W(WEN nacimiento 6-1-2005; edad 1;10.2) M(mamá de WEN) A(NA-INVESTIGADORA) K(hermano) L(HERMANO DE ANA E) N(hermana) E(hermana) C(HICA) J(hermano) Y(hermana) R(Yuxh) X(primo) F(FRE-primo) + MW081106 mpg + transcripción y traducción de video. + transcripción de Sheny Ortíz García. + de gabación: 08 de noviembre de 2006. + Lugar de grabación: El Copalar, San Ildefonso Ixtahuacán. + CONTEXTO: La grabación se hizo mientra la niña conversaba con su mama, sus hermanos, + y sus primitos. + ella confundió la playera con la blusa, le dice yuuxh=blusa a la playera. + la niña dice nuk por nombrar a un cerdo y en la equivalencia se ha + escrito nuq pero es el onomatopeyico de cerdo. + la niña dice 'ann por nombrar a un carro. + y es el onomatopeyico de carro. + L le dicen a FRE, un primito de WEN. + N así llama WEN a su hermana que se llama F. M qo lol tal tb'icha Wendy chIkiya te txin y'o. %mor qo lol tal tb'icha Wendy chIkiya te txin y'o. %eng %spa vamos a ver tu pollito dígale N qo chuu. %mor qo txuuya. %eng %spa vamos mamita. M qi ma mal b'ich ki txuuy. %mor ki mal, mal b'ich ki txuuya. %eng %spa mamita ahí está el pollito. M b'ich chIkiya? %mor b'ich chIkiya? %eng %spa pollito dígale? W te' ixh. = te b'ixh. %mor te b'ixh. %eng %spa es de della. M kinx jun mal kuch chIkiya? %mor kinx jun mal kuch chIkiya? %eng %spa mira un coche dígale. M tzaj ti kuch te qchii ok? %mor tzajal ti kuch te qchii ok? %eng %spa vamos a matar al cerdo para nuestra comida? M ok? %mor ok? %eng %spa sí? M q'intz ni tyoxha b'ech. %mor q'intz ni tyoxha b'ech. %eng %spa trae tu juguete flor. M q'intz ni tyoxha b'ech. %mor q'intz ni tyoxha b'ech. %eng %spa trae tu juguete flor. M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. M Mako chIkiya. %mor Mako chIkiya. %eng %spa Marcos dígale. M qlaatz kab' chIkiya. %mor qlaatz kab' chIkiya. %eng %spa vamos a ver dos dígale. M mak chIkiya. %mor mak chIkiya. %eng %spa Marcos dígale. M mak chIkiya. %mor mak chIkiya. %eng %spa Marcos dígale. W Mako. = Mako. %mor Mako. %eng %spa Marcos. W kal Mako. = kal Mako. %mor tqal Mako? %eng %spa que Marcos? M Mako chIkiya. %mor Mako chIkiya. %eng %spa Marcos dígale. W Makoo. = Makoo. %mor Makoo. %eng %spa Marcos. M Mako chIkiya. %mor Mako chIkiya. %eng %spa Marcos dígale. W Makoo. = Makoo. %mor Makoo. %eng %spa Marcos. W ka'. = ka'. %mor kab'. %eng %spa dos. W may ki. = mal ki. %mor mal ki. %eng %spa ese be. M b'aya maa tzex jal tuun ti kuch ki. %mor b'aya maa tz'ex jal tuun ti kuch ki. %eng %spa vaya el cerdo lo dejo salir mira. M chu laatza. %mor chu laatza. %eng %spa anda ve. K qal mama. %mor qal mama. %eng %spa que mama? M Mak chi maa b'aj jal tuun ti kuch chIkiya.. %mor Mak (chi) maa b'aj jal tuun ti kuch chIkiya. %eng %spa Marcos el cerdo ya lo comió digale. M jeey yu. %mor jeey y'u. %eng %spa ya viste. M Mako chi. %mor Mako chi. %eng %spa Marcos diga. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miintz. %mor miintz. %eng %spa no pues. M xhit kuucha. %mor xhit kuucha. %eng %spa xhit cerdo. M wixhi wixhi. %mor wixh, wixh. %eng %spa gato, gato. M maa txii tiinx ja txuuy. %mor maa txii tiinx jal txuuya. %eng %spa mamita se lo llevo siempre. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M maa txii tiinx ja. %mor maa txii tiinx jal. %eng %spa se lo llevo siempre. M Mako chIkiya? %mor Mako chIkiya? %eng %spa Marcos dígale? W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M i tjaw nk'uun macht nej. %mor i tjaw nk'uun machit nej. %eng %spa voy a guardar el zapato primero. M i tjaw nk'uun macht nej. %mor i tjaw nk'uun macht nej. %eng %spa voy a guardar el machete primero. M ma qoox siiwil tuun ti macht ok? %mor ma qoox siiwil tuun ti machit ok? %eng %spa vamos a ir a cortar leña con el machete? W tat. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok. %mor ok. %eng %spa sí. M ni nej. %mor ni nej. %eng %spa espérate. M ni nej. %mor ni nej. %eng %spa espérate. M q'intz ni tb'echa ki. %mor q'intz ni tb'echa ki. %eng %spa trae esa tu flor. M q'intz ni tb'echa ki. %mor q'intz ni tb'echa ki. %eng %spa trae esa tu flor. M ja tum sa tiin ch'in? %mor jatum saj tiina ch'in? %eng %spa dónde trajiste al pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum sa tiin ch'in? %mor jatum saj tiina ch'in? %eng %spa dónde trajiste al pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn?¡ M ja tum sa tiin ch'in? %mor jatum saj tiina ch'in? %eng %spa dónde trajiste al pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum sa tiin ni b'ech? %mor jatum saj tiina ni b'ech? %eng %spa dónde trajiste al pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum sa tiin. %mor jatum saj tiina. %eng %spa dónde lo trajiste. W tu' Mak. = tuk' ti Mak. %mor tuk' ti Mak. %eng %spa con Marcos. M tuk' ti Mak. %mor tuk' ti Mak. %eng %spa con Marcos. M jatz tja txin Ana? %mor jatz tja txin Ana? %eng %spa dónde está la casa de Ana? M jatz tja txin Ana? %mor jatz tja txin Ana? %eng %spa dónde está la casa de Ana? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jatz tja txin Ana? %mor jatz tja txin Ana? %eng %spa dónde está la casa de Ana? M jat tja txin? %mor jat tja txin? %eng %spa dónde está la casa de ella? M Ana chIkiya txii q'atya tiij txin. %mor Ana chIkiya txii q'atya tiij txin. %eng %spa anda dígale a ella. M Ana chIkiya. %mor Ana chIkiya. %eng %spa Ana diga. M kinx chaq tja txin ki. %mor kinxchaqa tja txin ki. %eng %spa mira la casa de ella. M Ana chIkiya. %mor Ana chIkiya. %eng %spa Ana diga. M Ana. %mor Ana. %eng %spa Ana. M chux txii q'atya yu. %mor chux txii q'atya yu. %eng %spa háblale. M Ana chIkiya kyjaa ki. %mor Ana chIkiya kyjaa ki. %eng %spa Ana diga así. M kin chi netz tkiin ki. %mor kin nchin netz tkiina ki. %eng %spa mira me estas viendo. M kinxa %mor kinxa %eng %spa mira. M Ana chIkiya? %mor Ana chIkiya? %eng %spa Ana dígale? W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. M jeey yu. %mor jeey yu. %eng %spa ya viste. W a'. = a'. %mor a'. %eng %spa agua. M chu najatz. %mor chu najatz. %eng %spa apurate. M neja ma kuch kii. %mor neja mal kuch kii. %eng %spa espérate ahí está el cerdo. M nb'aj jal tuun mal kuch ki Wendy. %mor nb'aj jal tuun mal kuch ki Wendy. %eng %spa Wendy mira el cerdo se lo está comiendo. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vise. M til njala teya chIkiya. %mor til jala teya chIkiya. %eng %spa para que lo quieres dígale. M kuch chIkiya. %mor kuch chIkiya. %eng %spa cerdo dígale. M txu. %mor txuya. %eng %spa mamita. M lajonx ti kuch ki. %mor lajonx ti kuch ki. %eng %spa corre ese cerdo. M lajonx ti kich ki. %mor lajonx ti kuch ki. %eng %spa corre ese cerdo. W (). = (). %mor (). %eng %spa (). M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? M chux Wendy. %mor chuxa Wendy. %eng %spa wendy apurate. W jHuk'. = junt. %mor junt. %eng %spa otro. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W 'atjH. = jat jal. %mor jat jal. %eng %spa dónde está. M txakontz ti Mak. %mor txakontz ti Mak. %eng %spa llama a Marcos. M junt jal. %mor junt jal. %eng %spa otro. M Makoo chIkiya. %mor Makoo chIkiya. %eng %spa Marcos dígale. M tkuux ma. %mor tkuux ma. %eng %spa el está adentro,abajo. M ma chii. %mor ma chii. %eng %spa allá. M Mak chIkiya? %mor Mak chIkiya? %eng %spa Marcos dígale. M Mak chIkiya? %mor Mak chIkiya? %eng %spa Marcos dígale. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W keech. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. M jeey chi ki ti kuch ki. %mor jeey chi ki ti kuch ki. %eng %spa ya viste ahí está el cerdo. M b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. M qal nb'akyeya kuch chIkiya. %mor qal nb'akyeya kuch chIkiya. %eng %spa cerdos que estan haciendo dígales. M qal ti q'iin tuuna txuuy? %mor qal ti q'iin tuuna txuuya? %eng %spa mamita que es lo que traes. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal ti qiin tuuna? %mor qal ti qiin tuuna? %eng %spa que es lo que traes? W uu'xh. = uuj. %mor uuj. %eng %spa cuaderno. M uuj jal. %mor uuj jal. %eng %spa es libro-cuaderno. W uu'. = uuj. %mor uuj. %eng %spa cuaderno. M ti tilja teya? %mor titil jal teya? %eng %spa para que lo quieres? W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M te ti Mak. %mor te ti Mak. %eng %spa es de Marcos. M b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. W uuy. = uuy. %mor uuy. %eng %spa uuy. M kinxa. %mor kinxa. %eng %spa mira. W oj. = nchi q'ojan jal. %mor nchi q'ojan jal. %eng %spa estan peliando. M qal nb'akyeya nuq chIkiya? %mor tqal nb'akyeya nuq chIkiya? %eng %spa cerdos que están haciendo dígales? M uy ki ni jal kyuun ja ki. %mor uy ki ni jal kyuun jal ki. %eng %spa uy mira la mozorca por esos. M aan. %mor aan. %eng %spa han. W nuk. = nuq. %mor nuq. %eng %spa onomatopeyico de cerdo. M uy tzul ti nuq. %mor uy tzul ti nuq. %eng %spa uy viene el cerdo. M qal nb'i ni ki txuu? %mor tqal tb'i ni ki txuuya? %eng %spa mamita cómo se llama ese pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal nb'i ni ki? %mor tqal tb'i ni ki? %eng %spa cómo se llama ese pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tb'i ni atzajo? %mor tqal tb'i ni atzajo? %eng %spa cómo se llama ese pequeño? M qal tb'i ch'in? %mor tqal tb'i ch'in? %eng %spa cómo se llama el pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tb'i ni tkuux lu? %mor tqal tb'i ni tkuux lu? %eng %spa cómo se llama esto que está aquí? W pay. = papaya. %mor papaya. %eng %spa papaya. M papaya. %mor papaya. %eng %spa papaya. M papaya chIkiya. %mor papaya chIkiya. %eng %spa papaya diga. W paya. = papaya. %mor papaya. %eng %spa papaya. M paya txuu. %mor paya txuuya. %eng %spa mamita papaya. M i texa twutz xaq. %mor i texa twutz xaq. %eng %spa te vas a ir al barranco. M qaltza tb'i ti tkuub' lu ki? %mor qaltzan tb'i ti tkuub' lu ki? %eng %spa y cómo se llama esto que está aquí? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qaltzan tb'i ja? %mor tqaltzan tb'i ja? %eng %spa cómo se llama? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qaltzan tb'i ja? %mor tqaltzan tb'i ja? %eng %spa cómo se llama? M tqal tb'i ja txuuy? %mor tqal tb'i jal txuuya? %eng %spa mamita cómo se llama ese? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tb'i ja? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qaltzan tb'i ja? %mor tqaltzan tb'i jal? %eng %spa cómo se llama? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tb'i ti atzjo? %mor tqal tb'i ti atzajo? %eng %spa cómo se llama ese? M tqal tb'i ja txuuy? %mor tqal tb'i jal txuuya? %eng %spa mamita cómo se llama ese? M moxh chIkiya. %mor moxh chIkiya. %eng %spa mosh diga. W moxh. = moxh. %mor moxh. %eng %spa mosh. M i tetz kab' qjal ok? %mor i tetz kab' qjal ok? %eng %spa vamos a sacar dos mazorcas? W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin? %mor miin? %eng %spa no? M chu axina jal ch'ix tul pap jaala. %mor chu axina jal ch'ix tul papá jaala. %eng %spa apurate desgrana maíz ya va a venir papá. M i tetz kab' qb'utx ok? %mor i tetz kab' qb'utx ok? %eng %spa vamos a desgranar para el nish tamal sí?. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin? %mor miin? %eng %spa no? M miintz. %mor miintz. %eng %spa no. M tzul junt el mal kuch q'il junt tjal ja ki. %mor tzul junt el mal kuch q'il junt tjal ja ki. %eng %spa mira el cerdo viene otra vez a traer su otra mazorca. M xhit kuuchaa. %mor xhit kuuchaa. %eng %spa xhit cerdo. M kuch. %mor kuch. %eng %spa cerdo. W ten. = i tten jal. %mor i tten jal. %eng %spa dejalo. M at xaq tkub' lu ki chunaja. %mor at xaq tkub' lu ki chunaja. %eng %spa apurate aquí hay piedra. W 'an. = q'antza. %mor q'antza. %eng %spa damelo. M lu ja lu ki. %mor lu jal lu ki. %eng %spa aquí está. M lu ja lu ki. %mor lu jal lu ki. %eng %spa aquí está. M kinxch kin b'e. %mor kinxchaqa kin be. %eng %spa mira be. M (). %mor (). %eng %spa (). M Wendy? %mor Wendy? %eng %spa Wendy? M Wendy? %mor Wendy? %eng %spa Wendy? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ma qoox lol chapil ok? %mor ma qoox lol chapil ok? %eng %spa vamos a ir a comer-ver nance? W ma kooxh tejH. = ma qoox lol te. %mor ma qoox lol te. %eng %spa vamos a ver. M atz ti tal tcarr. %mor atzan ti tal tcarroya. %eng %spa es tu carrito. M uuy! %mor uuy! %eng %spa uuy! M nlaatz junt tee ti tal tcarro ok? %mor nlaatz junt tee ti tal tcarroya ok? %eng %spa voy a ir a ver otro tu carro bueno? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M i tetz kab' qb'utx ok? %mor i tetz kab' qb'utx ok? %eng %spa vamos a desgranar maíz para nuestro nish tamal. W laay. = nlay. %mor nlay. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M ch'ix tul txin Ana jaala. %mor ch'ix tul txin Ana jaala. %eng %spa ya va a venir Ana. W nuya. = nuya. %mor nuya. %eng %spa Nuya. M jat txin Ana chIkiya? %mor jat txin Ana chIkiya? %eng %spa dónde está Ana dígale? W nuya. = nuya. %mor nuya. %eng %spa Nuya. M tzaj tzaluu Nuy chIkiya? %mor tzaja tzaluu Nuya chIkiya? %eng %spa Nuya véngase aquí. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W jeya. = jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. M tzaj tzaluu chIkiya? %mor tzaja tzaluu chIkiya? %eng %spa véngase aquí dígale? W nuy. = nuy. %mor nuy. %eng %spa Nuya. M tzaj tzaluu chIkiya. %mor tzaja tzaluu chIkiya. %eng %spa véngase aquí dígale. M qo saqchal tuk' ti nuq. %mor qo saqchal tuk' ti nuq. %eng %spa vamos a jugar con el cerdo. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M chu q'amanx naj teja. %mor chu q'amanxnaja te jal. %eng %spa apurate dile a ese. M nuq chIkiya? %mor nuq chIkiya? %eng %spa cerdo dígale. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miintz. %mor miintz. %eng %spa no pues. W katz. = jat. %mor jat. %eng %spa dónde. M kinx ti suq'an ki. %mor kinx ti suq'an ki. %eng %spa mira el apazote. M kinx ti suq'an ki. %mor kinx ti suq'an ki. %eng %spa mira el apazote. M qo wuk'al txee tqan mal suq'an ki. %mor qo wuk'ala txee tqan mal suq'an ki. %eng %spa vamos conmigo donde está la mata de apazote. M qo ma chiki. %mor qo ma chi ki. %eng %spa vamos allá. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M q'intz tuuj. %mor q'intz tuuja. %eng %spa trae tu cuaderno. M intz tuuj. %mor q'intz tuuja. %eng %spa trae tu cuaderno. M al uun sa q'oon ja teya? %mor al uun sa q'oon jal teya? %eng %spa quién te lo dio? W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M tuun ti Mak. %mor tuun ti Mak. %eng %spa fue Marcos. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M (). %mor (). %eng %spa (). M jak qoox lol chapil tkuux ma chii ok? %mor jak qoox lol chapil tkuux ma chii ok? %eng %spa ahi nos vamos a ver el nance allá bajo sí? M qo natz. %mor qonatz. %eng %spa vamonos. M qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M i txii q'a Luis quk'al ok. %mor i txii q'a Luis quk'al ok. %eng %spa que se vaya Luis con nosotros sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok. %mor ok. %eng %spa sí. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M qo Luis chIkiya. %mor qo Luis chIkiya. %eng %spa vamos Luis dígale. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M chux chaq q'amanx te q'a. %mor chuxchaq q'amanx te q'a. %eng %spa dígale a él. M qo Luis chIkiya. %mor qo Luis chIkiya. %eng %spa vamos Luis dígale. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M chu naja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M tajs tza luu. %mor tajs tzaluu. %eng %spa aquí. M q'intz ni twor ya ki. %mor q'intz ni tk'oraya ki. %eng %spa trae ese tu gorra. M intz ni twor. %mor q'intz ni tk'oraya. %eng %spa trae tu gorra. W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mria. + 6: 00. M tzajal tlooya chapil ok.? %mor tzajal tlooya chapil ok? %eng %spa se va a traer tu fruta nance sí? M ok? %mor ok? %eng %spa sí? W ntaa ntap wiijH. = ntaa ntap wiijH. %mor (ntaa ntap wiijH). %eng %spa M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W ntaan tok. = ntaan tok. %mor (ntaan tok). %eng %spa (). M ntzaj ti chit wiija. %mor ntzaj ti chit wiija. %eng %spa el perrito viene por mí. W tin. = tzin. %mor tzin. %eng %spa si. M noq ntana tuk chIkiya. %mor noq ntana tuk chIkiya. %eng %spa cuto solo estas durmiendo dígale. M ntana tuk chIkiya teja. %mor ntana tuk chIkiya te jal. %eng %spa cuto estas durmiendo dígale. M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M ntana tuk chIkiya. %mor ntana tuk chIkiya. %eng %spa estas durmiendo cuto dígale. W tan tuk. = ntana tuk. %mor ntana tuk. %eng %spa estas durmiendo cuto. M qal nb'ateya chIkiya %mor tqal nb'ateya chIkiya %eng %spa que estas haciendo dígale. W wat. = sapat. %mor sapat. %eng %spa zapato. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W wata ki. = sapat. %mor sapat. %eng %spa zapato. M q'oonk sapat? %mor q'oonk sapat? %eng %spa pone el zapato? W tok. = tok. %mor tok. %eng %spa está puesto. M q'oonk. %mor q'oonka. %eng %spa ponelo. M a tchancla a? %mor a tchancla a? %eng %spa es tu chancla? W a. = a. %mor a. %eng %spa sí. M b'aqa jak b'eta tuj ja? %mor b'aqa jak b'eta tuj ja? %eng %spa caso puedes caminar en ese? M jaak. %mor jaak. %eng %spa sí. W 'aak. = jaak. %mor jaak. %eng %spa si. M nej. %mor neja. %eng %spa espérate. W kii. = kii. %mor kii. %eng %spa mira. M qo ma kyjaa chapil. %mor qo ma kyjaa chapil. %eng %spa vamos allá nance. W wey' i ki. = weky' ki. %mor weky' ki. %eng %spa mío be. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M at ti ch'iix ki. %mor at ti ch'iix ki. %eng %spa mira hay espina. M ntii saj wey' nxajb'a ki. %mor ntii saj wey' nxajb'a ki. %eng %spa mira yo no traje zapato. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M at ti ch'iix ntii saj weky' nxajb'a ki. %mor at ti ch'iix ntii saj weky' nxajb'a ki. %eng %spa hay espina mira yo no traje zapato. W e a' pat. = al e ti sapat. %mor al e ti sapat. %eng %spa de quién es el zapato. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W pa. = sapat. %mor sapat. %eng %spa zapato. M maa kyaj jal quun. %mor maa kyaj jal quun. %eng %spa ya lo dejamos. M i tel kab' qchii chenq' ok? %mor i tel kab' qchii chenq' ok? %eng %spa quitemos dos frijoles para nuestra comida? M txakontz naq Nuya quk'al. %mor txakontz naq Nuya quk'al. %eng %spa llama a Nuya con nosotros. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. M Nuya chIkiya. %mor Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya dígale. W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. M Nuya chIkiya. %mor Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya dígale. W pato ki. = ti sapat ki. %mor ti sapat ki. %eng %spa ahí está el zapato. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M aaa. %mor aaa. %eng %spa aaa. M kix tpat luu Nuy chIkiya. %mor kix tsapatoya luu Nuya chIkiya. %eng %spa aquí está tu zapato Nuya dígale. M Nuya chIkiya. %mor Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya dígale. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M Nuy chIkiya. %mor Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya dígale. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. W wet ki. = sapat ki. %mor sapat ki. %eng %spa ese zapato. M tzaj quk'al chIkiya. %mor tzaja quk'al chIkiya. %eng %spa véngase con nosotros dígale. W tajH ku'. = tzaja quk'ala. %mor tzaja quk'ala. %eng %spa veni con nosotros. M tzaja lol chapil Nuya chi. %mor tzaja lol chapil Nuya chi. %eng %spa vení a comer nance Nuya decí. M uuy. %mor uuy. %eng %spa uuy. M b'aqa ch'iin ma chapil jeey. %mor b'aqa ch'iin mal chapil jeey. %eng %spa ya viste el nance es bastante. M chu sak'ontz ki. %mor chu sak'ontz ki. %eng %spa mira recógelo. M jak b'aj ja tuuna txuuy? %mor jak b'aj jal tuuna txuuya? %eng %spa mamita lo puedes comer? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok. %mor ok. %eng %spa sí. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M purax chii jal. %mor purax chii jal. %eng %spa es puro dulce. W tiij. = chi'. %mor chi'. %eng %spa dulce. M chii ja. %mor chii jal. %eng %spa es dulce. M nyaa tx'om ja txuuy? %mor nyaa tx'om jal txuuya? %eng %spa mamita no es amargo? M txuu. %mor txuuya. %eng %spa mamita. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tx'om ja? %mor tx'om jal? %eng %spa es amargo? W chap. = chapil. %mor chapil. %eng %spa nance. M tx'om ja? %mor tx'om jal? %eng %spa es amargo? W tap. = chapil. %mor chapil. %eng %spa nance. M jattzan tnuuxha? %mor jattzan tnuuxha? %eng %spa dónde está tu bebé? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jattzan tnuuxha? %mor jattzan tnuuxha? %eng %spa dónde está tu bebé? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jat tnuuxha? %mor jat tnuuxha? %eng %spa dónde está tu bebé? M jat ni ta tnuuxha? %mor jat ni tal tnuuxha? %eng %spa dónde está tu bebecito? W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. M atx ti chapil ki. %mor atx ti chapil ki. %eng %spa mira todavía hay nance. W ach. = atx jal. %mor atx jal. %eng %spa todavía hay. M ach jal. %mor atx jal. %eng %spa todavía hay. W ach. = atx jal. %mor atx jal. %eng %spa todavía hay. M jak txii qk'uun jal jaak? %mor jak txii qk'uun jal jaak? %eng %spa ahi lo guardamos bueno? W ak. = jaak. %mor jaak. %eng %spa si. M chu naja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. W naj. = chu naja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. M chuxh. %mor chuxa. %eng %spa apurate. M q'onkx tzalu ki. %mor q'onkx tzalu ki. %eng %spa ponelo aquí. M chu sak'ontz naj kab' ja ki. %mor chu sak'ontz naj kab' jal ki. %eng %spa rápido recoge esos dos. M tx'om jal txuuy? %mor tx'om jal txuuya? %eng %spa mamita es ácido? W tom. = tx'om. %mor tx'om. %eng %spa ácido. M tx'om ja. %mor tx'om ja. %eng %spa es ácido. W tom. = tx'om. %mor tx'om. %eng %spa ácido. M nyaa chii ja? %mor nyaa chii ja? %eng %spa no es dulce? W tiijH. = chi' jal. %mor chi' jal. %eng %spa es dulce. M uuy. %mor uuy. %eng %spa uuy. M kb'ajel ja tuuna? %mor kb'ajel jal tuuna? %eng %spa lo vas a comer? L q'antza jun wey' Wendy? %mor q'antza jun wey' Wendy? %eng %spa Wendy dame uno? M antz jun wey' Wendy chi. %mor q'antz jun wey' Wendy chi. %eng %spa Wendy dame uno dice. M q'inx chIkiya. %mor q'inx chIkiya. %eng %spa llévalo dígale. M q'inx chIkiya. %mor q'inxa chIkiya. %eng %spa llévalo dígale. L q'antz jun wey'? %mor q'antz jun wey'? %eng %spa dame uno mío? M xel ka' tee chIkiya? %mor xel kab' tee chIkiya? %eng %spa quieres dos dígale? M txii tq'oon kab' te txin Ana chIkiya. %mor txii tq'oon kab' te txin Ana chIkiya. %eng %spa ahi le das dos a Ana dígale. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M mii noq mal nxob' txin. %mor miin, noq mal nxob' txin. %eng %spa no, ella tiene miedo. M ma qaj ok? %mor ma qaj ok? %eng %spa nos vamos a ir? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok. %mor ok. %eng %spa sí? M q'antz kab' te q'a Luis. %mor q'antz kab' te q'a Luis. %eng %spa dame dos para Luis. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M kxel tlooya chapil Luis chIkiya. %mor kxel tlooya chapil Luis chIkiya. %eng %spa Luis quieres fruta nance dígale. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M kinx q'a ki. %mor kinx q'a ki. %eng %spa mira a él. M Luis chIkiya? %mor Luis chIkiya? %eng %spa Luis dígale. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M chu naja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miintz. %mor miintz. %eng %spa no pues. M uy. %mor uy. %eng %spa huy. M qal ti atzjo chuuy? %mor qal ti atazjo txuuya? %eng %spa mamita que es eso? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal ti atzjo? %mor qal ti atzajo? %eng %spa que es eso? W koxh. = k'oxh. %mor k'oxh. %eng %spa recipiente. M nk'oxh? %mor nk'oxh? %eng %spa recipiente. W nkoxh. = k'oxh. %mor k'oxh. %eng %spa recipiente. M kyjaa. %mor kyjaa. %eng %spa así. M tqal tkuux tuj ja? %mor tqal tkuux tuj ja? %eng %spa que tiene adentro? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tqal tkuux tuj ja? %mor tqal tkuux tuj ja? %eng %spa que tiene adentro? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tqal tkuux tuj? %mor tqal tkuux tuj? %eng %spa que tiene adentro? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tqal tkuux tuj? %mor tqal tkuux tuj? %eng %spa que tiene adentro? W maxh. = b'as. %mor b'as. %eng %spa vaso. M b'as. %mor b'as. %eng %spa vaso. M uy! %mor uy! %eng %spa uy! M tqal qa ti ajo? %mor tqal qa ti ajo? %eng %spa que son esos? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M maa tz'etz junt jal tuun ti kuch Flori. %mor maa tz'etz junt jal tuun ti kuch Flori. %eng %spa Flory el cerdo ya saco el otro. M aaay. %mor aaay. %eng %spa aaay. M mi xheex tlajoon ja. %mor mi xheex tlajoon jal. %eng %spa porque no los corriste. M chu itan jawa. %mor chu itan jawa. %eng %spa apura recogelo. M itan jaw. %mor itan jawa. %eng %spa recogelo-levantalo. W 'e i' nuy. = qo ma iky'na tuk' Nuya. %mor qo ma iky'na tuk' Nuya. %eng %spa vamos allá con Nuya. W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Fori. M qa miin tzaja tuk'a txintz chuxa. %mor qa miin tzaja tuk'al txintz chuxa. %eng %spa sino véngase con ella. M (). %mor (). %eng %spa (). W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Flory. M (). %mor (). %eng %spa (). M qo saqchan Nuya chIkiya te txin. %mor qo saqchan Nuya chIkiya te txin. %eng %spa Flori juemos dígale a ella. W chan Nuya. = qo saqchan Nuya. %mor qo saqchan Nuya. %eng %spa juguemos Nuya. M Nuy chIkiya. %mor Nuy chIkiya. %eng %spa Nuya dígale. W chan. = qo saqchan. %mor qo saqchan. %eng %spa juguemos. W chan Nuy. = qo saqchan Nuy. %mor qo saqchan Nuy. %eng %spa juguenos Nuya. M jey. %mor jey. %eng %spa ya. M qal nb'ateya tuks chIkiya? %mor tqal nb'ateya tuks chIkiya? %eng %spa que estas haciendo cuto dígale? W tey tuk. = qal nb'ateya tuk. %mor qal nb'ateya tuk. %eng %spa qué estas haciendo tuko. M tuk chIkiya. %mor tuk chIkiya. %eng %spa cuto dígale. M qal tb'i ti luu txuuy? %mor tqal tb'i ti luu txuuya? %eng %spa mamita cómo se llama esto? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tb'i ti luu? %mor tqal tb'i ti luu? %eng %spa cómo se llama esto? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qaltzan tb'i ti luu? %mor tqaltzan tb'i ti luu? %eng %spa cómo se llama esto? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tb'i ti luu? %mor tqal tb'i ti luu? %eng %spa cómo se llama esto? M qal tb'i jal? %mor tqal tb'i jal? %eng %spa cómo se llama? M mami. %mor mami. %eng %spa mami. M miintz qo. %mor miintz qo. %eng %spa no pues vamonos. N mami. %mor mami. %eng %spa mami. M ooy'. %mor ooy'. %eng %spa M o. %mor o. %eng %spa oh. M u'y. %mor u'y. %eng %spa uy. M b'antz. %mor b'antz. %eng %spa está bien. M q'antz tuuj txin plori. %mor q'antz tuuj txin Flori. %eng %spa dame el cuaderno de Flori. + 10:00 M kxel tlooya chapil Nuya chIkiya. %mor kxel tlooya chapil Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya quieres fruta nance dígale. W looy chap Nuy. = kxel tlooya chapil Nuya. %mor kxel tlooya chapil Nuya. %eng %spa queres nance Nuya. M Nuy chi. %mor Nuy chi. %eng %spa Nuya dice. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. W uy. = uy. %mor uy. %eng %spa uy. W uuy. = uuy. %mor uuy. %eng %spa uuy. M jal tuun txin. %mor jal tuun txin. %eng %spa mazorca por ella. M chu sak'oon. %mor chu sak'oona. %eng %spa recoge. W tak. = maa tz'el tz'aq. %mor maa tz'el tz'aq. %eng %spa ya se cayo. M maa chel chit jal ki. %mor maa chel chit jal ki. %eng %spa mira ya se regaron-cayeron. W titjH. = maa chel chit jal. %mor maa chel chit jal. %eng %spa ya se regaron-cayeron. W uy. = uy. %mor uy. %eng %spa uy. M 'o. %mor 'o. %eng %spa oh. M maa tz'el junt ja ki. %mor maa tz'el junt jal ki. %eng %spa mira ya se quito el otro. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M maa tz'el junt ja. %mor maa tz'el junt jal. %eng %spa ya se guito el otro. M 'o. %mor 'o. %eng %spa oh. M q'onx ka' te q'a Luis tloo chapil ki. %mor q'onx kab' te q'a Luis tloo chapil ki. %eng %spa dale unos nances a Luis. M maa. %mor maa. %eng %spa ya. L tzajal tq'oon jun weky' Wendy? %mor tzajal tq'oon jun weky' Wendy? %eng %spa Wendy me vas a dar uno? L tzajal tq'oon jun weky'? %mor tzajal tq'oon jun weky'? %eng %spa me vas a dar uno? M Luis chIkiya. %mor Luis chIkiya. %eng %spa Luis decí. M inx kab' tee chIkiya. %mor q'inx kab' tee chIkiya. %eng %spa llévate unos dígale. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M mii. %mor mii. %eng %spa no. M miin txii tq'oona miin? %mor miin txii tq'oona miin? %eng %spa no le vas a dar? M miin. %mor miin. %eng %spa no. M jat txin Ana chIkiya? %mor jat txin Ana chIkiya? %eng %spa dónde está Ana dígale? M jat txin Ana chIkiya? %mor jat txin Ana chIkiya? %eng %spa dónde está Ana dígale? W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M qo lol txin Ana tkuux ma chiitz ok? %mor qo lol txin Ana tkuux ma chiitz ok? %eng %spa vamos a ver a Ana allá bajo bueno? W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M kinx tja txin Ana taj ma chii. %mor kinx tja txin Ana taj ma chii. %eng %spa mira la casa de Ana está allá. M Ana chIkiya. %mor Ana chIkiya. %eng %spa Ana diga. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M qaltzan tb'i ni tal ki? %mor tqaltzan tb'i ni tal ki? %eng %spa cómo se llama ese pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tb'i ni tal tkuux ki? %mor tqal tb'i ni tal tkuux ki? %eng %spa cómo se llama ese pequeño que está allá bajo? W paya. = papaya. %mor papaya. %eng %spa papaya. M papaya. %mor papaya. %eng %spa papaya. M al uun kuux awaan ch'in? %mor al uun kuux awaan ch'in? %eng %spa quién lo sembró? W tep. = tuun ti Chep. %mor tuun ti Chep. %eng %spa fué José. M tuun ti Chep. %mor tuun ti Chep. %eng %spa fue José. M an. %mor an. %eng %spa han. M tqal tb'i ni tkub' lu ki? %mor tqal tb'i ni tkub' lu ki? %eng %spa cómo se llama éste pequeño que está aquí? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tqal tb'i ni tkub' lu? %mor tqal tb'i ni tkub' lu? %eng %spa cómo se llama éste pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tqaltzan tb'i ni lu ki? %mor tqaltzan tb'i ni lu ki? %eng %spa cómo se llama éste pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tqal tb'i ni luu? %mor tqal tb'i ni luu? %eng %spa cómo se llama éste pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tqaltzan tb'i ni luu? %mor tqaltzan tb'i ni luu? %eng %spa cómo se llama éste pequeño? M jal. %mor jal. %eng %spa mazorca. W 'al. = jal. %mor jal. %eng %spa mazorca. M q'onx te txin Nuya. %mor q'onxa te txin Nuya. %eng %spa dáselo a Nuya. M Nuy chIkiya. %mor Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya diga. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya diga. W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. M maa txii tq'aaka te txin maa? %mor maa txii tq'aaka te txin maa? %eng %spa ya fuiste a dejarlo con ella? W ma'. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. M maa. %mor maa. %eng %spa ya. M q'iin etz qb'utx Nuy chIkiya. %mor q'iin etz qb'utx Nuya chIkiya. %eng %spa saca nuestro nish tamal Nuya dígale. W (). = (). %mor (). %eng %spa (). M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W mi'xh. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M chu naja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. M Nuy chIkiya. %mor Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya deci. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. W uy. = uy. %mor uy. %eng %spa uy. M uuy chi. %mor uuy chi. %eng %spa uuy dice. W 'an. = 'an. %mor 'an. %eng %spa han. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W 'an. = 'an. %mor 'an. %eng %spa han. M an. %mor an. %eng %spa han. M jat junt tee tal tcarra saqx? %mor jat junt tee tal tcarroya saqx? %eng %spa dónde está tu otro carro nuevo? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jat junt tal tcarra saq? %mor jat junt tal tcarroya saqx? %eng %spa dónde está tu otro carro nuevo? W lu ki. = lu ki. %mor lu ki. %eng %spa aquí está. M jat jun ja aj saqx? %mor jat jun ja aj saqx? %eng %spa dónde está uno nuevo? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum taa junt ja? %mor jatum taa junt jal? %eng %spa dónde está el otro? M ja tum taa juntl ja txuuy? %mor jatum taa juntl jal txuuya? %eng %spa mamita dónde está el otro? M nlaatz junt txee ja? %mor nlaatza junt txee ja? %eng %spa voy a ir a buscar otro adentro del cuarto. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. W ko tu'. = qo tuk'ala. %mor qo tuk'ala. %eng %spa me voy con usted. M qo tuk'. %mor qo tuk'ala. %eng %spa me voy con usted. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M ak' taaya tzaluu tuk' txin Nuya. %mor ak'a taaya tzaluu tuk' txin Nuya. %eng %spa mientras que estes aquí con Nuya. M ak'an njaw titan kab' tee tjala. %mor ak'an njaw titan kab' tee tjala. %eng %spa mientras que levantes unas tus dos mazorcas. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M jaal chin nul najatz. %mor jaal chin nul najatz. %eng %spa ahorita vengo. M nlaatz txee ja nej. %mor nlaatza txee ja nej. %eng %spa voy a ir a ver adentro de la casa primero. M ja tum... %mor jatum... %eng %spa dónde... W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M ma txiiya caral ok. %mor ma txiiya caral ok. %eng %spa vas a ir a jugar carro? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok? %mor ok? %eng %spa sí. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. M chuchj. %mor chuchaj. %eng %spa apurate. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. M Nuya chi. %mor Nuya chi. %eng %spa Nuya dice. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. N jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? M tzaja tuk'al txin Nuy. %mor tzaja tuk'al txin Nuy. %eng %spa véngase con Nuya. W a'. = jal. %mor jal. %eng %spa mazorca. W ay. = jal. %mor jal. %eng %spa mazorca W ay. = jal. %mor jal. %eng %spa mazorca. W ay. = jal. %mor jal. %eng %spa mazorca. M ki tal ncarroya ki Nuya chIkiya. %mor ki tal ncarroya ki Nuya chIkiya. %eng %spa mira mi carrito Nuya dígale. W kay. = carro. %mor carro. %eng %spa carro. N qal? %mor qal? %eng %spa que? M ja tum sa tiin ti chap Wendy? %mor jatum saj tiina ti chap Wendy? %eng %spa Wendy dónde trajiste el cangrejo? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum sa tiin ti chap? %mor jatum saj tiina ti chap? %eng %spa dónde trajiste el cangrejo? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum sa tiina? %mor jatum saj tiina? %eng %spa dónde lo trajister? M kab' tee tal tcarroya? %mor kab' tee tal tcarroya? %eng %spa dos son tus carritos? M kab' ja? %mor kab' jal? %eng %spa son dos? W 'uy! = 'uy! %mor 'uy! %eng %spa huy! M uy. %mor uy. %eng %spa huy. M lajaatz qa ti kuch txuu. %mor lajaatz qa ti kuch txuu. %eng %spa mamita anda corre a los cerdos. M kb'ajel qa tal oj tuun ja. %mor kb'ajel qa tal oj tuun jal. %eng %spa va comer los aguacates pequeños. W mami. = mami. %mor mami. %eng %spa mami. M 'oy. %mor 'oy. %eng %spa 'oy. W kay. = tqal. %mor tqal. %eng %spa qué. M qa ti kuch nchuwa. %mor qa ti kuch ncho¿iwa. %eng %spa los cerdos digo. M jaw tolja kyii tzaj tzaluu kin. %mor jaw tolja kyiij jal tzaja tzaluu kin. %eng %spa no te vayas a caer por esos véngase. M maa b'aj tlooya chapil? %mor maa b'aj tlooya chapil? %eng %spa ya comiste tu fruta nance? W tiijH ii. = ntii jal. %mor ntii jal. %eng %spa ya no hay. M tk'anaxa tiij ja. %mor tk'anaxa tiij jal. %eng %spa te gusta. W k'anxh. = nk'anaxa. %mor nk'anaxa. %eng %spa me encanta. M tk'anaxa. %mor tk'anaxa. %eng %spa te encanta-gusta. M chu carrona. %mor chu carrona. %eng %spa jugá carro. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M chu carrona. %mor chu carrona. %eng %spa jugá carro. W at. = at. %mor at. %eng %spa hay. M aa. %mor aa. %eng %spa aah. W annn. = 'ann. %mor 'ann. %eng %spa onomatopeyico de carro. M 'ann chIkiya. %mor 'ann chIkiya. %eng %spa han diga. M q'oon jax jun tiqsja. %mor q'oon jax jun tiqsaja. %eng %spa subi una tu carga. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M q'oon jax jun tiqsja. %mor q'oon jax jun tiqs jal. %eng %spa subi una su carga. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. M chu schan tzaluu ki. %mor chu schana tzaluu ki. %eng %spa mira jugá aquí. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M kinxh ki. %mor kinxh ki. %eng %spa mira be. M i tex ja quun tzaluu ki. %mor i tex jal quun tzaluu ki. %eng %spa lo saquemos auqí. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M 'o! %mor 'o! %eng %spa oh. M ax ma kyaq'et ja tii ti tuk'al ja ki. %mor ax ma kyaq'et jal tii tij tuk'al jal ki. %eng %spa mira se quedo colgado en su compañero. M se jwex ja twutz xaq ki. %mor se jwex jal twitz xaq ki. %eng %spa se fue al barranco mira. W ki? = ki? %mor ki? %eng %spa mira? M se jwex ja twutz xaq ki. %mor se jwex jal twitz xaq ki. %eng %spa mira se fue al barranco. M al u'n etz q'iin ja? %mor al u'n etz q'iin ja? %eng %spa quién lo sacó? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M al u'n etz q'iin ja? %mor al u'n etz q'iin jal? %eng %spa quién lo sacó? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M al u'n etz ja? %mor al u'n etz jal? %eng %spa quién lo sacó? W tep. = Chep. %mor Chep. %eng %spa José. M tuun ti Mak? %mor tuun ti Mak? %eng %spa fue Marcos? W Nuxh. = Nuxh. %mor Nuch. %eng %spa Nuch. M tuun naq Nuch? %mor tuun naq Nuch? %eng %spa que Nuch? M maa tila tja txin Ana maa? %mor maa tila tja txin Ana maa? %eng %spa ya viste la casa de Ana? W ma'. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. M ja tum taa? %mor jatum taa? %eng %spa dónde está? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M (). %mor (). %eng %spa (). M txii q'ajtya tiij txin. %mor txii q'ajtya tiij txin. %eng %spa háblale a ella. M Ana chIkiya. %mor Ana chIkiya. %eng %spa Ana diga. M Ana chIkiya. %mor Ana chIkiya. %eng %spa Ana diga. M chu naja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. M ma txiiya lol ti Kut ok? %mor ma txiiya lol ti Kut ok? %eng %spa vas a ir a ver el cuto? M 'o. %mor 'o. %eng %spa oh. + 15:00 M chuu. %mor chuu. %eng %spa apurate. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M 'o. %mor 'o. %eng %spa oh. M maa tz'exja twutz xaq. %mor maa tz'ex jal twitz xaq. %eng %spa ya se fue al barranco. M txuu. %mor txuuya. %eng %spa mamita. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jat ja. %mor jat jal. %eng %spa dónde está. W oo. = oo. %mor oo. %eng %spa ooh. M 'o. %mor 'o. %eng %spa oh. M ki. %mor ki. %eng %spa mira. M 'o. %mor 'o. %eng %spa oh! M maa tz'exja txuuya. %mor maa tz'exja txuuya. %eng %spa mamita ya saliste. W nu'. = luu. %mor luu. %eng %spa aquí esta. M tzul ti nuq. %mor tzul ti nuq. %eng %spa viene el cerdo. M qax txii tiin ti nuq tkarroya. %mor qax txii tiin ti nuq tkarroya. %eng %spa no vaya a llevar el cerdo tu carro. M b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. M uuy! %mor uuy! %eng %spa uuy! M al e qa jal txuu? %mor al e qa jal txuuya? %eng %spa mamita de quienes son esos? M al e qa ti nuq? %mor al e qa ti nuq? %eng %spa de quienes son los cerdos? W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M te ti Mak? %mor te ti Mak? %eng %spa es de Marcos? M qa te nan yaa. %mor qa te nan yaa. %eng %spa si es de abuela. M xhit kuch. %mor xhit kuch. %eng %spa xhit cerddo. W yaa. = yaa. %mor nan yaa. %eng %spa abuela. M te yaa qa ja txuu? %mor te nan yaa qa jal txuuya? %eng %spa mamita esos son de abuela? W al. = al. %mor al. %eng %spa al. M chi tiinx tkucha yaa chIkiya. %mor chi tiinx tkucha yaa chIkiya. %eng %spa abuela lleva tus cerdos dígale. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M txii q'ajch tii yaa. %mor txii q'ajchaja tiij nan yaa. %eng %spa llama a abuela. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M chu naja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. W u'. = u'. %mor u'. %eng %spa uh. M i tjax jun tiqsja jal quun ok? %mor i tjax jun tiqs jal jal quun ok? %eng %spa le metamos una su carga mazorca sí? M ok. %mor ok. %eng %spa sí. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M al uun o chi tza q'oon ti tkarroya? %mor al uun o chi tzaj q'oon ti tkarroya? %eng %spa quién dio tus carros? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M al uun etz tkarroya? %mor al uun etz tkarroya? %eng %spa quién compró tu carro? W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. M tuun naq nuy. %mor tuun naq nuy. %eng %spa fue Nuya. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M jeey chi Wendy. %mor jeey chi Wendy. %eng %spa ya viste Wendy. M qal tiqsja tjax? %mor qal tiqs jal tjax? %eng %spa que carga tiene? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tiqsja tjax? %mor qal tiqs jal tjax? %eng %spa que carga tiene? M qal tiqsja tjax txuu? %mor qal tiqs jal tjax txuuya? %eng %spa mamita que carga tiene ese? W ay. = jal. %mor jal. %eng %spa mazorca. M qax txii tloon ti tb'aq' chapil xo'nxja. %mor qax txii tloon ti tb'aq' chapil xo'nx jal. %eng %spa no vayas a comer la pepa de nance tiralo. M ja tum sa tiin ti luu? %mor jatum saj tiina ti luu? %eng %spa dónde trajiste esto? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum sa tiin ti luu? %mor jatum saj tiina ti luu? %eng %spa dónde trajiste esto? W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. M tuun naq Nuy. %mor tuun naq Nuy. %eng %spa fue Nuya. W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. W kin ka. = kintza ki. %mor kintza ki. %eng %spa mira be. M ja tum etz tee tal tra. %mor jatum etz tee tal tractor. %eng %spa dónde compraste tu tractor. M aj tal tkarroya. %mor aj tal tkarroya. %eng %spa tu tractor. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum etz tee tal tkarro? %mor jatum etz tee tal tkarro? %eng %spa dónde compraste tu carrito? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum etz tal tkarroya? %mor jatum etz tal tkarroya? %eng %spa dónde compraste tu carrito? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum tza tiina? %mor jatum tzaj tiina? %eng %spa dónde lo trajiste? W l'u. = l'u. %mor lu'. %eng %spa aquí está. M tuj tnom? %mor tuj tnam? %eng %spa en el pueblo? W uy. = uy. %mor uy. %eng %spa huy. M ma tx'om ja. %mor mal tx'om jal. %eng %spa es ácido. W Nuch. = Nuch. %mor Nuch. %eng %spa Nuch. M naq Nuch. %mor naq Nuch. %eng %spa la Nuch. W tii. = tii. %mor tii. %eng %spa el... M o. %mor o. %eng %spa oh. M ookx ja txuu? %mor ookx jal txuuya? %eng %spa mamita ya solo? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ookx ja. %mor ookx ja. %eng %spa ya sólo? W ookxh. = ookx. %mor ookx. %eng %spa solo. M ookx. %mor ookx. %eng %spa sólo. M ma txiiya lol kab' ja ok? %mor ma txiiya lol kab' jal ok? %eng %spa vas a ir a ver dos? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ma tx'omja. %mor mal tx'om jal. %eng %spa es ácido. W 'an. = tx'om. %mor tx'om. %eng %spa ácido. M joo. %mor joo. %eng %spa sí. W kal 'an. = q'an. %mor q'an. %eng %spa maduro. M weno atxja xkya tkiina? %mor weno atx jal xkyaj tkiina? %eng %spa viste si todavía hay? W kal kan. = tqan. %mor tqan. %eng %spa mata. M atxja tii tqan ja? %mor atx jal tiij tqan jal? %eng %spa hay todavía en la mata? W kal kan. = tqan. %mor tqan. %eng %spa mata. M atxja. %mor atx jal. %eng %spa todavía hay. W tom. = tx'om. %mor tx'om. %eng %spa ácido. M tx'om ja txuuy? %mor tx'om jal txuuya? %eng %spa mamita está ácido? W ti. = ki. %mor ki. %eng %spa ese. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M ja tum saj ni tkarroya ki? %mor jatum saj ni tkarroya ki? %eng %spa dónde trajiste ese tu carrito? M b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. M weeks. %mor weeksa. %eng %spa parate. M chu weeks. %mor chu weeksa. %eng %spa levantate. M weeks. %mor weeksa. %eng %spa levantate. M weeks. %mor weeksa. %eng %spa levantate. M miin k'ola. %mor miin k'ola. %eng %spa no cállate. M al uuna? %mor al uuna? %eng %spa quién te pegó? M al uuna? %mor al uuna? %eng %spa quién te pegó? W nuu. = tuun ti luu. %mor tuun ti luu. %eng %spa fué esto. M tuun ti luu. %mor tuun ti luu. %eng %spa fu esto? M ay. %mor ay. %eng %spa ay. M i txii jun quun tiij ja quun nej. %mor i txii jun quun tiij jal (quun nej). %eng %spa le demos uno a ese (pegar). M i ttzaj jun qtzee nej. %mor i ttzaj jun qtzee nej. %eng %spa primero traigamos un palo. M k'ol tee... %mor k'ol tee... %eng %spa cállate. M jat ti Luis jat? %mor jat ti Luis jat? %eng %spa dónde está Luis? M jat ma? %mor jat ma? %eng %spa dónde está él? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jat q'a Luis. %mor jat q'a Luis. %eng %spa dónde está Luis. M Luis chIkiya. %mor Luis chIkiya. %eng %spa Luis diga. M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. M jat txin Ana chIkiya? %mor jat txin Ana chIkiya? %eng %spa dónde está Ana dígale? M jat txin Ana chIkiya? %mor jat txin Ana chIkiya? %eng %spa dónde está Ana dígale? M chu. %mor chuxa. %eng %spa apurate. M jat junt tal tkarr? %mor jat junt tal tkarroya? %eng %spa dónde está tu otro carrito? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. M jat? %mor jat? %eng %spa dónde está? W at. = at. %mor at. %eng %spa hay. M atx junt ja. %mor atx junt jal. %eng %spa hay otro. W a Nuy. = a Nuy. %mor a Nuy. %eng %spa es Nuya. M jat ja tuuna Nuy chIkiya? %mor jat jal tuuna Nuy chIkiya? %eng %spa Nuya dónde lo tienes dígale? M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W 'n juuu'. = 'n juuu'. %mor 'n juuu'. %eng %spa 'n juuu. M kjawax ja tib'j ok? %mor kjawax jal tib'aj ok? %eng %spa se va a subir arriba sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok. %mor ok. %eng %spa sí. W 'ann. = 'ann. %mor 'ann. %eng %spa han. W 'ann. = 'ann. %mor 'ann. %eng %spa han. W 'ann. = 'ann. %mor 'ann. %eng %spa han. M jat? %mor jat? %eng %spa dónde está? M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W 'uy. = 'uy. %mor 'uy. %eng %spa 'uy. W oo. = oo. %mor oo. %eng %spa ooh. M ja tum chi. %mor jatum chi. %eng %spa dónde dice. N max. %mor max. %eng %spa hasta... M uy. %mor uy. %eng %spa uy. W ma tzi' ma kuuj. = ma tzi' ma kuuj. %mor ma kub'an. %eng %spa allá bajo. w o. %mor o. %eng %spa oh. N ma kub' nax. %mor ma kub'nax. %eng %spa allá abajo. W ma ku' xh. = ma kub'nax. %mor ma kub'nax. %eng %spa allá bajo. N tqal? %mor tqal? %eng %spa que? M kinx ti tal tkarr txuu. %mor kinx ti tal tkarroya txuuya. %eng %spa mira tu carrito mamita. M maa kuux ki. %mor maa kuux ki. %eng %spa mira ya se bajo. M b'ay. %mor b'ay. %eng %spa baya. M jat junt ja txuuy? %mor jat junt jal txuuya? %eng %spa mamita dónde es+aa eñ otro? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jat junt ja? %mor jat junt jal? %eng %spa dónde está el otro? M jawoon okx ch'in qja ki yan. %mor jawoon okx ch'in qjal ki yan. %eng %spa Fabiana arrima nustra mazorca. W jey mami. = jey mami. %mor jey mami. %eng %spa ya mami. M jat junt ja? %mor jat junt jal? %eng %spa dónde está el otro? M qax txii tiin ti nuq te tk'uxja ki. %mor qax txii tiin ti nuq te tk'ux jal ki. %eng %spa no se vaya a llevar el cerdo para su comida. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qax txii tiin ja. %mor qax txii tiin jal. %eng %spa no se lo vaya a llevar. M chu intz naj. %mor chu q'intz naja. %eng %spa traelo rápido. M intz naj jal. %mor intz naj jal. %eng %spa traelo rápido. W wiy. = wiy. %mor wiy. %eng %spa wiy. M onk ja tuj tb'ot. %mor q'onkx jal tuj tb'ot jal. %eng %spa metelo en su bote. M b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. M maa tzi' tilj ti tjal b'ixh. %mor maa tziky' tilj ti tjal b'ixh. %eng %spa ya se regó la mazorca de ella. M Nuy chIkiya. %mor Nuy chIkiya. %eng %spa Nuya diga. M b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. M luux Nuy. %mor luu Nuya. %eng %spa Nuya aquí está. M maa tzi' tilj ti tjal b'ixh. %mor maa tziky' til (jal) ti tjal b'ixh. %eng %spa la mazorca de ella se regó. M wab'an jaw Nuy chIkiya. %mor wab'an jawa Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya levantalo dígale. W aw Nuya. = wab'an jawa Nuya. %mor wab'an jawa Nuya. %eng %spa levantalo Nuya. M Nuy chIkiya. %mor Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya digale. M kxel tchicha chIkiya? %mor kxel tchicha chIkiya? %eng %spa quieres chiche dígale? M tzaj tza luu. %mor tzaja tzaluu. %eng %spa véngase aquí. M txakontz naq Nuy tuk'ala txuu. %mor txakontz naq Nuya tuk'ala txuuya. %eng %spa mamita llama a Nuya contigo. M txakontx naq Nuy tuk'ala. %mor txakontx naq Nuya tuk'ala. %eng %spa llama a Nuya contigo. M kxel tchicha? %mor kxel tchicha? %eng %spa quieres chiche? M kinx txin Ana ki? %mor kinx txin Ana ki? %eng %spa mira a Ana. M tok maa chiii. %mor tok maa chiii. %eng %spa allá. M kinx ki. %mor kinx ki. %eng %spa mira be. M kinx ch'in tee ki? %mor kinx ch'in tee ki? %eng %spa miralo. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M maa tila? %mor maa tila? %eng %spa ya viste? M maa? %mor maa? %eng %spa ya? W tiy. = tiy. %mor ma' tila? %eng %spa ya viste? M maa? %mor maa? %eng %spa ya? W maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. M kinxh. %mor kinxya. %eng %spa mira. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ki maa kuutz txin tjaq' tzee ki. %mor ki maa kuutz txin tjaq' tzee ki. %eng %spa mira ya bajo ella entre los palos. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M q'amaa ch'ii naq Nuy ja. %mor q'amanx ch'ina te naq Nuya. %eng %spa dígale a Nuya. M maa kuutz txin Ana Nuy chIkiya. %mor maa kuutz txin Ana Nuy chIkiya. %eng %spa Nuya ya bajo Ana dígale. W til. = nchicha. %mor nchicha. %eng %spa la niña pide de mamar a su mamá. M nchicha. %mor nchicha. %eng %spa dame chiche-mamar. M jeey chu naja. %mor jeey chunaja. %eng %spa apurate. M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya. M txuuy. %mor txuuya. %eng %spa mamita. M ki ni tuya tkuux kin. %mor ki ni tuya tkuux kin. %eng %spa ahí está tu collar. M noqax txii tk'axuun ti kuch. %mor noqax txii tk'axuun ti kuch. %eng %spa no lo vaya a comer el cerdo. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qax txii tk'axuun ti kuch tuya ki? %mor qax txii tk'axuun ti kuch tuya ki? %eng %spa mira no vaya a comer el cerdo tu collar? M q'antz ch'in weky' wuya chIkiya? %mor q'antz ch'in weky' wuya chIkiya? %eng %spa dame mi collar dile. W wuy' Nuy. = q'antz ch'in wuky'a Nuya. %mor q'antz ch'in wuky'a Nuya. %eng %spa dame mi collar Nuya. M q'antz ch'in wey' Nuya chi. %mor q'antz ch'in weky' Nuya chi. %eng %spa dámelo Nuya dígale. W n Nuy. = n Nuy. %mor n Nuy. %eng %spa n Nuya. M q'antz ch'in weky' tzaluu chIkiya? %mor q'antz ch'in weky' tzaluu chIkiya? %eng %spa dámelo aquí dígale. + 20:24 M jeey 'u. %mor jeey y'u. %eng %spa purate. M q'antz ch'in weky' tzaluu chIkiya? %mor q'antz ch'in weky' tzaluu chIkiya? %eng %spa dámelo aquí dígale. W yuu ki. = q'antz ch'in weky' tzaluu ki. %mor q'antz ch'in weky' tzaluu ki. %eng %spa damelo aqui. W a'n yuu. = q'antza tzaluu. %mor q'antza tzaluu. %eng %spa dámelo aquí. N yu'. = luu. %mor luu. %eng %spa tene. M teya tuya teya? %mor teya tuya teya? %eng %spa es tuyo el collar? W wey. = weky'a. %mor weky'a. %eng %spa es mío. M al uun tza q'oon teya? %mor al uun tza q'oon teya? %eng %spa quién te lo dió? W duch. = duch. %mor duch. %eng %spa duch. M tuun ti Nuch. %mor tuun ti Nuch. %eng %spa fue Nucha. W tu. = tuun txin Nuch. %mor tuun txin Nuch. %eng %spa fue la Nucha. M tuch chIkiya? %mor Nuch chIkiya? %eng %spa Nuch díga. W wen ki. = lu jal ki. %mor lu jal ki. %eng %spa ahi esta be. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W ey ki. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. M 'o? %mor 'o? %eng %spa o? M tuk'x ti yey. %mor tuka'x ti yey. %eng %spa también Miguel. W tii. = ntii. %mor ntii. %eng %spa no. M jatz ti tuch? %mor jatz ti tuch? %eng %spa dónde está (tuch)? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jatz ti. %mor jatz ti. %eng %spa donde está... W lu ki. = lu ki. %mor lu ki. %eng %spa aquí está. M jatz yey? %mor jatz yey? %eng %spa dónde está Miguel? W nki. = lu ki. %mor lu ki. %eng %spa ahi está. M jatz ti Wan? %mor jatz ti Wan? %eng %spa dónde está Juan? W 'n. = 'n. %mor 'n. %eng %spa 'n. W ka. = ka. %mor ka. %eng %spa ka. M uy! %mor uy! %eng %spa uy! M uy chIkiya. %mor uy chIkiya. %eng %spa uy diga. M qal taja chIkiya? %mor tqal taja chIkiya? %eng %spa que quieres digale? W 'n nn. = 'n nn. %mor 'n nn. %eng %spa n, nn. M qo saqchal chIkiya? %mor qo saqchal chIkiya? %eng %spa vamos a jugar dígale? W nqo tal. = qo saqchal. %mor qo saqchal. %eng %spa vamos a jugar. X qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. X qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. M cheb' qatonx txin. %mor cheb' qatonx txin. %eng %spa despacio llevala. M ja tum ma cheexa? %mor jatum ma cheexa? %eng %spa dónde van a ir? M ax chi tena atzjo. %mor ax chi tena atzajo. %eng %spa quédense ahí. X ax qo kya ten. %mor ax qo kya ten. %eng %spa aquí nos quedemos. W nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. L atzan. %mor atzan. %eng %spa ahí. W ten. = ax qo kyaten. %mor ax qo kyaten. %eng %spa aquí nos quedemos. L q'onx ja. %mor q'onx jal. %eng %spa dale. L q'onx. %mor q'onxa. %eng %spa dale. M q'im ti tal luu Miguel. %mor q'im ti tal luu Miguel. %eng %spa Miguel agarra éste pequeño. M q'im ti tal luu. %mor q'im ti tal luu. %eng %spa agarra éste pequeño. M jaatz. %mor kyjaatzan. %eng %spa así. M jaatz. %mor kyjaatzan. %eng %spa así. M q'imja. %mor q'im jal. %eng %spa agarralo. M q'im. %mor q'ima. %eng %spa agárralo. M q'ima. %mor q'ima. %eng %spa agárralo. M jaatz. %mor kyjaatzan. %eng %spa así. M chutzan chi yoxhana. %mor chutzan chi yoxhana. %eng %spa juguen. M qokx chujal jun rat chIkiya. %mor qokax chujal jun rat chIkiya. %eng %spa vamos a entrar un rato al tamastal diga. X qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. X qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. W a tum? = ja tum? %mor ja tum? %eng %spa en dónde? M kokax txin. %mor kokax txin. %eng %spa va entrar ella. M qatom txin. %mor qatom txin. %eng %spa agarrala. M qatom txin. %mor qatom txin. %eng %spa agarrala. M kokal skuelan Mak? %mor kokal skwelan Mak? %eng %spa Marcos va ver clases? W ey. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. W ki' kin. = kinxa kin. %mor kinxa kin. %eng %spa mira be. M chi saqchana tuk'al txin Miguel. %mor chi saqchana tuk'al txin Miguel. %eng %spa Miguel jueguen con ella. X ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. L Wendy? %mor Wendy? %eng %spa Wendy? L tqaltzan nchi saqchana tiij ajo? %mor tqaltzan nchi saqchana tiij ajo? %eng %spa de que están jugando ahí? L yolana tuk'al txin. %mor yolana tuk'al txin. %eng %spa habla con ella. W Wan. = Wan. %mor Wan. %eng %spa Juan. L jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? L tqal. %mor tqal. %eng %spa que? L tqa. %mor tqal. %eng %spa que. L tqal kyee kyschab'il nb'at ajo? %mor tqal kyee kyschab'il nb'at ajo? %eng %spa que juguete están haciendo ahí? K kyxiiya schal tuk'al txin. %mor kyxiiya schal tuk'al txin. %eng %spa vayan a jugar con ella. K qo chuy. %mor qo txuya. %eng %spa vamos mamita. K qo schal. %mor qo schal. %eng %spa vamos a jugar. K chux. %mor chux. %eng %spa bueno. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. K qo lol ti tee twixh ok? %mor qo lol ti tee twixh ok? %eng %spa vamos a ver tu gato bueno? W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. W Wixh. = Wixh. %mor Wixh. %eng %spa gato. K qal. %mor qal. %eng %spa que? K chu yaks tee chi. %mor chu yaksin tee chi. %eng %spa jugá yaks. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? K chu yaks. %mor chu yaksina. %eng %spa jugá yaks. K ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ne 'a. = ne ja. %mor ne ja. %eng %spa espérate. W kii. = ki. %mor ki. %eng %spa ese. K maa tz'ex tol ja. %mor maa tz'ex tol jal. %eng %spa ya se K lu luu. %mor lu luu. %eng %spa aquí está. W ka. = ki. %mor ki. %eng %spa ese. K xo'n jax ja twutz kyaaj. %mor xo'n jax jal twitz kyaaj. %eng %spa tiralo arriba. K chu xo'n jax ja. %mor chu xo'n jax jal. %eng %spa tiralo para arriba. M i txii tllamada tuk' nan yaa ok? %mor i txii tllamadaya tuk' nan yaa ok? %eng %spa se hacer tu llamada con abuela sí? W eech. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. M antz chi. %mor q'antza chi. %eng %spa dámelo deci. M ja tum taaya yaa chIkiya? %mor jatum taaya yaa chIkiya? %eng %spa dónde estas abuela dígale? M ja tum taaya yaa chIkiya? %mor jatum taaya yaa chIkiya? %eng %spa dónde estas abuela dígale? M chuxch naja yu. %mor chuxnaja yu. %eng %spa apurate. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M teeya. = nky'eeya. %mor nky'eeya. %eng %spa no quiero. M q'inx te txin. %mor q'inx te txin. %eng %spa lleva el de ella. M q'inx chi txin. %mor q'inx chi txin. %eng %spa llévalo dice ella. W inxh. = q'inxa. %mor q'inxa. %eng %spa llévalo. K ssa ja tum xela. %mor (ssa) jatum xela. %eng %spa dónde vas a ir? M joo chi saqchan tuk'al chu naja. %mor joo chi saqchan tuk'al... chu naja. %eng %spa sí jueguen con...apurate. K saqchana chii chuuy. %mor saqchana chii txuuya. %eng %spa mamita jugá allá. M cheb' %mor cheb' %eng %spa despacio. W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M qax pax tuuna. %mor qax pax tuuna. %eng %spa no lo vayas a quebrar. M te q'a Luis ki. %mor te q'a Luis ki. %eng %spa mira es de Luis. W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W 'al Mak? = jat q'a Mak. %mor jat q'a Mak. %eng %spa dónde esta Marcos? M jat ti Mak. %mor jat ti Mak. %eng %spa dónde está Marcos. K qal? %mor qal? %eng %spa que? W kal ki? = tqal ti ki? %mor tqal ti ki? %eng %spa qué es esto? M q'onx tllamada tuk' nan yaa chIkiya te txin. %mor q'onx tllamada tuk' nan yaa chIkiya te txin. %eng %spa hace tu llamada con abuela dígale a ella. K kin b'e. %mor kin b'e. %eng %spa mira be. K q'onx tllamadaya tuk' nan yaa ok? %mor q'onx tllamadaya tuk' nan yaa (ok)? %eng %spa hace tu llamada con abuela? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. K ya chu oona. %mor ya chu oonana. %eng %spa ya ayuda. W lu ti kii. = lu ti ki. %mor lu ti ki. %eng %spa ahi esta ese be. W 'j. = 'j. %mor 'j. %eng %spa j. W ya tuch. = ya tutz'al ma. %mor ya tutz'al ma. %eng %spa ya está sentado. K q'oon okja txee txhkyina. %mor q'oon ok jal txee t-xhkyina. %eng %spa ponelo en tu oído. M ja tum taaya yaa chIkiya. %mor jatum taaya yaa chIkiya. %eng %spa dónde estas abuela dígale. W ooxh. = ooxh. %mor ox. %eng %spa tres. M ja tum taaya yaa chIkiya. %mor jatum taaya yaa chIkiya. %eng %spa dónde estas abuela diga. K tzula jaala chIkiya chuu? %mor tzula jaala chIkiya txuuya? %eng %spa vas a venir ahorita decí mamita. W ya'. = yaa. %mor yaa. %eng %spa abuelita. M jeey y'u. %mor jeey y'u. %eng %spa ya viste. M weno tzula jaala yaa chIkiya? %mor weno tzula jaala yaa chIkiya? %eng %spa vas a venir ahorita dígale. M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M chu naja. %mor chu naja. %eng %spa apurate. J qo Mak. %mor qo Mak. %eng %spa vamos Marcos. K qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M jat y'u. %mor jat y'u. %eng %spa dámelo. W wey' kay Mak. = weky' nkarroya Mak. %mor weky' nkarroya Mak. %eng %spa mi carro Marcos. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W wey' kay Mak. = weky' nkarroya Mak. %mor weky'a nkarroya Mak. %eng %spa es mi carro Marcos. M weky' ncarr. %mor weky'a ncarroya. %eng %spa es mío el carro. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ja tum ma txiiya? %mor jatum ma txiiya? %eng %spa dónde vas a ir? M jeey jat tee yey chIkiya. %mor jeey jat tee yey chIkiya. %eng %spa dónde esta el tuyo Miguel diga. W jat te tee yey. = jat te yey. %mor jat te yey. %eng %spa dónde esta el tuyo Fredy. M 'o. %mor 'o. %eng %spa oh. M maa txiima. %mor maa txii ma. %eng %spa él ya se fue. M n'oq' ma ki. %mor n'oq' ma ki. %eng %spa mira él está llorando. M txa uch'a ley chIkiya. %mor txa uch'a ley chIkiya. %eng %spa Miguel sos lloron-chollon diga. M antz tal pelot chIkiya. %mor q'antz tal pelota chIkiya. %eng %spa dáme la pelotita díga. M maa txii tiin ti lel tal pelot. %mor maa txii tiin ti lel tal pelot. %eng %spa Miguel ya se llevo la pelotita. M b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. M ma tz'okx aj txee chuj tuk' ti. %mor ma tz'okx aj txee chuj tuk' ti... %eng %spa ya entraste al tamascal con... M ti Miguel maa? %mor ti Miguel maa? %eng %spa Miguel ya? W maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. M maa? %mor maa? %eng %spa ya? W maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. M qokx chujal chi ma. %mor qokx chujal chi ma. %eng %spa entremos al tamascal dice él. W kijH. = ki jal. %mor ki jal. %eng %spa ese be. M ntii. %mor ntii. %eng %spa no. W tii. = ntii. %mor ntii. %eng %spa no. M 'o! %mor 'o! %eng %spa oh! M kinx q'a lel, %mor kinx q'a lel, %eng %spa mira a Miguel. M n'oq' q'a ki. %mor n'oq' q'a ki. %eng %spa mira él está llorando. M tza. %mor tza. %eng %spa tza. M txaa uch' lel chIkiya. %mor txaa uch' lel chIkiya. %eng %spa Miguel chillón díga. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. M txaa uch'a lel chIkiya. %mor txaa uch'a lel chIkiya. %eng %spa Miguel eres chillón dígale. M ttxiiya tuk' ttxuuya chIkiya? %mor ttxiiya tuk' ttxuuya chIkiya? %eng %spa andate con tu mamá dígale. K jeey chuuy. %mor jeey txuuya. %eng %spa ya viste mamita. W axh. = chin jaxa. %mor chin jaxa. %eng %spa me subo. W axh. = chin jaxa. %mor chin jaxa. %eng %spa me subo. M txuuy. %mor txuuya. %eng %spa mamita. M kinx txin Ana ki. %mor kinx txin Ana ki. %eng %spa mira a Ana. M kinx tja txin Ana kii. %mor kinx tja txin Ana kii. %eng %spa mira la casa de Ana. M Ana chIkiya. %mor Ana chIkiya. %eng %spa Ana dígale. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. + 25:05 M jeey yu. %mor jeey y'u. %eng %spa apurate. J ax qo schala chi ki. %mor ax qo schala chi ki. %eng %spa ahí vamos a jugar. J ax qo schala chii. %mor ax qo schala chii. %eng %spa ahí vamos a jugar. M txiiya saqchal tuk'al txin Mak. %mor txiiya saqchal tuk'al txin Mak. %eng %spa Marcos anda jugá con ella. M jaktzan yolan txin tuk' chunaja. %mor jaktzan yolan txin tuk'ala chunaja. %eng %spa y ella habla contigo apurate. M txiiya tuk'al txin. %mor txiiya tuk'al txin. %eng %spa andate con ella. M ma txiiya tuk' ti Mak ok? %mor ma txiiya tuk' ti Mak ok? %eng %spa vas a ir con Marcos? K qo chuuy. %mor qo txuuya. %eng %spa mamita vamonos. W ma'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M jaak. %mor jaak. %eng %spa bueno. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. K qo wuk'. %mor qo wuk'ala. %eng %spa vamos conmigo. K qo wuk' lol ch'it chi. %mor qo wuk'ala lol ch'it chi. %eng %spa vamos conmigo a ver el pájaro. K chu naja. %mor chunaja. %eng %spa apurate. M ch'ix ttxiiya skuela. %mor ch'ix ttxiiya skwelal. %eng %spa ya vas a ir a la escuela. M ma txiiya tuk'. %mor ma txiiya tuk'. %eng %spa vas a ir con.... M tuk' q'a Mak ok? %mor tuk' q'a Mak ok? %eng %spa con Marcos sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M qo lol qloo chapil Mak chIkiya? %mor qo lol qloo chapil Mak chIkiya? %eng %spa Marcos vamos a ver nuestra fruta nance dígale? K qo chuuy. %mor qo txuuya. %eng %spa mamita vamonos. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M b'aqa ch'iin mal chapil tkuux ma chii. %mor b'aqa ch'iin mal chapil tkuux ma chii. %eng %spa allá bajo hay mucho nance. W ko Mak. = qo Mak. %mor qo Mak. %eng %spa vamos Marcos. K qoo. %mor qoo. %eng %spa vamonos. M q'inx lu ki. %mor q'inx lu ki. %eng %spa lleva esto. M man i'nxh ti lu ki. %mor man q'inx ti lu ki. %eng %spa papito lleva esto. M cheb' q'inx ja. %mor cheb' q'inx ja. %eng %spa llevalo despacio. K qochj lol te. %mor qochj lol te. %eng %spa vamos a ver. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M qal ti... %mor qal ti... %eng %spa que es el... W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? K tal yaks. %mor tal yaks. %eng %spa yaks pequeño. K jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. K tx'otx' tok tiij ne nej. %mor tx'otx' tok tiij ne nej. %eng %spa espérate tiene tierra. K (). %mor (). %eng %spa (). W ko tapal Mak. = qo lol chapil Mak. %mor qo lol chapil Mak. %eng %spa vamos a ver nance Marcos. K qo. %mor qo. %eng %spa vamos. K qo chi. %mor qo chi. %eng %spa vamos dice. W ko Wa. = qo Wan. %mor qo Wan. %eng %spa vamos Juan. W nk'o. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. K qo ma tzaluu. %mor qo ma tzaluu. %eng %spa vamos allá. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. K antz jun wey' ntasa Wan chIkiya? %mor q'antz jun wey' ntasa Wan chIkiya? %eng %spa Juan dame una mi taso dígale? W wey' taya Wan. = q'antza jun weky' ntasoya Wan. %mor q'antza jun weky' ntasoya Wan. %eng %spa dame un mi taso Juan. K chu schana tiij ja. %mor chu schana tiij ja. %eng %spa jugá de ese. W 'a? = 'a? %mor 'a? %eng %spa a? K tzleeky' tkub' tuuna. %mor tzleeky' tkub' tuuna. %eng %spa tiralo. W nkay yey. = weky' nkarroya lel. %mor weky' nkarroya lel. %eng %spa mi carro Fredy. K chu q'oon jax ti tal luu. %mor chu q'oon jax ti tal luu. %eng %spa subi éste pequeño. K tib'j ti tal taxi. %mor tib'j ti tal taxi. %eng %spa encima del taxi. K 'ann 'ann chIkiya? %mor 'ann 'ann chIkiya? %eng %spa ann, ann diga (ann-sonido de carro). W 'ann 'ann. = 'ann 'ann. %mor 'ann 'ann. %eng %spa ann ann. K te tet chIkiya txuuya. %mor tetet chIkiya txuuya. %eng %spa tetet díga mamita. W te tet. = te tet. %mor tetet. %eng %spa tetet. K tokx mal tee toy' junt tee luu chi. %mor tokx mal (tee) toky' junt tee luu chi. %eng %spa éste otro tuyo tiene agujero. W o'. = o'. %mor o'. %eng %spa oh. K miin. %mor miin. %eng %spa no. K miin. %mor miin. %eng %spa no. M saqchana tuk'ak txin man. %mor saqchana tuk'al txin man. %eng %spa papito jugá con ella. M yeek'axa tiich tqal te txin. %mor yeek'axa tiich tqal te txin. %eng %spa muéstrale lo que sea a ella. W ala. = ala. %mor ala. %eng %spa 'ala. W ala. = ala. %mor ala. %eng %spa 'ala. K ala. %mor ala. %eng %spa 'ala. K mal tsik' ja kiin jeey. %mor mal tsik' ja kiin jeey. %eng %spa K 'ann 'ann chIkiya. %mor 'ann 'ann chIkiya. %eng %spa ann, annn díga. W 'at? = jat? %mor jat? %eng %spa dónde? K jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. W 'at? = jat? %mor jat? %eng %spa dónde? K 'ann 'ann chIkiya. %mor 'ann 'ann chIkiya. %eng %spa ann, ann dígo. W 'at? = jat? %mor jat? %eng %spa dónde? K jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W uy. = uy. %mor uy. %en %spa uy. K kinxh jaala kinxh. %mor kinx jaala kinxa. %eng %spa miralo. W 'u. = 'u. %mor 'u. %eng %spa uh. K jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. W uy! = uy! %mor uy! %eng %spa uy! W 'uy! = 'uy! %mor 'uy! %eng %spa uy! W 'uy! = 'uy! %mor 'uy! %eng %spa uy! W 'uy! = 'uy! %mor 'uy! %eng %spa uy! W 'uy! = 'uy! %mor 'uy! %eng %spa uy! K jeey xumla? %mor jeey xumla? %eng %spa tirarlo? W 'uy! = 'uy! %mor 'uy! %eng %spa uy! W 'ay! = 'ay! %mor 'ay! %eng %spa ay! K nada tajwil ja. %mor nada tajwil jal. %eng %spa no tiene dueño. W t'axh. = nada. %mor nada. %eng %spa nada. K oo. %mor oo. %eng %spa ooh. K maa jawja ki? %mor maa jaw jal ki? %eng %spa mira ya subio? W t'axh. = nada. %mor nada. %eng %spa nada. K q'oon kub'ch ma pas. %mor q'oon kub'chaqa mal pas. %eng %spa pone el sombrero. K tz'eeky' chIkiya? %mor tz'eeky'a chIkiya? %eng %spa no te vayas a quemar díga. W 'n? = 'n? %mor 'n? %eng %spa n? K 'ann 'ann chIkiya. %mor 'ann 'ann chIkiya. %eng %spa ann, ann díga. K oon jax junt el ti taso. %mor q'on jax junt el ti taso. %eng %spa subi otra vez el taso. K tzreeky' tkub' tuuna. %mor tzreeky' tkub' tuuna. %eng %spa tiralo-pegalo. K 'ann 'ann chIkiya te ma carro. %mor 'ann 'ann chIkiya te mal carro. %eng %spa ann, ann diga al carro. W 'ann 'ann. = 'ann 'ann. %mor 'ann 'ann. %eng %spa ann, ann. K qo lol chapil. %mor qo lol chapil. %eng %spa vamos a comer nance. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. K chu naja. %mor chu naja. %eng %spa apurate. X Wan chaja. = Wan tzaja. %mor Wan tzaja. %eng %spa Juan veni. X nejch Wan. = tzaja nej Wan. %mor tzaja nej Wan. %eng %spa Juan veni. K al chi. %mor al chi. %eng %spa quién dice X chi mana. = chi nmana. %mor chi nmana. %eng %spa dice mi papá. K b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. W mama. = mama. %mor mama. %eng %spa mamá. M oy? %mor oy? %eng %spa que? K kal. %mor tqal. %eng %spa que? M chu karrana txuu. %mor chu karrana txuuya. %eng %spa jugá carro mamita. M chu karrana. %mor chu karrana. %eng %spa jugá carro. K qo chuu. %mor qo txuuya. %eng %spa que mamita. X tzaja nej chi mana. = tzaja nej chi nmana. %mor tzaja nej chi nmana. %eng %spa veni un tato dice mi papá. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. K qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. X ya ki'al tu telvision chi. = ya kyiky'el jal tuj televisión chi. %mor ya kyiky'el jal tuj televisión chi. %eng %spa ya lo van a pasar en la televisión. W ko Mak. = qo Mak. %mor qo Mak. %eng %spa vamos Marcos. W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. X ko na 'en ko na. = qo naj q'en qo naj. %mor qo naj q'en qo naj. %eng %spa vamos ya vamos ya. K qal ti luu? %mor tqal ti luu? %eng %spa que es esto? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? K qal ti luu? %mor tqal ti luu? %eng %spa que es esto? W yaa. = yaa. %mor yaa. %eng %spa ya. K tal b'ark. %mor tal b'ark. %eng %spa barquito. W yaa. = yaa. %mor yaa. %eng %spa ya. K yel chIkiya. %mor yel chIkiya. %eng %spa Fredy diga. W lel. = lel. %mor lel. %eng %spa Fredy. K tqal mal tal luu? %mor tqal mal tal luu? %eng %spa que es éste pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? K pe kinx qa mal tal tluxja ki. %mor per kinx qa mal tal tlus jal ki. %eng %spa pero mira sus luces. K kinx. %mor kinxa. %eng %spa mira. K jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. K jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W eey. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. K luya kii. %mor luya kii. %eng %spa ahí está usted. K kintz mama chIkiya. %mor kintza mama chIkiya. %eng %spa mama mira dígale. K yeek's te mama. %mor yeek'isa te mama. %eng %spa anda mostrale a mamá. W 'ann. = 'ann. %mor 'ann. %eng %spa ann. K q'oon kyaj ti tas tzaluu ki. %mor q'oon kyaj ti tas tzaluu ki. %eng %spa deja la tasa aquí. k ya tzyub' tzyet ja tuuna. %mor ya tzyub' tzyet jal tuuna. %eng %spa agárralo. K q'aatz ja te ti Wan. %mor q'aatz jal te ti Wan. %eng %spa anda dejalo con Juan. K lu junt luu Wan chIkiya. %mor lu junt luu Wan chIkiya. %eng %spa aquí está el otro Juan dígale. L kintza ki. %mor kintza ki. %eng %spa mira be. L ja tum? %mor jatum? %eng %spa dónde? L ja tum? %mor jatum? %eng %spa dónde? L ja tum nyolan txin? %mor jatum nyolan txin? %eng %spa dónde está hablando ella? L q'aatza te ti Wan. %mor q'aatza te ti Wan. %eng %spa anda dejalo con Juan. L ja tum nyolan txin? %mor jatum nyolan txin? %eng %spa dónde está hablando ella? K weno. %mor weno. %eng %spa bueno. M qatom txin. %mor qatom txin. %eng %spa agarrala de la mano. K qal ti tal luu? %mor qal ti tal luu? %eng %spa que es éste pequeño? K qal ja? %mor qal ja? %eng %spa que es? W luxh. = luz. %mor luz. %eng %spa luz. K celular ja chIkiya. %mor celular jal chIkiya. %eng %spa celular diga. W lal. = celular. %mor celular. %eng %spa celular. W wey. = weky'a. %mor weky'a. %eng %spa es mío. K neja. %mor neja. %eng %spa espérate. W (). = (). %mor (). %eng %spa (). K tzuma. %mor tzyuma. %eng %spa agárralo. K jeeytzan. %mor jeeytzan. %eng %spa ya. K ja tum taaya yaa chIkiya? %mor jatum taaya yaa chIkiya? %eng %spa dónde estas abuela dígale? L antz. %mor q'antza. %eng %spa damelo. W lulxh. = luz. %mor luz. %eng %spa luz. L antz. %mor q'antza. %eng %spa dámelo. W luxh. = luz. %mor luz. %eng %spa luz. K joo. %mor joo. %eng %spa sí. K mal tal tlusa ja kii. %mor mal tal tlusa jal kii. %eng %spa mira su luz. M tzaj. %mor tzaja. %eng %spa véngase. L q'antz. %mor q'antza. %eng %spa véngase. L q'an. %mor q'an. %eng %spa maduro. K lu ja ta ki? %mor lu jal ta' ki? %eng %spa ahí está? K lu ja ta ki? %mor lu jal ta' ki? %eng %spa ahí está? K jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. L a q'antz ti kin. %mor a q'antz ti kin. %eng %spa dáme ese. K ma chinx jun rata ma i'y'na. %mor ma chinxa jun rata ma i'y'na. %eng %spa voy a ir un rato allá. (al otro lado.). W ko tu' Makoo. = qo tuk'ala Mak. %mor qo tuk'ala Mak. %eng %spa vamos contigo Marcos. M tzaja tuk'al txin Mak. %mor tzaja tuk'al txin Mak. %eng %spa Marcos vení con ella. M tzaj tuk'al txin. %mor tzaja tuk'al txin. %eng %spa véngase con ella. W Maquu. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M y'u. %mor y'u. %eng %spa y'o. W Maq. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. W Maknn. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. W Maknn. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. W Maknn. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M tzaja tuk'al txin y'u chu naja. %mor tzaja tuk'al txin y'o chunaja. %eng %spa apurate véngase con ella. M jeey y'u. %mor jeey y'u. %eng %spa ya viste. L (). %mor (). %eng %spa (). W Maknn. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. L (). %mor (). %eng %spa (). M i ttxiima txuu? %mor i ttxii ma txuuya? %eng %spa mamita que se vaya él. L nn. %mor nn. %eng %spa nn. W ntiima. = i ttxiima. %mor i ttxii ma. %eng %spa que se vaya él. M i ttxiima txuuy? %mor i ttxii ma txuuya? %eng %spa que se vaya él mamita? M i ttxiima? %mor i ttxii ma? %eng %spa que se vaya él? W ntiima. = i ttxiima. %mor i ttxiima. %eng %spa que se baya. M i ttxiima? %mor i ttxii ma? %eng %spa que se vaya él? M ja txii qmaan te pap jaak? %mor ja txii qmaan te pap jaak? %eng %spa ahi le decimos a papá bueno? W 'aak. = jaak. %mor jaak. %eng %spa si. M jaak. %mor jaak. %eng %spa sí. W mami. = mami. %mor mami. %eng %spa mami. M jaak. %mor jaak. %eng %spa bueno. M k'ol. %mor k'ol. %eng %spa cállate. M ma qoox lol chapil ok? %mor ma qoox lol chapil ok? %eng %spa vamos a ir a comer nace? W aknn. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. M qo qe lol qloo chapil. %mor qo qe lol qloo chapil. %eng %spa vamos a ver nuestra fruta nance. M ki ma nu. %mor ki ma nuya. %eng %spa mira a él Nuya. M qal nb'aj tuun txuu? %mor qal nb'aj tuun txuu? %eng %spa W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal nb'aj tuun ti nuq ki? %mor tqal nb'aj tuun ti nuq ki? %eng %spa mira que está comiendo ese cerdo? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal nb'aj tuun ja? %mor tqal nb'aj tuun jal? %eng %spa que está comiendo ese? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal nb'aj tuun ti nuq ki? %mor tqal nb'aj tuun ti nuq ki? %eng %spa mira que está comiendo ese cerdo? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tuun ja txuu? %mor jal tuun jal txuuya? %eng %spa mamita mazorca por ese? W 'ey. = jal. %mor jal. %eng %spa mazorca. M ja tum sa tiinja jal ikyjo? %mor jatum saj tiin jal jal ikyjo? %eng %spa y en dónde trajo mazorca? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum sa tiinja jal? %mor jatum saj tiin jal jal? %eng %spa dónde trajo mazorca? W nuk. = nuq. %mor nuq. %eng %spa onomatopeyico de cerdo. M joo. %mor joo. %eng %spa sí. M ki ni b'alaq tkuux tuj a' ki. %mor ki ni b'alaq tkuux tuj a' ki. %eng %spa W kal. = kal. %mor tqal. %eng %spa que? M a? %mor a? %eng %spa a? M ki jal tuun ja txuuy. %mor ki jal tuun jal txuuya. %eng %spa mira la mazorca por ese. W kal. = qal. %mor tqal. %enga %spa que. M kisan qiyaj ki. %mor kisan qiyaj ki. %eng %spa mira nuestra semilla. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ki qiyaj jal ki? %mor ki qiyaj (jal) ki. %eng %spa mira nuestra semilla. M 'jiii'! %mor 'jiii'! %eng %spa 'jHiii! M 'intz ni axiin txol ki. %mor q'intza ni axiin txol ki. %eng %spa trae el maíz entre ese. M maa b'aj tuun ja maa? %mor maa b'aj tuun jal maa? %eng %spa ya lo comió? W ma. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. M nada tiij tuun ja? %mor nada tiij tuun ja? %eng %spa ya le quitó todo? W ti'. = ntii. %mor ntii. %eng %spa no. M ay. %mor ay. %eng %spa ay. W ne tok. = nq'on jun tii ti Tuk. %mor nq'on jun tii ti Tuk. %eng %spa le doy un al Tuko. M q'om jun tii ti tuk. %mor q'om jun tiij ti tuk. %eng %spa dale uno al cuto. M qal nb'ateya tuk chIkiya? %mor tqal nb'ateya tuk chIkiya? %eng %spa que estas haciendo cuto dígale? W tey tuk? = qal nb'ateya tuk? %mor qal nb'ateya tuk? %eng %spa qué estas haciendo tuko. M ntana. %mor ntana. %eng %spa estas durmiendo. W uy. = uy. %mor uy. %eng %spa uy. M uy. %mor uy. %eng %spa uy. W uy ki. = uy ki. %mor uy ki. %eng %spa uy mira. M uy! %mor uy! %eng %spa uy! M kisan jal chuu. %mor kisan jal txuuya. %eng %spa ya viste mamita. + 30:25 M al e ti ja luu? %mor al e ti ja luu? %eng %spa de quién es ésta casa? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M al e ti ja luu? %mor al e ti ja luu? %eng %spa de quién es ésta casa? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M al e ti xb'ant luu? %mor al e ti xb'ant luu? %eng %spa de quién es éste que se hizo? W nuy. = nuy. %mor nuy. %eng %spa Nuya. M te txin Nuy? %mor te txin Nuya? %eng %spa es de Nuya? W nuy. = nuy. %mor nuy. %eng %spa Nuya. M ann. %mor ann. %eng %spa ann. M ma qoox lol chapil? %mor ma qoox lol chapil? %eng %spa vamos a ir a ver nance? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok? %mor ok? %eng %spa sí? W tiijH. = ntii jal. %mor ntii jal. %eng %spa no hay. M chu sak'ontz naj jala. %mor chu sak'ontz naj jala. %eng %spa recógelo rápido M b'aqa nee jal ki. %mor b'aqa nee jal ki. %eng %spa hay bastante. W neejH. = baq'a nejal ki. %mor baq'a nejal ki. %eng %spa hay bastante. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W neejH. = baq'a nejal ki. %mor baq'a nejal ki. %eng %spa hay bastante. M weno at jal txuu? %mor weno at jal txuuya? %eng %spa hay nena? W atjH. = at jal. %mor at jal. %eng %spa hay. M at jal. %mor at jal. %eng %spa hay. W atjH. = at jal. %mor at jal. %eng %spa hay. M weno chii jal? %mor weno chii jal? %eng %spa es dulce? W tiijH. = chii ja. %mor chii jal. %eng %spa es dulce. M chii ja. %mor chii ja. %eng %spa es dulce. M nyaa ti tx'om ja. %mor nyaa ti tx'om jal. %eng %spa no es ácido. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tx'om ja. %mor tx'om jal. %eng %spa es ácido. M tx'om ja. %mor tx'om jal. %eng %spa es ácido. W tom. = tx'om. %mor tx'om. %eng %spa ácido. M joo. %mor joo. %eng %spa sí. W anch. = q'antza. %mor q'antza. %eng %spa dámelo. M kb'ajel ja tuuna ok? %mor kb'ajel jal tuuna ok? %eng %spa lo vas a comer? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok? %mor ok? %eng %spa sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M b'aqa nyaa tx'om jal. %mor b'aqa nyaa tx'om jal. %eng %spa caso no es ácido. W tom = tx'om. %mor tx'om. %eng %spa ácido. M joo. %mor joo. %eng %spa sí. W jo. = jo. %mor jo. %eng %spa sí. W 'atjH. = jat jal. %mor jat jal. %eng %spa dónde. M q'inx tu tkamixha. %mor q'inxa tu tkamixha. %eng %spa llevalo en tu camisa. W Nuch ki. = Nuch ki. %mor Nuch ki. %eng %spa ahí está Nuch. W a ach ki. = a q'antza tzaluu. %mor a q'antza tzaluu. %eng %spa damelo aquí. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? N chuy. %mor chuy. %eng %spa txuuya. W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. N chuya 'in chin jaxha. %mor txuuya in chin jaxa. %eng %spa mamita voy a subir. M at ti nooxh tiij jal. %mor at ti nooxh tiij jal. %eng %spa tiene gusano. M maa jaxtxin lol tlooya chapil txuuya maa? %mor maa jax txin lol tlooya chapil txuuya maa? %eng %spa mamita ella ya subio a ver tu fruta nance? W maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. M maa. %mor maa. %eng %spa ya. M Nuy chIkiya. %mor Nuy chIkiya. %eng %spa Nuya dígale. M Nuy chIkiya. %mor Nuy chIkiya. %eng %spa Nuya dígale. W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. M Nuya chi. %mor Nuya chi. %eng %spa Nuya diga. W nyee'. = nyee'. %mor nyee'. %eng %spa (nyee). M qal nxii ttzeena Nuya chIkiya? %mor qal nxii ttzeena Nuya chIkiya? %eng %spa W ne Nuy. = qal nxii ttzeena Nuya. %mor qal nxii ttzeena Nuya. %eng %spa de qué te estás riendo Nuya. M Nuy chIkiya. %mor Nuy chIkiya. %eng %spa W Nuya. = Nuya. %mor Nuya. %eng %spa Nuya. M chu yukansa nlooya chIkiya? %mor chu yukansa nlooya chIkiya? %eng %spa move mi fruta dígale? W uy! = uy! %mor uy! %eng %spa uy! W oo. = oo. %mor oo. %eng %spa ooh. N weno. %mor weno. %eng %spa bueno. M uy! %mor uy! %eng %spa uy! M chu yukansa nlooya. %mor chu yukansa nlooya. %eng %spa move mi fruta. W aay. = aay. %mor aay. %eng %spa aay. W 'jiii'. = 'jiii'. %mor 'jiii'. %eng %spa 'jHii! M ay! %mor ay! %eng %spa ay! M ch'inpaja ki. %mor ch'inpa jal ki. %eng %spa mira hay bastante. W tinpjH. = nch'inpa jal. %mor nch'inpa jal. %eng %spa hay muchos be. M aaay! %mor aaay! %eng %spa aaay! N lu. %mor lu. %eng %spa aquí está. N npajyi. %mor (npajyi). %eng %spa (). M xel kab' tee tlooya chu naja. %mor xel kab' tee tlooya chu naja. %eng %spa quieres unas frutas apurate. M chu saqchana tuk'al txin Mak. %mor chu saqchana tuk'al txin Mak. %eng %spa Marcos jugá con ella. W 'u' tloy nuu. = lu tlooya chapil luu. %mor lu tlooya chapil luu. %eng %spa tene unos tus nances. M nyolan txin tuk'ala. %mor nyolan txin tuk'ala. %eng %spa ella está hablando contigo. K chu b'aj tuuna. %mor chu b'aj tuuna. %eng %spa cómelo. W ajH. = b'aj tuuna. %mor b'aj tuuna. %eng %spa cómelo. M tx'om ja chIkiya? %mor tx'om jal chIkiya? %eng %spa es ácido dígale? M tx'om ja chIkiya? %mor tx'om jal chIkiya? %eng %spa es ácido dígale? W tom. = tx'om. %mor tx'om. %eng %spa ácido. M aalj jal txuuy? %mor aalj jal txuuya? %eng %spa mamita es ácido? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M aalj. %mor aalaj. %eng %spa verde. K lu junt ja luu. %mor lu junt ja luu. %eng %spa aquí está el otro. M jak b'aj ja tuuna jaak? %mor jak b'aj jal tuuna jaak? %eng %spa lo puedes comer? W 'ak. = jaak. %mor jaak. %eng %spa si. M qatzan noq xel tchitan jal noq? %mor qatzan noq xel tchitan jal noq? %eng %spa o solo lo vas a tirar-regar? K oo lu junt ja ki. %mor oo lu junt ja ki. %eng %spa ooh ahí está el otro. W ee'. = ee'. %mor ee'. %eng %spa eeh. M ee'. %mor ee'. %eng %spa eeh. M b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. M alkye ti nq'ajt? %mor alkye ti nq'ajt? %eng %spa quién está hablando? W jeey. = jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. M Lela chIkiya? %mor Lela chIkiya? %eng %spa Elena diga. K ooo. %mor ooo. %eng %spa oooh. W lee'. = Lel. %mor Lel. %eng %spa Fredy. M qal taja chIkiya? %mor qal taja chIkiya? %eng %spa que quieres dígale? M kix taq'ma. %mor kix taq' ma. %eng %spa mira la lengua de él. M qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M qo txuu ookja ki. %mor qo txuuya ookx jal ki. %eng %spa mamita vamos ya solo mira. M ookx ja. %mor ookx jal. %eng %spa ya sólo. M qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M qo lol ti Lel. %mor qo lol ti Lel. %eng %spa vamos a ver a Fredy. M ti n'inma chu naja. %mor ti nq'in ma chu naja. %eng %spa que tiene él apurate. W im. = im. %mor im. %eng %spa im. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W a Lel. = a Lel. %mor a Lel. %eng %spa es Fredy. M a ti Lel n'oq'? %mor a ti Lel n'oq'? %eng %spa Miguel es el que está llorando? W ntii. = ntii. %mor ntii. %eng %spa no. W maayi. = naylo. %mor naylo. %eng %spa bolsa. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W maayi. = naylo. %mor naylo. %eng %spa bolsa. N a ti naylo chi. %mor a ti naylo chi. %eng %spa la bolsa dice. M a ti naylo. %mor a ti naylo. %eng %spa es la bolsa. W jHoo. = jHoo. %mor joo. %eng %spa sí. M qax txii mal ch'iix tuj tqana txuu. %mor qax txii mal ch'iix tuj tqana txuuya. %eng %spa mamita no se vaya ir la espina en tu pie. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qax txii mal ch'iix tuj tqana. %mor qax txii mal ch'iix tuj tqana. %eng %spa no se vaya ir la espina en tu pie. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qax txii ch'iix tuj tqana. %mor qax txii ch'iix tuj tqana. %eng %spa no se vaya ir la espina en tu pie. M mii. %mor miin. %eng %spa no. M txuuy. %mor txuuya. %eng %spa mamita. M mal ch'iix kin Mak. %mor mal ch'iix kin Mak. %eng %spa Marcos mira la espina. M nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qo Mak. %mor qo Mak. %eng %spa Marcos vamos. M qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M qo txuuy. %mor qo txuuya. %eng %spa vamos mamita. M qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M qo. %mor qo. %eng %spa vamos. W ko Nuya. = qo Nuya. %mor qo Nuya. %eng %spa vamos Nuya. N qo lol qloo q'inan tkuux ma tkuux ma chii. %mor qo lol qloo q'inan tkuux ma tkuux ma chii. %eng %spa vamos a ver nuestra fruta jocote allá abajo. W jHat. = jat. %mor jat. %eng %spa dónde. W jHat. = jat. %mor jat. %eng %spa dónde. M jat qa ja tuuna? %mor jat qa jal tuuna? %eng %spa dónde los tienes? M kin. %mor kin. %eng %spa mira. M q'onx kab' te txin Ana tloo chapil te q'a Luis. %mor q'onx kab' te txin Ana tloo chapil te q'a Luis. %eng %spa dale unos nances para Ana a Luis. M ok? %mor ok? %eng %spa sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok? %mor ok? %eng %spa sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M q'inx kab' te txin Ana Luis chIkiya? %mor q'inx kab' te txin Ana Luis chIkiya? %eng %spa lleva unos para Ana Luis dígale? W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. M chuch q'amanxa. %mor chuch q'amanxa. %eng %spa dígale. M q'inx kab' te txin Ana chIkiya? %mor q'inx kab' te txin Ana chIkiya? %eng %spa lleva unos para Ana dígale. M ki q'a ki jeey. %mor ki q'a ki jeey. %eng %spa ya viste ahí está él. M q'inx kab' te txin Ana chIkiya? %mor q'inx kab' te txin Ana chIkiya? %eng %spa lleva unos para Ana dígale. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M miintz. %mor miintz. %eng %spa no pues. M qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. M Wendy? %mor Wendy? %eng %spa Wendy? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M miin txii tq'oon chapil miin? %mor miin txii tq'oon chapil miin? %eng %spa no vas a dar nance no? M miin? %mor miin? %eng %spa no? M Wendy? %mor Wendy? %eng %spa wendy? M Wendy? %mor Wendy? %eng %spa Wendy? W mal tok tuk. = mal b'ank ki. %mor mal b'ank ki. %eng %spa esa banca be. W ween. = weky'a. %mor weky'a. %eng %spa es mío. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? M nb'anka. %mor nb'anka. %eng %spa mi banca. W lu ki. = lu ki. %mor lu ki. %eng %spa aquí está. M atzan tb'anka? %mor atzan tb'anka? %eng %spa esa es tu banca? W ak. = atzan. %mor atzan. %eng %spa claro que si. M tqaltzan ni lu ki? %mor tqaltzan ni lu ki? %eng %spa que es éste pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M tqaltzan ni luu? %mor tqaltzan ni luu? %eng %spa que es éste pequeño? W wech. = b'ech. %mor b'ech. %eng %spa flor. M b'ech. %mor b'ech. %eng %spa Flor. W nbe. = kin be. %mor kin be. %eng %spa ese be. M uuu! %mor uuu! %eng %spa uuuh! M maa tzqij ja? %mor maa tzqij jal? %eng %spa no se secó. M maa tzqij ja maa? %mor maa tzqij jal maa? %eng %spa ya se secó? W maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. W bak. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa silla. M kjawx ten twii b'ank. %mor kjawx tena twii b'ank. %eng %spa vas a subir encima de la silla. W kiii'. = kiii'. %mor kiii'. %eng %spa mira. M b'aqa miin tz'ex tz'aqa? %mor b'aqa miin tz'ex tz'aqa? %eng %spa caso no te vas a caer? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M 'o. %mor 'o. %eng %spa oh. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. W jeey. = jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. M i tza kiina tuun ti nuq ki. %mor i tza kiina tuun ti nuq ki. %eng %spa mira que te mira el cerdo. W ay'. = ay'. %mor ay'. %eng %spa ay! M tzul ja ki. %mor tzul jal ki. %eng %spa mira ya viene. W ay'. = ay'. %mor ay'. %eng %spa ay'. K 'annn. %mor 'annn. %eng %spa W 'annnjH. = 'annnjH. %mor 'annnjH. %eng %spa annnj. K qan nb'ateya? %mor tqal nb'ateya? %eng %spa que estas haciendo? K pioqa nschana. %mor pyoqa nschana. %eng %spa peor si estas jugando? W tan. = nchin schana. %mor nchin schana. %eng %spa estoy jugando. K tzin? %mor tzin? %eng %spa sí? K uujuy. %mor uujuy. %eng %spa uujuy. W 'uy! = 'uy! %mor 'uy! %eng %spa uy! W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. K jeey chux chi. %mor jeey chux chi. %eng %spa apurate. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. K ooo. %mor ooo. %eng %spa oooh. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. K chu q'inx. %mor chu q'inxa. %eng %spa llevalo. M xh kucha. %mor xh kucha. %eng %spa xh cerdo. K (). %mor (). %eng %spa (). W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. M lajaatz ti kuch ki. %mor lajaatz ti kuch ki. %eng %spa anda corre ese perro. M saqchan jun poq tee tuk'al txin. %mor saqchan jun paq tee tuk'al txin. %eng %spa jugá un tu rato con él. M b'aqa nyaa tach txin yoolan txin tuk'ala. %mor b'aqa nyaa tach txin yoolan txin tuk'ala. %eng %spa si ella quiere hablar contigo. M nej. %mor neja. %eng %spa espérate. M jat tlooya chapil Wendy? %mor jat tlooya chapil Wendy? %eng %spa dónde está tu Fruta K alx. %mor alx. %eng %spa verde. K oo. %mor oo. %eng %spa ooh. W oo. = oo. %mor oo. %eng %spa ooh. W kin wey'. = kin weky'. %mor kin weky'. %eng %spa mira el mío W wey' ntap. = weky' nloo chapil. %mor weky' nloo chapil. %eng %spa esos nances son míos. M uy! %mor uy! %eng %spa uy! M alkye mal tkub' ki? %mor alkye mal tkub' ki? %eng %spa quién es el que está ahí? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M alkye qa ti ki? %mor alkye qa ti ki? %eng %spa quienes son esos? W tek? = alkye qa ma? %mor alkye qa ma? %eng %spa quienes son? W t'uch. = t'uch. %mor t'uch. %eng %spa duch. M a tuch. %mor a tuch. %eng %spa es tuch. M Lel chIkiya? %mor Lel chIkiya? %eng %spa Fredy dígale. W yeya. = Lel. %mor Lel. %eng %spa Fredy. M kye taaw cheew tnana chIkiya? %mor kye taaw cheew tnana chIkiya? %eng %spa tienes frío dígale? W neew naana? = at taaw cheew tna'na? %mor at taaw cheew tna'na? %eng %spa sientes frío. W nyeya. = Lel. %mor Lel. %eng %spa Fredy? M Lel chIkiya. %mor Lel chIkiya. %eng %spa Fredy diga. W yeya. = Lel. %mor Lel. %eng %spa Fredy. W yeew naana. = at taaw cheew tnaana? %mor at taaw cheew tnaana? %eng %spa sientes frío? M jat ttxu'ya chIkiya? %mor jat ttxu'ya chIkiya? %eng %spa dónde está tu mamá dígale? W tuuya. = jat ttxu'ya. %mor jat ttxu'ya. %eng %spa dónde está tu mamá. M jat ttxu'ya Lel chIkiya. %mor jat ttxu'ya Lel chIkiya. %eng %spa Fredy dónde está tu mamá dígale. W tuuy yey. = jat ttxu'ya Lel. %mor jat ttxu'ya Lel. %eng %spa dónde esta tu mamá Fredy. M kinx mal twutzma kii. %mor kinx mal twitz ma kii. %eng %spa mira la cara de él. M uy Lel chIkiya. %mor uy Lel chIkiya. %eng %spa uy Fredy dígale. W uy yey. = uy Lel. %mor uy Lel. %eng %spa uy Fredy. M chi nel xob'a tiija chIkiya. %mor chi nel xob'a tiija chIkiya. %eng %spa me puedo asustar de tí dígale. W uuy! = uuy! %mor uuy! %eng %spa uuy! M uuy chIkiya. %mor uuy chIkiya. %eng %spa uuy diga. W uy! = uy! %mor uy! %eng %spa uy! W tan ki a kii. = kin te q'a kin. %mor kin te q'a kin. %eng %spa mira el de él. M nlamoona jaala Lel chIkiya. %mor nlamoona jaala Lel chIkiya. %eng %spa te voy a empujar Fredy dígale. W nmona aay yey. = nlamoona jaala Lel. %mor nlamoona jaala Lel. %eng %spa te voy a empujar Fredy. W kooo'. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. W jHeexh. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. W jHeexh. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. M maa kub' ja tuuna maa? %mor maa kub' jal tuuna maa? %eng %spa ya lo bajaste? W maa. = maa. %mor maa. %eng %spa ya. M maa. %mor maa. %eng %spa ya. X kin mal. %mor kin mal. %eng %spa mira el... W mal. = mal. %mor mal. %eng %spa el... W wey' pan ki. = weky' nb'anka ki. %mor weky' nb'anka ki. %eng %spa mira mi silla be. W wey' pan. = weky' nb'ankoya. %mor weky' nb'ankoya. %eng %spa mi silla. M ntib'a. %mor ntib'a. %eng %spa quitate. N tib' tqan looj. %mor tib' tqan looj. %eng %spa encima de la mata de banano. K wey' pank. %mor weky'a nb'anka. %eng %spa la silla es mía. X tapil. = chapil. %mor chapil. %eng %spa nance. X koma. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. W ne. = nej. %mor nej. %eng %spa espera. W nuta ki. = nucha ki. %mor nucha ki. %eng %spa Nucha be. M jat Nucha? %mor jat Nucha? %eng %spa dónde está Nucha? W Nuch ki. = Nuch ki. %mor Nuch ki. %eng %spa mira a Nuch. W Nuchaxii. = Nucha. %mor Nucha. %eng %spa Nucha. M Nuch chIkiya. %mor Nucha chIkiya. %eng %spa Nucha dígale. W jee. = jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vistes. M kb'el kape tuuna ok? %mor kb'el kape tuuna ok? %eng %spa vas a cortar café sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok? %mor ok? %eng %spa sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M kxiila kape ok? %mor kxiilala kafe ok? %eng %spa vas a cortar café? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok? %mor ok? %eng %spa sí? X in chin xhiilt wey' kape. = in chin xiilan weky' café. %mor in chin xiilan weky' café. %eng %spa voy a cortar café. W pel paxh. = kb'el b'aj xiilat. %mor kb'el b'aj xiilat. %eng %spa se va cortar todo. M nn? %mor nn? %eng %spa nn? W jHat paxh. = jat b'as. %mor jat b'as. %eng %spa dónde esta el vaso. M jat nb'asa. %mor jat nb'asa. %eng %spa dónde está mi vaso? W jHat. = jat. %mor jat. %eng %spa dónde. M b'aqa jak kub' ja tuuna. %mor b'aqa jak kub' ja tuuna. %eng %spa caso lo puedes cortar. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M b'aqa jak kub' ja tuuna. %mor b'aqa jak kub' ja tuuna. %eng %spa caso lo puedes cortar. M jaak? %mor jaak? %eng %spa sí? W Makoo. = Makoo. %mor Makoo. %eng %spa Marcos. M qo xiilan Mak chIkiya. %mor qo xiilan Mak chIkiya. %eng %spa Marcos cortemos dígale. K chuxh. %mor chuxh. %eng %spa apurate. W eey Mak. = jeey Mak. %mor jeey Mak. %eng %spa ya viste Marcos. M xel tlooya looj chIkiya. %mor xel tlooya looj chIkiya. %eng %spa vas a querer banano? W looj. = kxel tlooya looj. %mor kxel tlooya looj. %eng %spa vas a querer banano. K oooy. %mor oooy. %eng %spa que? M ja tum taa yaa chIkiya. %mor jatum taa yaa chIkiya. %eng %spa dónde está abuela diga. W kuxh kum. = chuxa om. %mor chuxa om. %eng %spa apurate. M jeey y'u. %mor jeey y'u. %eng %spa apurate. M ja tum taaya yaa chIkiya. %mor jatum taaya yaa chIkiya. %eng %spa abuela en dónde estas dígale. W taa yaa? = ja tum taaya nan yaa? %mor ja tum taaya nan yaa? %eng %spa en dónde estas abuelita? M weno tzula ja chIkiya? %mor weno tzula jal chIkiya? %eng %spa vas a venir hoy dígale? W tuuy yaa'xh. = tzula ja. %mor tzula ja. %eng %spa vas a venir en la casa. M qal nb'ateya chIkiya. %mor tqal nb'ateya chIkiya. %eng %spa que estas haciendo dígale. W tey? = qal nb'ateya? %mor qal nb'ateya? %eng %spa que estas haciendo? M yaa chIkiya. %mor yaa chIkiya. %eng %spa abuela dígale. W bak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. W ten. = i ten jal. %mor i ten jal. %eng %spa dejalo. M yaa. %mor yaa. %eng %spa abuela. W yaa. = yaa. %mor yaa. %eng %spa abuela. M weno tzula jaala yaa chIkiya? %mor weno tzula jaala yaa chIkiya? %eng %spa abuela vas a venir hoy dígale? M ja tum saj tcelularya chuu? %mor jatum saj tcelularya txuuya? %eng %spa mamita dónde se vino tu celular? W nnn. = nnn. %mor nnn. %eng %spa nnn. W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? M al uuna Mak chIkiya? %mor al uuna Mak chIkiya? %eng %spa quién te pego Marcos dígale? K miin lab'ta. %mor miin lab'ta. %eng %spa no molestes. K miin lab'ta. %mor miin lab'ta. %eng %spa no molestes. K in tb'aj wuuna qa taja. %mor in tb'aj wuuna qa taja. %eng %spa lo voy a comer si quieres. K te ti Mak mama chIkiya. %mor te ti Mak mama chIkiya. %eng %spa mama es de Marcos dígale. W mama. = mama. %mor mama. %eng %spa mama. M Wan chIkiya. %mor Wan chIkiya. %eng %spa Juan diga. W wan. = wan. %mor wan. %eng %spa Juan. M noq nlab'at chIkiya. %mor noq nlab'atya chIkiya. %eng %spa solo estas molestando dígale. W la' nWan wiijH. = noq nlab't ti Wan wiija. %mor noq nlab't ti Wan wiija. %eng %spa solo me esta molestando Juan. M nlab't Wan tiija. %mor nlab't Wan tiija. %eng %spa Juan te está molestando. W Wan. = Wan. %mor Wan. %eng %spa Juan. W maq tijHa. = nlab' ti Mak tiija. %mor nlab' ti Mak tiija. %eng %spa te esta molestando Marcos. K qal. %mor tqal. %eng %spa que? W maq tijHa. = nlab' ti Mak tiija. %mor nlab' ti Mak tiija. %eng %spa te esta molestando Marcos. J nn? %mor nn? %eng %spa nn? M nlab't ti Mak tiija chi. %mor nlab't ti Mak tiija (chi). %eng %spa Marcos te esta molestando. J qal. %mor tqal. %eng %spa que. M nlab't ti Mak tiija chi. %mor nlab't ti Mak tiija (chi). %eng %spa Marcos te esta molestando dice. J tzintzan nlab'tma ki ma kin. %mor tzintzan nlab't ma ki ma kin. %eng %spa sí mira él está molestando. W tul tuuy. = q'om jun tiij tqulma. %mor q'om jun tiij tqulma. %eng %spa pégalo. J q'om jun tal tii tqulma. %mor q'om jun tal tiij tqul ma. %eng %spa pégalo. M nlab't ti Mak wiijya chIkiya wal. %mor nlab't ti Mak wiijya chIkiya wal. %eng %spa Marcos me está molestando diga hija. W tal tuy. = tzaja tzaluu. %mor tzaja tzaluu. %eng %spa veni aqui. M q'om jun tii ti Mak. %mor q'om jun tiij ti Mak. %eng %spa dale uno a Marcos (dale-pegar). M nlab'ma tii ti Wan. %mor nlab't ma tiij ti Wan. %eng %spa él está molestando a Juan. M ti til Wan teya Mak chIkiya. %mor titil Wan teya Mak chIkiya. %eng %spa Marcos porque estas molestando a Juan. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ti til ti Wan teya Mak chIkiya. %mor titil ti Wan teya Mak chIkiya. %eng %spa Marcos porque estas molestando a Juan. K xo'nx jun mal xaq tiijma luu chuuy. %mor xo'nx jun mal xaq tiij ma luu txuuya. %eng %spa mamita tira ésta piedra a él. W kuuxh. = ma kub'nax. %mor ma kub'nax. %eng %spa allá bajo. K chuya. %mor txuya. %eng %spa mamita. M nn? %mor nn? %eng %spa nn? W pa nee. = neja. %mor neja. %eng %spa espérate. K chuuy. %mor txuuya. %eng %spa mamita. K xo'nx jun mal xaq tiijma luu. %mor xo'nx jun mal xaq tiij ma luu. %eng %spa tira a él ésta piedra. W uy. = uy. %mor uy. %eng %spa uy. K ooo! %mor ooo! %eng %spa oooh! W uyaa = uyaa %mor uyaa %eng %spa uyaa. W oo! = oo! %mor oo! %eng %spa ooh! M noq nlab'a Wan chIkiya. %mor noq nlab'a Wan chIkiya. %eng %spa Juan solo estas molestando dígale. W (). = (). %mor (). %eng %spa (). W Wan. = Wan. %mor Wan. %eng %spa Juan. W uuy! = uuy! %mor uuy! %eng %spa uuy! M tzulma tiijya ki. %mor tzul ma tiijya ki. %eng %spa mira él viene por tí. W yey. = Lel. %mor Lel. %eng %spa Fredy. W uuy! = uuy! %mor uuy! %eng %spa uuy! M chu Wendy. %mor chu Wendy. %eng %spa Wendy apurate. W Wan. = Wan. %mor Wan. %eng %spa Juan. M kjawal tqana wuuna chIkiya. %mor kjawal tqana wuuna chIkiya. %eng %spa te voy a pegar en tu pie dígale. W kan wuuna. = maa kab'an tqana wuuna. %mor maa kab'an tqana wuuna. %eng %spa te lastime tu pié. N i mam. %mor i mam. %eng %spa ih mama. M ma jaw tqanma tuuna tuun xaq maa? %mor ma jaw tqan ma tuuna tuun xaq maa? %eng %spa ya le pegasta al pie de él con la piedra? M ok. %mor ok. %eng %spa sí. W e'y ki. = Lel ki. %mor Lel ki. %eng %spa Fredy mira. M chu b'ant tuunatz. %mor chu b'ant tuunatz. %eng %spa entonces hacelo. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M chiiya tjaya Wan chIkiya. %mor txiiya tjaya Wan chIkiya. %eng %spa Juan andate en tu casa dígale. M chiiya tjaya chIkiya. %mor txiiya tjaya chIkiya. %eng %spa Juan andate en tu casa dígale. X chii naq lul njaya. = in ttxii naq Lel njaky'a. %mor in ttxii naq Lel njaky'a. %eng %spa que se vaya Fredy en mi casa. X jaya. = ma njaky'a. %mor ma njaky'a. %eng %spa en mi casa. X jay. = ma njaky'a. %mor ma njaky'a. %eng %spa en mi casa W uy! = uy! %mor uy! %eng %spa uy! X kal tika Wan. = qal chIkiya Wan. %mor qal chIkiya Wan. %eng %spa que queres digale Juan. M jat ti Wan txuu? %mor jat ti Wan txuuya? %eng %spa mamita en dónde está Juan? M q'amantza. %mor q'amantza. %eng %spa diga. M nn? %mor nn? %eng %spa nn? M b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. W Wan. = Wan. %mor Wan. %eng %spa Juan. M tzul ti Wan tiija chu naja. %mor tzul ti Wan tiija chu naja. %eng %spa apurate Juan viene por mí. M tzul ti Wan. %mor tzul ti Wan. %eng %spa viene Juan. M ntzaqpiin jun t-xaqa Wan chIkiya. %mor ntzaqpiin jun t-xaqa Wan chIkiya. %eng %spa te voy a tirar una piedra Juan dígale. W ya pii. = q'antz jun ajlaj. %mor q'antz jun ajlaj. %eng %spa dame un carrizo. M kxel jun ajlaj tiijma. %mor kxel jun ajlaj tiij ma. %eng %spa se le va pegar a él con carrizo? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M b'aqa jak ka'b'an ma tuuna? %mor b'aqa jak ka'b'an ma tuuna? %eng %spa caso podes pegar a él? W kin. = kin. %mor kin. %eng %spa mira. M kjawal tqana wuuna chIkiya. %mor kjawal tqana wuuna chIkiya. %eng %spa te voy a pegar en el pie dígale. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W nnn. = nnn. %mor nnn. %eng %spa nnn. W koxh. = kikax jal. %mor kokax jal. %eng %spa se va meter. W nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. W Wan. = Wan. %mor Wan. %eng %spa Juan. M jat. %mor jat. %eng %spa dónde está? M jatja. %mor jat jal. %eng %spa dónde está. W we'xh. = weky'x. %mor weky'x. %eng %spa es mío. M jatz junt? %mor jattzan junt? %eng %spa dónde está el otro? N Makoo. %mor Makoo. %eng %spa Marcos. N kintz. %mor kintza. %eng %spa mira. M kjawal tqana wuuna Wan chIkiya. %mor kjawal tqana wuuna Wan chIkiya. %eng %spa Juan te voy a pegar en el pie dígale. + 40:00 W anch. = q'antza. %mor q'antza. %eng %spa damelo. W uy. = uy. %mor uy. %eng %spa uy. M jak kub' ma tuuna jaak? %mor jak kub' ma tuuna jaak? %eng %spa puedes ganar a él? W aak. = jaak. %mor jaak. %eng %spa esta bien. M jaak. %mor jaak. %eng %spa sí. W awxh Wan. = kjawax jal Wan. %mor kjawax jal Wan. %eng %spa Juan se va subir. M ja tum ma jaxja? %mor jatum ma jax jal? %eng %spa dónde subio? M jak jax tiijma tuuna jaak? %mor jak jax tiij ma tuuna jaak? %eng %spa podes subirlo a él sí? M jaak? %mor jaak? %eng %spa sí? W ay pak. = nlay b'ant. %mor nlay b'ant. %eng %spa no se puede hacer M nn? %mor nn? %eng %spa nn? W ay pak. = nlay b'ant. %mor nlay b'ant. %eng %spa no se puede hacer. M jat ma kub'ma tuuna? %mor jat ma kub' ma tuuna? %eng %spa porque no le ganaste a él? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M jat ma kub'ma tuuna? %mor jat ma kub' ma tuuna? %eng %spa porque no ganaste a él? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? W ey ki. = weky' kin. %mor weky' kin. %eng %spa ese mío be. W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. M tqal tkuux tuj ja? %mor tqal tkuux tuj jal? %eng %spa que tiene adentro? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tkuux tuj ja? %mor qal tkuux tuj jal? %eng %spa que tiene adentro? X maa. %mor maa. %eng %spa ya. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tkuux tuj ja? %mor qal tkuux tuj jal? %eng %spa que tiene adentro? W t'iy. = sandia. %mor sandia. %eng %spa sandía. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? K cerdona. %mor cerdona. %eng %spa cerdona. M mal Lela ki. %mor mal Lela ki. %eng %spa mira la Elena. K tuun taaw cheew tuuna chIkiya. %mor tuun taaw cheew tuuna chIkiya. %eng %spa lo haces por el frío dígale. W nn'nn. = nn'nn. %mor nn'nn. %eng %spa nnnn. K tilanxa a' tiijma chuuya. %mor ti'lanxa a' tiij ma txuuya. %eng %spa mamita tirale agua a él. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? K b'attzan tzel cheew tiij ma. %mor tuntzan tz'el cheew tiij ma. %eng %spa así se le quita el frío. M xel tlooya k'um Lel chIkiya. %mor xel tlooya k'um Lel chIkiya. %eng %spa Fredy quiere ayote dígale. W a'xh. = ookx ja. %mor ookx jal. %eng %spa ya solo. M ookx jal. %mor ookx jal. %eng %spa ya sólo. W ookxh. = ookx ja. %mor ookx ja. %eng %spa ya solo. M xel tlooya k'um Lela chIkiya. %mor xel tlooya k'um Lela chIkiya. %eng %spa Fredy quires ayote dígale. W yey ookxh. = Lel ya ookx jal. %mor Lel ya ookx jal. %eng %spa Lel ya solo esto. X Lelo. %mor Lelo. %eng %spa Fredy. X Lelo. %mor Lelo. %eng %spa Fredy. F kal? = tqal? %mor tqal? %eng %spa qué? X tzaj. %mor tzaja. %eng %spa véngase. X tzaj chi mama nej. %mor tzaja chi mama nej. %eng %spa véngase dice mamá. W taj. = tzaja chi. %mor tzaja chi. %eng %spa veni dice. W aaw. = aaw. %mor aaw. %eng %spa aaw. X ak'an chin yona tiija Lel. %mor ak'an nchin ayona tiija Lel. %eng %spa mientras te espero Fredy. M kye taaw chew tnaana chIkiya tema. %mor kye taaw chew tnaana chIkiya te ma. %eng %spa tienes mucho frío dígale a él. W yuuxh. = tb'lusama. %mor tb'lusa ma. %eng %spa blusa (de él). M uuy! %mor uuy! %eng %spa uuy! M ti tblusama. %mor ti tblusa ma. %eng %spa la blusa (de él). K b'onkla tok tii tk'uuj ma tuuna. %mor b'onkla tok tiij tk'uuj ma tuuna. %eng %spa dale uno en el estómago de él. M jak kub'ma tuuna txuu jaak? %mor jak kub' ma tuuna txuu jaak? %eng %spa podes ganar a él mamita? W wey ki. = weky' ki. %mor weky' ki. %eng %spa ese mío be. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W wey ki. = weky' ki. %mor weky' ki. %eng %spa ese mío be. M jeey kisan tee jeey chi. %mor jeey kisan tee jeey chi. %eng %spa ya viste. K junx xkub' ch'ojee q'a. %mor junx xkub' ch'ojee q'a. %eng %spa junto se sento él. M tuun chin taaw cheew tuk' chuu. %mor (tuun chin taaw cheew tuk' chuu). %eng %spa (). W wey'. = weky'. %mor weky'. %eng %spa mío. K chuxh. %mor chux. %eng %spa bueno. W ntii yeey ki. = ntib'a Lel. %mor ntib'a Lel. %eng %spa quitate Fredy. W ntii yeey. = ntib'a Lel. %mor ntib'a Lel. %eng %spa quitate Fredy. W ntii ki. = ntib'a tzaluu ki. %mor ntib'a tzaluu ki. %eng %spa quitate de aquí. K 'aaa. %mor 'aaa. %eng %spa aaah. W jHi i'. = jHi i'. %mor jHi i'. %eng %spa jHi. W nii yey ki. = ki ni Lel ki. %mor ki ni Lel ki. %eng %spa ese Fredy be. W te ma. = te ma. %mor te ma. %eng %spa es de él. M kin ni tb'aq' twitz kin chIkiya. %mor kin ni tb'aq' twitz kin chIkiya. %eng %spa mira su ojito diga. W uy ki. = uy ki. %mor uy ki. %eng %spa uy mira. W witz ki. = twutzma ki. %mor twutzma ki. %eng %spa su ojo be. W witz ki. = twutzma ki. %mor twitz ma ki. %eng %spa su ojo (de él). M uuy chIkiya. %mor uuy chIkiya. %eng %spa uuy diga. W uuy kii. = uuy kii. %mor uuy kii. %eng %spa uuy mira. M at uk' tjaq' twiiya Lel chIkiya. %mor at uk' tjaq' twiiya Lel chIkiya. %eng %spa Fredy tienes piojo en el cabello diga. W uk wiiy Lel. = at uk' tjaq' twiiya Lel. %mor at uk' tjaq' twiiya Lel. %eng %spa Fredy tienes piojo en el cabello. M i tkuutz qjayoon ja chIkiya. %mor i tkuutz qjayoon ja chIkiya. %eng %spa los busquemos. W Mak chuxh. = Mak chuxa. %mor Mak chuxa. %eng %spa Marcos apurate. K qal ti luu chuuya? %mor qal ti luu txuuya? %eng %spa mamita que es esto? K qal ja? %mor qal ja? %eng %spa que es? W uk. = uk'. %mor uk'. %eng %spa piojo. K uk'. %mor uk'. %eng %spa piojo. K je'. %mor jee. %eng %spa saber. M tz'u'las ma txuu tz'u'lasma.. %mor tz'u'las ma txuu tz'u'las ma.. %eng %spa mamita anda abraza a él. K tjaw waleeya nej Lel. %mor tjaw waleeya nej Lel. %eng %spa Fredy parate. M jak kub'ma tuuna jaak? %mor jak kub' ma tuuna jaak? %eng %spa podes ganar a él? W aak. = jaak. %mor jaak. %eng %spa claro que si. K ax tena Lel. %mor ax tena Lel. %eng %spa ahí quedate Fredy. K ax tena. %mor ax tena. %eng %spa ahí quedate. K uy tuun tchiw tuun q'a. %mor uy tuun tchi tuun q'a. %eng %spa uy él lo hace por miedo. M txaa uch'a Lel chIkiya? %mor txaa uch'a Lel chIkiya? %eng %spa Fredy eres chillón dígale. W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. W uy? = uy? %mor uy? %eng %spa uy? W ji ji. = ji ji. %mor ji ji. %eng %spa ji, ji. M al uuna txuuy? %mor al uuna txuuy? %eng %spa quién te pego nena? W Mak chuxh. = Mak chuxa. %mor Mak chuxa. %eng %spa Marcos apurate. W ban. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco-silla. W ban. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco-silla. W ban. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco-silla. K chu chin twii b'ank. %mor (chu chin) twii b'ank. %eng %spa sobre la silla. W ban. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco-silla. M a tee tb'ank atzjo? %mor a tee tb'ank atzjo? %eng %spa esa es tu silla? W ban. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco. M a tee tb'ank? %mor a tee tb'ank? %eng %spa es tu silla? K maa txiil chiix tu tqan q'a. %mor maa txii ch'iix tuj tqan q'a. %eng %spa ya se fue la espina en el pie de él. X (ku xhix xhil ma atjHo) %mor (ku xhix xhil ma atjHo) %eng %spa (). X ma b'ank. %mor mal b'ank. %eng %spa la silla. K ma jaw elt wuun. %mor ma' jaw juntl elt wuuna. %eng %spa ya lo levante otra vez. W ji ji. = ji ji. %mor ji ji. %eng %spa ji, ji. F u uu. %mor u uu. %eng %spa uh, uuh. M qal ni tkub' tjaq'a Wendy? %mor qal ni tkub' tjaq'a Wendy? %eng %spa Wendy que es el pequeño que está abajo de usted? F chi qa xjal tuun q'a. %mor tchi qa xjal tuun q'a. %eng %spa él lo hace por el miedo de las personas. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal tkub' tjaq'a? %mor qal tkub' tjaq'a? %eng %spa que tienes abajo? F wit'. %mor wit'. %eng %spa brincar. F oo. %mor oo. %eng %spa ooh. W ban. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco. M nb'anka? %mor nb'anka? %eng %spa mi silla? W uuuuy. = uuuuy. %mor uuuuy. %eng %spa uuuy. W ban. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco. W ay wan. = ay wan. %mor ay wan. %eng %spa ay Juan. M ja tum taaya Wan chIkiya? %mor jatum taaya Wan chIkiya? %eng %spa Juan dónde estas dígale? W taay Wan? = ja tum taaya Wan? %mor ja tum taaya Wan? %eng %spa en dónde estas Juan? M tkuutz tzaluu chIkiya? %mor tkuutz tzaluu chIkiya? %eng %spa baja aquí dígale. W tuuch yuu. = tkuutza tzaluu. %mor tkuutza tzaluu. %eng %spa bajate aquí. K koox... %mor (koox..). %eng %spa (). M tzaj tzaluu Wan chIkiya. %mor tzaj tzaluu Wan chIkiya. %eng %spa Juan véngase aquí dígale. M at ti kuch tii ja txuuy q'om jun kyiij ja ma chi ki. %mor at ti kuch tiij ja txuuya q'om jun kyiij jal ma chi ki. %eng %spa mamita el cerdo está atrás de la casa pegalo allá. W an wey'? = q'antz weky'. %mor q'antz weky'. %eng %spa dame el mío. W anch. = q'antza. %mor q'antza. %eng %spa damelo. K to tot chIkiya tuj jal. %mor to tot chIkiya tuj jal. %eng %spa totot diga en ese. W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. W 'i. = 'i. %mor 'i. %eng %spa ih. K to tot chIkiya. %mor to tot chIkiya. %eng %spa totot diga. L q'on jal b'uelt. %mor q'on jal b'uelt. %eng %spa dale vuelta. L q'on jal b'uelt tuuna. %mor q'on jal b'uelt tuuna. %eng %spa dale vuelta. M kyjaluu. %mor kyjaluu. %eng %spa así. L jaatzan q'onxa ten. %mor jaatzan q'onxa ten. %eng %spa así hacelo. M ja lu ki. %mor kyja lu ki. %eng %spa así. L mii' al. %mor mii' al. %eng %spa no está. L al reves. %mor al reves. %eng %spa al reves. M kyjaluu. %mor kyjaluu. %eng %spa así. L kyjaatzana. %mor kyjaatzana. %eng %spa así. M Luis chIkiya. %mor Luis chIkiya. %eng %spa Luis diga. M jat q'a Luis txuu? %mor jat q'a Luis txuuya? %eng %spa mamita dónde está Luis? X ko kil ke tii ti Wan. = qo kin qe tii ti Wan. %mor qo kin qe tii ti Wan. %eng %spa miremos nosotros a Juan. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? K yumba. %mor yumba. %eng %spa yumba. K 'oo 'a. %mor 'oo 'a. %eng %spa ooh, ah. M ki ni tb'anka ki. %mor ki ni tb'anka ki. %eng %spa mira tu silla. K qlaatz qloo kyaq' chuya. %mor qlaatz qloo kyaq' txuya. %eng %spa mamita vamos a ver nuestra fruta guayaba. X aay. %mor aay. %eng %spa aay. M chuya chi. %mor txuya chi. %eng %spa mamita dice. W woon. = wuuna. %mor wuuna. %eng %spa yo fui. K maatzan kutz kyaq'. %mor maatzan kutz kyaq'. %eng %spa ya se bajo la guayaba. W yoo mami yool = miin yoolana mami. %mor miin yoolana mami. %eng %spa no hables mami. M xoo qa ky'itz tuuna. %mor xoonxa qa jak ky'itz tuuna. %eng %spa tiralo si aguantas. X i tkyaten Wan. %mor i tkyaten Wan. %eng %spa que se quede Juan. X ku' i xhuu' kuun. = i tkyaten ti Wan quun. %mor i tkyaten ti Wan quun. %eng %spa dejemos a Juan. M xo'nx chaqya. %mor xo'nx chaqya. %eng %spa tiralo. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M q'intz tb'otya ki. %mor q'intz tb'otya ki. %eng %spa trae ese tu bote. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M q'intz. %mor q'intza. %eng %spa traelo. M q'intz tee lu ki. %mor q'intz tee lu ki. %eng %spa trae esto. M q'intz tee tcelular lu ki. %mor q'intz tee tcelular lu ki. %eng %spa trae éste tu celular. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M chu ttxii q'ajtya tii yaa chu naja. %mor chu ttxii q'ajtya tiij nan yaa chu naja. %eng %spa apurate llama a abuela. M jeey y'u. %mor jeey y'u. %eng %spa apurate. M q'inxa chu naja. %mor q'inxa chu naja. %eng %spa apúrate llévalo. M m qaj ok? %mor ma qaj ok? %eng %spa no vamos a ir? W ko. = qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M ok? %mor ok? %eng %spa sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M ok. %mor ok. %eng %spa sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. W i jiii. = i jiii. %mor i jiii. %eng %spa i jiii. M b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. M b'aqa. %mor b'aqa. %eng %spa caso... M b'aya. %mor b'aya. %eng %spa vaya. M maa jaw. %mor maa jaw. %eng %spa ya se levantó. M chu tjax naj tee txii b'ank tzalu ki. %mor chu tjax naj tee twii b'ank tzalu ki. %eng %spa sube rápido aquí en ésta silla. W jiii. = jiii. %mor jiii. %eng %spa jiii. M qal ni atzjo txuuy? %mor qal ni atzajo txuuya? %eng %spa mamita que es ese pequeño? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal ni atzj. %mor qal ni atzajo. %eng %spa que es ese pequeño? W ban. = b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco-silla. M b'ank. %mor b'ank. %eng %spa banco-silla. W jHnn. = jHnn. %mor jHnn. %eng %spa jHnn. M 'nn. %mor 'nn. %eng %spa nn. M q'intz tal tb'ota ki. %mor q'intz tal tb'ota ki. %eng %spa trae ese tu botito. W mii o. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W nn. = nn. %mor nn. %eng %spa nn. W mii o. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M q'intz. %mor q'intza. %eng %spa traelo. W mii o. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miintz. %mor miintz. %eng %spa no pues. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M ma qaj ok? %mor ma qaj ok? %eng %spa nos vamos a ir? K papel china. %mor papel china. %eng %spa papel china. M papel china chIkiya te ma. %mor papel china chIkiya te ma. %eng %spa papel china dígale a él. W kay Mak. = qal Mak. %mor qal Mak. %eng %spa qué Marcos. M qal mak chIkiya? %mor qal mak chIkiya? %eng %spa que Marcos dígale? M nqatoon jatz... %mor nqatoon jatz... %eng %spa agarrado de la mano lo voy a sacar. M qal ti atzjo chuu? %mor qal ti atzjo txuuya? %eng %spa mamita que es ese? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qal ti atzj? %mor qal ti atzjo? %eng %spa que es ese? W y'e. = y'e. %mor y'e. %eng %spa ye. M yeju. %mor yeju. %eng %spa yeju. M q'intza nlooya kyaq' Mak chIkiya? %mor q'intza nlooya kyaq' Mak chIkiya? %eng %spa Marcos trae mi fruta guayaba dígale. M Mako chIkiya. %mor Mako chIkiya. %eng %spa Marcos diga. W i' jiii. = i' jiii. %mor i' jiii. %eng %spa ih, jiii. W ka. = ki. %mor ki. %eng %spa ese. K que? %mor que? %eng %spa que? M Mak chIkiya? %mor Mak chIkiya? %eng %spa Marcos diga? W Mako. = Mako. %mor Mako. %eng %spa Marcos. W jH' ay tu'. = chin jaxa tuk'ala. %mor chin jaxa tuk'ala. %eng %spa me subo con usted. K tjatz twii. %mor tjatza twii... %eng %spa subi encima... K tjatza wuk'ala. %mor tjatza wuk'ala. %eng %spa subi conmigo. W kaxh wu'. = chin jaxa tuk'ala. %mor chin jaxa tuk'ala. %eng %spa me subo con usted. W aay. = aay. %mor aay. %eng %spa aay. K antz naj tq'ab'a. %mor q'antz naj tq'ab'a. %eng %spa dame rápido tu mano. W anch. = q'antza. %mor q'antza. %eng %spa damelo. W anch. = q'antza. %mor q'antza. %eng %spa damelo. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. W jH jH. = jH jH. %mor jH jH. %eng %spa jH, jH. W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. W jH jH. = jH jH. %mor jH jH. %eng %spa jH, jH. W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. W Mako. = Mako. %mor Mako. %eng %spa Marcos. M chin tzyuma Mako chIkiya? %mor chin tzyuma Mako chIkiya? %eng %spa Marcos agárrame dígale. K maa jap. %mor maa japana. %eng %spa ya subiste? M maa jax tuk' ti Mak maa? %mor maa jaxa tuk' ti Mak maa? %eng %spa ya subiste con Marcos ya? W tii. = ntii. %mor ntii. %eng %spa no. M ntii. %mor ntii. %eng %spa no. M kb'elasa ok? %mor kb'elasa ok? %eng %spa vas a bajar? W mii'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M miin. %mor miin. %eng %spa no. W mii'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M chu naja. %mor chu naja. %eng %spa apurate. W cheb'. = ja cheb'x. %mor ja cheb'x. %eng %spa mas tarde. M i ttza tz'aqa chu naja. %mor i ttza tz'aqa chu naja. %eng %spa apurate te vas a caer. M qal ti luu txuuya. %mor qal ti luu txuuya. %eng %spa mamita que es esto. M jatoon jaxa tii ti Mak ki. %mor jatoon jaxa, (tii) ti Mak ki. %eng %spa agárralo con la mano, ahí está Marcos. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. M jatonx tii q'a Mak. %mor jatonx tiij q'a Mak. %eng %spa tírale a Marcos. M txk'omil kape tiij. %mor txk'omil kape (tiij). %eng %spa cáscara de café. M maa jax q'a ki. %mor maa jax q'a ki. %eng %spa mira él ya subio. M qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M qo wuk' Mak chIkiya %mor qo wuk'ala Mak chIkiya %eng %spa Marcos vamos conmigo diga. K chuya. %mor txuya. %eng %spa mamita. M chuya chi. %mor txuya chi. %eng %spa mamita dice. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? W wey'. = weky'a. %mor weky'a. %eng %spa mío. W al wey' Mak. = chin jax junt 'el weky' tuk' ti Mak. %mor chin jax junt 'el weky' tuk' ti Mak. %eng %spa me voy a subir otra vez con Marcos. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W wey'. = weky'a. %mor weky'a. %eng %spa mío. W al wey' Mak = chin jax junt 'el weky' tuk' ti Mak. %mor chin jax junt 'el weky' tuk' ti Mak. %eng %spa me voy a subir otra vez con Marcos. M jak jaxa? %mor jak jaxa? %eng %spa puedes subir? K antz junt el tq'ab'a. %mor q'antz junt el tq'ab'a. %eng %spa dame otra vez tu mano. M chu naja Mak chIkiya? %mor chunaja Mak chIkiya? %eng %spa apurate Marcos dígale. W tal Mak. = chu naja Mak. %mor chu naja Mak. %eng %spa apurate Marcos. W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. K jeeey. %mor jeeey. %eng %spa ya viste. W e 'jHeee. = e jeee. %mor e 'jHeee. %eng %spa eh, saber. W 'j 'j. = 'j 'j. %mor 'j 'j. %eng %spa j, j. K aaa. %mor aaa. %eng %spa aaah. K aaay. %mor aaay. %eng %spa aaay. M ya chIkiya. %mor ya chIkiya. %eng %spa ya diga. W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. M ya chIkiya. %mor ya chIkiya. %eng %spa ya diga. M chin tzyuma chIkiya. %mor chin tzyuma chIkiya. %eng %spa agarrame dígale. W nyumm. = chin tzyuma. %mor chin tzyuma. %eng %spa agarrame. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. M qam. %mor qam. %eng %spa si... M qam toq twutza %mor qam toq twitza. %eng %spa si te quebras la cara. M jey. %mor jey. %eng %spa ya? M b'aan ttena b'aan? %mor b'aan ttena b'aan? %eng %spa estas bien? M b'aan. %mor b'aan. %eng %spa esta bien. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M kb'elasa ok? %mor kb'elasa ok? %eng %spa vas a bajar? W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M kjawax masta ma chii ok? %mor kjawax masta ma chii ok? %eng %spa vas a subir más arriba? W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. K oy. %mor 'oy. %eng %spa que? W Makoooa. = Makoooa. %mor Makoooa. %eng %spa Marcos. M ok tza tz'aqa tuk' mal Mak jaala txuy. %mor ok tzaj tz'aqa tuk' mal Mak jaala txuya. %eng %spa cuando te vas a caer con Marcos ahorita mamita. W ayiii. = ayiii. %mor ayiii. %eng %spa ayiii. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W wiijH. = twiiya. %mor twiiya. %eng %spa su cabeza. W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W (). = (). %mor (). %eng %spa (). K b'ay txii tzaq. %mor b'ay txii tzaqa. %eng %spa vaya si te caes. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W 'el Mako. = junt el Mak. %mor junt el Mak. %eng %spa otra vez Marcos. W 'el Mako. = junt el Mak. %mor junt el Mak. %eng %spa otra vez Marcos. W 'el Mako. = junt el Mak. %mor junt el Mak. %eng %spa otra vez Marcos. W 'el Mako. = junt el Mak. %mor junt el Mak. %eng %spa otra vez Marcos. M Mako chi. %mor Mako chi. %eng %spa Marcos dice. W 'el Mako. = junt el Mak. %mor junt el Mak. %eng %spa otra vez Marcos. K 'aaa. %mor 'aaa. %eng %spa aaah. K o'a. %mor o'a. %eng %spa oh ah. M jeey chu naj. %mor jeey chunaja. %eng %spa apurate. W 'el Mak. = junt 'el Mak. %mor junt 'el Mak. %eng %spa otra vez Marcos. W 'ey. = junt el. %mor junt el. %eng %spa otra vez. M maa jax tuk'ma maa? %mor maa jaxa tuk'al ma maa? %eng %spa ya vistes con él? M maa? %mor maa? %eng %spa ya? M Mak chIkiya. %mor Mak chIkiya. %eng %spa Marcos diga. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? M qax tza txo'n txin Mak. %mor qax tzaj txo'n txin Mak. %eng %spa no vayas a tirar a ella Marcos. M qax tza txo'n txin. %mor qax tzaj txo'n txin. %eng %spa no vayas a tirar a ella. K nlay. %mor nlay. %eng %spa no se puede. W tan. = tan. %mor tan. %eng %spa tan. M ntza tkiin ma xjal tiija kin b'aya. %mor ntza tkiin mal xjal tiija kin b'aya. %eng %spa mira esa persona te está mirando. W 'i. = 'i. %mor 'i. %eng %spa ih. W 'iy. = 'iy. %mor 'iy. %eng %spa iy. W a' tuun. = nq'ab'a tuuna. %mor nq'ab'a tuuna. %eng %spa mi brazo. M ma qutz' nq'ab'a tuuna. %mor ma qutz' nq'ab'a tuuna. %eng %spa ya me torciste la mano. M qa ma tza tz'aqa jaala b'ay. %mor qa ma tza tz'aqa jaala b'ay. %eng %spa vaya si te caes ahorita. M kb'elasa ok? %mor kb'elasa ok? %eng %spa vas a bajar? W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. W 'i. = 'i. %mor 'i. %eng %spa ih. W 'i. = 'i. %mor 'i. %eng %spa ih. M kuu ma b'ay. %mor (kuu ma b'ay). %eng %spa (). M ok kb'elasa ok? %mor ok kb'elasa ok? %eng %spa vas a bajar? W Makooo. = Makooo. %mor Makooo. %eng %spa Marcos. M miin chin tza tzaqpiina Mak chIkiya. %mor miin chin tzaj ttzaqpiina Mak chIkiya. %eng %spa Marcos no me vayas a soltar dígale. W ayee. = ayee. %mor ayee. %eng %spa ayee. M Mak %mor Mak %eng %spa Marcos. W a' tuun. = nq'ab'a tuuna. %mor nq'ab'a tuuna. %eng %spa mi brazo (por tí). M kix. %mor kix. %eng %spa mira. M kix ki. %mor kix ki. %eng %spa mira be. W a'wa ki. = chin jawax junt ela. %mor chin jawax junt ela. %eng %spa me voy a subir otra vez. M chin jawax junt ela. %mor chin jawax junt ela. %eng %spa me voy a subir otra vez. M chux. %mor chux. %eng %spa apurate. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qa tkuutz txuuy. %mor qal ttkuutza txuuya. %eng %spa mamita bajate. K 'ooo. %mor 'ooo. %eng %spa oooh. W chu ti tel kooj. = chu txiiya miin chin kuuxa. %mor chu txiiya miin chin kuuxa. %eng %spa andate no me voy a bajar. W mi tixh. = miin chinxa. %mor miin chinxa. %eng %spa no me voy. K chu tkuux. %mor chu tkuuxa. %eng %spa bajate. K chu tkuux. %mor chu tkuuxa. %eng %spa bajate. M tkuutz. %mor tkuutza. %eng %spa bajate. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M tkuutza chuuy. %mor tkuutza txuuya. %eng %spa mamita bajate. W tii. = ntziiya. %mor ntziiya. %eng %spa mi boca. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W tii. = ntziiya. %mor ntziiya. %eng %spa mi boca. M al uun kab' ttziiy al uun? %mor al uun kab'an ttziiya al uun? %eng %spa quién lastimo tu boca? W ya ki. = tzaluu ki. %mor tzaluu ki. %eng %spa aquí be. M ja tum? %mor jatum? %eng %spa dónde? M tuun ti Mak tuuma? %mor tuun ti Mak tuun ma? %eng %spa fue por Marcos? W ntuuma. = tuun ma. %mor tuun ma. %eng %spa él fue. M wen Mak ti tiltxin teya Mak. %mor wen Mak titil txin teya Mak. %eng %spa Marcos para que quieres a ella? M b'antzan. %mor b'antzan. %eng %spa está bien. M jeeytz chuu. %mor jeeytz txuuya. %eng %spa ya mamita. W 'jiii. = 'jiii. %mor 'jiii. %eng %spa jHii! M ya miin jax tee tuk'al ma miin? %mor ya miin jax tee tuk'al ma miin? %eng %spa ya no vas a subir con él? W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. M jak txii qmaan te pap jaal jaak? %mor jak txii qmaan te pap jaal jaak? %eng %spa le vamos a decir a papá ahorita? W axh ti. = chin jaxa tzalu ki. %mor chin jaxa tzalu ki. %eng %spa me subo aquí. M ya miin jaxa. %mor ya miin jaxa. %eng %spa ya no te subas. M kinx tema maa jax b'aj ma ki. %mor kinx te ma maa jax b'aj ma ki. %eng %spa mira él ya se subió. M Makoo chIkiya. %mor Makoo chIkiya. %eng %spa Marcos diga. M Mako chIkiya. %mor Mako chIkiya. %eng %spa Marcos diga. M jat ma txuu? %mor jat ma txuuya? %eng %spa dónde está él mamita? K 'oooy. %mor 'oooy. %eng %spa que? W ki. = ki. %mor ki. %eng %spa mira. M chin jaxa tuk'alya Mak chIkiya. %mor chin jaxa tuk'alya Mak chIkiya. %eng %spa Marcos me subo contigo dígale. W an. = an. %mor an. %eng %spa han. W ant wey'. = chin jawax junt el weky'. %mor chin jawax junt el weky'. %eng %spa me voy a subir otra vez. W axh wey'. = chin jawax junt el weky'. %mor chin jawax junt el weky'. %eng %spa me voy a subir otra vez. M chu tjaxha. %mor chu tjaxya. %eng %spa subite. M chu tjaxh. %mor chu tjaxa. %eng %spa subite. W 'i. = 'i. %mor 'i. %eng %spa ih. W 'i axh. = chin jaxa. %mor chin jaxa. %eng %spa me subo. M uu. %mor uu. %eng %spa uuh. M b'aqa jak jaxa tuun ma. %mor b'aqa jak jaxa tuun ma. %eng %spa caso te puede subir él. M tzul ma ki. %mor tzul ma ki. %eng %spa mira W Makoo. = Makoo. %mor Makoo. %eng %spa Marcos. W Makii. = Makii. %mor Makii. %eng %spa Marcos. W Makoo. = Makoo. %mor Makoo. %eng %spa Marcos. M chu tzyum ti tqan ma chuu. %mor chu tzyum ti tqan ma chuu. %eng %spa apurate agarra el pie de él. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. M tzyum ti tqan ma. %mor tzyum ti tqan ma. %eng %spa agarra el pie de él. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. K 'aay. %mor 'aay. %eng %spa 'aay. W ayuu. = a tzaluu. %mor a tzaluu. %eng %spa aquí. W 'el tu'. = junt el. %mor junt el. %eng %spa otra vez. W 'el wey' ki. = junt el weky' ki. %mor junt el weky' ki. %eng %spa otra vez mío be. M a junt el chi. %mor a junt el chi. %eng %spa otra vez dice. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. K i txii wiqanatz. %mor i txii wiqanatz. %eng %spa te voy a llevar cargado. K tzum nchuna bien wena. %mor tzyum nchuna bien wena. %eng %spa agarra mi pescuezo bien. M tzyum qina Mak chIkiya. %mor tzyum qina Mak chIkiya. %eng %spa agarrame Marcos dígale. L noqax tz'ex tz'aq txin. %mor noqax tz'ex tz'aq txin. %eng %spa no se vaya a caer ella. W in makoo. = in chin jax weky' Mak. %mor in chin jax weky' Mak. %eng %spa yo me voy a subir Marcos. W wina. = qina. %mor qina. %eng %spa yo. W wi. = wi. %mor wi. %eng %spa wi. W wi. = wi. %mor wi. %eng %spa wi. W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. M in tjax te ma nej. %mor in tjax te ma nej. %eng %spa que suba él primero. M i tjax te ma nej. %mor i tjax te ma nej. %eng %spa que suba él primero. M i tjax te ma. %mor i tjax te ma. %eng %spa que suba él. M Mako chIkiya. %mor Mako chIkiya. %eng %spa Marcos diga. M ja tum nq'ajt ti Wan txuuy? %mor jatum nq'ajt ti Wan txuuya? %eng %spa en dónde está hablando Juan mamita? M Wan chIkiya? %mor Wan chIkiya? %eng %spa Juan diga. M Wan chIkiya nchi. %mor Wan chIkiya nchi. %eng %spa Juan diga. K txuuya. %mor txuuya. %eng %spa mamita. W aay. = aay. %mor aay. %eng %spa aay. W in wey. = in chin jax weky'. %mor in chin jax weky'. %eng %spa yo me voy a subir . W Maka. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. W Makoow. = Mako. %mor Mako. %eng %spa Marcos. W a wey' Makoo. = in chin jax weky' Mako. %mor in chin jax weky' Mako. %eng %spa me subo yo Marcos. W Makoo. = Makoo. %mor Makoo. %eng %spa Marcos. W nkan Mak. = tqana Mak. %mor tqana Mak. %eng %spa tu pie Marcos. M Mako chIkiya. %mor Mako chIkiya. %eng %spa Marcos diga. M chu tzyuntz. %mor chu tzyuntza. %eng %spa agarralo. M chu tzyuntz tqan ma. %mor chu tzyuntz tqan ma. %eng %spa agarra el pie de él. M oo. %mor oo. %eng %spa ooh. K ee jee. %mor ee jee. %eng %spa eeh saber. M tzaqpinx txqan ti tcheb' kape tiij ma. %mor tzaqpinx txqan ti tcheb' kape tiij ma. %eng %spa tira los restos de café a él. M loka Mak chIkiya. %mor loka Mak chIkiya. %eng %spa Marcos eres loco diga. W ay tu' Mak. = in chin jaxa tuk'ala Mak. %mor in chin jaxa tuk'ala Mak. %eng %spa me subo contigo Marcos. K qal. %mor qal. %eng %spa que. W ay tu'. = in chin jaxa tuk'ala Mak. %mor in chin jaxa tuk'ala Mak. %eng %spa me subo contigo Marcos. K chux. %mor chux. %eng %spa bueno. W axh. = in chin jaxa. %mor in chin jaxa. %eng %spa me subo Marcos. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya viste. K maa chin sikya chIkiya. %mor maa chin sikyta chIkiya. %eng %spa ya me canse diga. M ja tum tjaxa txuu? %mor jatum tjaxa txuuya? %eng %spa en dónde estas mamita? M txuu. %mor txuuya. %eng %spa mamita. M ja tum tjaxa? %mor jatum tjaxa? %eng %spa en dónde estas? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M ja tum taaya. %mor jatum taaya. %eng %spa dónde estas? W 'in kii. = q'inan kin. %mor q'inan kin. %eng %spa jocote be. M oo ma q'inan ki. %mor oo mal q'inan ki. %eng %spa ooh ahí está el jocote. K q'inan. %mor q'inan. %eng %spa jocote. W ka'. = kyaq'. %mor kyaq'. %eng %spa guayaba. M kyaq' ja txuuy. %mor kyaq' jal txuuya. %eng %spa mamita es guayaba. W ka'. = kyaq'. %mor kyaq'. %eng %spa guayaba. W 'uuy! = 'uuy! %mor 'uuy! %eng %spa uuy! W taku. = maa chi kuutz tz'aq ja. %mor maa chi kuutz tz'aq ja. %eng %spa ya se cayeron. K uy tlok' b'ixh. %mor uy tlok' b'ixh. %eng %spa uy la raíz de ella. M uy nxajb'iya. %mor uy nxajb'iya. %eng %spa uy mi zapato. M b'ay tzul mal Mak tiijya ki. %mor b'ay tzul mal Mak tiijya ki. %eng %spa vaya Marcos viene por tí. K aaa. %mor aaa. %eng %spa aaah. M chu tjatza Mak chIkiya. %mor chu tjatza Mak chIkiya. %eng %spa Marcos subite dígale. K nejch. %mor nejchaja. %eng %spa espérates. W Mak. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. K in chin wex weky' tzaluu ch. %mor in chin nex weky' tzaluu ch. %eng %spa voy a pasar aquí. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M chuch tetz chIkiya? %mor chuchaq tetza chIkiya? %eng %spa sali dígale. W tech. = tetza. %mor tetza. %eng %spa salite. K i nel chip yiitz'. %mor (i nel chip yiitz'). %eng %spa (). W nnn. = nnn. %mor nnn. %eng %spa nnn. W ay'. = ay'. %mor ay'. %eng %spa ay. W ay' = ay' %mor ay' %eng %spa ay. W tee. = tee. %mor tee. %eng %spa usted. K chux tza t'ikypjya wiijatz. %mor chux tzaj t'ikypjya wiijatz. %eng %spa brincate haci mí. W ee'. = ee'. %mor ee'. %eng %spa eeh. M chux txuu. %mor chuxa txuuya. %eng %spa apurate mamita. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. M ja tz'ex tee txuu jaak? %mor jak tz'ex tee txuuya jaak? %eng %spa mamita puedes salir? W 'jooo. = 'jooo. %mor jooo. %eng %spa sí. M jak jaxa jaak? %mor jak jaxa jaak? %eng %spa puedes subir? K inch tjax npaloona ch'ina. %mor inch tjax npaloona ch'ina. %eng %spa te voy a abrazar (para subir). W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. W ii. = ii. %mor ii. %eng %spa iih. W aay. = aay. %mor aay. %eng %spa aay. M miin wey' chIkiya txuu. %mor miin wey' chIkiya txuuya. %eng %spa yo no dígale mamita. W mii wey'. = miin weky'. %mor miin weky'. %eng %spa yo no. K chin jawax junt el wey'. %mor chin jawax junt el weky'. %eng %spa yo voy a subir otra vez. M chu tjax chIkiya. %mor chu tjaxa chIkiya. %eng %spa súbete dile. W axh. = chu tjaxa. %mor chu tjaxa. %eng %spa súbete. M kinx ti Mak kin jeey chi. %mor kinx ti Mak kin jeey chi. %eng %spa ya viste mira a Marcos. M jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. N mal nqana tiij 'a jaala. %mor mal nqana tiij q'a jaala. %eng %spa mi pie por él. K txuya. %mor txuya. %eng %spa mamita. M jtatz tee Nuya chIkiya. %mor tjatz tee Nuya chIkiya. %eng %spa Nuya súbete dile. W jat tee Nuy. = tjatz tee Nuya. %mor tjatz tee Nuya. %eng %spa súbete Nuya. N chuxh. = chuxa. %mor chuxa. %eng %spa apurate. K ijiii. %mor ijiii. %eng %spa ijiii. K choy. %mor choy. %eng %spa choy. M ja ku' wiija tuuna chIkiya? %mor ja ku' wiija tuuna chIkiya? %eng %spa me podes alcanzar dígale? W wiij nn ku' wii. = jak kub' wiija tuuna. %mor jak kub' wiija tuuna. %eng %spa me podes alcanzar. K ay xhola chIkiya. %mor ay xhola chIkiya. %eng %spa ay shola diga. W 'a. = 'a. %mor 'a. %eng %spa ah. W aay. = aay. %mor aay. %eng %spa aay. W wii. = wii. %mor twii. %eng %spa sobre... K 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. W a tiiyaa. = a twiiya. %mor a twiiya. %eng %spa tu cabeza. M twiiya. %mor twiiya. %eng %spa tu cabeza. K 'aa. %mor 'aa. %eng %spa aah. W tii. = ntii. %mor ntii. %eng %spa no. K 'aa. %mor 'aa. %eng %spa aah. K 'aa j'oo j'oo. %mor 'aa j'oo j'oo. %eng %spa W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. w ay. %mor ay. %eng %spa ay. W ay'. = ay'. %mor ay'. %eng %spa ay. W a Makin. = Mak. %mor Mak. %eng %spa Marcos. W Wan. = Wan. %mor Wan. %eng %spa Juan. K 'jj. %mor 'jj. %eng %spa j. M tjax tuk' ti Mak Wan chIkiya. %mor tjaxa tuk' ti Mak Wan chIkiya. %eng %spa Juan súbete con Marcos dígale. K 'jjj. %mor 'jjj. %eng %spa jjj. W a at mm Mak Wan. = tjaxa tuk' ti Mak Wan. %mor tjaxa tuk' ti Mak Wan. %eng %spa súbete con Marcos Juan. W ay wi. = ay' nwiiya. %mor ay' nwiiya. %eng %spa ay mi cabello. W ay wi kun Nuy wii. = ay nwiiya tuuna Nuya. %mor ay nwiiya tuuna Nuya. %eng %spa ay mi cabello por tí Flory. M nlab' naq Nuya tiija? %mor nlab' naq Nuya tiija? %eng %spa te está molestando Nuya? W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. w ntaka. = chin b'elax tz'aqa. %mor chin b'elax tz'aqa. %eng %spa me voy a caer (para bajo). N i kuuxh tik qkoo chuy. = in qo kuux t'ikypaj txuuya. %mor in qo kuux t'ikypaj txuuya. %eng %spa nos brinquemos mamita. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W 'iy. = 'iy. %mor 'iy. %eng %spa iy. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W mii Nuy. = miin Nuya. %mor miin Nuya. %eng %spa no Flory. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. M chin jawax wey' tuk' ti Mak chIkiya. %mor chin jawax weky' tuk' ti Mak chIkiya. %eng %spa yo voy a subir con Marcos diga. K q'antz tq'ab'a wuk'ala. %mor q'antz tq'ab'a wuk'ala. %eng %spa dame tu mano. W mii. = miin. %mor miin. %eng %spa no. K tjatz wuk'al antz tq'ab'a. %mor tjatza wuk'ala q'antz tq'ab'a. %eng %spa subite conmigo dame tu mano. W mi'. = miin. %mor miin. %eng %spa no. N ya chuy. %mor ya txuya. %eng %spa ya mamita. W wey'. = weky'. %mor weky'. %eng %spa mío. N tuxh. = chuxa. %mor chuxa. %eng %spa apurate. N chuxh junt el chuuya. = chuxa junt el txuuya. %mor chuxa junt el txuuya. %eng %spa apurate mamita otra vez. N chu tjatz naj junt el wu' chuuy. %mor chu tjatz naj junt ela wuk'ala txuuya. %eng %spa mamita rápido subi otra vez conmigo. W wey 'el we'. = juntl 'el weky'. %mor juntl 'el weky'. %eng %spa otra vez (yo). M a tajsa tzaluu. %mor a tajsa tzaluu. %eng %spa aquí pasate. N 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. J lu jun wey' nloo kyaq' luu chuuya. %mor lu jun weky' nlooya kyaq' luu txuuya. %eng %spa mamita aquí está una mi fruta guayaba. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. N yant el. = ya juntl el. %mor ya juntl el. %eng %spa ya otra vez. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. M 'a. %mor 'a. %eng %spa ah. N ya junt el. %mor ya junt el. %eng %spa ya otra vez. W ya nel. = ya juntl el. %mor ya juntl el. %eng %spa ya otra vez. W ne n 'a'a. = antz tq'ab'a. %mor antz tq'ab'a. %eng %spa dame tu mano. M b'a tzul mal k'al q'een. %mor b'aya tzul mal k'alq'een. %eng %spa vaya viene el borracho. M qo. %mor qo. %eng %spa vamos. J qo. %mor qo. %eng %spa vamos. M 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W a ne. = junt el nee. %mor junt el nee. %eng %spa solo otra vez. M chi tzajal junt ela ok? %mor chi tzajal junt ela ok? %eng %spa se van a venir otra vez sí? W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. N ya'. %mor ya'. %eng %spa ya. W a jH jH. = a jH jH. %mor a jH jH. %eng %spa ah jH, jH. N ya junt el. %mor ya junt el. %eng %spa ya otra vez. W ya el. = ya juntl el. %mor ya juntl el. %eng %spa ya otra vez. W jHii jHi. = jHii jHi. %mor jHii jHi. %eng %spa jHii, jHi. W n a'a la. = nq'ab'a luu. %mor nq'ab'a luu. %eng %spa mi mano be. W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. W jH jH. = jH jH. %mor jH jH. %eng %spa jH, jH. N a ti luu. %mor a ti luu. %eng %spa es esto. W jHa Nuy. = jeey Nuy. %mor jeey Nuya. %eng %spa ya vistes Nuya. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. M ya. %mor ya. %eng %spa ya. M ch'isan mi xkab'an txin jaala. %mor ch'isan mi xkab'an txin jaala. %eng %spa casi se lastimo ella. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. M ya miin tzaj tee Wendy. %mor ya miin tzaj tee Wendy. %eng %spa Wendy ya no te vas a venir? M miin? %mor miin? %eng %spa no? W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. N ne. %mor ne. %eng %spa ne. N nee chuuy. = neja txuuya. %mor neja txuuya. %eng %spa esperate mamita. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ay no. = ay no. %mor ay no. %eng %spa ay no. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. N teb'. = cheb'. %mor cheb'. %eng %spa despacio. W 'n. = 'n. %mor 'n. %eng %spa n. N 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. M posiw. %mor posiwxta. %eng %spa ay no! w ejHe. %mor ejHe. %eng %spa eje. N junt el. %mor junt el. %eng %spa otra vez. M ya miin lab' tuk'il txin. %mor ya miin lab'ta tuk'il txin. %eng %spa ya no molestes con ella. W ya 'ey. = ya juntl el. %mor ya juntl el. %eng %spa ya otra vez. W ya 'ey. = ya juntl el. %mor ya juntl el. %eng %spa ya otra vez. M ya lay jax tee txuuy lay. %mor ya lay jax tee txuuya lay. %eng %spa mamita ya no te podes subir? W lay. = nlayx. %mor nlayx. %eng %spa no se puede. N ma kana nki tuun chin. = ma kab'an mal nqana ki tuun txin. %mor ma kab'an mal nqana ki tuun txin. %eng %spa ella lastimó mi pie be. M tzul mal kuch ki. %mor tzul mal kuch ki. %eng %spa mira viene el cerdo. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. N 'aay. %mor 'aay. %eng %spa aay. M 'uy. %mor 'uy. %eng %spa huy! M kinx qa mal kuch tuk' ti chit ki txuu. %mor kinx qa mal kuch tuk' ti chit ki txuuya. %eng %spa mira los cerdos con el perrito mamita. N ko kuux naj chuu. = qo kuux naj txuuya. %mor qo kuux naj txuuya. %eng %spa bajemos rápido mamita. W 'ay jH. = 'ay jH. %mor 'ay jH. %eng %spa ay jH. M b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. M mal tx'yan baya. %mor mal tx'yan baya. %eng %spa el perro vaya. W pa. = baya. %mor baya. %eng %spa vaya. W jH jH jH. = jH jH jH. %mor jH jH jH. %eng %spa jH, jH, jH. W awxh. = chin jawaxa. %mor chin jawaxa. %eng %spa me voy a subir. W nbaaa. = baya. %mor baya. %eng %spa vaya. W nwaay. = baya. %mor baya. %eng %spa vaya. N chu tjaxh naja. %mor chu tjaxnaja. %eng %spa subi rápido. N ya' nej. %mor ya' neja. %eng %spa ya espérate. N (). %mor (). %eng %spa (). M jak jax tee Wendy jaak? %mor jak jax tee Wendy jaak? %eng %spa Wendy podes subir? W yaak. = jaak. %mor jaak. %eng %spa claro que si. N ya chuy. %mor ya txuya. %eng %spa ya mamita. W n'axh un wey. = in chin jax junt el weky'. %mor in chin jax junt el weky'. %eng %spa me voy a subir otra vez. W ay. = ay. %mor ay. %eng %spa ay. W uy. = uy. %mor uy. %eng %spa huy. N a lu. %mor a luu. %eng %spa es esto. N a ko kuuxh yuu jaal. = a qo kuux tzaluu jaala. %mor a qo kuux tzaluu jaala. %eng %spa bajemos aqui ahorita. W aak. = jaak. %mor jaak. %eng %spa si. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. M miin ot kab'an txin. %mor miin ot kab'an txin. %eng %spa no ella se puede lastimar. N a ko chii. %mor a qo chii. %eng %spa vamos allá. M ot kab'an txin. %mor ot kab'an txin. %eng %spa ella se puede lastimar. W 'ay a'. = ay nq'ab'a. %mor ay nq'ab'a. %eng %spa ay mi mano. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M xel tzoqpj. %mor xel tzoqpaj. %eng %spa se va a escapar. M miin. %mor miin. %eng %spa no. M b'aqa miin toq tqana txuu. %mor b'aqa miin toq tqana txuuya. %eng %spa mamita caso no se va a quebrar tu pie. N ona b'uelt. %mor q'ona b'uelta. %eng %spa regresate. N ja jaay. %mor ja jaay. %eng %spa jajaay. W aay. = aay. %mor aay. %eng %spa aay. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. W 'aay. = 'aay. %mor 'aay. %eng %spa aay. W '. = '. %mor '. %eng %spa '. M ch'isan mi ma kab'an ni twiiya jaala. %mor ch'isan mi ma kab'an ni twiiya jaala. %eng %spa por poco se lastima tu cabeza. W we Nuy. = weky' Nuya. %mor weky' Nuya. %eng %spa mío Nuya. N ajH. %mor aj. %eng %spa el-la... W wey' el wey' Nuy. = juntl el weky' Nuya. %mor juntl el weky' Nuya. %eng %spa otra vez mío Nuya. M chin pon wey' noqax kab'an txin wuuna. %mor chin pon wey' noqax kab'an txin wuuna. %eng %spa voy no se vaya a lastimar ella por mi. N nej chuuy. %mor neja txuuya. %eng %spa esperate mamita. M tzul mal Mak. %mor tzul mal Mak. %eng %spa viene Marcos. M tuun tjaxh mal Mak kin. %mor tuun tjax mal Mak kin. %eng %spa mira para que suba Marcos. M Wendy? %mor Wendy? %eng %spa Wendy? M miin jaxh mal Mak ki chuuya. %mor miin jax mal Mak ki txuuya. %eng %spa mira mamita Marcos no va a subir. N 'a'a'ay. %mor 'a'a'ay. %eng %spa aaay. K 'oo. %mor 'oo. %eng %spa ooh. M b'ay. %mor b'ay. %eng %spa vaya. W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. M Mkoo chIkiya. %mor Makoo chIkiya. %eng %spa Marcos diga. N ay chuuya. %mor ay txuuya. %eng %spa ay mamita. N 'ay. %mor 'ay. %eng %spa ay. W 'ay Nuy. = 'ay Nuy. %mor 'ay Nuy. %eng %spa at Nuya. W elt wey' Nuy. = junt el weky' Nuya. %mor junt el weky' Nuya. %eng %spa otra vez mío Nuya. M kinx ma Wan tjax kii. %mor kinx mal Wan tjax kii. %eng %spa mira arriba está Juan. M kiin jax ma Wan tu nwiiya ki. %mor kiin jax mal Wan tu nwiiya ki. %eng %spa mira a Juan arriba de mi cabeza. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M kiin jaxh mal Wan. %mor kiin jax mal Wan. %eng %spa mira a Juan arriba. M kiin jaxh Wan ki. %mor kiin jax Wan ki. %eng %spa mira a Juan arriba. M Wan chIkiya. %mor Wan chIkiya. %eng %spa Juan diga. M jeey chi. %mor jeey chi. %eng %spa ya vise. N ya chuuy. %mor ya txuuya. %eng %spa ya mamita. M Wan chIkiya. %mor Wan chIkiya. %eng %spa Juan diga. K Wan chuuy chIkiya. %mor Wan chuuxa chIkiya. %eng %spa apurate Juan diga. N ya chuya. %mor ya txuya. %eng %spa ya mamita. M miin la' tii txin. %mor miin lab'ta tiij txin. %eng %spa no molestes a ella. W 'iy wey' Neey. = juntl el weky' Nuya. %mor juntl el weky' Nuya. %eng %spa otra vez mío Nuya. N mii chuuy. %mor mii txuuya. %eng %spa no mamita. W 'el wey'. = juntl el weky'. %mor juntl el weky'. %eng %spa otra vez mío. W jHn. = jHn. %mor jHn. %eng %spa jHn. M ot toq tee tqan txuu. %mor ot toq tee tqan txuuya. %eng %spa se puede quebrar tu pie mamita. M ot toq tee tqana. %mor ot toq tee tqana. %eng %spa se puede quebrar tu pie. N ot tok tee kan chuuy. = ot toq tee tqana txuuya. %mor ot toq tee tqana txuuya. %eng %spa se puede quebrar tu pie mamita. M ot toq. %mor ot toq. %eng %spa se puede quebrar. W wey'n an wey mam. = q'antz weky'a mama. %mor q'antz weky'a mama. %eng %spa dame mío mama. W ney. = neja. %mor neja. %eng %spa esperate. X ja tum xhkuuchan wiin nlooya Mako? = ja tum xkuutz wiin juntl nlooy Mak? %mor jatum xkuutz wiin juntl nlooy Mak? %eng %spa en dónde baje otra mi fruta Marcos? N junt el chuy. %mor junt el txuya. %eng %spa otra vez mamita. N chu antz junt t a'a. = chu q'antz juntl tq'ab'a. %mor chu q'antz juntl tq'ab'a. %eng %spa apurate dame tu otra mano. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. N anch t a'a. = q'antz tq'ab'a. %mor q'antz tq'ab'a. %eng %spa dame tu mano. X mal tal nuxh chiya. %mor mal tal nuxh chiya. %eng %spa el pequeño descis. M (). %mor (). %eng %spa (). N ya. %mor ya. %eng %spa ya. M 'aaa. %mor 'aaa. %eng %spa aaah. K ti ma. %mor ti ma. %eng %spa el que... K ti ma toq. %mor ti ma toq. %eng %spa el que se quebró. X jey atz ot jaxma nchiii 'a. %mor jey atzan ot jax ma nchiiiya. %eng %spa ahí había subido él dije. W Wan. = Wan. %mor Wan. %eng %spa Juan. M jat ti Wan txuuy? %mor jat ti Wan txuuya? %eng %spa mamita dónde está Juan? M tzul mal Wan ki. %mor tzul mal Wan ki. %eng %spa mira viene Juan. M kinxh mal Wan ki. %mor kinx mal Wan ki. %eng %spa mira a Juan. M Wan chIkiya. %mor Wan chIkiya. %eng %spa Juan diga. W 'elxh Nuy. = juntl el Nuya. %mor juntl el Nuya. %eng %spa otra vez Nuya. W 'ay ntiit. = juntl el. %mor juntl el. %eng %spa otra vez. W njHaw 'el wey'. = chin jawax juntl el weky'. %mor chin jawax juntl el weky'. %eng %spa yo me voy a subir otra vez. X dónde esta? %mor dónde esta? %eng %spa dónde esta? X dónde esta? %mor dónde esta? %eng %spa dónde esta? M oya. %mor oya. %eng %spa olla. M jak jax tee tzaluu ok? %mor jak jax tee tzaluu ja'k? %eng %spa podes subir aquí? X jan taaya Lela. = ja tum taaya Lel. %mor jatum taaya Lel. %eng %spa en dónde estas Fredy. M ok. %mor ok. %eng %spa sí. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. X tzaj tzaluu Lel. %mor tzaja tzaluu Lel. %eng %spa Fredy véngase aquí. M qo xchinch qo. %mor qo ch'inch qo. %eng %spa vamos un rato. W 'el wey' Nuy. = juntl el weky' Nuy. %mor juntl el weky' Nuy. %eng %spa otra vez yo Nuya. M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? N (). %mor (). %eng %spa (). W Nuy. = Nuy. %mor Nuy. %eng %spa Nuya. M qal nq'in ti Fredy Wan? %mor qal nq'in ti Fredy Wan? %eng %spa Juan que tiene Fredy? M qo qe nchuuy. %mor qo qe ntxuu. %eng %spa vamos mamita. W 'u el wey' mam. = juntl el weky' mama. %mor juntl el weky' mama. %eng %spa otra vez mío mama. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. M kinxh ti Fredy qal nb'ant tuun ma ki. %mor kinx ti Fredy tqal nb'ant tuun ma ki. %eng %spa mira que está haciendo Fredy. M qal b'ateya chIkiya? %mor tqal b'ateya chIkiya? %eng %spa que estas haciendo dígale? X chu naja Lel. %mor chu naja Lel. %eng %spa apurate Fredy. K o maa jaw tolj. %mor o maa jaw tolj. %eng %spa oh ya se tropezó. M tzaj tzaluu txuuy. %mor tzaja tzaluu txuuy. %eng %spa mamita véngase. M i ten ma. %mor i ten ma. %eng %spa deja a él. M tzaj tzalu ki. %mor tzaja tzalu ki. %eng %spa véngase aquí. M Wendy? %mor Wendy? %eng %spa Wendy? W 'un yey. = al uun ma tz'ok peq'ana Lel? %mor al uun ma tz'ok peq'ana Lel? %eng %spa quién te pegó Fredy? W 'un yey. = al uun ma tz'ok peq'ana Lel? %mor al uun ma tz'ok peq'ana Lel? %eng %spa quién te pegó Fredy? W 'ay yey. = k'ola Lel. %mor k'ola Lel. %eng %spa cállate Fredy. M al uuna chIkiya? %mor al uuna chIkiya? %eng %spa quién te pegó? W 'ay yey. = k'ola Lel. %mor k'ola Lel. %eng %spa cállate Fredy. M kisana txuu. %mor kisana txuuya. %eng %spa ya viste mamita. M tzaj tzaluu i tten ma. %mor tzaja tzaluu i tten ma. %eng %spa véngase deja a él. K miin chi. %mor miin chi. %eng %spa no dice. W miin tich. = miin chitzan ma. %mor miin chitzan ma. %eng %spa no dice él. M tzaj chIkiya te ma. %mor tzaja chIkiya te ma. %eng %spa véngase dígale a él. W taj. = tzaja. %mor tzaja. %eng %spa véngase W taj. = tzaja. %mor tzaja. %eng %spa véngase M qo tu' yaa chIkiya. %mor qo tuk' nan yaa chIkiya. %eng %spa vamos con abuela dígale. F nnnnn. %mor nnnnn. %eng %spa nnnnn. F nnnnn. %mor nnnnn. %eng %spa nnnnn. M i ten ixh man i ten ixh. %mor i ten ixh man i ten ixh. %eng %spa deja a ella papito dejala. W 'n. = 'n. %mor 'n. %eng %spa 'n. W kal 'in yey? = tqal nq'ina Lel? %mor tqal nq'ina Lel? %eng %spa qué tienes Fredy. L txii ch'in qe junx tuk'al txin. %mor txii ch'in qe junx tuk'al txin. %eng %spa andate junto con ella. W 'am. = 'am. %mor 'am. %eng %spa hombre (ladino). M jHa? %mor jHa? %eng %spa jHa? W 'am. = 'am. %mor 'am. %eng %spa hombre (ladino). M tjatza lel tzul ti am'. %mor tjatza lel tzul ti am'. %eng %spa Fredy véngase viene el hombre (ladino). M qo yey chIkiya. %mor qo yey chIkiya. %eng %spa vamos Fredy dígale. M qo yey chIkiya. %mor qo yey chIkiya. %eng %spa vamos Fredy dígale. F nnnn. %mor nnnn. %eng %spa nnnn. F jHnn'. %mor jHnn'. %eng %spa jHnn. M 'uy tzul mal lik ki. %mor 'uy tzul mal lik ki. %eng %spa uy mira viene el lic. M k'ola Lel k'oola. %mor k'ola Lel k'oola. %eng %spa cállate Fredy. M k'ol. %mor k'ola. %eng %spa cállate. M Lel. %mor Lel. %eng %spa Fredy. M xhit kuch. %mor xhit kuch. %eng %spa xhit cerdo. J kinx tee ti kuch ki. %mor kinx tee ti kuch ki. %eng %spa mira ese cerdo. X (). %mor (). %eng %spa (). M al uun ma txuu? %mor al uun ma txuuya? %eng %spa con quién pegó a él mamita? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M al uun ma? %mor al uun ma? %eng %spa quién pegó a él? W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M al uun ti Lel? %mor al uun ti Lel? %eng %spa quién pegó a Fredy? X chuya. %mor txuya. %eng %spa mamita. X (). %mor (). %eng %spa (). X ti luu chuya. %mor ti luu txuya. %eng %spa esto mamita. W tuch. = tuch. %mor tuch. %eng %spa tuch. M tuun ti tuch? %mor tuun ti tuch? %eng %spa fue el tuch? X luu nej. %mor luu, neja. %eng %spa aquí está, espérate. W luu nej. = tzaj tzaluu nej. %mor tzaj tzaluu nej. %eng %spa veni aquí. X jach tee wu' chaluu chuuya. = tjatz tee wuk'ala tzaluu txuuya. %mor tjatz tee wuk'ala tzaluu txuuya. %eng %spa subí aquí conmigo mamita. N 'uu. %mor 'uu. %eng %spa uuh. W ne. = ne. %mor neja. %eng %spa espérate. W nejH. = neja. %mor neja. %eng %spa esperate. W ka ney. = tzaja nej. %mor tzaja nej. %eng %spa venite. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. M chutz nab'. %mor (chutz nab'). %eng %spa (). M aya plori. %mor aya plori. %eng %spa es usted Flory. M maa q'ajen ti Lel Maa? %mor maa q'ajen ti Lel Maa? %eng %spa ya se calló Fredy ya? W 'eyy. = 'eyy. %mor 'eyy. %eng %spa eyy. W a niy. = juntl el Nuy. %mor juntl el Nuy. %eng %spa otra vez Nuya. W 'ey. = 'ey. %mor 'ey. %eng %spa ey. W 'ey Nuy. = juntl el Nuy. %mor juntl el Nuy. %eng %spa otra vez Nuya. W 'ey. = 'ey. %mor 'ey. %eng %spa ey. W 'ey. = 'ey. %mor 'ey. %eng %spa ey. M qama txii ttzaqpiin txin. %mor qa ma txii ttzaqpiin txin. %eng %spa si lo suelta ella. W 'ey. = 'ey. %mor 'ey. %eng %spa 'ey. W 'ey. = 'ey. %mor 'ey. %eng %spa 'ey. W mak 'ey. = juntl el. %mor juntl el. %eng %spa otra vez. W kixh. = kixh. %mor kixa. %eng %spa mira. M qama pax twiiya tii xaq jaala. %mor qa ma pax twiiya tiij xaq jaala. %eng %spa si se quebra tu cabeza por la piedra ahorita. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. M Wendy. %mor Wendy. %eng %spa Wendy. W nn? = nn? %mor nn? %eng %spa nn? M qama pax txiiya tii xaq jaal. %mor qa ma pax txiiya tiij xaq jaala. %eng %spa si se quebra tu cabeza por la piedra ahorita. W nejH. = neja. %mor neja. %eng %spa esperate. W 'ey. = 'ey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. W a yak. = mal xaq. %mor mal xaq. %eng %spa esa piedra. N jatz nati. = tjatz naja. %mor tjatz naja. %eng %spa súbate rápido. W 'iy. = 'iy. %mor 'iy. %eng %spa 'iy. W 'iy. = 'iy. %mor 'iy. %eng %spa 'iy. M tzajal xwit'pajya ok? %mor tzajal xwit'pajya ok? %eng %spa te vas brincar sí? W ay na. = ay ya. %mor ay ya. %eng %spa ay ya. M tzajal xwit'pajya ok? %mor tzajal xwit'pajya ok? %eng %spa te vas a brincar sí? N ya chuuy. = ya txuuya. %mor ya txuuya. %eng %spa ya mamita. W ya tuy. = ya txuuya. %mor ya txuuya. %eng %spa ya mamita. N ya miin oma. %mor ya miin oma. %eng %spa ya no vos. N axh ten tee ajo. %mor ax ten tee ajo. %eng %spa ahí quedate. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. W 'ey. = 'ey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. M nej. %mor neja. %eng %spa espérate. N tjatz junt el wuk'al. %mor tjatz junt elta wuk'ala. %eng %spa subite otra vez conmigo. W ak. = ok. %mor ok. %eng %spa si. N ntiitz. %mor ntiitz. %eng %spa no pues. N 'iy iii. %mor 'iy iii. %eng %spa 'iy, iiih. W 'ay. = 'ay. %mor 'ay. %eng %spa 'ay. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. W 'aaa. = 'aaa. %mor 'aaa. %eng %spa aaah. W 'ey ya. = juntl el. %mor juntl el. %eng %spa otra vez. W 'ey Nuy. = juntl el Nuya. %mor juntl el Nuya. %eng %spa otra vez Nuya. W 'ey. = 'ey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. N jeey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. W 'ey. = 'ey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. W 'ey. = 'ey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. W ya. = ya. %mor ya. %eng %spa ya. N axh ten tee. = ax ten tee. %mor ax ten tee. %eng %spa ahí quedate. W 'ey. = 'ey. %mor jeey. %eng %spa ya viste. X maa jaxh 'an ti Lel tzaluu kii. = maa jax ti Lel tzalu ki. %mor maa jax ti Lel tzalu ki. %eng %spa ya subió el Fredy aquí. X maa jaxh 'an ti loch. = maa jax ti Lel. %mor maa jax ti Lel. %eng %spa ya subió Fredy. N ne chuy. = neja txuuya. %mor neja txuuya. %eng %spa esperate mamita. X tzaluu ki. %mor tzaluu ki. %eng %spa aquí. W ne. = neja. %mor neja. %eng %spa esperate. N ya chuy. = ya txuuya. %mor ya txuuya. %eng %spa ya mamita. N ma. %mor ma. %eng %spa ya. N a ten tee chi chi. = ax ten tee chixa. %mor ax ten tee chixa. %eng %spa quedate allá. N ya. %mor ya. %eng %spa ya. M jeey txuu. %mor jeey txuuya. %eng %spa ya viste mamita. M qo txuuy. %mor qo txuuy. %eng %spa vamonos mamita. M qo. %mor qo. %eng %spa vamonos. W ko Nuy. = qo Nuya. %mor qo Nuya. %eng %spa vamos Nuya. + 59:34 transcripción terminada.