jal mami? %eng %spa en dónde está el otro mami? R jeey chu q'i'tza. %mor jeey chu q'i'tza. %eng %spa apurate traelo. M b'aq saq. %mor b'aq saq. %eng %spa caso es nuevo. M ay q'any ax nya'x tb'anil mos ta mal kin ne'lil tu nwitza. %mor ay q'any ax nya'x tb'anil mos ta mal kin ne'lil tu nwitza. %eng %spa ay vos yo miro que ese no es hombre (ladino). M joo. %mor joo. %eng %spa sí. M q'antz jun tkamixh ma. %mor q'antz jun tkamixh ma. %eng %spa dame una camisa de él. K tzaja Dani. %mor tzaja Dani. %eng %spa ven Dani. K Dani. %mor Dani. %eng %spa Dani. K chu tzaj. %mor chu tzaj. %eng %spa venite. R jeey chu q'i'tz naj. %mor jeey chu q'i'tz naj. %eng %spa apurate traelo rápido. B ax, ax i tku' ten tzaluu. %mor ax, ax i tku' ten tzaluu. %eng %spa aquí mismo que se quede. M peninpil setz jun n-eladoya %mor peninpil setz jun n-eladoya %eng %spa apenas compre un mi helado. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. J in tejH. = q'intz jal. %mor q'intz jal. %eng %spa traelo. R b'aq jak tz'etz ja wu'n. %mor b'aq jak tz'etz ja wu'n. %eng %spa caso lo puedo sacar. R je'ytzin. %mor je'ytzin. %eng %spa ya vistes. J bay. = baya! %mor baya! %eng %spa baya! B ya pon ja. %mor ya pon ja. %eng %spa ahi va. B pon ja. %mor pon ja. %eng %spa ahi va. B ma ten tee ma chii janta' tat Mauro. %mor ma ten tee ma chii janta' tat Mauro. %eng %spa anda allá en donde esta don Mauro. B xeltzin nxajo'na tu'ila weno? %mor xeltzin nxajo'na tu'ila weno? %eng %spa lo voy a patear contigo bueno? B max tena ma chii. %mor max tena ma chii. %eng %spa allá quedate. B pon wu'n. %mor pon wu'n. %eng %spa ahi va por mí. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. R jat tq'a' tzaluu. %mor jat tq'a' tzaluu. %eng %spa dame tu mano aquí. R jat tq'a' tzaluu y'o. %mor jat tq'a' tzaluu y'o. %eng %spa dame tu mano aquí. R chu xajonxa tu' papa. %mor chu xajonxa tu' papa. %eng %spa patéalo con papá. R chu xajonx tu' ti wich. %mor chu xajonx tu' ti wich. %eng %spa patéalo con Luis. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R xajonx tu' ti wicho. %mor xajonx tu' ti wicho. %eng %spa patéalo con Luis. R kixtl. %mor kixtl. %eng %spa ya vas. R noqax kab'ina. %mor noqax kab'ina. %eng %spa no te vayas a lastimar. J i jHaxh jHa won mam. = i tjax jal wu'na mami. %mor i tjax jal wu'na mami. %eng %spa lo subo mami. R chu q'on jax jal. %mor chu q'on jax jal. %eng %spa subilo. R jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. D a mal lu ki. %mor a mal lu ki. %eng %spa es éste. J mam ma chi 'in. = mami ma' txi' q'i'n. %mor mami ma' txi' q'i'n. %eng %spa mami ya se lo llevaron. R jat oso jat? %mor jat oso jat? %eng %spa dónde esta el oso? R jat, jat? %mor jat, jat? %eng %spa dónde esta, dónde esta? J paaay. = baya. %mor baya. %eng %spa baya. R baya ma' txi' naj. %mor baya ma' txi' naj. %eng %spa baya ya se perdió. J ma chi chon mam. = ma' txi' cho'n mami. %mor ma' txi' cho'n mami. %eng %spa ya lo comieron mami. R ma' txi' cho'n? %mor ma' txi' cho'n? %eng %spa ya lo comieron? J nn. = nn. %mor nn. %eng %spa si. R al u'n ma txi cho'n? %mor al u'n ma txi cho'n? %eng %spa quién lo comió? J ma'ti. = ma'tzan. %mor ma'tzan. %eng %spa claro que ya. R chu xajonx. %mor chu xajonx. %eng %spa patéalo. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. J yachin ma' kyak won. = ma' kyaj jal wu'na. %mor ma' kyaj jal wu'na. %eng %spa ya lo deje. R an ma' kyaj jal tu'n. %mor an ma' kyaj jal tu'n. %eng %spa an ya lo dejaste. R tza'n ten xkyaj ja tu'n? %mor tza'n ten xkyaj ja tu'n? %eng %spa cómo fue que lo dejaste. R chu chu q'i'tz. %mor chu chu q'i'tz. %eng %spa anda traelo. R q'i'tz chux. %mor q'i'tz chux. %eng %spa anda traelo bueno? R jey, jey lu ja lu ki. %mor jey, jey lu ja lu ki. %eng %spa ya viste, aquí esta. R jeey chunaj jorat. %mor jeey chunaj jorat. %eng %spa ya viste, apurate. R chu xo'nx ja y'o. %mor chu xo'nx ja y'o. %eng %spa te estoy diciendo, patéalo. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. R chu xo'nx ja tzaluu ki. %mor chu xo'nx ja tzaluu ki. %eng %spa tiralo aquí. R man. %mor man. %eng %spa papito. R man chu q'amanx voy chi jeey. %mor man chu q'amanx voy chi jeey. %eng %spa papito deci, voy deci apurate. R chepito. %mor chepito. %eng %spa Chepito. R chu tzaja tzaluu chux. %mor chu tzaja tzaluu chux. %eng %spa ven aquí bueno? J i ko palot key'. = qo pelotil qeky'. %mor qo pelotil qeky'. %eng %spa nosotros vamos a jugar. R alkye tu'il kpelotil? %mor alkye tu'il kpelotil? %eng %spa quién va a jugar pelota contigo? R a papá? %mor a papá? %eng %spa es papá? R chep. %mor chep. %eng %spa José. M chica. %mor chica. %eng %spa Francisca. R alkye tu'il kpelotil? %mor alkye tu'il kpelotil? %eng %spa quién va a jugar pelota contigo? M ay Dios Santo! %mor ay Dios Santo! %eng %spa ay Dios Santo! M (). %mor (). %eng %spa J i ko pelot key' mam? = i qo pelotan qeky' mami? %mor i qo pelotan qeky' mami? %eng %spa mami nosotros vamos a jugar? R chu pelotina. %mor chu pelotina. %eng %spa juga pelota. R al u'il kpelotil? %mor al u'il kpelotil? %eng %spa con quién vas a jugar pelota? J jHat jHunt ti palot ma? = jat junt ti pelota mami? %mor jat junt ti pelota mami? %eng %spa en dónde está la otra pelota mami? R al u'il kpelotilya? %mor al u'il kpelotilya? %eng %spa con quién vas a jugar pelota? J jHat jHunt ti palot to'n? = jat junt ti pelota tu'na? %mor jat junt ti pelota tu'na? %eng %spa en dónde tienes la otra pelota? J at jHunt. = at junt jal. %mor at junt jal. %eng %spa hay otro. R janta'tzin junt tu'n? %mor janta'tzin junt tu'n? %eng %spa en dónde tienes el otro. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R o'kx junx jal. %mor o'kx junx jal. %eng %spa sólo es uno. J o'kxh? = o'kx? %mor o'kx? %eng %spa sólo? B jak ky'is ja tu'n mal carro nej. %mor jak ky'is ja tu'n mal carro nej. %eng %spa esperate el carro lo puede aguantar. J mii pap. = mi'n papi. %mor mi'n papi. %eng %spa no papi. J i chi chajH tzalu. = i chi tzaj jal tzaluu. %mor i chi tzaj jal tzaluu. %eng %spa que se vengan aupu, J i chi chajH wey' tzalu. = i chi tzaj weky' tzaluu. %mor i chi tzaj weky' tzaluu. %eng %spa aue se vengan los míos aquí. R chu tee. %mor chu tee. %eng %spa hace vos. R ok kxel tee ok? %mor ok kxel tee ok? %eng %spa vas a ir si? B a kschal tee atzjo? %mor a kschal tee atzjo? %eng %spa ahí vas a jugar? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B a kschal tee atz? %mor a kschal tee atz? %eng %spa ahí vas a jugar? B bay. %mor bay. %eng %spa baya! R kixtl. %mor kixtl. %eng %spa ya vas. J chu'xh ku ten ti nak tal luu chuxh. = tkub' tena tzaluu txu'ya. %mor tkub' tena tzaluu txu'ya. %eng %spa mami ponete aquí. B schan. %mor schan. %eng %spa juga. B kintz lu ki. %mor kintz lu ki. %eng %spa mira éste. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. B kin be. %mor kin be. %eng %spa mira ve. B orale. %mor orale. %eng %spa orale. B kintz mal tjax ti'aj kin jeey chi. %mor kintz mal tjax ti'aj kin jeey chi. %eng %spa mira ya lo tiene encima, ya viste. J tol. = tractor. %mor tractor. %eng %spa tractor. J axh tok jHun mal kal. = a tjax junt mal carro. %mor a tjax junt mal carro. %eng %spa ahí está el otro carro. R tqaltzin kb'inchal ja ti'j? %mor tqaltzin kb'inchal ja ti'j? %eng %spa qué es lo que va a arreglar? J mal xha. = mal xaq. %mor mal xaq. %eng %spa esa piedra. J maxh kuxh tzalu. = i tku'x jal tzaluu. %mor i tku'x jal tzaluu. %eng %spa que baje aquí. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. B jeey chi kin mal kin. %mor jeey chi kin mal kin. %eng %spa ya vistes ahí esta ese. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. J ma' axh j wonn. = ma' jax jal wu'na. %mor ma' jax jal wu'na. %eng %spa ya lo subí. B ki be. %mor ki be. %eng %spa ese be. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. + 50.05 B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. J i tjHaxh jHunt j chalu. = i tjax junt jal tzaluu. %mor i tjax junt jal tzaluu. %eng %spa que suba el otro aquí. J i tjHaxh jHunt ka'jH chalu pap. = i tjax kab'tl tzaluu papi. %mor i tjax kab'tl tzaluu papi. %eng %spa que suban otros dos aquí papi. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. J i jaxh ka'j chalu. = i tjax kab' jal tzaluu. %mor i tjax kab' jal tzaluu. %eng %spa que suban dos aquí. J o ma' che chak j ki. = o ma' tz'el tz'aq jal kin. %mor o ma' tz'el tz'aq jal kin. %eng %spa oh mira ya se cayó. B yooo. %mor yooo. %eng %spa yooo. J chi'j tu ka ma ki. = i txi' jal tuj mal carro ki. %mor i txi' jal tuj mal carro ki. %eng %spa que se vaya en ese carro. B orele. %mor orele. %eng %spa B jeey orale. %mor jeey. %eng %spa ya viste. J at jHunt jHa ki. = at junt jal kin. %mor at junt jal kin. %eng %spa mira hay otro. J at jHunt jHa ki. = at junt jal kin. %mor at junt jal kin. %eng %spa mira hay otro. J o'kxh jHunt jH. = o'kx junt jal. %mor o'kx junt jal. %eng %spa sólo es otro. J yaxh jHunt jH ki pap. = yajtzan junt jal kin papi. %mor yajtzan junt jal kin papi. %eng %spa papi y ese otro.mm J ya' jHunt tal a'xh ki pap. = nya'x junt tal awas ki papao. %mor nya'x junt tal awas ki papao. %eng %spa ese agua no es el otro papi. J nya' jHun tal awxh ki pap? = nya' junt tal awas kin papi? %mor nya' junt tal awas kin papi? %eng %spa ese agua no es el otro papi? J wajH wey' tal waxh ki pap. = i tb'aj weky' awas kin papi. %mor i tb'aj weky' awas kin papi. %eng %spa me voy a tomar ese agua papi. B ma' tzaj txaqet te tk'u'j q'any? %mor ma' tzaj txaqet te tk'u'j q'any? %eng %spa vos ya te dió sed? J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B ma' tzaj txaqet te tk'u'jya? %mor ma' tzaj txaqet te tk'u'jya? %eng %spa ya te dió sed? B jat ti ttxa'n nej. %mor jat ti ttxa'n nej. %eng %spa dame tu moco primero. B ntxqet te tk'u'j wen? %mor ntxqet te tk'u'j wen? %eng %spa tienes sed? J maa. = tzin. %mor tzin. %eng %spa sí. B maa? %mor maa? %eng %spa ya? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B kinx ma chii. %mor kinx ma chii. %eng %spa mira allá. B kinx ma chii. %mor kinx ma chii. %eng %spa mira allá. B nk'ana awa q'any tzin nk'ana? %mor nk'ana awa q'any tzin nk'ana? %eng %spa estas tomando agua vos? B tzin chi. %mor tzin chi. %eng %spa sí deci. B tzin 'iny o nti'? %mor tzin 'iny o nti'? %eng %spa si vos o no? J tzin. = tzin. %mor tzin. %eng %spa si. W tzin? %mor tzin? %eng %spa sí? W q'antz ch'in wey' tzakin. %mor q'antz ch'in wey' tzakin. %eng %spa dame un poquito aquí. W q'antz ch'in wey' tzaki. %mor q'antz ch'in wey' tzaki. %eng %spa dame un poquito aquí. B ma' b'aj wu'n chi. %mor ma' b'aj wu'n chi. %eng %spa ya lo termine deci. W q'antz ch'in wey'. %mor q'antz ch'in wey'. %eng %spa dame un poquito. J ma bajH won. = ma' b'aj wu'na. %mor ma' b'aj wu'na. %eng %spa ya lo terminé. W ya ma' b'aj kyaqil tu'n? %mor ya ma' b'aj kyaqil tu'n? %eng %spa ya terminaste todo? W ya ma' ku b'aj kyaqil tu'n? %mor ya ma' ku b'aj kyaqil tu'n? %eng %spa ya terminaste todo? B chu ye'inx kyaqil tem ma' b'aj wu'n chi. %mor chu ye'inx kyaqil tem ma' b'aj wu'n chi. %eng %spa mostrale todo a él, ya lo termine deci. W ma' 'iny? %mor ma' 'iny? %eng %spa ya vos? B chu ye'inx tem. %mor chu ye'inx tem. %eng %spa mostrale a él. W ya o'kx ja? %mor ya o'kx ja? %eng %spa ya sólo. J ya o'kxh. = ya o'kx. %mor ya o'kx. %eng %spa ya sólo. W ya o'kx? %mor ya o'kx? %eng %spa ya sólo. J tit ki. = ti kin. %mor ti kin. %eng %spa ese. J maaxh chalu. = max tzaluu. %mor max tzaluu. %eng %spa hasta aquí. W ntz'inan junt ja? %mor ntz'inan junt ja? %eng %spa no esta el otro?. B nti' chi. %mor nti' chi. %eng %spa no hay deci. W ntz'inan junt ja? %mor ntz'inan junt ja? %eng %spa no esta el otro? B nti' chi q'amanx. %mor nti' chi q'amanx. %eng %spa J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. W oh! %mor oh! %eng %spa oh! J pay. = baya! %mor baya! %eng %spa baya! W ma' txi' t-xo'n? %mor ma' txi' t-xo'n? %eng %spa ya lo tiró. J baaya! = baaya! %mor baaya! %eng %spa baya! B chu tzaja qo schan. %mor chu tzaja qo schan. %eng %spa ven juguemos. J i chi n-onjH pelot ki tey'? = i txi' nq'o'na pelota kin teya? %mor i txi' nq'o'na pelota kin teya? %eng %spa te doy esa pelota? B chu qo schan tzaluu. %mor chu qo schan tzaluu. %eng %spa juguemos aquí. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B chu qo schan tzaluu nej. %mor chu qo schan tzaluu nej. %eng %spa juguemos aquí primero. B chu qo schan tzaluu nchi. %mor chu qo schan tzaluu nchi. %eng %spa estoy diciendo que juguemos aquí. B chepito. %mor chepito. %eng %spa chepito. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. J pay! = baya! %mor baya! %eng %spa baya! B chunaj tzaj. %mor chunaj tzaj. %eng %spa apurate ven. B chu tzaj naj tzalu y'o. %mor chu tzaj naj tzalu y'o. %eng %spa apurate ven rápido aquí. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya vistes. J i kujH palot ke. = i tku'x pelota kin. %mor i tku'x pelota kin. %eng %spa que se mete esa pelota. J pelot. = pelot. %mor pelot. %eng %spa pelota. B jeey chunaja. %mor jeey chunaja. %eng %spa ya viste, apurate. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? J kal ma? = tqal mami? %mor tqal mami? %eng %spa qué mami? J kin tom ti lu ki mam. = kin ti luu tu'n ma kin mami. %mor kin ti luu tu'n ma kin mami. %eng %spa mira éste dejo él mami. R txi'ya tu' papá. %mor txi'ya tu' papá. %eng %spa andate con papá. J aay. = aay. %mor aay. %eng %spa aay. J kin tom ti lu ki. = kin ti luu tu'n ma kin. %mor kin ti luu tu'n ma kin. %eng %spa mira éste dejo él. R i ten jal. %mor i ten jal. %eng %spa que esté. R i ten jal. %mor i ten jal. %eng %spa que esté. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? R i ten ja ma ntzqij ja. %mor i ten ja ma ntzqij ja. %eng %spa que esté ahorita se esta secando. J ma ntzkijH ti lu ki. = ma ntzqij ti luu kin. %mor ma ntzqij ti luu kin. %eng %spa éste ahorita se está secando. W san jax jal 'iny bueno. %mor san jax jal 'iny bueno. %eng %spa tendelo vos bueno. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? W sanjax ja. %mor sanjax ja. %eng %spa tendelo. W weno? %mor weno? %eng %spa bueno? R chu san ok ja ajo. %mor chu san ok ja ajo. %eng %spa tendelo ahí. W san ok ja. %mor san ok ja. %eng %spa tendelo. W chu san ok ja y'o. %mor chu san ok ja y'o. %eng %spa apurate tendelo. R wen b'aq te tama q'on ka. %mor wen b'aq te tama q'on ka. %eng %spa caso es para tu corte. B jeey chux chepito. %mor jeey chux chepito. %eng %spa chepito apurate. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B jey chuxa. %mor jey chuxa. %eng %spa apurate. J nejHa. = neja. %mor neja. %eng %spa esperate. J ma' kya nko'n. = ma' kyaj nq'o'na. %mor ma' kyaj nq'o'na. %eng %spa ya lo deje. J aw ma' cha chak kin mam. = ma' tzaj tz'aq jal kin mami. %mor ma' tzaj tz'aq jal kin mami. %eng %spa ya se cayó mira mami. J nach kinjH ki mam. = nach kin jal kin mami. %mor nach kin jal kin mami. %eng %spa mira mami no mira bien. B jeey chepito. %mor jeey chepito. %eng %spa ya viste chepito. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B chunaj om. %mor chunaj om. %eng %spa apurate vos. J nejH om. = neja om. %mor neja om. %eng %spa esperate vos. B chunaj om. %mor chunaj om. %eng %spa apurate vos. B chunaj. %mor chunaj. %eng %spa apurate. J pa. = baya! %mor baya! %eng %spa baya! B chu mi'n, bay ya mi'n chin schan tu'il ja'l. %mor chu mi'n, bay ya mi'n chin schan tu'il ja'l. %eng %spa baya ya no voy a jugar contigo ahora. B qa tky'i'y ten chunaj. %mor qa tky'i'y ten chunaj. %eng %spa si no quieres estar apurate. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. J ko palot. = qo pelotan. %mor qo pelotan. %eng %spa juguemos pelota. B jeey chux. %mor jeey chux. %eng %spa apurate. J ko palot pap. = qo pelotan papi. %mor qo pelotan papi. %eng %spa juguemos pelota papi. J i jHaxh jHunt ma palot chalu. = i tjax junt mal pelota tzaluu. %mor i tjax junt mal pelota tzaluu. %eng %spa que suba otra pelota aquí. B ma' chi jax nq'o'n mal tiqas ja kin be. %mor ma' chi jax nq'o'n mal tiqas ja kin be. %eng %spa ya le subí la carga mira. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. J i cha joon jHunt ti palot ki. = i tjax junt ti pelota kin. %mor i tjax junt ti pelota kin. %eng %spa que suba esa otra pelota. B nlay we' jal. %mor nlay we' jal. %eng %spa no puede parar. B tqalchaj mal nchi jax nq'o'n kin be. %mor tqalchaj mal nchi jax nq'o'n kin be. %eng %spa qué son los que estoy subiendo mira. B mal xaq xel tiqan ja ja'l. %mor mal xaq xel tiqan ja ja'l. %eng %spa ahora va a cargar piedra. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. B jeey chi ma' tila? %mor jeey chi ma' tila? %eng %spa ya lo miraste. J chi tik jHa ti kal an ti tal ki. = i txi' tiqan ti carro ti tal kin. %mor i txi' tiqan ti carro ti tal kin. %eng %spa que se lleve el carro ese pequeñito. B ki be. %mor ki be. %eng %spa mira be. B ma' til. %mor ma' til. %eng %spa ya lo miró. J axh ka ten ti pelot chaluu. = ax kyjal ten ti pelota tzaluu. %mor ax kyjal ten ti pelota tzaluu. %eng %spa aquí se va a quedar la pelota. J nlay kis cha won. = nlay ky'is xaq wu'na. %mor nlay ky'is xaq wu'na. %eng %spa no puedo aguantar la piedra. B axtzin. %mor axtzin. %eng %spa claro que ahí mismo. J chum paa. = xum baya. %mor xum baya. %eng %spa lo tiro baya. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. J ich jHa jHa chikon jHunt xhak. = i tjaw nsik'o'na junt xaq. %mor i tjaw nsik'o'na junt xaq. %eng %spa voy a recoger otra piedra. B jey chunaj tzaj naj tzaluu. %mor jey chunaj tzaj naj tzaluu. %eng %spa apurate ven rápido aquí. B chunaj y'o. %mor chunaj y'o. %eng %spa apurate. J ich jHaw chikon jHunt ti xhak nejH. = i tjaw nsik'o'n junt ti xaq nej. %mor i tjaw nsik'o'n junt ti xaq nej. %eng %spa voy a recoger otro piedra primero. B kintz mal tiqas ja ki. %mor kintz mal tiqas ja ki. %eng %spa mira su carga. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? W jeey q'any wen, wen xel jun tscha'il lu ki? %mor jeey q'any wen, wen xel jun tscha'il lu ki? %eng %spa bueno vos quieres uno de éste para tu juguete. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B xel junt scha'il. %mor xel junt scha'il. %eng %spa quieres otro juguete. W ok? %mor ok? %eng %spa sí? W ok? %mor ok? %eng %spa sí? B ok chu q'amanx. %mor ok chu q'amanx. %eng %spa sí deci. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? W ok? %mor ok? %eng %spa sí. W wen ok? %mor wen ok? %eng %spa sí? J ki jHunt ki. = ki junt jal kin. %mor ki junt jal kin. %eng %spa ahí está el otro. W jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. B al u'n sa q'o'n tey? %mor al u'n sa q'o'n tey? %eng %spa quien te lo dió? J kintz jHunt jHki. = kintzz junt jal kin. %mor kintzz junt jal kin. %eng %spa mira éste otro. B al u'n sa q'o'n tey? %mor al u'n sa q'o'n tey? %eng %spa quien te lo dió? J ton ti tinajH ew. = tu'n ti xinaq ew. %mor tu'n ti xinaq ew. %eng %spa el hombre ayer. J i tjHaxh jH kon. = i tjax jal qu'n. %mor i tjax jal qu'n. %eng %spa lo subamos. B tqal tb'i ma? %mor tqal tb'i ma? %eng %spa cómo se llama él? J a ti chinajH om. = a ti xinaq om. %mor a ti xinaq om. %eng %spa es el hombre vos. B wicho chIk. %mor wicho chIk. %eng %spa Luis deci. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B wicho chi. %mor wicho chi. %eng %spa Luis deci. J wich? = wicho? %mor wicho? %eng %spa Luis? B nn. %mor nn. %eng %spa nn. B chu q'amanx tem. %mor chu q'amanx tem. %eng %spa dile a él B a tb'iy wicho q'any chi. %mor a tb'iy wicho q'any chi. %eng %spa vos te llamas Luis, deci. J a tbiy 'ay? = a tb'iya wicho q'any? %mor a tb'iya wicho q'any? %eng %spa vos te mallas Luis? B a tb'iy wicho chi q'amanx. %mor a tb'iy wicho chi q'amanx. %eng %spa te llamas Luis deci. J ti wich. = a tb'iya wicho? %mor a tb'iya wicho? %eng %spa te llamas Luis? B jeey chunaj. %mor jeey chunaj. %eng %spa apurate. J (tu tchuxh wap). = (tu tchuxh wap). %mor (tu tchuxh wap). %eng %spa J yaxh jHun lu pap. = yajtzan junt jal luu papi. %mor yajtzan junt jal luu papi. %eng %spa y éste otro papi. J yaxh jHunt ki pap. = yajtzan junt ti kin papi. %mor yajtzan junt ti kin papi. %eng %spa y ese otro papi. B jeey chunaja. %mor jeey chunaja. %eng %spa apurate. J papi yaxh jHunt jHa ki. = yajtzan junt ti carro kin. %mor yajtzan junt ti carro kin. %eng %spa y ese otro carro. B jey chunaj nchi ki. %mor jey chunaj nchi ki. %eng %spa estoy diciendo, apurate. B kintz ki be. %mor kintz ki be. %eng %spa mira be. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. J yaxh jHunt ti kal ki. = yajtzan junt ti carro ki. %mor yajtzan junt ti carro ki. %eng %spa y ese otro carro. B chutzan i txi' qlamo'n ja ja'l. %mor chutzan i txi' qlamo'n ja ja'l. %eng %spa ahora lo empujemos. J n? = n? %mor n? %eng %spa n? B itzan txi' qlamo'n ja ja'l. %mor itzan txi' qlamo'n ja ja'l. %eng %spa ahora lo empujemos. B i tjax junt ti luu tib'aj. %mor i tjax junt ti luu tib'aj. %eng %spa que suba éste otro encima. + 55.00 B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. B orale muchaaa. %mor orale muchaaa. %eng %spa orale muchaaa. J i jHaxh jHunt ti'lal papi. = i tjax junt jal. %mor i tjax junt jal. %eng %spa que suba el otro. B kintz mal kin q'any. %mor kintz mal kin q'any. %eng %spa mira ese vos. B n? %mor n? %eng %spa n? J jHat ne. = jat nej. %mor jat nej. %eng %spa dámelo. J ma kajH ja'j ton? = ma' kab'an tq'ab'a tu'n jal? %mor ma' kab'an tq'ab'a tu'n jal? %eng %spa te lastimo la mano? B i ten ja. %mor i ten ja. %eng %spa que esté. J jHat j ki? = jat jal kin? %mor jat jal kin? %eng %spa mira en dónde está? B i ten ja. %mor i ten ja. %eng %spa que esté. B jeey chi ki be. %mor jeey chi ki be. %eng %spa ya viste. B jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. J i tok ja'j. = i tokx tjaq' jal. %mor i tokx tjaq' jal. %eng %spa que se me abajo. J i tok ja'j junt ti tal ki. = i tokx tjaq' junt ti tal kin. %mor i tokx tjaq' junt ti tal kin. %eng %spa que se mete abajo de ese pequñito. B kokix tjaq' ja? %mor kokix tjaq' ja? %eng %spa se va a meter debajo? J n. = n. %mor n. %eng %spa n. B ma' tz'okx tu'n? %mor ma' tz'okx tu'n? %eng %spa ya lo metiste? J maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. B kyja' lu be. %mor kyja' lu be. %eng %spa así be. B kintz mal ki. %mor kintz mal ki. %eng %spa mira ese. B be. %mor be. %eng %spa be. B kintz junt mal, uy ma' tz'etz tz'aq ja. %mor kintz junt mal, uy ma' tz'etz tz'aq ja. %eng %spa mira el otro, uy ya se cayó. J kinxh 'unt ti palot. = kinx junt ti pelota. %mor kinx junt ti pelota. %eng %spa mira la otra pelota. J i ko palot ke. = i qo pelotan qe. %mor i qo pelotan qe. %eng %spa juguemos pelota. B jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. J papi. = papi. %mor papi. %eng %spa papi. J i ko tze' ke. = i qo tutz'e' qe. %mor i qo tutz'e' qe. %eng %spa nos sentemos. B jeey chunaj. %mor jeey chunaj. %eng %spa apurate. B jeey chunaj. %mor jeey chunaj. %eng %spa apurate. B jeey chunaj. %mor jeey chunaj. %eng %spa apurate. J y'o. = y'o. %mor y'o. %eng %spa yo. B jeey chunaj. %mor jeey chunaj. %eng %spa apurate. B chunaj chu, chu qo carrin tzaluu. %mor chunaj chu, chu qo carrin tzaluu. %eng %spa apurate juguemos carro aquí. B qamin mi'n chin schan wey' tu'ila. %mor qamin mi'n chin schan wey' tu'ila. %eng %spa